Μίμης Πλέσσας: Η μεγάλη οθόνη ονειρεύεται (2009)

Πριν από ένα ακριβώς χρόνο, στις 4 Οκτωβρίου 2024, έφυγε από τη ζωή ο μεγάλος συνθέτης Μίμης Πλέσσας, λίγες μόλις ημέρες πριν συμπληρώσει έναν αιώνα ζωής, αφού ήρθε στον κόσμο στις 12 Οκτωβρίου 1924. Και για το λόγο αυτό θεωρώ αναγκαίο ένα ακόμη αφιέρωμα στην ούτως ή άλλως αχανή δισκογραφία του που καλύπτει πάνω από έξι δημιουργικές δεκαετίες κι έχει αποφέρει σημαντικές στιγμές στο ελληνικό πεντάγραμμο και μερικά πανέμορφα τραγούδια που παραμένουν πάντα ολόδροσα και χυμώδη γνωρίζοντας αμέτρητες επανεκδόσεις, αλλά και επανεκτελέσεις από νεότερους ερμηνευτές.

Ο Μίμης Πλέσσας υπήρξε πολυδιάστατη μουσική προσωπικότητα με γόνιμη θητεία από το ελφαρό ως το "έντεχνο" τραγούδι, από τη τζαζ ως τη συμφωνική γραφή και από τον κινηματογράφο ως το θέατρο. Η ευρύτατη ωστόσο δημοφιλία του ήδη από τη δεκαετία του '60 οφείλεται πρωτίστως στην κινηματογραφική του μουσική και ιδιαίτερα στην ευφάνταστη μουσική επένδυση των λαοφιλών μιούζικαλ της Finos Film και του Γιάννη Δαλιανίδη. Υπολογίζεται ότι έχει επενδύσει μουσικά πάνω από 100 ταινίες, οι περισσότερες κατά το δεύτερο μισό της δεκαετίας του '60. Στις ταινίες αυτές δεν φείδονταν ιδεών και κατέθεσε ολοκληρωμένα soundtrack πλημμυρισμένα με τραγούδια, τα οποία περνούσαν αμέσως στον κόσμο και γνώριζαν τεράστια εμπορική επιτυχία λειτουργώντας συνήθως ως προπομπός για ανεξάρτητους κύκλους τραγουδιών.

Το 2009 η δισκογραφική εταιρεία Legend έδωσε στην κυκλοφορία ένα μεγάλο πακέτο ηχογραφήσεων αποκλειστικά με μουσική του Μίμη Πλέσσα μοιρασμένη σε δύο ενότητες, μία για τον κινηματογράφο και μία για το θέατρο. Η κινηματογραφική ενότητα με γενικό τίτλο «Μουσική και τραγούδια για τον κινηματογράφο» είναι ανεπτυγμένη σε επτά διπλούς ψηφιακούς δίσκους μεγάλης διάρκειας, ώστε να καλύπτει σημαντικό κομμάτι της κινηματογραφικής δουλειάς του συνθέτη. Κι ακριβώς σ' αυτή την ενότητα θα επικεντρωθεί το αφιέρωμά μας καλύπτοντας ταυτόχρονα και τη μικρή χρονική απόκλιση μεταξύ γέννησης και θανάτου συνθέτη, δηλαδή το διάστημα 5-12 Οκτωβρίου!

Αρχίζουμε λοιπόν σήμερα με το διπλό άλμπουμ που επιγράφεται Η μεγάλη οθόνη ονειρεύεται. Φυσικά είναι αφιερωμένο αποκλειστικά στην ιστορική συνεργασία του συνθέτη με τον σκηνοθέτη Γιάννη Δαλιανίδη και τη Finos Film. Έχουμε λοιπόν τη μουσική και τα τραγούδια του έγραψε ο Πλέσσας για τις ταινίες: «Γοργόνες και μάγκες», «Μια κυρία στα μπουζούκια» και «Η Παριζιάνα».

Η ταινία «Γοργόνες και μάγκες» παίχτηκε τη σεζόν 1968-69 κι έκοψε 414.724 εισιτήρια στην πρώτη της προβολή καταλαμβάνοντας την 9η θέση στον κατάλογο των ταινιών της χρονιάς σε μια εποχή που η Αλίκη Βουγιουκλάκη είχε δεσμευμένη απόλυτα την πρώτη θέση. Στην ταινία πρωταγωνιστούν: Μαίρη Χρονοπούλου, Μάρθα Καραγιάννη, Φαίδων Γεωργίτσης, Λάκης Κομνηνός, Νόρα Βαλσάμη, Χρόνης Εξαρχάκος και Διονύσης Παπαγιαννόπουλος. Εδώ ακούγονται μερικά πασίγνωστα τραγούδια του Πλέσσα, όπως: «Καμαρούλα μια σταλιά», «Θα πιω απόψε το φεγγάρι» και «Τόσα καλοκαίρια». Τα ερμηνεύουν ο Γιάννης Πουλόπουλος, η Μαρινέλλα, ο Δάκης, η Μάρθα Καραγιάννη και χορωδία. Οι στίχοι είναι του Λευτέρη Παπαδόπουλου.

Η ταινία «Μια κυρία στα μπουζούκια» ανήκει στην προηγούμενη σεζόν 1967-68 και γνώρισε μεγαλύτερη εμπορική επιτυχία, αφού έκοψε 615.483 εισιτήρια και κατέλαβε τη 2η θέση. Πρωταγωνιστούν: Ζωή Λάσκαρη, Μαίρη Χρονοπούλου, Μάρθα Καραγιάννη, Φαίδων Γεωργίτσης, Κώστας Βουτσάς, Γιάννης Βογιατζής και Χρόνης Εξαρχάκος. Υπέροχα τραγούδια επίσης ακούγονται και σ' αυτή την ταινία, όπως: «Απόψε κλαίει ο ουρανός», «Μην του μιλάτε του παιδιού», «Του αγοριού απέναντι». Στίχους έγραψαν ο Κώστας Πρετεντέρης, ο Λευτέρης Παπαδόπουλος, ο Γιάννης Δαλιανίδης και ο συνθέτης. Τα ερμηνεύουν ο απαραίτητος Γιάννης Πουλόπουλος, η Μαίρη Χρονοπούλου και η Μάρθα Καραγιάννη.

Η ταινία «Η Παριζιάνα» ανήκει στη σεζόν 1969-70 καταλαμβάνοντας την 6η θέση με 554.428 εισιτήρια. Στην ταινία πρωταγωνιστεί η μπριόζα κωμικός Ρένα Βλαχοπούλου πλαισιωμένη από σταθερούς ηθοποιούς της ομάδας Δαλιανίδη, όπως ο Χρόνης Εξαρχάκος, ο Βαγγέλης Σειληνός, ο Δημήτρης Καλλιβωκάς και ο Κώστας Καρράς. Από τα τραγούδια της ταινίας ξεχώρισε το υπέροχο «Ζωγραφισμένα στο χαρτί» σε στίχους του Άκου Δασκαλόπουλου που ερμηνεύει η Μαρινέλλα. Η ταινία είχε κι άλλα ωραία τραγούδια, όπως: «Τρεχαντήρι θ' αρματώσω», «Δος μου τ' αθάνατο νερό», «Όταν μιλάς για χωρισμό». Στίχους έγραψαν επίσης ο Γιάννης Δαλιανίδης, ο Μίμης Πλέσσας και η Λουκία Πλέσσα. Τραγουδούν επίσης ο Γιάννης Πουλόπουλος, η Ρένα Βλαχοπούλου και ο Δημήτρης Ταμπόσης.

Δημήτρης Λίβανος: Το μυστικό του κόσμου (2013)

Χθες είδαμε μια ενδιαφέρουσα συνθετική δουλειά του ηχολήπτη Πάνου Ράπτη και σήμερα θα σταθούμε σε ανάλογη προσπάθεια του εκλεκτού μπουζουξή Δημήτρη Λίβανου που μας έδωσε το 2013 έναν πολύ αξιόλογο κύκλο τραγουδιών με τίτλο Το μυστικό του κόσμου, ο οποίος μάλιστα δεν ήταν το πρώτο δισκογραφικό του διάβημα, αφού κάμποσα χρόνια νωρίτερα είχε κάνει το συνθετικό του ντεμπούτο με το άλμπουμ Μ' ένα χαμόγελο (2006) που ερμήνευσε η Μαριώ, ενώ την προηγούμενη χρονιά είχε αποσπάσει το πρώτο βραβείο στο Φεστιβάλ Τραγουδιού της Θεσσαλονίκης με το τραγούδι «Ξένο ρούχο».

Ο δίσκος περιλαμβάνει δώδεκα καλογραμμένα τραγούδια λαϊκού ύφους βασισμένα σε στίχους των Δημήτρη Τζουβάλη, Λιζέτας Καλημέρη, Γιούλας Χαραλάμπους, Χρήστου Σταυρακούδη και δικούς του. Μια στρατιά δημοφιλών ή λιγότερο γνωστών ερμηνευτών αποδίδει τα τραγούδια. Ιδού τα ονόματα: Νένα Βενετσάνου, Μανώλης Λιδάκης, Λιζέτα Καλημέρη, Μελίνα Κανά, Γιώτα Νέγκα, Σοφία Παπάζογλου, Μαριώ, Φωτεινή Βελεσιώτου, Ζαχαρίας Καρούνης, Χρυσή Παπαγιαννούλη, Μαρίνα Δεληγιάννη και Ντένια Κουρούση. Την ενορχήστρωση επιμελήθηκε ο συνθέτης με τη σύμπραξη μουσικών της ορχήστρας.

Στο ένθετο σημείωμά του ο συνθέτης γράφει μεταξύ άλλων: «…μ’ αρέσουν τα ταξίδια. Άλλοτε με τα μάτια, άλλοτε με το νου, άλλοτε με την ψυχή και το σώμα. Τα αγαπημένα μου ταξίδια όμως είναι τα μουσικά. Αυτά που με πηγαινοφέρνουν ώρες, μέρες, μήνες, χρόνια, ώσπου να ‘ρθει η στιγμή να μεταμορφωθούν κι από ταξίδια να γίνουν τραγούδια... Όσο για το μυστικό του κόσμου, δεν είναι άλλο απ’ το ταξίδι που κάνουμε όλοι στη ζωή μας να βρούμε… "Το μυστικό του κόσμου"».

Αρκετά από τα τραγούδια του δίσκου συνοδεύονται από αφιερώσεις του δημιουργού, όπως το ομώνυμο που είναι αφιερωμένο στον συνθέτη και μουσικό ερευνητή Γιώργο Παπαδάκη, ενώ το τραγούδι «Καημός» αφιερώθηκε στον μεγάλο συνθέτη Νίκο Μαμαγκάκη και το τραγούδι «Η πόλη μου» στην Αμαλιάδα, την ιδιαίτερη πατρίδα του συνθέτη. Την εικαστική επιμέλεια της προσεγμένης έκδοσης υπογράφει η Ντόρα Ρίζου.

Πάνος Ράπτης: Ξένοι τόποι (2004)

Θα σταθούμε σήμερα σε έναν μάλλον άγνωστο τραγουδοποιό που εμφανίστηκε στις αρχές του 2000 κι έκτοτε παραμένει στο χώρο του τραγουδιού με πολύ αραιά φανερώματα έχοντας μέχρι σήμερα καταθέσει δύο ολοκληρωμένες δουλειές (Ξένοι τόποι, Τα κρυμμένα), καθώς και μερικά σκόρπια τραγούδια. Πρόκειται για τον Πάνο Ράπτη, του οποίου η κύρια επαγγελματική ενασχόληση έχει να κάνει με την ηχοληψία και παρεμπιπτόντως με το δημιουργικό μέρος της μουσικής.

Η πρώτη δισκογραφική δουλειά του Πάνου Ράπτη με τίτλο Ξένοι τόποι εκδόθηκε το 2004 σε παραγωγή ιδιωτική με τη σύμπραξη του εξαδέλφου του Γιάννη Ζαρκαδούλα, ο οποίος είναι ο σταθερός στιχουργός των τραγουδιών του. Περιλαμβάνει δέκα όμορφα τραγούδια σε ύφος μπαλάντας έντονα λυρικής διάθεσης με πολύ προσεγμένη ενορχήστρωση βασισμένη σε ακουστικά όργανα και μια στιχουργική υψηλής ευαισθησίας με αναφορές στις κοινωνικές παθογένειες. Ένα τραγούδι («Λένε να φύγω») έχει στίχους της Φωτεινής Λαμπρίδη. Τα ερμηνεύει ο ίδιος ο Πάνος Ράπτης, ενώ τα δυο ωραιότερα τραγούδια του δίσκου («Ξένοι τόποι», «Όλο ταξιδεύω»), αμφότερα σε ρυθμό ζεϊμπέκικου, τα αποδίδουν δύο επαγγελματίες ερμηνευτές, ο Νίκος Κουρουπάκης και η Μαρία Παπανικολάου. Την ενορχήστρωση επιμελήθηκε ο Κώστας Παρίσης. Η έκδοση είναι πολύ όμορφη με ιδιαίτερα επιμελημένο το εικαστικό μέρος.

Σταύρος Λογαρίδης: Μουσική για εικόνα (1995)

Κλείνοντας το αφιέρωμά μας στη δισκογραφία του ροκ τραγουδοποιού Σταύρου Λογαρίδη θα επιστρέψουμε λίγο πίσω, για να δούμε και την άλλη πλευρά του δημιουργικού του ταλέντου, τη μουσική δηλαδή που έγραψε για σκηνικές ανάγκες (κινηματογράφο και τηλεόραση), η οποία - αν και πολύ λιγότερο γνωστή - παρουσιάζει εξαιρετικό ενδιαφέρον. Μάλιστα η ενασχόλησή του μ' αυτό το πεδίο ξεκίνησε πολύ νωρίς, σχεδόν με το ξεκίνημα της προσωπικής του καριέρας, κάπου εκεί στα μέσα της δεκαετίας του '70, και σημαδεύτηκε από την αποκλειστική σχεδόν συνεργασία του με τον σκηνοθέτη και σεναριογράφο Κώστα Φέρρη, με τον οποίο άλλωστε δημιούργησε και την πρώτη προσωπική του δουλειά το 1973 («Ακρίτας»).

Το 1995 λοιπόν η PolyGram εξέδωσε το άλμπουμ Μουσική για εικόνα, όπου βρίσκουμε συγκεντρωμένη σχεδόν στο σύνολό της τη σκηνική μουσική του Σταύρου Λογαρίδη. Βέβαια πρέπει να διευκρινίσουμε ότι πολύ νωρίτερα είχαν εκδοθεί δύο αυτοτελείς αναλογικοί δίσκοι, πρώτα το Προσεχώς (1982) κι αμέσως μετά το Οικογένεια Ζαρντή (1983), αμφότεροι αποκλειστικά με το ίδιο περιεχόμενο, το οποίο βρίσκεται συγκεντρωμένο στην ψηφιακή έκδοση του 1995. Περιλαμβάνονται δηλαδή μουσικά θέματα (τραγούδια και ορχηστρικά μέρη) που έγραψε ο Λογαρίδης κατά την περίοδο 1974-1983 και ειδικότερα μουσική για δύο κινηματογραφικές ταινίες και μία τηλεοπτική σειρά. Πρόκειται για τις ταινίες: «Φόνισσα», παραγωγής 1974 σε σκηνοθεσία του Κώστα Φέρρη, και «Οι απέναντι», παραγωγής 1981 σε σκηνοθεσία Γιώργου Πανουσόπουλου, καθώς και για την τηλεοπτική σειρά «Οικογένεια Ζαρντή» σε σκηνοθεσία του Κώστα Φέρρη που προβλήθηκε από την ΕΡΤ κατά τη σεζόν 1983-84. Έμεινε εκτός της έκδοσης η μουσική που έγραψε για την τηλεοπτική σειρά «Μενεξεδένια πολιτεία» (1975) πάλι σε σκηνοθεσία του Κώστα Φέρρη, της οποίας το επίμαχο (λόγω της δικαστικής διένεξης με τον Βαγγέλη Παπαθανασίου) βασικό θέμα συμπεριλήφθηκε στο δίσκο Μανούλα Ελλάς (1989).

Στο υλικό του δίσκου περιλαμβάνονται και αρκετά τραγούδια, τα περισσότερα σε στίχους του Κώστα Φέρρη, ερμηνευμένα από τον Σταύρο Λογαρίδη ή χορωδιακά σχήματα. Το πιο ολοκληρωμένο από αυτά τα soundtrack είναι αυτό της τηλεοπτικής σειράς «Οικογένεια Ζαρντή», απ' όπου ξεχωρίζει το όμορφο μελωδικό τραγούδι «Είναι κόλαση η αγάπη». Αξιοσημείωτο είναι ότι εδώ ακούμε σε φωνητική εκδοχή το κομμάτι «Saigon» που πρωτοακούστηκε σε οργανική μορφή στο soundtrack της ταινίας «Οι απέναντι» (1981), καθώς και «Το πρώτο τραγούδι» σε στίχους του Μανώλη Ρασούλη που είχε συμπεριληφθεί νωρίτερα με διαφορετική ενορχήστρωση στο δίσκο Σταύρος Λογαρίδης (1978). Να προσθέσω επίσης ότι στο ωραίο ορχηστρικό «Αετοί στο δοξάρι του Γιώργου» παίζει σόλο βιολί ο Γιώργος Μαγκλάρας.

Σταύρος Λογαρίδης: Μανούλα Ελλάς (1989)

Μετά το άλμπουμ Σε άλλη γη (1980) ο Σταύρος Λογαρίδης σταμάτησε για κάμποσα χρόνια την παρουσίαση καινούργιων τραγουδιών και περιορίστηκε σε ρόλο ερμηνευτή στο δίσκο Με τα φεγγάρια χάνομαι (1985) του Γιώργου Ζήκα, ενώ παράλληλα ασχολήθηκε και λίγο με τη μουσική για τον κινηματογράφο και την τηλεόραση. Στο κλείσιμο ωστόσο της δεκαετίας επανήλθε με καινούργιο υλικό παρουσιάζοντας το δίσκο Μανούλα Ελλάς που εκδόθηκε από τη Minos, όπου πλέον βρήκε δισκογραφική στέγη.

Πρόκειται για ένα πολυσυλλεκτικό και πάλι δίσκο με συνθέσεις δικές του, αλλά και άλλων, όπως του Χρήστου Κυριαζή (δημιουργού του γνωστού σουξέ «Μου θυμίζεις τη μάνα μου») με δυο τραγούδια, από τα οποία ξεχωρίζει το «Τα χρόνια που 'χασες», αλλά και του γνωστού παραγωγού Γιάννη Πετρίδη σε κάποιους στίχους. Μεταξύ των τραγουδιών και το κλασικό «Ράβε ξήλωνε» του Σταύρου Ξαρχάκου σε μια πολύ ενδιαφέρουσα και εντελώς πρωτότυπη επανεκτέλεση. Ακούστηκαν αρκετά τα τραγούδια «Μανούλα Ελλάς» και «Μαρί Μαρία», το δεύτερο εμπνευσμένο από παλιότερο τραγούδι του συγκροτήματος Πελόμα Μποκιού. Κιθάρες έπαιξε ο Πέτρος Σκούταρης, ενώ όλα τα υπόλοιπα όργανα τα έπαιξε ο ίδιος ο συνθέτης. Στα φωνητικά έλαβαν μέρος οι Αγγελική Μπαζίγιου, Ράνια Βυζικιρίκη, Μαρία Κατινάρη και Σάσα Πετρίδη.

Άξιο προσοχής είναι το τελευταίο κομμάτι του δίσκου με τίτλο «Μενεξεδένια πολιτεία» που είναι παλιότερο, γραμμένο το 1976 για την ομώνυμη τηλεοπτική σειρά που είχε σκηνοθετήσει ο Κώστας Φέρρης. Το υπέροχο αυτό οργανικό θέμα έγινε η αφορμή για μια μεγάλη δικαστική διαμάχη του Λογαρίδη με τον Βαγγέλη Παπαθανασίου, τον οποίο κατηγόρησε ότι του έκλεψε τη μελωδία για το οσκαρικό θέμα της ταινίας «Chariots of Fire»! Το δικαστήριο κατέληξε σε μια συμβιβαστική απόφαση δεχόμενο ότι πράγματι μοιάζουν τα κομμάτια, αλλά ...δεν είναι ίδια, οπότε το όσκαρ του Βαγγέλη έμεινε ακλόνητο! Εκείνο που κλονίστηκε οριστικά ήταν η παλιά φιλία των δύο καλλιτεχνών, αν και ο Λογαρίδης δε θέλησε να δώσει καμία συνέχεια στο δυσάρεστο αυτό θέμα.

Σταύρος Λογαρίδης: Σε άλλη γη (1980)

Δυο χρόνια μετά το δεύτερο προσωπικό άλμπουμ του Σταύρου Λογαρίδη με τίτλο το όνομά του (Σταύρος Λογαρίδης, 1978) εκδόθηκε από την PolyGram η τρίτη ολοκληρωμένη προσωπική δουλειά του με τίτλο Σε άλλη γη που μπορεί να θεωρηθεί και η πρώτη με την απόλυτη κυριαρχία της δικής του παρουσίας σε μουσική και στίχους. Βέβαια και πάλι έχουμε μικρές, αλλά αξιοσημείωτες συμμετοχές με ένα τραγούδι του Παύλου Σιδηρόπουλου κι άλλο ένα με μουσική Richard Broadbaker (που δεν είναι άλλος από τον Βαγγέλη Παπαθανασίου) και στίχους Δημήτρη Ιατρόπουλου, ενώ ένα τραγούδι («Κάποιος περνά») φέρει από κοινού την υπογραφή του Λογαρίδη και του Σιδηρόπουλου.

Ο δίσκος περιέχει αρκετές όμορφες στιγμές, κυρίως τα τραγούδια «Πολεμιστής», «Σούπερμαν», «Ο Λάκης», «Κάποιος περνά», ίσως και κάποια ακόμη, πάντα στο γνώριμο ροκ ήχο του δημιουργού. Την ενορχήστρωση επιμελήθηκαν ο συνθέτης με τη βοήθεια των συνεργατών του Δημήτρη Παπαχρήστου και Γιώργου Πεντζίκη, ενώ την παραγωγή έκανε ο Λουκάς Σιδεράς, βασικό μέλος του θρυλικού συγκροτήματος Aphrodite's Child (των Βαγγέλη Παπαθανασίου και Ντέμη Ρούσου).

Αξιοσημείωτο είναι ότι η ψηφιακή επανέκδοση του δίσκου (1996) είναι εμπλουτισμένη με τέσσερα επιπλέον τραγούδια, τα οποία προέρχονται από δυο δισκάκια 45 στροφών που ηχογράφησε ο Σταύρος Λογαρίδης μέσα στη δεκαετία του '70. Το πρώτο («Της ζωής η πρώτη μου σταλιά», «Ο Παν») εκδόθηκε το 1973 και αποτελεί την πρώτη δισκογραφική κατάθεση του συγκροτήματος Ακρίτας (η μουσική ανήκει στον Σταύρο Λογαρίδη και τον Άρη Τασούλη), ενώ το δεύτερο («The Belly Danger», «Close the Door») εκδόθηκε το 1978 με αγγλόφωνο στίχο και με την υπογραφή του Σταύρου Λογαρίδη. Μάλιστα το τραγούδι «Close the Door» συπεριλήφθηκε την ίδια χρονιά και στο άλμπουμ Σταύρος Λογαρίδης.

Σταύρος Λογαρίδης: Ομώνυμο (1978)

Λιγότερο παραγωγικός από τον παλιό συνοδοιπόρο του Κώστα Τουρνά ο Σταύρος Λογαρίδης χρειάστηκε πέντε ολόκληρα χρόνια μετά την πρώτη προσωπική του δουλειά (Ακρίτας, 1973), για να παρουσιάσει την επόμενη, η οποία ήρθε με το άλμπουμ Σταύρος Λογαρίδης που εκδόθηκε από την Polydor το 1978. Κι αυτή η δουλειά έχει πολυσυλλεκτικό χαρακτήρα, τόσο στη μουσική, όσο και στο στιχουργικό της μέρος. Στη μουσική βρίσκουμε τα ονόματα της Αριάδνης MacKinnon Andrew και του Σταμάτη Σπανουδάκη, ενώ στίχους συνεισφέρουν ο Μανώλης Ρασούλης, η Φ. Θεοφανίδου και η Νίκη MacKinnon Andrew. Μάλιστα στο εναρκτήριο τραγούδι "Το πρώτο τραγούδι" οι στίχοι του Μανώλη Ρασούλη διαπλέκονται με στίχους της Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου!  

Η αλήθεια είναι ότι ο Λογαρίδης είχε να αντιμετωπίσει μια δύσκολη συγκυρία σε μια εποχή που το ισχυρό ρεύμα του μεταπολιτευτικού πολιτικού τραγουδιού και η παράλληλη δυναμική εξέλιξη του λεγόμενου "έντεχνου" λαϊκού ήρθαν να συναντηθούν με μιαν ορμητική επανάκαμψη του ρεμπέτικου μέσα από την πληθώρα των ρεμπέτικων κομπανιών που άρχισαν να ξεφυτρώνουν από παντού κι όλα αυτά μαζί, έστω κι ασυνείδητα, συνέβαλαν στη σταδιακή περιθωριοποίηση του ροκ, το οποίο πλέον περνάει σε φάση ύφεσης και παρακμής. Ο Λογαρίδης είχε να αντιμετωπίσει όλο αυτό το περιρρέον κλίμα και να σταθεί όρθιος μέσα σε ένα εμφανώς εχθρικό περιβάλλον. Η παρουσία του Μανώλη Ρασούλη στο δίσκο, την ίδια χρονιά που έκανε τη δυναμική του εισβολή στο ελληνικό πεντάγραμμο με την Εκδίκηση της γυφτιάς, σηματοδοτεί κι ένα άνοιγμα του Λογαρίδη σε άλλα πεδία, πόσο μάλιστα που σ' αυτό το άνοιγμα μπόρεσε να χωρέσει ακόμη και η Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου! Όλα αυτά βέβαια ταυτόχρονα φανερώνουν κι έναν ανήσυχο μουσικό που δεν ήταν περιχαρακωμένος σε στενά όρια. Έτσι εξηγείται άλλωστε και η συνεργασία του λίγα χρόνια αργότερα με τον νεολαϊκό τραγουδοποιό Γιώργο Ζήκα στο άλμπουμ Με τα φεγγάρια χάνομαι (1985), αλλά και οι ποικίλες μουσικές του εργασίες για την τηλεόραση.

Ο δίσκος πάντως, αν και ανισοβαρής, με καλές και μέτριες στιγμές, περιλαμβάνει επτά φωνητικά μέρη και τρία οργανικά, από τα οποία ξεχωρίζει το "Σνιφ, σνιφ",  το οποίο μάλιστα αποτέλεσε και το μουσικό σήμα της τηλεοπτικής εκπομπής Μουσικόραμα. Από τις καλύτερες στιγμές του δίσκου είναι τα κομμάτια "Το πρώτο τραγούδι" και το αγγλόφωνο "Close the Door". Όλα τα τραγούδια τα ερμηνεύει υπέροχα ο Σταύρος Λογαρίδης, ενώ στα φωνητικά συμμετέχουν η Ευτυχία και η Μαριάντζελα. Μαζί του επίσης είναι και μερικοί εκλεκτοί μουσικοί, όπως ο σταθερός συνεργάτης του Δήμης Παπαχρήστου (κιθάρες), η Αριάδνη MacKinnon Andrew (πιάνο, πλήκτρα, συνθεσάιζερ), ο Γιώργος Φιλιππίδης (μπάσο) και ο Γιώργος Τριανταφυλλίδης (τύμπανα, κρουστά). Αξιοσημείωτο επίσης είναι ότι την ευθύνη της παραγωγής έχει ο εμβληματικός μουσικός παραγωγός Γιάννης Πετρίδης.

Σταύρος Λογαρίδης: Ακρίτας (1973)

Φυσική συνέχεια του πρόσφατου αφιερώματος στον Κώστα Τουρνά αποτελεί η αναφορά μας στον στενό συνεργάτη του στα χρόνια των Poll Σταύρο Λογαρίδη, ο οποίος γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1953 κι έφυγε πρόωρα από τη ζωή το 2022. Ο Λογαρίδης θεωρείται πρωτοπόρος του ελληνικού ροκ και εξαίρετος τραγουδιστής, αλλά αρκετά μοναχικός και εκκεντρικός στη ζωή του, πράγμα που δεν του επέτρεψε να έχει την καριέρα που θα αναλογούσε στο ξεχωριστό του ταλέντο. Κατάφερε ωστόσο να μας αφήσει μια πολύ ενδιαφέρουσα δισκογραφική παρακαταθήκη τόσο ως τραγουδοποιός, όσο και ως απλός τραγουδιστής σε συνθέσεις άλλων δημιουργών, όπως το άλμπουμ Με τα φεγγάρια χάνομαι (1985) του Γιώργου Ζήκα.

Αμέσως μετά τη διάλυση των Poll (1972) τα τρία βασικά του μέλη (Κώστας Τουρνάς, Robert Williams, Σταύρος Λογαρίδης) ξεκίνησαν την προσωπική τους καριέρα. Την ίδια λοιπόν χρονιά ο Σταύρος Λογαρίδης δημιούργησε το σχήμα Ακρίτας (ονομασία δανεισμένη από την "Ασκητική" του Νίκου Καζαντζάκη) μαζί με τους Γιώργο Τσουπάκη, Άρη Τασούλη και Δήμη Παπαχρήστου. Το συγκρότημα ξεκίνησε με ένα 45άρι ("Ο Παν", "Της ζωής η πρώτη μου σταλιά") κι αμέσως μετά παρουσίασε το μοναδικό ολοκληρωμένο του δίσκο με τον ίδιο τίτλο που κυκλοφόρησε το 1973, παράλληλα με τα Απέραντα χωράφια του Κώστα Τουρνά. 

Το έργο έχει σκηνικό ύφος και χαρακτηρίζεται ως σουίτα χορού για κουαρτέτο (τα τέσσερα μέλη δηλαδή του συγκροτήματος) και playback. Η μουσική κινείται στο χώρο του ροκ και φολκ ρεύματος της εποχής και βασίζεται σε λιμπρέτο του σκηνοθέτη Κώστα Φέρρη, ένα αλληγορικό κείμενο με στοιχεία προφητικού λόγου. Τη μουσική μοιράστηκαν ο Σταύρος Λογαρίδης και ο Άρης Τασούλης. Φυσικά τραγουδιστής είναι ο Λογαρίδης που παίζει ταυτόχρονα μπάσο και ακουστική κιθάρα, ενώ ο Γιώργος Τσουπάκης παίζει ντραμς και ο Άρης Τασούλης πιάνο και πλήκτρα. Το εξώφυλλο σχεδίασε ο Κώστας Φέρρης. 

Ο δίσκος δε γνώρισε καμία απήχηση στο ελληνικό κοινό, ωστόσο κατάφερε να έχει διανομή σε πολλές χώρες του εξωτερικού (κυρίως Γερμανία, Ιαπωνία) και με το χρόνο να περιβληθεί έναν ακαταμάχητο μύθο ως ένα από τα πιο πρωτοποριακά άλμπουμ στην ιστορία της ροκ μουσικής. 

Κώστας Τουρνάς: Λευκά φτερά (1975)

Ολοκληρώνουμε το αφιέρωμά μας στην πρώιμη προσωπική δισκογραφία του Κώστα Τουρνά με το άλμπουμ Λευκά φτερά που κυκλοφόρησε το 1975 από την Polydor κλείνοντας έτσι έναν πρώτο ιδιαίτερα δημιουργικό κύκλο που απέφερε πέντε ολοκληρωμένες δουλειές, οι οποίες είναι και οι αξιολογότερες δισκογραφικές καταθέσεις που μας έχει δώσει στη μακρά διαδρομή του στο ελληνικό τραγούδι από τις αρχές της δεκαετίας του '70 μέχρι και σήμερα.

Τα Λευκά φτερά είναι ένας κύκλος ένδεκα τραγουδιών που μοιάζουν να συνεχίζουν πάνω στη γραμμή του Κυρίες και κύριοι με ανάλογη στιχουργική θεματολογία και μουσική. Οι ουμανιστικές και ιδεαλιστικές ανησυχίες του δημιουργού που ενίοτε τον απομακρύνουν από την κυνική καθημερινότητα σε κόσμους νοητούς και εξιδανικευμένους, δίνουν και πάλι το παρών τους, όπως πολύ χαρακτηριστικά το υποδηλώνει και το ομώνυμο τραγούδι του δίσκου, αλλά και η σύνθεση του εξωφύλλου. Η μουσική του πάντα σε ένα ύφος ήπιου ροκ με ποπ διάθεση καταφέρνει να μορφοποιήσει στίχους και μελωδίες σε όμορφα καμμάτια, όπως τα: "Σαν πολύτιμο πετράδι", "Δώδεκα άλογα με φτερά", "Λευκά φτερά", "Ο κύκνος". Η λυρική του πλευρά βρίσκει έκφραση σε μερικές θαυμάσιες μελωδικές απογειώσεις, όπως το γοητευτικό "Στιγμές", από τα ωραιότερα τραγούδια που έγραψε ποτέ ο συνθέτης. 

Αξιοσημείωτο είναι το "Τραγούδι της χαράς" στο φινάλε του δίσκου που διαπλέκεται όμορφα με τη μνημειώδη μελωδία από την "Ωδή της χαράς" του Μπετόβεν, το τελευταίο μέρος της 9ης Συμφωνίας! Σημειώνω επίσης ότι στην ενορχήστρωση επανεμφανίζεται ο Κώστας Κλάββας, όπως στους δύο πρώτους δίσκους του συνθέτη.