Χρυσόστομος Σταμούλης: Γελάς (2020)

Το 2020 ο Χρυσόστομος Σταμούλης μας έδωσε την τελευταία ως τώρα δισκογραφική του δουλειά με τίτλο Γελάς που εκδόθηκε και πάλι σε μορφή βιβλίου με ένθετο τον ψηφιακό δίσκο από τις Εκδόσεις Αρμός. Είναι κι αυτή μια δουλειά που ακολουθεί τα χνάρια της προηγούμενης κατάθεσης του αξιόλογου συνθέτη, του κύκλου τραγουδιών Αγάπη σ' αγαπάω που είχε κυκλοφορήσει το 2013. Κι αν μ' εκείνη τη δουλειά ο δημιουργός μας χάρισε απλόχερα τα συναισθήματα αγάπης που πλημμύριζαν τα τραγούδια του, αυτή τη φορά μας χαρίζει ένα πλούσιο μπουκέτο με ανθισμένα χαμόγελα δείχνοντας έτσι την αισιόδοξη φύση του και την ισχυρή του κατάφαση στο φαινόμενο της ζωής και της ανθρώπινης επικοινωνίας.

Πρόκειται για ένα κύκλο τραγουδιών που βασίζονται και πάλι στον ποιητικό λόγο είτε με δικά του κείμενα, είτε με κείμενα σημαντικών νεωτερικών μας ποιητών, όπως ο Νίκος Γαβριήλ Πεντζίκης, ο Γιώργος Σαραντάρης και ο Τάκης Βαρβιτσιώτης, μαζί με στίχους από την "Εκκλησιαστή" (ένα από τα βιβλία της Παλαιάς Διαθήκης), αλλά και του Κύπριου Παναγιώτη Θωμά και του σύγχρονου στιχουργού Μάνου Ορφανουδάκη. Συνολικά ο δίσκος περιλαμβάνει δεκατρία κομμάτια, από τα οποία το ένα ("Λοξό καράβι") αποδίδεται σε δυο εκδοχές, άλλα δύο μέρη ("Σαν γέλασα", "Έχω δει τον ουρανό") είναι πεζά και τα διαβάζει ο συνθέτης, ενώ δύο τραγούδια αποδίδονται σε δεύτερη εκτέλεση, δηλαδή το "Λιταία πύλη" (από τον ομώνυμο δίσκο του 1998) και το "Κατάλευκο πουλί" (από το δίσκο Αγάπη σ' αγαπάω).

Τα τραγούδια ερμηνεύει μια θαυμάσια ομάδα νέων και παλιότερων ερμηνευτών και συγκεκριμένα ο Αλέξανδρος Τζουγανάκης, η Γεωργία Νταγάκη, ο Ανδρέας Καρακότας, ο Γεράσιμος Ανδρεάτος, η Λιζέτα Καλημέρη, ο Γιώργος Καλογήρου και ο Νίκος Ξυδάκης. Την ενορχήστρωση επιμελήθηκαν ο Θάνος Σταυρίδης, ο Δημήτρης Λάππας, ο Κωνσταντίνος Δημηνάκης και ο συνθέτης. Οι ηχογραφήσεις πραγματοποιήθηκαν στο στούντιο Cue Productions της Θεσσαλονίκης κατά το διάστημα 2018-2020. Η έκδοση είναι υψηλής αισθητικής στα γνωστά πλέον στάνταρ που μας έχει συνηθίσει ο συνθέτης.

Χρυσόστομος Σταμούλης: Αγάπη σ' αγαπάω (2013)

Ο ορχηστρικός δίσκος Metamorphosis (2007) του Χρυσόστομου Σταμούλη έκλεινε με τον υπέροχο "Ύμνο της αγάπης" του Απόστολου Παύλου. Κι ακριβώς από την ίδια θεματική αφετηρία μοιάζει να γεννιέται η επόμενη δουλειά του αξιόλογου συνθέτη με τίτλο Αγάπη σ' αγαπάω που κυκλοφόρησε το 2013 σε μορφή βιβλίου από τις Εκδόσεις Αρμός.

Πρόκειται για έναν θαυμάσιο κύκλο οκτώ τραγουδιών με στίχους κυρίως του ίδιου του συνθέτη (πέντε τραγούδια) κι από ένα της Σόνιας Κούμουρου και του Παναγιώτη Θωμά, ενώ η κορύφωση του έργου έρχεται στο φινάλε με τη μελοποιημένη απόδοση στίχων του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη από το διήγημά του "Έρωτας στα χιόνια", γραμμένο το 1896, το οποίο μαζί με άλλα διηγήματα του μεγάλου Σκιαθίτη πεζογράφου έχει αποθανατίσει με την εμβληματική της ανάγνωση η σπουδαία ηθοποιός μας Σαπφώ Νοταρά σε παλιότερη ραδιοφωνική καταγραφή.

Η έκδοση είναι εξαιρετική από κάθε άποψη, καθώς συνδυάζει αρμονικά την ποίηση, τον πεζό λόγο, τη ζωγραφική και τη μουσική. Έχουμε δηλαδή ένα μουσικό βιβλίο που πέρα από τους στίχους των τραγουδιών περιέχει και άλλα ενδιαφέροντα λογοτεχνικά κείμενα. Φυσικά το πιο ενδιαφέρον κομμάτι της έκδοσης είναι το ένθετο ψηφιακό δισκάκι με τα οκτώ χαμηλόφωνα τραγούδια του συνθέτη που ξεχειλίζουν από λυρισμό και ευαισθησία. Ο ίδιος χαρακτηρίζει τη δουλειά του ως "μια ιστόρηση της αγάπης με κείμενα, τραγούδια και ζωγραφιές". Το βιβλίο περιλαμβάνει μια ποικιλία κειμένων με κοινό άξονα την αναφορά στο κορυφαίο συναίσθημα της αγάπης και με βαρυσήμαντες υπογραφές, όπως του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη που προαναφέραμε, αλλά και του Σολομώντα, του Όσκαρ Ουάιλντ, του Μάνου Χατζιδάκι, του Τάσου Λειβαδίτη, του Νίκου Γαβριήλ Πεντζίκη, του Τάκη Βαρβιτσιώτη και άλλων. Την εικαστική επιμέλεια της έκδοσης είχαν οι Κύπριοι ζωγράφοι Χρίστος Πίτσιλλος και Ανδρέας Νικολάου.

Τα τραγούδια ερμηνεύουν τρεις εκλεκτοί εκπρόσωποι της νεότερης τραγουδιστικής γενιάς, η Μελίνα Κανά, ο Γεράσιμος Ανδρεάτος και ο Απόστολος Ρίζος. Δεύτερη φωνή η Κωνσταντίνα Τεντόγλου. Στην ενορχήστρωση μαζί με τον συνθέτη συνέπραξαν ο Θάνος Σταυρίδης και ο Δημήτρης Λάππας. Οι ηχογραφήσεις πραγματοποιήθηκαν στο υπερσύγχρονο στούντιο ηχοληψίας του ΑΠΘ την άνοιξη του 2013. Τη μετάφραση του σολομώντειου κειμένου έκανε ο Κύπριος ποιητής Κυριάκος Χαραλαμπίδης.

Χρυσόστομος Σταμούλης: Metamorphosis (2007)

Την ίδια εκείνη χρονιά (2007) που μας έδωσε το δίσκο Το τραγούδι του ερωδιού με τη μουσική για το ντοκιμαντέρ "Πρέσπα, ο τόπος της εύλαλης σιωπής" του Ιωάννη Λ. Παπακαρμέζη, ο συνθέτης Χρυσόστομος Σταμούλης παρουσίασε μια δεύτερη συνεργασία με τον σκηνοθέτη, ο οποίος αυτή τη φορά λειτούργησε με την ιδιότητα του εκδότη και παραγωγού, και το αποτέλεσμα ήταν ένας ορχηστρικός δίσκος με τον αγγλόφωνο (άγνωστο γιατί) τίτλο Metamorphosis που κυκλοφόρησε από την ILP Productions. 

Στην ιδιαίτερη αυτή δουλειά ο συνθέτης ξεδιπλώνει προσωπικές μνήμες και οικογενειακές στιγμές που τις ντύνει με όμορφες οργανικές μελωδίες παίζοντας επιδέξια με τα ηχοχρώματα που άλλοτε παραπέμπουν στην Ανατολή κι άλλοτε αποκτούν συμφωνικές προεκτάσεις. Για το σκοπό αυτό επιστρατεύτηκε κι ένα ορχηστρικό οπλοστάσιο ανάμικτο με μουσικά όργανα ανατολίτικων χρωμάτων (φλογέρα, ούτι, κανονάκι, νέι, λύρα, μπεντίρ, τουμπελέκι, ντέφι) και ακουστικά όργανα της δυτικής μουσικής (κιθάρα, μαντολίνο, όμποε, τσέμπαλο, φλάουτο, λαούτο, κλαρινέτο, βιολί, βιολοντσέλο και κρουστά). Ο Αντώνης Σουσάμογλου επιμελήθηκε την ενορχήστρωση υπογράφοντας μάλιστα και ως συνθέτης το θέμα "Ήχοι φτερών". Ο συνθέτης σημειώνει: "Ο δίσκος αυτός που αλλιώς ξεκίνησε και αλλιώς κατέληξε, καθώς υπέστη και αυτός μια μικρή μεταμόρφωση, είναι αποτέλεσμα της αγάπης πολλών ανθρώπων. Θα έλεγα πως πρόκειται για μια γιορταστική, αλλά χαμηλόφωνη λιτανεία στιγμών, στην οποία συμμετέχουν μυστικά τραγουδιστές, μουσικοί, τεχνικοί του ήχου, φίλοι σιωπηλοί…".

Ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζει το φινάλε του δίσκου, όπου περιέχεται ένα φωνητικό θέμα που αποτελεί μελοποίηση του περίφημου "Ύμνου της αγάπης" του Απόστολου Παύλου σε νεοελληνική απόδοση της Αναστασίας Δεληαργύρη-Φωτίου. Το ερμηνεύει ο Μανώλης Χατζημανώλης, ενώ τα αφηγηματικά μέρη αποδίδει ο σπουδαίος ηθοποιός του ΚΘΒΕ Δημήτρης Καρέλλης λίγους μήνες μόλις πριν φύγει απροσδόκητα από τη ζωή. Επίσης τα φωνητικά (βοκαλισμός) στο θέμα "Αισθήσεις" αποδίδουν η Νικολέττα Δημητρίου και ο Νίκος Σπανός. Τις ακουαρέλες που κοσμούν την προσεγμένη έκδοση σχεδίασε και πάλι ο Νικόλας Μπλιάτκας.

Χρυσόστομος Σταμούλης: Το τραγούδι του ερωδιού (2007)

Το 2007 στάθηκε η παραγωγικότερη χρονιά για τον Χρυσόστομο Σταμούλη, αφού είχε διπλή δισκογραφική παρουσία, πράγμα εντελώς σπάνιο για τους δικούς του ρυθμούς, μία με μια οργανική δουλειά κι άλλη μία με μουσική και τραγούδια για σκηνική λειτουργία.

Η σκηνική δουλειά που προανέφερα έχει τίτλο Το τραγούδι του ερωδιού και συνιστά και τη δεύτερη συνεχόμενη συνεργασία του συνθέτη με τον σκηνοθέτη και εκδότη Ιωάννη Λ. Παπακαρμέζη, με τον οποίο είχε συνεργαστεί δυο χρόνια νωρίτερα για τη μουσική επένδυση του ντοκιμαντέρ ...Και τα μάτια τους στάζουν Καππαδοκία (2005). Αυτή τη φορά η δουλειά του σκηνοθέτη στράφηκε στις εσχατιές της βορειοδυτικής Ελλάδας, στη μεθοριακή γραμμή με την Αλβανία και τη Βόρεια Μακεδονία, όπου δεσπόζει ο υδάτινος όγκος της λίμνης Πρέσπας, ανταποκρινόμενος σε κάλεσμα της τοπικής Μητρόπολης. Τίτλος του ντοκιμαντέρ: "Πρέσπα, ο τόπος της εύλαλης σιωπής". Το υλικό μάλιστα του ντοκιμαντέρ εκδόθηκε και σε μορφή βιβλίου. 

Η ομορφιά του τοπίου άρρηκτα δεμένη με τους μύθους και θρύλους που τη συντροφεύουν μαζί με τη γοητευτική χλωρίδα και πανίδα της περιοχής έδωσαν ισχυρή ώθηση στην έμπνευση του συνθέτη, ο οποίος συνέθεσε ένα συναρπαστικό έργο αποτελούμενο κυρίως από οργανικά θέματα πλημμυρισμένα από αέρινες μελωδίες που μοιάζουν να ξεπετάγονται αυθόρμητα μέσα από τις μικρές σπηλιές της λίμνης σαν τον αγέρα που χαϊδεύει νωχελικά τα ήρεμα νερά της. Ενδιάμεσα χώρεσαν και τρία όμορφα τραγούδια ("Τραγούδι του ερωδιού", "Τραγούδι των παιδιών", "Άγιος Έρωτας") σε στίχους του συνθέτη που ερμηνεύουν ο Γιώργος Καλογήρου, ο Μιχάλης Παπαζήσης, ο Φώτης Θεοδωρίδης και παιδική χορωδία υπό την καθοδήγηση της Ιωσηφίνας Κατωφλίδου, συζύγου του συνθέτη. 

Την ενορχήστρωση επιμελήθηκαν ο συνθέτης και ο Μανόλης Ανδρουλιδάκης καταφεύγοντας σε μια ελεύθερη οργανική σύνθεση με ακουστικά όργανα ανάμικτα ενίοτε με φυσικούς ήχους του περιβάλλοντος, ενώ δε λείπουν και οι χαρακτηριστικοί ήχοι των χάλκινων πνευστών που αποτελούν σήμα κατατεθέν της περιοχής. Η έκδοση, εξαιρετικά προσεγμένη και καλαίσθητη, περιλαμβάνει πολύ ενδιαφέροντα κείμενα που υπογράφουν ο σκηνοθέτης και ο συνθέτης, λεπτομερείς πληροφορίες για κάθε μουσικό θέμα και θαυμάσια εικαστική φροντίδα με ωραιότατες ακουαρέλες που ζωγράφισε ο Νικόλας Μπλιάτκας.

Χρυσόστομος Σταμούλης: Καππαδοκία (2005)

Αραιή, αλλά σταθερή και αδιάλειπτη είναι η δισκογραφική παρουσία του Χρυσόστομου Σταμούλη, ο οποίος χρειάστηκε επτά χρόνια από την πρώτη του κατάθεση (Λιταία Πύλη) μέχρι να παρουσιάσει τη δεύτερη προσωπική του δουλειά με πλήρη τίτλο "...και τα μάτια τους στάζουν Καππαδοκία" που εκδόθηκε το 2005 σε ανεξάρτητη παραγωγή της Θεσσαλονίκης υπό την ετικέτα ILP Productions. Το υλικό του δίσκου περιλαμβάνει τη μουσική και τα τραγούδια που έγραψε για το ομώνυμο ντοκιμαντέρ του Ιωάννη Λ. Παπακαρμέζη, το οποίο αναφέρεται στις χαμένες μικρασιατικές πατρίδες επικεντρώνοντας στον ελληνισμό της Καππαδοκίας, στην καρδιά της Μικρασιατικής γης. 

Από τα 21 θέματα του δίσκου τα δώδεκα είναι φωνητικά (τραγούδια) και βασίζονται σε ποιήματα του Σαμιώτη ποιητή Γιώργου Θέμελη (1900-1976), του Κύπριου Κυριάκου Χαραλαμπίδη (1940- ) και του συνθέτη. Μια εξαίσια πλημμυρίδα εμπνευσμένων μελωδιών κατακλύζει το έργο σε ένα ύφος έντονα ελεγειακό που φορτίζει το θυμικό του ακροατή προκαλώντας συναισθήματα βαθιάς συγκίνησης. Η μουσική του Σταμούλη χαρακτηρίζεται από ηχοχρωματισμούς βγαλμένους κατευθείαν από την πλούσια ελληνική λαϊκή ή θρησκευτική παράδοση. 

Ερμηνευτές των τραγουδιών είναι ο Παντελής Θεοχαρίδης, ο Μανώλης Χατζημανώλης, ο Γεράσιμος Ανδρεάτος, ο Αργύρης Μπακιρτζής, ο Γιώργος Καλογήρου και το μουσικό σχήμα Τρίφωνο. Συμμετέχει και πάλι η Χορωδία Νέων Ιωάννης Χρυσόστομος που διευθύνει ο συνθέτης, καθώς και το ένα έκτακτο Φωνητικό Σύνολο. Κείμενα διαβάζει με πολύ εκφραστικό ύφος ο εκλεκτός ηθοποιός Γιώργος Μιχαλακόπουλος που μας είχε δώσει πειστικά δείγματα της αφηγηματικής του ικανότητας λίγο παλιότερα συμμετέχοντας στο δίσκο του Γιώργου Τσαγκάρη Φυσάει (1993) βασισμένο σε ποίηση του Τάσου Λειβαδίτη. Τις ενορχηστρώσεις υπογράφουν ο Χρυσόστομος Σταμούλης, ο Μανόλης Ανδρουλιδάκης και ο Βασίλης Κασούρας. Το εικαστικό μέρος της έκδοσης επιμελήθηκε ο Νικόλας Μπλιάτκας.

Χρυσόστομος Σταμούλης: Λιταία Πύλη (1998)

Γενέθλια ημέρα η σημερινή για έναν εκλεκτό δημιουργό από την άτυπα λεγόμενη Σχολή της Θεσσαλονίκης, τον Χρυσόστομο Σταμούλη που γεννήθηκε στην Άφυτο της Χαλκιδικής στις 2 Αυγούστου του 1964 και μας πρωτοσυστήθηκε ως συνθέτης μόλις το 1998 με το άλμπουμ Λιταία Πύλη, ένα κρυφό διαμαντάκι της ελληνικής δισκογραφίας που αξίζει να ανασύρουμε από την αφάνεια και να χαρούμε την παραγνωρισμένη ομορφιά του. 

Βέβαια ο συγκεκριμένος δημιουργός δεν είναι κάποιος τυχαίος μουσικός που απλώς δεν ευτύχησε να κάνει μεγάλο όνομα. Γιατί ο Χρυσόστομος Σταμούλης αποτελεί σημαντική πνευματική μορφή της Θεσσαλονίκης, εν ενεργεία καθηγητής στη Θεολογική Σχολή του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου, με σοβαρές σπουδές στο φλάουτο και τη μουσική θεωρία στο Μακεδονικό Ωδείο, ενώ έχει ήδη στο ενεργητικό του και σοβαρό συγγραφικό έργο, αλλά και μουσική δραστηριότητα ως διευθυντής του νεανικού χορωδιακού και ορχηστρικού σχήματος "Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος" της Θεσσαλονίκης. Μετά την παρθενική του δισκογραφική εμφάνιση το 1998, συνέχισε να μας δίνει σε αραιά χρονικά διαστήματα κι άλλες αξιόλογες δουλειές, όπως οι μουσικές του επενδύσεις για τα ντοκιμαντέρ Καππαδοκία (2005) και Το τραγούδι του ερωδιού (2007), το οργανικό Metamorphosis (2007), αλλά και οι κύκλοι τραγουδιών Αγάπη σ' αγαπάω (2013) και Γελάς (2020).

Η Λιταία Πύλη είναι ένα άλμπουμ με μελωδικό πλούτο ανάμικτο με λαϊκούς και νεορεμπέτικους απόηχους και κυρίως με ένα καίριο ποιητικό υπόβαθρο, πάνω στο οποία χτίστηκαν οι μελωδίες των τραγουδιών. Παρόλο που είναι εμφανής ένας θρησκευτικός προσανατολισμός, αυτό γίνεται μ' ένα ανοιχτό πνεύμα και με μια διάθεση βαθύτερης ανθρώπινης επικοινωνίας. Η επιλογή των στίχων φανερώνει την απουσία κάθε θρησκοληπτικής εμμονής. Μια ψυχική ανάταση αναδίνεται στο άκουσμα αυτών των τρυφερών τραγουδιών. Ο ίδιος ο συνθέτης έγραψε στίχους, αλλά αξιοποίησε και ποιήματα του Βαγγέλη Βαρβαρέσου, του Παναγιώτη Λάιου, του Βενιζέλου Χριστοφορίδη και της Μαριλένας Φακέττι. Σημαντική στιγμή του δίσκου αποτελεί η μελοποίηση του "Πέμπτου Ευαγγελίου" του Άγγελου Σικελιανού (1884-1951), ενώ η κορύφωση έρχεται στο τέλος μ' έναν ωραιότατο μικρό κύκλο μελοποιημένων ποιημάτων του Νίκου Γαβριήλ Πεντζίκη (1908-1993), εμβληματικής πνευματικής μορφής της μεταπολεμικής Θεσσαλονίκης, από την ποιητική συλλογή "Ο πεθαμένος και η ανάσταση" (1944). 

Τα τραγούδια αποδίδουν πολύ εκφραστικά οι τρεις νέοι τότε ερμηνευτές Πέτρος Γαϊτάνος, Μανώλης Χατζημανώλης και Μιχάλης Παπαζήσης. Συμμετέχει η Χορωδία Άγιος Ιωάννης Χρυσόστομος υπό τη διδασκαλία του συνθέτη και της Ελένης Μουμτζή, καθώς και το παιδικό της τμήμα που διευθύνει η Ιωσηφίνα Κατωφλίδου-Σταμούλη. Το τραγούδι "Χρώματα" ερμηνεύει η Μαριάννα Γκιουλέκα, ενώ το τραγούδι "Οδοιπόρος" είναι αφιερωμένο στον Σταύρο Κουγιουμτζή. Το εξώφυλλο φιλοτέχνησε η Ανδρομάχη Βουτσινά. Ένας συνολικά θαυμάσιος δίσκος, άδικα παραγκωνισμένος από την πλημμύρα των αναλώσιμων σουξέ.

100 Χρόνια Μίκης Θεοδωράκης: ΙV. Ο Πολιτικός Μίκης

Άφησα τελευταία την κατηγορία των επικών και πολιτικών τραγουδιών του Μίκη Θεοδωράκη, όχι γιατί ανάμεσά τους δεν περιλαμβάνονται και μερικές σπουδαίες μουσικές στιγμές, αλλά κυρίως γιατί ήθελα να δώσω το προβάδισμα στις άλλες πτυχές του πολύπλευρου αυτού δημιουργού, οι οποίες - πλην της καθαρώς λαϊκής - παραμένουν στην άκρη υποτιμημένες, χωρίς να έχουν φωτιστεί όσο θα τους άξιζε και χωρίς να έχει εκτιμήσει επαρκώς την αξία τους το ευρύ κοινό, παρόλο που εκεί κυρίως κρύβονται τα αληθινά διαμάντια της μουσικής του.

Θα ήταν περιττολογία βέβαια να τονίσω κι εγώ το αγωνιστικό πνεύμα που διατρέχει το βίο και το έργο του συνθέτη από τα νεανικά του ήδη χρόνια, πράγμα άλλωστε που του κόστισε ακριβά σε εποχές ιδεολογικής μισαλλοδοξίας που επικράτησαν στον τόπο μας κατά την εμφυλιακή και μετεμφυλιακή περίοδο με αποκορύφωμα βέβαια τα σκοτεινά χρόνια της δικτατορίας των συνταγματαρχών. Τίποτε και ποτέ πάντως δε στάθηκε πραγματικό εμπόδιο για την πορεία αυτού του ελεύθερου πνεύματος, για να μην πω μάλιστα ότι οι ανελέητες διώξεις που υπέστη μάλλον πυροδότησαν πιο δυναμικά τον δημιουργικό του οίστρο και οδήγησαν στη σύνθεση σημαντικών έργων. 

Η αλήθεια είναι ότι το "πολιτικό" στοιχείο ήταν παρόν σε πολλά έργα του συνθέτη που δεν το έδειχναν αυτό και τόσο καθαρά, ακόμη κι αυτά που είχαν κυρίαρχη τη σφραγίδα του λαϊκού, όπως τα τραγούδια του Επιτάφιου (1960) και ασφαλώς το Τραγούδι του νεκρού αδελφού (1962) με τις συμβολικές αναφορές στον οδυνηρό εμφύλιο που είχε προηγηθεί. Το 1964 πάντως μας έδωσε ένα πιο ξεκάθαρου πολιτικού προσανατολισμού έργο, τη μουσική για το θεατρικό Ένας Όμηρος που αναφέρεται στον απελευθερωτικό αγώνα των Ιρλανδών κατά των Άγγλων, ενώ το πρώτο ακραιφνώς "πολιτικό" του δημιούργημα κατά την προδικτατορική εποχή ήταν η εμβληματική Ρωμιοσύνη (1966) σε ποίηση του Γιάννη Ρίτσου. Κατά τη διάρκεια του χουντικού καθεστώτος συνέθεσε σχεδόν αποκλειστικά έργα με πολιτικό και αγωνιστικό περιεχόμενο, όπως η μεγάλη σειρά των Αρκαδιών, η Κατάσταση Πολιορκίας, ο Ήλιος και ο Χρόνος, το Μυθιστόρημα, τα Τραγούδια του Ανδρέα, Τα λαϊκά, η Νύχτα θανάτου, το Πνευματικό Εμβατήριο, Τα τραγούδια του Αγώνα, Τα 18 Λιανοτράγουσα της πικρής πατρίδας και το Canto General. Τα έργα αυτά κατά κανόνα δισκογραφήθηκαν στο εξωτερικό (όσο διαρκούσε το ανελεύθερο καθεστώς) ή και στην Ελλάδα μετά την πτώση της δικτατορίας. Και φυσικά η Μεταπολίτευση έφερε ως κατακλυσμιαίο ξέσπασμα την απόλυτη αποθέωση των πολιτικών τραγουδιών του Μίκη επισκιάζοντας για ένα διάστημα κάθε άλλη μορφή τραγουδιού.

Η συλλογή που σας παρουσιάζω περιλαμβάνει 20 εμβληματικά πολιτικά και αγωνιστικά τραγούδια του μεγάλου συνθέτη ηχογραφημένα κατά το διάστημα 1966-1980, ξεκινώντας με τη Ρωμιοσύνη και το θεατρικό κύκλο Ένας όμηρος (στη δεύτερη εκτέλεση του 1966) και καταλήγοντας στην κινηματογραφική μουσική για την ταινία Ο άνθρωπος με το γαρίφαλο (1980). Σημαντικοί ποιητές και στιχουργοί προσθέτουν βάρος με το κύρος του ποιητικού τους λόγου στα συγκεκριμένα τραγούδια, όπως οι: Ανδρέας Κάλβος, Άγγελος Σικελιανός, Γιώργος Σεφέρης, Γιάννης Ρίτσος, Μανόλης Αναγνωστάκης, Γιάννης Θεοδωράκης, Μάνος Ελευθερίου και Ιάκωβος Καμπανέλλης. Το όνομα της Μαρίας Φαραντούρη κυριαρχεί στο επίπεδο των ερμηνευτών, μαζί με άλλα σημαντικά ονόματα, όπως: Γρηγόρης Μπιθικώτσης, Στέλιος Καζαντζίδης, Αντώνης Καλογιάννης, Μαρία Δημητριάδη, Βασίλης Παπακωνσταντίνου και Μαργαρίτα Ζορμπαλά.

100 Χρόνια Μίκης Θεοδωράκης: ΙΙΙ. Ο Λυρικός Μίκης

Παρά την ευρύτατη δημοφιλία των τραγουδιών και της μουσικής του Μίκη Θεοδωράκη, νομίζω πως ο πολύς κόσμος έχει μια μάλλον στρεβλή εντύπωση για το έργο του επηρεασμένος προφανώς από την καταλυτική δύναμη των επικών του τραγουδιών που κυριάρχησαν στο δημόσιο βίο μας μετά τη Μεταπολίτευση. 

Στην πραγματικότητα όμως ο Μίκης είναι κάτι πολύ διαφορετικό από αυτή την επιφανειακή εντύπωση. Και δεν αναφέρομαι μόνο στο κολοσσιαίο σε όγκο και αξία λόγιο έργο του που ακροθιγώς παρουσιάσαμε στο πρώτο μέρος αυτού του αφιερώματος, ούτε στην ακαταμάχητη γοητεία των υπέροχων λαϊκών του τραγουδιών, αλλά στην καθαρώς λυρική πλευρά της μουσικής του προσωπικότητας που εκφράστηκε είτε μέσα από σύνθετες δημιουργίες στο πεδίο του λυρικού θεάτρου, είτε και μέσα από μια ευρύτατη σειρά απλών τραγουδιών με έκδηλο το μελωδικό στοιχείο και την προσεγμένη "έντεχνη" οργανική συνοδεία. 

Ο ποιητικός λόγος στάθηκε και πάλι η κινητήρια δύναμη για τις εξαίσιες λυρικές συνθέσεις του Μίκη με το πρώτο φανέρωμα ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του '50, όταν μελοποίησε σκόρπιους στίχους του αδελφού του Γιάννη Θεοδωράκη δημιουργώντας τον αριστουργηματικό λυρικό κύκλο Λιποτάκτες που πρώτος ερμήνευσε ο ίδιος και στη συνέχεια πολλοί άλλοι ερμηνευτές. Με τον αδελφό του άλλωστε ο συνθέτης μας έδωσε πολλά ακόμη υπέροχα λυρικά τραγούδια με χαρακτηριστικότερη ίσως στιγμή το σαγηνευτικό ερωτικό θέμα της ταινίας Φαίδρα που ερμήνευσε με αξεπέραστο τρόπο η Μελίνα Μερκούρη.

Η μικρή αυτή συλλογή λυρικών τραγουδιών του Μίκη Θεοδωράκη καλύπτει έναν ευρύτατο χρονικό ορίζοντα που διατρέχει ουσιαστικά ολόκληρο το δημιουργικό του βίο. Οριακοί σταθμοί αυτής της περιόδου στάθηκαν οι Λιποτάκτες (1960) που προαναφέραμε και ο νεότερος κύκλος τραγουδιών για φωνή και πιάνο Η Βεατρίκη στην Οδό Μηδέν (1994) σε ποίηση του Διονύση Καρατζά. Πλην των δυο προαναφερομένων ποιητών, του Γιάννη Θεοδωράκη και του Διονύση Καρατζά,, περιλαμβάνονται επίσης σπουδαία τραγούδια σε ποίηση του Γιάννη Ρίτσου, του Οδυσσέα Ελύτη, του Νίκου Γκάτσου, του Δημήτρη Χριστοδούλου, του Ιάκωβου Καμπανέλλη, του Μανόλη Αναγνωστάκη, του Τάσου Λειβαδίτη, του Μάνου Ελευθερίου, της Αγγελικής Ελευθερίου, της Δήμητρας Μαντά και του συνθέτη. Τα ερμηνεύουν οι: Μίκης Θεοδωράκης, Μαίρη Λίντα, Ντόρα Γιαννακοπούλου, Μελίνα Μερκούρη, Μαρία Φαραντούρη, Βέρα Ζαβιτσιάνου, Αντώνης Καλογιάννης, Πέτρος Πανδής, Μαργαρίτα Ζορμπαλά, Δήμητρα Γαλάνη και Angelique Ionatos.

100 Χρόνια Μίκης Θεοδωράκης: ΙΙ. Ο Λαϊκός Μίκης

Αν στις δεκαετίες του '40 και '50 ο Μίκης Θεοδωράκης αφιέρωσε όλες του τις δημιουργικές δυνάμεις στο πεδίο της λόγιας μουσικής, οι δυο επόμενες δεκαετίες σηματοδότησαν την εντυπωσιακή του στροφή στον τομέα του απλού τραγουδιού με αφετηρία την ιστορική έκδοση του εμβληματικού κύκλου τραγουδιών Επιτάφιος (1960), με τον οποίο ο συνθέτης έδωσε το ισχυρό πρότυπο της σύμπλευσης μουσικής και ποιητικού λόγου δημιουργώντας έτσι το λεγόμενο "έντεχνο" λαϊκό τραγούδι που στη συνέχεια υπηρετήθηκε με συνέπεια και από τον ίδιο και από πολλούς επιγονικούς συνθέτες σε μια μεγάλη εκστρατεία να κοινοποιηθεί η υψηλή ποίηση στον απλό καθημερινό άνθρωπο.

Ο Επιτάφιος αποτελεί την επιτομή της λαϊκής μας μουσική έκφρασης με μουσικούς δρόμους αντλημένους από το θησαυροφυλάκιο της λαϊκής και δημοτικής μας παράδοσης. Γιαυτό και ο συνθέτης επέμεινε - παρά τις ισχυρές αντιδράσεις - στην αυθεντική λαϊκή απόδοση του έργου με τη φωνή του Γρηγόρη Μπιθικώτση, ο οποίος έγινε ο πιο πιστός του συνεργάτης κατά τη γόνιμη περίοδο 1960-1967 αποδίδοντας με το ξεχωριστό φωνητικό του μέταλλο τους περισσότερους κύκλους τραγουδιών του συνθέτη που παρουσιάστηκαν κατά την προδικτατορική εποχή, όπως: Επιτάφιος (1960), Πολιτεία Α' (1960-61), Αρχιπέλαγος (1960-61), Επιφάνια (1961), Όμορφη πόλη (1962), Τραγούδι του νεκρού αδελφού (1962), Άξιον Εστί (1964), Μαγική πόλη (1964), Πολιτεία Β' (1964), Χρυσοπράσινο φύλλο (1964), Ρωμιοσύνη (1966), Θαλασσινά φεγγάρια (1967).

Η συγκεκριμένη ανθολογία κορφολογεί μερικές από τις πιο ξεχωριστές λαϊκές στιγμές του συνθέτη από ηχογραφήσεις της περιόδου 1960-1964. Βασικός ερμηνευτής είναι φυσικά ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης. Δίπλα του σε μερικά τραγούδια ο μέγας Στέλιος Καζαντζίδης αχώριστος εκείνη την εποχή από τη Μαρινέλλα ως δεύτερη φωνή, αλλά και η υπέροχη Μαίρη Λίντα συνοδευόμενη σταθερά από τον απαράμιλλο δεξιοτέχνη του μπουζουκιού Μανώλη Χιώτη. Το στιχουργικό μέρος των τραγουδιών υπογράφουν κορυφαίοι ποιητές μας, όπως ο Κώστας Βάρναλης, ο Γιάννης Ρίτσος, ο Γιώργος Σεφέρης, ο Οδυσσέας Ελύτης, ο Τάσος Λειβαδίτης, ο Νίκος Γκάτσος, ο Δημήτρης Χριστοδούλου και ο Ιάκωβος Καμπανέλλης. Τραγούδια, αληθινά διαμάντια αγέραστης ομορφιάς και γοητείας!

100 Χρόνια Μίκης Θεοδωράκης: Ι. Ο Λόγιος Μίκης

Η σημερινή ημέρα αποτελεί μια πολύ ξεχωριστή ιστορική στιγμή για τη μουσική μας, αλλά και ευρύτερα για τον νεοελληνικό πολιτισμό. Συμπληρώνονται λοιπόν σήμερα 100 χρόνια, ένας ολόκληρος αιώνας, από τις 29 Ιουλίου 1925 που ήρθε στον κόσμο ο μέγας Έλληνας δημιουργός Μίκης Θεοδωράκης (1925-2021), ο οποίος μας αποχαιρέτησε μόλις πριν από 4 χρόνια πλήρης ημερών αφήνοντας πίσω του μιαν ανυπολόγιστης αξίας μουσική κληρονομιά ενός ογκωδέστατου έργου υψηλής αισθητικής αξίας που γαλούχησε και σημάδεψε βαθιά γενιές και γενιές Ελλήνων είτε από την απλή καθημερινή ζωή, είτε και από το χώρο της τέχνης, όπου μάλιστα η επιρροή του έχει υπερβεί τα ελληνικά σύνορα κι έχει δώσει στο έργο του τη σφραγίδα της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς.

Στο Δισκοβόλο έχει φιλοξενηθεί μεγάλο μέρος του πολυσήμαντου αυτού έργου, ασφαλώς όλοι οι δημοφιλείς κύκλοι τραγουδιών του από την εποχή του Επιτάφιου (1960) και δώθε, σημαντικό επίσης μέρος από το θεατρικό και κινηματογραφικό του έργο, αλλά και μέρος του λόγιου, χωρίς φυσικά να είναι δυνατή η ολοκληρωμένη κάλυψη μιας τόσο ογκώδους εργογραφίας που διατρέχει ολόκληρο το φάσμα της μουσικής έκφρασης. Ως ένα μικρό λοιπόν αφιέρωμα στη σπουδαία επέτειο των 100 χρόνων του Μίκη Θεοδωράκη σκέφτηκα να παρουσιάσω ένα κορφολόγημα από σημαντικές και κατά το δυνατόν πιο αντιπροσωπευτικές στιγμές αυτού του έργου ταξινομώντας το σε τέσσερις διακριτές ενότητες που φανερώνουν και την ευρύτητα της μουσικής του ιδιοφυίας. Οι ενότητες είναι: Ι. Ο λόγιος Μίκης, ΙΙ. Ο λαϊκός Μίκης, ΙΙΙ. Ο λυρικός Μίκης, IV. Ο πολιτικός Μίκης.

Η πρώτη ενότητα (Ο Λόγιος Μίκης) αποτελεί ένα μικρό αφιέρωμα στο "λόγιο" έργο του συνθέτη, αυτό που κοινώς (αλλά μάλλον άστοχα) αποκαλείται "κλασική μουσική". Είναι το πεδίο που απασχόλησε τον συνθέτη σε όλο του το βίο, αλλά που το υπηρέτησε με απόλυτη προσήλωση στα πρώτα κυρίως δημιουργικά του χρόνια κατά τις δεκαετίες του '40 και '50, όταν, παράλληλα με τις μουσικές του σπουδές, αλλά και την αδιάκοπη πολιτική του δράση που στα δύσκολα εκείνα χρόνια του κόστισε ακριβά με φυλακίσεις, εξορίες και κατ' οίκον περιορισμούς, είχε ταχτεί συνειδητά στο συγκεκριμένο μουσικό πεδίο κι έγραψε μεγάλο όγκο συνθέσεων σε διάφορες φόρμες, από απλά θέματα για πιάνο ή συνθέσεις δωματίου για μικρά οργανικά σύνολα μέχρι ολοκληρωμένες συμφωνικές δημιουργίες (συμφωνίες ή μπαλέτα). Μετά το 1960 και την έκδοση του Επιτάφιου ο συνθέτης ανέκοψε κάπως το δημιουργικό οίστρο του στο συγκεκριμένο πεδίο αφιερώνοντας το μεγαλύτερο μέρος της δουλειάς του στο χώρο του λαϊκού τραγουδιού σε μια συνειδητή προσπάθεια να περάσει την υψηλή ποίηση στον απλό καθημερινό άνθρωπο, ενώ από τη δεκαετία του '80 επανήλθε δυναμικά στο λόγιο έργο του είτε με νέες δημιουργίες, είτε με αναμορφώσεις και ανασυνθέσεις παλιότερων έργων του.

Η μικρή ανθολογία από το λόγιο έργο του Μίκη Θεοδωράκη αναγκαστικά περιορίζεται σε μερικές ακρώρειες, χαρακτηριστικές πάντως της μουσικής του ιδιοφυίας. Έχουν επιλεγεί λοπόν αποσπάσματα από το συμφωνικό του έργο, όπως: Πρώτη Συμφωνία (γραμμένη στο διάστημα 1948-1953), Οιδίπους Τύραννος (1948-1958), Ελληνική Αποκριά (1947-1953), Ζορμπάς (μεταγραφή σε μπαλέτο από το υλικό της κινηματογραφικής σύνθεσης) και Canto General (1975), αλλά και επιλεγμένα δείγματα μουσικής δωματίου, όπως το πρώιμο Τρίο για Πιάνο, Βιολί και Βιολοντσέλο (1947) και οι δυο θαυμάσιες Σονατίνες για Βιολί και Πιάνο (1952 και 1958). Υπέροχη στιγμή από την όψιμη δημιουργική φάση του συνθέτη αποτελεί το μελωδικότατο Adagio για Φλάουτο, έγχορδα και κρουστά γραμμένο το 1993 για τα θύματα του αιματηρού βοσνιακού πολέμου. Στην εκτέλεση των έργων συμμετέχουν ελληνικές και ξένες συμφωνικές ορχήστρες. Προτίμησα εκτελέσεις κυρίως με αρχιμουσικό τον ίδιο τον συνθέτη για λόγους μεγαλύτερης εκφραστικής αυθεντικότητας, χωρίς να λείπουν πάντως και κάποιες λαμπερές διεθνείς ηχογραφήσεις, όπως η έκδοση της Decca με την περίφημη Συμφωνική Ορχήστρα του Μόντρεαλ υπό τη διεύθυνση του διάσημου Ελβετού αρχιμουσικού Charles Dutoit.

Ο Τάσος Γκρους μελοποιεί Μπρεχτ: Γενιές σημαδεμένες (2011)

Κλείνοντας (προσωρινά) το άτυπο αυτό αφιέρωμα στη δισκογραφία του καλού συνθέτη Τάσου Γκρους θα σταθούμε σήμερα σε μια προγενέστερη δουλειά του που κυκλοφόρησε το 2011, με την οποία μας έδειξε ένα πολύ διαφορετικό μουσικό πρόσωπο αποκαλύπτοντας έτσι την πολύπλευρη σχέση του με τη μουσική, παρόλο που στο ευρύ κοινό είναι πιο γνωστός για τις λαϊκές του δημιουργίες μέσα από τις πολύ ενδιαφέρουσες συνεργασίες του με καταξιωμένους ερμηνευτές, όπως ο Μανώλης Λιδάκης, η Βούλα Σαββίδη, η Αργυρώ Καπαρού, η Λιζέτα Καλημέρη και άλλοι.

Πρόκειται για έναν ευρύ κύκλο μελοποιημένης ποίησης βασισμένο στο εμβληματικό ποιητικό και θεατρικό έργο του κορυφαίου Γερμανού δημιουργού Bertolt Brecht (1898-1956), ο οποίoς βέβαια είναι πολύ γνωστός στο ελληνικό μουσικόφιλο κοινό μέσα από τις πολυάριθμες μελοποιήσεις του έργου του από συνθέτες, όπως ο Μάνος Χατζιδάκις, ο Νίκος Μαμαγκάκης, ο Θάνος Μικρούτσικος και άλλοι. Ο Τάσος Γκρους έσκυψε με πολύ ιδιαίτερο και εντελώς προσωπικό τρόπο στο σημαντικό αυτό έργο και συνέθεσε μια σειρά τραγουδιών σε ύφος ροκ διανθισμένων όμως και με μικρές γέφυρες από πεζά αφηγηματικά μέρη. Έτσι το έργο που επιγράφεται Γενιές σημαδεμένες αποκτά μια μορφή σκηνικής σύνθεσης, κάτι σαν μοντέρνα όπερα, η οποία μάλιστα δομείται σε τρεις διακριτές ενότητες με τους τίτλους: «Κοσμογονία – Πόλεμος – Αμφισβήτηση». Καθεμιά περιλαμβάνει τραγούδια και αφηγηματικά μέρη. Ατυχώς, η αρχική μορφή του έργου δεν πέρασε ολοκληρωμένη στη δισκογραφημένη του εκδοχή, γιατί ο γερμανικός εκδοτικός οίκος Suhrkamp που έχει τον έλεγχο των πνευματικών δικαιωμάτων της μπρεχτικής εργογραφίας απαίτησε την αφαίρεση αρκετών πεζών και μελοποιημένων μερών κι έτσι στο δίσκο το αρχικό υλικό των 40 μερών περιορίστηκε στα 26, από τα οποία τα 16 είναι τραγούδια, τα 9 αναγνώσεις κειμένων, ενώ υπάρχει και μια οργανική εισαγωγή.

Γράφει σχετικά με την έκδοση ο ίδιος ο συνθέτης: "Στην εποχή του σύγχρονου μεσαίωνα ο λόγος του Μπέρτολτ Μπρεχτ στροβιλίζεται σαν σίφουνας στα καλντερίμια της ανθρώπινης ιστορίας, αποδομεί το σύστημα εκμετάλλευσης ανθρώπου από άνθρωπο και συμβάλλει με τον τρόπο αυτό σήμερα περισσότερο από κάθε άλλη φορά στην τελική προσπάθεια για την έφοδο στον ουρανό. Ας ακούσουμε λοιπόν τον σκληρό αλλά ανθρώπινο λόγο του, όπως τον διαβάσαμε και τον καταγράψαμε οι συνεργάτες μου κι εγώ. Το έργο είναι αφιερωμένο στους συναγωνιστές από την Ιταλία".

Στην εκτέλεση του έργου παίρνει μέρος ένα μεγάλο επιτελείο μουσικών και ερμηνευτών. Τραγουδούν ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου, η Καλλιόπη Βέττα, η Μαρία Παπαγιάννη-Κόμη, ο Τάσος Αντωνίου και ο συνθέτης. Τα αφηγηματικά μέρη αποδίδουν οι ηθοποιοί Μάνια Παπαδημητρίου με τον σύζυγό της Ανδρέα Μαυραγάνη (που χάθηκε πριν από μερικούς μήνες), η συγγραφέας και πολιτικός Νάντια Βαλαβάνη  που έκανε την επιλογή των κειμένων και ο συνθέτης. Συμμετέχει επίσης η πολυμελής Παιδική Χορωδία του Ελληνικού Ωδείου (Παράρτημα Πειραιά) που διευθύνει η Ανθή Γουρουντή και η τριμελής Χορωδία του Κόκκινου Γάτου που διευθύνει ο Γιάννης Κ. Ιωάννου, ο οποίος έχει και τη γενική ενορχηστρωτική επιμέλεια του έργου.

Αξιοσημείωτο είναι ότι το συγκεκριμένο ηχογράφημα υπήρξε η πρώτη έκδοση της δισκογραφικής εταιρείας Ο Κόκκινος Γάτος των Σύγχρονων Πολιτειών που ίδρυσε το 2010 ο γιος του συνθέτη Γιώργος Γκρους, ο πρόωρος ωστόσο θάνατος του οποίου οδήγησε σύντομα στην αναστολή λειτουργίας της. Το εικαστικό μέρος της έκδοσης επιμελήθηκε η κόρη του συνθέτη Αλέξια Γκρους.

Τάσος Γκρους: Κι όλα είν' αλλιώς (2023)

Ένα χρόνο μετά τη μικρή συμμετοχή της στιχουργού Μαρίας Τσιμικλή με δυο τραγούδια στο δίσκο του Τάσου Γκρους και της Βούλας Σαββίδη Το έργο, ήρθε μια ολοκληρωμένη συνεργασία της με τον συνθέτη που απέφερε το άλμπουμ Κι όλα είν' αλλιώς, το οποίο κυκλοφόρησε το 2023 από τις εκδόσεις του Μετρονόμου σε μια πολύ επιμελημένη έκδοση σε μορφή βιβλίου με πλούσιο και καλαίσθητο περιεχόμενο.

Με εξαίρεση την παρουσία του συνθέτη Τάσου Γκρους, θα λέγαμε ότι εδώ έχουμε να κάνουμε με ένα δίσκο ...γένους θηλυκού! Η στιχουργός Μαρία Τσιμικλή - που καταθέτει μια σειρά καλογραμμένους στίχους με έκδηλη τη γυναικεία ευαισθησία - και μαζί της οι τέσσερις ερμηνεύτριες των ένδεκα τραγουδιών του δίσκου, η νεότερη της παρέας Βιολέτα Ίκαρη και οι καταξιωμένες ήδη Αργυρώ Καπαρού, Κατερίνα Σιάπαντα και Μόρφω Τσαϊρέλη, συγκροτούν μια δυναμική γυναικεία ομάδα που διεκπεραιώνει υποδειγματικά το έργο και μας δίνει ένα άκρως ενδιαφέρον αποτέλεσμα, σπάνιο πια για την εποχή μας, με αποκορύφωμα το φινάλε με το ομότιτλο τραγούδι, όπου συναντιούνται οι φωνές και των τεσσάρων ερμηνευτριών.

Την ενορχήστρωση επιμελήθηκε και πάλι ο σταθερός συνεργάτης του συνθέτη Νίκος Βελώνιας, ο οποίος παίζει πιάνο και άλλα πληκτροφόρα όργανα, ενώ το εικαστικό μέρος της έκδοσης επιμελήθηκε η ζωγράφος Δήμητρα Λαμπρέτσα.

Τάσος Γκρους, Βούλα Σαββίδη: Το έργο (2022)

Ο συνθέτης Τάσος Γκρους επανασυνδέεται με τη Βούλα Σαββίδη σχεδόν τρεις δεκαετίες μετά την πρώτη τους συνάντηση που είχε αποφέρει τον ωραίο κύκλο τραγουδιών Καινούργια ρούχα (1994). Η νέα τους συνεργασία έχει τίτλο Το έργο κι αποτελεί έναν κύκλο δεκατεσσάρων τραγουδιών που εκδόθηκε από το μουσικό περιοδικό Μετρονόμος το 2022. Σημειώνει μάλιστα χαρακτηριστικά ο συνθέτης: 

"Και νά λοιπόν, 28 χρόνια μετά, που έχουμε τη δυνατότητα μαζί με τη Βούλα να εκθέσουμε για ακόμη μια φορά την ψυχή μας γυμνή στον αδέκαστο κριτή, το χρόνο. Αυτή τη φορά με διαφορετική σύνθεση προσώπων, αλλά πάντοτε με την ίδια αγάπη, το ίδιο μεράκι και την ίδια θέληση για πραγματική δημιουργία (...) Είμαστε λοιπόν τώρα στην ευχάριστη θέση να παρουσιάσουμε τη νέα μας δουλειά με γενικό τίτλο Το έργο. Κύκλος τραγουδιών απόρροια των γεγονότων που μας σημάδεψαν και καθόρισαν την πορεία μας στο χρόνο. Προσωπικά νιώθω ευλογημένος που είχα την τύχη να συνεργαστώ με όλους τους υπέροχους αυτούς ανθρώπους. Τυχερός που γιατί στη ζωή μου και στην καλλιτεχνική μου πορεία γνώρισα και συνεργάστηκα με τη Βούλα Σαββίδη, ιερό τέρας της μουσικής σκηνής της χώρας μας. Άτομο με μεγάλη ευαισθησίαμ βαθύ προβληματισμό για όσα συμβαίνουν γύρω μας, προικισμένη από τη φύση με μια ανεπανάλπτη φωνή, την οποία δεν εξαργύρωσε για προσωπικό όφελος, αλλά την έθεσε στην υπηρεσία των απλών ανθρώπων και της τέχνης...".

Από τα δεκατέσσερα τραγούδια του δίσκου τα ένδεκα έχουν στίχους του Βαγγέλη Βελώνια, ενώ δύο έγραψε η Μαρία Τσιμικλή κι ένα η ίδια η Βούλα Σαββίδη. Όμορφη μουσική με καθαρόαιμες λαϊκές στιγμές στο γνώριμο ύφος του συνθέτη, αλλά και τρυφερές μπαλάντες που αναδεικνύουν την ευαισθησία της σπουδαίας ερμηνεύτριας, η φωνή της οποίας εξακολουθεί να διατηρεί την εκφραστική της δύναμη, αν και τα σημάδια του χρόνου μοιάζουν πλέον ορατά. Την ενορχήστρωση έκανε ο Νίκος Βελώνιας. Η έκδοση του Μετρονόμου είναι ιδιαίτερα επιμελημένη σε μορφή βιβλίου με πλούσιο υλικό που περιλαμβάνει κείμενα, τους στίχους φυσικά των τραγουδιών και άλλα ενδιαφέροντα πληροφοριακά στοιχεία γύρω από την πολύ ενδιαφέρουσα αυτή δισκογραφική κατάθεση.

Βούλα Σαββίδη: Αλκυονίδα μέρα (1996)

Η γόνιμη δισκογραφική περίοδος 1992-1996 ολοκληρώνεται για τη Βούλα Σαββίδη με τον τρίτο δίσκο της σειράς που κυκλοφόρησε από τη Lyra το 1996 με τον ποιητικό τίτλο Αλκυονίδα μέρα. Αφού προηγήθηκε ο δίσκος Καινούργια ρούχα που ήταν περιορισμένος σε συνθέσεις ενός δημιουργού (Τάσος Γκρους), τώρα επιστρέφουμε και πάλι στο πολυσυλλεκτικό πρότυπο του δίσκου Το φίλημα του χρόνου. Βασικοί συνθέτες των τραγουδιών είναι ο Γιώργος Καζαντζής και ο Γιώργος Αρσενίδης με τέσσερα τραγούδια ο καθένας, ενώ δύο τραγούδια υπογράφει ο Θωμάς Κοροβίνης (το ένα σε συνεργασία με τον Κώστα Βόμβολο) κι από ένα ο Δημήτρης Μαρκατόπουλος και ο στιχουργός Γιάννης Τσατσόπουλος που μοιράζεται τη μουσική με τον Γιώργο Καζαντζή στο ομότιτλο τραγούδι.

Στίχους έγραψαν οι Ηλίας Κατσούλης, Γιώργος Αθανασόπουλος, Οδυσσσέας Ιωάννου και φυσικά ο Γιάννης Τσατσόπουλος και ο Θωμάς Κοροβίνης στα δικά τους τραγούδια. Ξεχώρισε το τρυφερό "Το Μάη λένε πως θα βρέξει", αλλά όλα τα τραγούδια είναι προσεγμένα και αποδίδονται με την εγγυημένη εκφραστική δύναμη της καλής ερμηνεύτριας. Ο Κώστας Βόμβολος και ο Γιώργος Καζαντζής είχαν τη μουσική και ενορχηστρωτική επιμέλεια του δίσκου. Ο Βόμβολος συμμετέχει και στην ορχήστρα παίζοντας ακορντεόν και κανονάκι, ενώ ο Κυριάκος Γκουβέντας παίζει βιολί, ο Μπάμπης Παπαδόπουλος κιθάρα και ο Δημήτρης Ψαρράς μπουζούκι και λαούτο.

Είναι αξιοσημείωτο ότι η Lyra το 2008 επανεξέδωσε τις τρεις αυτές προσωπικές δουλειές της Βούλα Σαββίδη ενσωματώνοντας όλο το υλικό σε δύο ψηφιακούς δίσκους, σε καθένα από τους οποίους διαμοιράστηκε ιδοσύναμα (από έξι τραγούδια) το περιεχόμενο του δίσκου Αλκυονίδα μέρα. 

Τάσος Γκρους, Βούλα Σαββίδη: Καινούργια ρούχα (1994)

Η καλή υποδοχή του δίσκου Το φίλημα του χρόνου (1992) ξανάφερε για τα καλά στο προσκήνιο τη Βούλα Σαββίδη και στάθηκε το εφαλτήριο για μια συνέχεια, η οποία ήρθε αρκετά γρήγορα με τον κύκλο τραγουδιών Καινούργια ρούχα που κυκλοφόρησε το 1994 από τη Lyra. Μάλιστα με το δίσκο αυτό η καλή ερμηνεύτρια εγκαινίασε τη συνεργασία της με τον συνθέτη Τάσο Γκρους, μια συνεργασία που καρποφόρησε και πάλι πρόσφατα (2022) με τον πέμπτο και τελευταίο προσωπικό της δίσκο (Το έργο), καθιστώντας έτσι τον συγκεκριμένο συνθέτη ως τον πιο γενναιόδωρο τροφοδότη του ισχνού της ρεπερτορίου.

Ο Τάσος Γκρους (γενν. 1951) αποτελεί μια πολύ ενδιαφέρουσα περίπτωση τραγουδοποιού της νεότερης γενιάς που εμφανίστηκε αργά στην ελληνική δισκογραφία, μόλις το 1988, με το άλμπουμ Μορφές, όταν ήταν ήδη 37 χρονών. Ακολούθησε το 1991 το άλμπουμ Λέξεις μυστικές που εκδόθηκε από τον Σείριο του Μάνου Χατζιδάκι και τρίτος στη σειρά προσωπικός του δίσκος ήταν το άλμπουμ Καινούργια ρούχα με αποκλειστική ερμηνεύτρια τη Βούλα Σαββίδη. Πρόκειται για ένα κύκλο δώδεκα λαϊκών τραγουδιών σε στίχους του Θοδωρή Γκόνη, του Ηλία Κατσούλη, του Οδυσσέα Ιωάννου και του Γιάννη Τσατσόπουλου. Απλοί λαϊκοί ρυθμοί χωρίς εξάρσεις και χωρίς κανένα τραγούδι να ξεχωρίζει ιδιαίτερα, όλα όμως ευχάριστα και καλογραμμένα. 

Η ερμηνεία της Βούλας Σαββίδη είναι απόλυτα εκφραστική με μια τελετουργική σχεδόν θρησκευτικότητα που αρμόζει στο καθαρό λαϊκό ύφος των τραγουδιών. Την ενορχήστρωση επιμελήθηκε και πάλι ο Γιάννης Ιωάννου, ενώ μεταξύ των μουσικών είναι κι ο ίδιος ο ενορχηστρωτής παίζοντας διάφορα όργανα (πιάνο, ακορντεόν, μπάσο κλπ), ο Αχιλλέας Περσίδης στο λαούτο, ο Νίκος Χατζόπουλος στο βιολί και ο Δημήτρης Μαριολάς στα λαϊκά έγχορδα (τζουρά, μπαγλαμά, μπουζούκι, μαντολίνο). Την αυτοσχέδια χορωδία απαρτίζουν ο Νικόλας Μητσοβολέας, ο Κώστας Μάντζιος, ο Γιάννης Ιωάννου και ο συνθέτης.

Βούλα Σαββίδη: Το φίλημα του χρόνου (1992)

Περνάμε σήμερα στην πιο γόνιμη δισκογραφική φάση της Βούλας Σαββίδη που σημειώθηκε κατά το διάστημα 1992-1996, όταν και μας έδωσε τρεις συνεχόμενους προσωπικούς δίσκους κάνοντας μάλιστα τη δυναμική επανεμφάνισή της στο προσκήνιο μετά από μακροχρόνια απουσία, αφού οι τελευταίες σημαντικές της παρουσίες μας γυρνάνε πολλά χρόνια πίσω, στα μέσα της δεκαετίας του '70 με τους δίσκους Τα πέριξ (1974) του Μάνου Χατζιδάκι και Τα χαμένα χρόνια (1977) του Μίμη Πλέσσα, αν και στο ξεκίνημα της δεκαετίας του '90 είχε μια μικρή παρουσία με ...μισό τραγούδι στο δίσκο Θα τραγουδήσω απόψε για μένα (1990) του Ηλία Λιούγκου (μαζί του μοιράζεται την ερμηνεία) κι άλλο ένα στο πολυσυλλεκτικό άλμπουμ Μαθήματα πατριδογνωσίας (1991).

Με προίκα της λοιπόν τη βαριά κληρονομιά των Πέριξ η ερμηνεύτρια επανήλθε στο προσκήνιο για τον πρώτο προσωπικό της δίσκο με πρωτότυπο υλικό και το αποτέλεσμα ήταν ο κύκλος τραγουδιών Το φίλημα του χρόνου που κυκλοφόρησε από τη Lyra το 1992. Το άλμπουμ περιλαμβάνει ένδεκα καινούργια τραγούδια που μοιάζουν να κουβαλούν τον απόηχο των Πέριξ. Πρώτα πρώτα το εναρκτήριο τραγούδι έχει τίτλο "Στα πέριξ" και το έγραψε ο Νότης Μαυρουδής σε στίχους του Θάνου Φουργιώτη, ενώ το ίδιο τραγούδι κλείνει το δίσκο σε χορωδιακή απόδοση. Η ερμηνεύτρια μάλιστα φρόντισε να αφιερώσει το γνωστότερο τραγούδι του δίσκου ("Θέλω απόψε") στη Μαρίκα Νίνου, στην οποία ήταν αφιερωμένα Τα Πέριξ από τον Μάνο Χατζιδάκι! 

Ο Νότης Μαυρουδής υπογράφει επίσης τη μουσική ενός ακόμη τραγουδιού, αλλά τη μερίδα του λέοντος έχει ο Παντελής Θαλασσινός, στο ξεκίνημα ακόμη της προσωπικής του καριέρας, με τέσσερα τραγούδια σε στίχους των Ηλία Κατσούλη, Παρασκευά Καρασούλου και Μάνου Ελευθερίου, ενώ από ένα τραγούδι συνεισέφεραν ο Διονύσης Τσακνής, η Δήμητρα Γαλάνη, ο Δημήτρης Λέκκας, η Βάσω Αλλαγιάννη και ο Βαγγέλης Κονιτόπουλος. Την ενορχήστρωση επιμελήθηκε ο Γιάννης Ιωάννου, ενώ συμμετέχει και το κουαρτέτο εγχόρδων Ορίζοντες. Το όμορφο εξώφυλλο με την προσωπογραφία της ερμηνεύτριας σχεδίασε ο ζωγράφος Νίκος Γαζέπης.

Βούλα Σαββίδη: 40 Χρόνια ...κομμάτια (1971-2012)

Η Βούλα Σαββίδη (γενν. 1953) αποτελεί μιαν εντελώς ιδιότυπη περίπτωση ερμηνεύτριας με πολύ προσωπικό φωνητικό ηχόχρωμα που το χαρακτηρίζει μια γοητευτική θαμπάδα, αυτή που έψαχνε ο Μάνος Χατζιδάκις, για να αποδώσει τα τραγούδια του κύκλου Τα πέριξ (1974) που ήθελε να αφιερώσει στις μεγάλες ερμηνεύτριες του ρεμπέτικου Σωτηρία Μπέλλου και Μαρίκα Νίνου.

Η ιδιομορφία όμως της ερμηνεύτριας έχει κι άλλα χαρακτηριστικά. Είναι ασφαλώς εντυπωσιακό ότι βρίσκεται στο προσκήνιο ήδη εδώ και 54 χρόνια, από το 1971 που μας την πρωτοσύστησε ο Χρήστος Λεοντής με τον κύκλο τραγουδιών Δώδεκα παρά πέντε ίσαμε την πρόσφατη δισκογραφική της κατάθεση με τίτλο Το Έργο (2022) που εκδόθηκε από το περιοδικό Μετρονόμος, μια μακρά περίοδος ωστόσο που τη χαρακτηρίζουν τα πολλά και ενίοτε μακροχρόνια διαλείμματα με παντελή απουσία της ερμηνεύτριας από το προσκήνιο. Θα λέγαμε ότι δύο είναι οι πιο δραστήριες περίοδοι της καριέρας της: Η πρώτη ανήκει στη δεκαετία του '70 με συμμετοχές στους αξιόλογους δίσκους Δώδκεκα παρά πέντε (1971) του Χρήστου Λεοντή και Τα χαμένα χρόνια (1977) του Μίμη Πλέσσα μαζί με δυο δυσεύρετα πλέον δισκάκια 45 στροφών που κυκλοφόρησαν στο διάστημα 1971-1972 με μουσική του Κώστα Μυλωνά ("Η ανάσα μου κουράστηκε", "Ήταν αγόρι όμορφο") και του Σπύρου Παπαβασιλείου ("Κάποτε θα το σκεφτείς", "Πέφτει το φύλλο"), καθώς και με τον πρώτο προσωπικό της δίσκο, τα περίφημα Πέριξ (1974) του Μάνου Χατζιδάκι με υλικό από το ρεμπέτικο τραγούδι. Η δεύτερη περίοδος ανήκει στη δεκαετία του '90, όταν και παρουσίασε τρεις αλλεπάλληλους προσωπικούς δίσκους (Το φίλημα του χρόνου, Καινούργια ρούχα, Αλκυονίδα μέρα) κατά το διάστημα 1992-1996.

Στη συλλογή που σας παρουσιάζω είναι συγκεντρωμένα τα λιγοστά σκόρπια τραγούδια της Βούλας Σαββίδη που ηχογραφήθηκαν κατά το διάστημα 1971-2012, μέχρι δηλαδή τη συμμετοχή της στο δίσκο Μην αργήσεις απόψε του Θωμά Βάκουλη. Μόλις 16 τραγούδια είναι όλα κι όλα, αλλά δυστυχώς στάθηκε αδύνατον να βρω τα τέσσερα τραγούδια από τις 45 στροφές που προανέφερα. Εξαιρουμένων λοιπόν αυτών, καθώς και των πέντε ολοκληρωμένων προσωπικών δίσκων της ερμηνεύτριας, η συλλογή περιορίζεται σε 12 μόλις τραγούδια διάσπαρτα μέσα σε τέσσερις δεκαετίες. Τα υπογράφουν οι συνθέτες: Χρήστος Λεοντής, Μίμης Πλέσσας, Ηλίας Λιούγκος, Χρήστος Νικολόπουλος, Θωμάς Κοροβίνης και Θωμάς Βάκουλης.

Πλούταρχος Ρεμπούτσικας: Τσιγάρο στα κλεφτά (2003)

Αναφερθήκαμε χθες στη δραστήρια μουσική οικογένεια των αδελφών Ρεμπούτσικα, η οποία μάλιστα ως Κουαρτέτο Ρεμπούτσικα (πιάνο, δυο βιολιά και βιολοντσέλο) είχε για κάποιο διάστημα δραστηριοποιηθεί και στο χώρο της λόγιας μουσικής, ενώ επί σειρά ετών η Μαρία Ρεμπούτσικα και ο αδελφός της Πλούταρχος ήταν ενεργά μέλη της Ορχήστρας Ποικίλης Μουσικής της ΕΡΤ, αλλά και σταθεροί μουσικοί σε διάφορες ηχογραφήσεις πολλών καλλιτεχνών στο στούντιο. 

Ας δούμε λοιπόν σήμερα και το δημιουργικό πρόσωπο του μοναδικού αρσενικού μέλους της μουσικής αυτής οικογένειας, του Πλούταρχου Ρεμπούτσικα, ο οποίος λειτουργεί κυρίως με τη διπλή ιδιότητα του βιολοντσελίστα και του ενορχηστρωτή. Με την ιδιότητα ωστόσο του συνθέτη έχει μια μικρή, αλλά πολύ ενδιαφέρουσα παρουσία μέσα από δύο προσωπικές δουλειές. Η πρώτη ήταν η μουσική του για τη δημοφιλή τηλεοπτική σειρά Ο Ιούδας φιλούσε υπέροχα (1999), από την οποία το ομότιτλο τραγούδι με τη φωνή της Γλυκερίας ακούστηκε πολύ.

Το 2003 ο Πλούταρχος Ρεμπούτσικας μας έδωσε κι έναν ολοκληρωμένο κύκλο λαϊκών τραγουδιών με τίτλο Τσιγάρο στα κλεφτά που εκδόθηκε από τη Lyra. Και παρόλο που ως τραγουδοποιός δεν είχε κάποια προγενέστερη θητεία, ο συγκεκριμένος κύκλος αποκαλύπτει έναν ώριμο δημιουργό που είναι άξιο απορίας γιατί δεν συνέχισε σ' αυτό το δρόμο. Τα τραγούδια του είναι καλογραμμένα με ολοφάνερη τη γνώση της τέχνης που προϋποθέτει το σκάρωμα σωστών λαϊκών τραγουδιών με καλοζυγισμένη ρυθμική γραμμή, χωρίς επιδεικτικές εξάρσεις ή ενορχηστρωτικές υπερβολές. 

Οι στίχοι των τραγουδιών υπογράφονται από τους Ηλία Κατσούλη, Λίνα Δημοπούλου, Αργύρη Χατζηνάκη, Θανάση Βούτσινο και Καίτη Παπαδάκη. Την ενορχήστρωση έκανε ο συνθέτης. Η ερμηνεία ανήκει εξολοκλήρου στον πρωτοεμφανιζόμενο Γιάννη Παναγιωτόπουλο, ο οποίος διαθέτει σωστή λαϊκή φωνή, αν και δεν κατάφερε ποτέ να εδραιωθεί στο χώρο, παρόλο που συνεχίζει μέχρι σήμερα να δίνει το δισκογραφικό του παρών, ενίοτε μάλιστα και ως συνθέτης.

Μαρία Ρεμπούτσικα: Με αέρα και πνοή (1999)

Οι αδελφοί Ρεμπούτσικα είναι η πιο γνωστή εν ενεργεία ελληνική μουσική οικογένεια. Επιφανέστερο μέλος της η Ευανθία, εξαιρετική βιολονίστρια και διαπρεπής συνθέτρια, σύζυγος του επίσης συνθέτη Παναγιώτη Καλαντζόπουλου. Η Ιωάννα Ρεμπούτσικα ειδικεύτηκε στο πιάνο, ενώ ο Πλούταρχος Ρεμπούτσικας, το αρσενικό μέλος της οικογένειας, είναι σολίστ του βιολοντσέλου, παράλληλα όμως και καλός ενορχηστρωτής και συνθέτης. 

Το τέταρτο και μικρότερο μέλος της οικογένειας είναι η Μαρία Ρεμπούτσικα που επίσης παίζει βιολί, αλλά προτιμά να λειτουργεί περισσότερο ως αφανής ήρωας συμμετέχοντας σε ορχήστρες και ηχογραφήσεις διαφόρων άλλων καλλιτεχνών. Παρόλα αυτά με το κλείσιμο του περασμένου αιώνα μας έδωσε κι ένα πολύ ενδιαφέρον δείγμα του δημιουργικού της ταλέντου με το μοναδικό προσωπικό της άλμπουμ που κυκλοφόρησε το 1999 από τη WEA με τίτλο Με αέρα και πνοή, έναν κύκλο δέκα τραγουδιών που έχουν την απόλυτη προσωπική της σφραγίδα, αφού η ίδια υπογράφει τη μουσική, τους στίχους και την ερμηνεία.

Πρόκειται για δέκα δροσερά τραγουδάκια με εύκολους ρυθμούς (π.χ. "Τι τάζει η ζωή"), εύηχες μελωδίες (π.χ. "Το φιλί", "Έλα κοντά μου") και καλογραμμένους στίχους, όμορφα ενορχηστρωμένα από τον Πλούταρχο Ρεμπούτσικα με ένα επιτελείο θαυμάσιων μουσικών, όπως ο Κώστας Χατζόπουλος στην κλασική κιθάρα, ο Παναγιώτης Καλαντζόπουλος στην ακουστική κιθάρα, ο Γιώργος Κοντογιάννης στο μπουζούκι και το μπαγλαμά, ο Πλούταρχος Ρεμπούτσικας στο βιολοντσέλο και το ακορντεόν και η ίδια η Μαρία Ρεμπούτσικα στο βιολί. Στις δεύτερες φωνές συμμετέχουν ο Νίκος Καλλίνης και η Καίτη Κουλλιά.

Δημήτρης Παπαδημητρίου, Κώστας Μακεδόνας: Ο γκρεμιστής (2024)

Ολοκληρώνουμε σήμερα το εκτενές αφιέρωμα στον συνθέτη Δημήτρη Παπαδημητρίου και στους κύκλους τραγουδιών που μας παρουσίασε από το ξεκίνημα της δεκαετίας του '90 μέχρι και σήμερα με την πιο πρόσφατη δουλειά του στο συγκεκριμένο πεδίο, το άλμπουμ Ο γκρεμιστής που κυκλοφόρησε μόλις το 2024 με αποκλειστικό ερμηνευτή τον καλό λαϊκό τραγουδιστή Κώστα Μακεδόνα.

Πρόκειται για έναν καθαρόαιμο κύκλο οκτώ λαϊκών τραγουδιών που πήρε τον τίτλο του από το ομώνυμο ποίημα του Κωστή Παλαμά (1859-1943), το οποίο γράφτηκε το 1907 και αφιερώθηκε στον Ίωνα Δραγούμη, ενώ πρωτοεκδόθηκε το 1928 ως μέρος της ποιητικής συλλογής "Δειλοί και κρυφοί στίχοι". Το συγκεκριμένο ποίημα μελοποιημένο από τον Δημήτρη Παπαδημητρίου αποτελεί και το εισαγωγικό μέρος του δίσκου, ενώ ακολουθεί το ωραίο χασάπικο "Αποχρωματισμοί" σε ποίηση Βύρωνα Λεοντάρη (1932-2014). Και τα δυο αυτά τραγούδια είχαν ακουστεί στη σειρά συναυλιών του συνθέτη με θέμα τη μελοποιημένη ποίηση που είχαν παρουσιαστεί σε τρεις κύκλους κατά την περίοδο 2019-2021 με γενικό τίτλο "Ο Μεγάλος Αιρετικός". 

Το υπόλοιπο μέρος του δίσκου περιλαμβάνει πέντε τραγούδια σε στίχους του Μάνου Ελευθερίου (1938-2018) με κορυφαία στιγμή το θαυμάσιο "Οι σταθμάρχες", αλλά και το τρυφερό "Τρεις νύχτες νήστεψα νερό" που κλείνει όμορφα το δίσκο, ο οποίος συμπληρώνεται με το τραγούδι "Η στοργή σου με προσμένει" σε ποίηση του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη (1888-1944). Το τραγούδι μάλιστα "Οι σταθμάρχες" το είχε ερμηνεύσει πρώτος ο Γιώργος Νταλάρας στο δίσκο Πάντα κάτι μένει (2008) που ήταν αφιερωμένος στον Μάνο Ελευθερίου.

Η ερμηνεία του Κώστα Μακεδόνα είναι άρτια και αποδίδει τα τραγούδια με γνήσια λαϊκή έκφραση, παρόλο που το υλικό είναι μάλλον ανισοβαρές και σε κάποιες περιπτώσεις δεν ξεφεύγει από μια στερεότυπη μανιέρα. Στις δεύτερες φωνές είναι ο Γιώργος Φλωράκης και η Βερόνικα Δαβάκη. Διευθύνει ο συνθέτης, ο οποίος σημειώνει: "Μια οκτάδα λαϊκών τραγουδιών, έτσι όπως αξίζει να τα εννοεί κανείς:  Από το ατόφιο αισθητικό ύφος έως το μεγάλο, ανεπιτήδευτο συναίσθημα. Από το θυμόσοφο χιούμορ έως την επαναστατική δίψα. Αυτήν που μόνο ποιητές όπως ο Κωστής Παλαμάς μπορούν να οραματισθούν και μόνο οι λαοί, όπως οι Έλληνες, μπορούν να πραγματώσουν. Και όλα με την ερμηνεία του Κώστα Μακεδόνα. Ενός μεγάλου λαϊκού τραγουδιστή, έτσι όπως αξίζει να εννοούμε τις έννοιες μεγάλος και λαϊκός".

Δημήτρης Παπαδημητρίου: Οι μπαλάντες της Οδού Ατθίδων (2016)

Μόλις δυο χρόνια μετά τους Λωτοφάγους (2014) - το "μόλις" έχει να κάνει με τους συνήθεις ρυθμούς του συνθέτη - ο Δημήτρης Παπαδημητρίου παρουσιάζει έναν ακόμη κύκλο τραγουδιών και μάλιστα στο αγαπημένο του είδος της μελοποιημένης ποίησης. Το 2016 λοιπόν από την ετικέτα MLK και σε δική του παραγωγή μας έδωσε το άλμπουμ Οι μπαλάντες της Οδού Ατθίδων με ένδεκα πρωτότυπα τραγούδια βασισμένα σε ποίηση του Διονύση Καψάλη (γενν. 1952), γνωστού μας από αρκετές συνεργασίες του με αξιόλογους δημιουργούς, όπως ο Νίκος Ξυδάκης, ο Μιχάλη Κουμπιός, ο Μιχάλης Νικολούδης, ο Γιώργος Χριστιανάκης, αλλά και ο Δημήτρης Παπαδημητρίου σε προηγούμενες δουλειές του, όπως το Δελτίο ανέμων (2004).

Ο συνθέτης μας δίνει μια σειρά θαυμάσιων τραγουδιών χαμηλών τόνων με έντονη λυρική διάθεση, ομολογουμένως από τα ωραιότερα που έχει γράψει ως τώρα. Ο ίδιος τα χαρακτηρίζει "χειροποίητα", τραγούδια "δικά του", πιο αποκαλυπτικά και πιο πιστά στη μουσική του ιδιοσυγκρασία. Και προσθέτει: «Τραγούδια ειδικού κραδασμού και μιας αίσθησης "απ' αλλού φερμένης". Φερμένης ίσως από τα παλιά. Ή ίσως πάλι από εκείνα τα μελλούμενα που μας οφείλονταν κάποτε. Έπαιξα όλα τα όργανα ο ίδιος με σκοπό να αποτρέψω τις διαφυγές ενός αισθήματος δεμένου με τα δάκτυλα και την αναπνοή μου (...) Στον δίσκο αυτόν δεν υπάρχει μη καλλιτεχνική ή υστερόβουλη σκέψη. Σχεδόν σε κάθε παραγωγή που έζησα στο παρελθόν κάτι τέτοιο πάντα υπήρχε. Κάτι που έπρεπε να ξορκίσω με "τρίπλες", προκειμένου να κρατήσω όρθια την ειλικρίνεια της ηθικής πράξης, που λέγεται δισκογραφική έκδοση. Στίχοι αληθινών αισθημάτων, ακριβών συγκινήσεων, υψηλής στιχουργικής που απευθύνονται σε ευαίσθητους ακροατές . Η σύγχρονη ζωή, η τόσο συκοφαντημένη, η πόλη μας, επίσης συκοφαντημένη, καταγράφονται μετουσιώνονται σε ποίηση και δικαιώνονται με την ποιητική ματιά του Καψάλη. Προσπάθησα να μεταφέρω το υπερπολύτιμο φορτίο, από την ποίηση στο ελληνικό τραγούδι, τηρώντας τις αναλογίες».

Αποκλειστικός ερμηνευτής του δίσκου είναι ο Γιώργος Φλωράκης, ένας διακριτικός ερμηνευτής που μας είχε συστήσει ο ίδιος ο Παπαδημητρίου αρκετά χρόνια παλιότερα με τον πρώτο του κύκλο τραγουδιών Βίος Ελληνικός (1990). Έκτοτε ο ερμηνευτής είχε λιγοστές δισκογραφικές επανεμφανίσεις, αλλά φαίνεται πως ο συνθέτης πιστεύει πολύ στις ερμηνευτικές του δυνατότητες και γιαυτό του εμπιστεύθηκε ολόκληρο το δίσκο αυτή τη φορά. Κι εδώ που τα λέμε, δε βλέπω ιδανικότερη από τη δική του φωνή για τα συγκεκριμένα τραγούδια. Το εξώφυλλο της έκδοσης κοσμείται από ζωγραφικό πίνακα του Βαγγέλη Ρήνα με τίτλο "Αστράπτων έρωτας πέρα από τη νύχτα".

Δημήτρης Παπαδημητρίου: Λωτοφάγοι (2014)

Δυο χρόνια μετά το ενδιαφέρον άλμπουμ Λουλούδι στη φωτιά (2012) ο Δημήτρης Παπαδημητρίου επιστρέφει με φρέσκο υλικό που θα εκδοθεί από την Alfa Records το 2014 υπό τον γενικό τίτλο Λωτοφάγοι. Το άλμπουμ περιλαμβάνει δεκατρία πρωτότυπα τραγούδια κι έναν οργανικό επίλογο. Τα τραγούδια βασίζονται σε ποίηση του γνωστού δημοσιογράφου Χρήστου Παναγιωτόπουλου (γενν. 1963) από την ποιητική συλλογή του "Αποτύπωμα" που είχε κυκλοφορήσει την προηγούμενη χρονιά από τις Εκδόσεις Λιβάνη. Μάλιστα ο ποιητής μοίρασε το υλικό του στους συνθέτες Θάνο Μικρούτσικο και Δημήτρη Παπαδημητρίου, αλλά τελικά στη δισκογραφία πέρασε μόνο η δουλειά του δεύτερου.

Ο ποιητικός λόγος κινείται σε δρόμους πολιτικής, υπαρξιακής και ερωτικής θεματολογίας στηλιτεύοντας αιχμηρά την ελλειματική μνήμη του νεοέλληνα που δεν είναι ικανός να μετουσιώσει σε οδηγό της αλλοπρόσαλλης πορείας του την ιστορική εμπειρία και την τραυματική πορεία του μέσα στον ιστορικό χρόνο. «Το έργο είναι βαθιά υπαρξιακό, έντονα πολιτικό, ανόθευτα ερωτικό και γι΄αυτό αληθινά λαϊκό», μας εξηγεί ο ποιητής. Γιαυτό και ο συνθέτης καταφεύγει στις γνωστές μελωδικές ευκολίες του λαϊκού και ροκ τραγουδιού και μας δίνει απλά τραγούδια που έχουν τις τυπικές προδιαγραφές μιας εμπορικής δουλειάς, έστω κι αν αυτό τελικά δε λειτούργησε και τα τραγούδια μάλλον πέρασαν απαρατήρητα. Κι αυτό μοιάζει ακόμη πιο παράδοξο, αν συνυπολογίσουμε την εντυπωσιακή στρατιά ερμηνευτών που αποδίδουν τα τραγούδια. Τους αναφέρω με αλφαβητική σειρά: Ελευθερία Αρβανιτάκη, Ελένη Βιτάλη, Φωτεινή Δάρρα, Πάνος Κατσιμίχας, Σταμάτης Κραουνάκης, Γιώργος Μαργαρίτης και Βασίλης Παπακωνσταντίνου! Ερμηνευτές απ' όλο το φάσμα του ελληνικού τραγουδιού που καλύπτουν όλα τα γούστα, πράγμα ωστόσο που τελικά δε στάθηκε αρκετό.

Η έκδοση έχει χαρακτηριστικά χειροποίητης δουλειάς με απλή αισθητική, αν και το εξώφυλλο κοσμείται από πίνακα του σημαντικού ζωγράφου Γιάννη Ψυχοπαίδη. Την ενορχήστρωση και την όλη παραγωγή υπογράφει ο συνθέτης, ο οποίος παίζει και τα περισσότερα όργανα της ορχήστρας (πιάνο, μπάσο, κιθάρα, κρουστά, ακορντεόν, πλήκτρα), ενώ μπουζούκι παίζει ο Θανάσης Βασιλάς και βιολί ο Θάνος Γκιουλετζής.

Δημήτρης Παπαδημητρίου, Νίκος Γκάτσος: Λουλούδι στη φωτιά (2012)

Και ξαφνικά το 2012 έσκασε στην αγορά ένας καινούργιος δίσκος του Νίκου Γκάτσου (1911-1992), είκοσι ολόκληρα χρόνια μετά το θάνατό του! Δεκατρία τραγούδια με τη δική του βαριά υπογραφή μελοποιημένα από έναν εκλεκτό συνθέτη της νεότερης γενιάς, τον Δημήτρη Παπαδημητρίου, και με γενικό τίτλο: Λουλούδι στη φωτιά.

Η αλήθεια πάντως είναι ότι ο συνθέτης πάλευε αρκετά χρόνια με τα ακριβά αυτά στιχουργήματα και ήδη το 2003 μας είχε δώσει μια πρώτη γεύση της δικής του οπτικής πάνω στους χυμώδεις ποιητικούς στίχους του Γκάτσου με το άλμπουμ Λένη (2003), από την ομώνυμη τηλεοπτική σειρά. Φαίνεται λοιπόν πως η προσπάθεια αυτή έφτασε στην ολοκλήρωσή της με το Λουλούδι στη φωτιά. 

Πρόκειται για έναν όμορφο κύκλο με δεκατρία συνολικά τραγούδια, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται και τα τραγούδια από το δίσκο Λένη σε νέα εκτέλεση μαζί με άλλα εννέα που ακούγονται εδώ για πρώτη φορά. Αποκλειστική ερμηνεύτρια του δίσκου είναι η (μέχρι εκείνη τη χρονιά) σύντροφος του συνθέτη Φωτεινή Δάρρα. Εξαιρετικά ενδιαφέρουσα έκδοση, κυρίως για την παρουσία του κορυφαίου μας στιχουργού, πολλά χρόνια πια από την εποχή που ένας περιορισμένος κύκλος εκλεκτών συνθετών μας είχε το προνόμιο να συνεργάζεται με τον ποιητή (Μάνος Χατζιδάκις, Μίκης Θεοδωράκης, Σταύρος Ξαρχάκος, Δήμος Μούτσης, Λουκιανός Κηλαηδόνης, Χριστόδουλος Χάλαρης και Γιώργος Χατζηνάσιος). Μια γεύση λοιπόν απ' τα παλιά, κατά κάποιο τρόπο, αφού ο Δημήτρης Παπαδημητρίου δείχνει και δηλώνει συχνά τον απέραντο σεβασμό που τρέφει για τους παλιούς δημιουργούς. Και πώς αλλιώς θα μπορούσε να γίνει, όταν έχει πλήρη επίγνωση ότι η υπόσταση της δικής του γενιάς πατάει γερά πάνω στις στέρεες βάσεις που εκείνοι έστησαν;

Το ίδιο ισχύει και για την εκλεκτή ερμηνεύτρια Φωτεινή Δάρρα, η οποία - παρά τη ροπή του χαρακτήρα και των ερμηνειών της προς ένα διακριτικό ναρκισσισμό - στο βάθος γνωρίζει απόλυτα ότι συνεχίζει μια καθαγιασμένη παράδοση στο έντεχνο τραγούδι μας κρατώντας μάλιστα η ίδια ηγετικό ρόλο.

Εν ολίγοις, έχουμε μια πολύ αξιόλογη δουλειά με δεδομένη την ποιότητα του στιχουργικού λόγου και με τις σταθερές εγγυήσεις της μελοποιητικής ικανότητας του συνθέτη και της ερμηνευτικής επάρκειας της τραγουδίστριας.

Ο Δημήτρης Παπαδημητρίου μελοποιεί Καβάφη (2007)

Το 2007 ο Δημήτρης Παπαδημητρίου μας έδωσε τη σημαντικότερη μέχρι σήμερα δισκογραφική του εργασία, ένα πολυσύνθετο έργο μελοποιημένης ποίησης βασισμένο στην εμβληματική ποιητική παρακαταθήκη του μεγάλου Αλεξανδρινού ποιητή Κωνσταντίνου Καβάφη (1863-1933). Κι επειδή ο συνθέτης πέρασε τα πρώτα παιδικά του χρόνια στην Αλεξάνδρεια, σ' ένα περιβάλλον που ήταν εμποτισμένο με την καβαφική ποίηση, μοιάζει μ' αυτό το έργο να εκπληρώνει μια παιδική εμμονή θέλοντας να δηλώσει με έμφαση την κοινή καταγωγή του με τον ποιητή. Γιαυτό άλλωστε έδωσε και ως τίτλο στο έργο τη χαρακτηριστική φράση: "...που γι' Αλεξανδρινό γράφει Αλεξανδρινός". Και το εξηγεί ακόμη καλύτερα ο ίδιος: "Είναι από ποίημα του Καβάφη, όπου περιγράφεται η δεινή θέση στην οποία περιέρχεται ο νέος ποιητής Ραφαήλ που καλείται να γράψει Επιτύμβιο για τον νεκρό Αλεξανδρινό ποιητή, τον σπουδαίο τις μέρες εκείνες Αμμόνη. Έτσι κι εγώ, ως Ραφαήλ, δέχομαι τις συμβουλές και τις παροτρύνσεις για τον Αμμόνη τον δικόν μου, τον Καβάφη. Αλλά και γιατί είναι μια δικαιολογία για το θράσος της μελοποίησης".

Το έργο γράφτηκε μερικά χρόνια νωρίτερα προορισμένο για τα επίσημα εγκαίνια της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας που πραγματοποιήθηκαν τον Οκτώβριο του 2002, ενώ στη συνέχεια παρουσιάστηκε ζωντανά σε πολλές άλλες επίσημες εκδηλώσεις, όπως στο Ηρώδειο, στην Unesco (Παρίσι), στον Ο.Η.Ε. (Νέα Υόρκη), στο Alice Tully Hall (Lincoln Center Νέα Υόρκη), στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών και στο Umberto Agnelli Hall (Italian Cultural Institute) του Τόκιο. 

Το περιεχόμενό του έργου απαρτίζεται από δεκαοκτώ συνολικά μελοποιημένα ποιήματα του Καβάφη και έξι οργανικά ιντερμέδια. Η μουσική κινείται στο λεγόμενο "ενδιάμεσο χώρο" με στοιχεία έντεχνου και λόγιου τραγουδιού. Την ενορχήστρωση για σχήμα συμφωνικής ορχήστρας δωματίου έκανε ο ίδιος ο συνθέτης. Παίζει η σπουδαία Ορχήστρα των Χρωμάτων που ίδρυσε ο Μάνος Χατζιδάκις, αλλά εδώ διευθύνει ο Μίλτος Λογιάδης. Βασικοί ερμηνευτές των τραγουδιών είναι η Φωτεινή Δάρρα, η Ειρήνη Καράγιαννη, ο Τάσος Αποστόλου, ο Ανδρέας Σμυρνάκης και ο Νικόλας Στυλιανού. Συμμετέχουν επίσης η Ελευθερία Αρβανιτάκη, ο Αλκίνοος Ιωαννίδης, ο Γεράσιμος Ανδρεάτος και οι ηθοποιοί Αντώνης Λουδάρος και Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης.

Η ηχογράφηση πραγματοποιήθηκε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Η γενναιόδωρη έκδοση της Universal που απλώνεται σε τρεις ψηφιακούς δίσκους είναι εξαιρετικά επιμελημένη σε μορφή βιβλίου με πλουσιότατο περιεχόμενο όχι μόνο για τους πολλούς συντελεστές του έργου, αλλά και για τον ποιητή και το κολοσσιαίο έργο του, όλα γραμμένα σε δύο γλώσσες (ελληνική και αγγλική).

Δημήτρης Παπαδημητρίου, Φωτεινή Δάρρα: Δελτίο Ανέμων (2004)

Τρία χρόνια μετά το λαϊκό κύκλο Στης ψυχής το παρακάτω με τη φωνή του Δημήτρη Μητροπάνου ο συνθέτης Δημήτρης Παπαδημητρίου επανέρχεται στη φόρμα του τραγουδιού με μια από τις πλέον φιλόδοξες δουλειές του στο συγκεκριμένο πεδίο. Πρόκειται για έναν ευρύ κύκλο απαιτητικών τραγουδιών με τίτλο Δελτίο ανέμων, ένα έργο με σύνθετη δομή που μοιράζεται σε τέσσερις μικρές ενότητες οριοθετημένες από τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα (Βορράς, Δύση, Νότος, Ανατολή), καθεμιά δομημένη με τρία ή τέσσερα τραγούδια, ενώ τρεις σύντομες οργανικές γέφυρες συνδέουν μεταξύ τους τις τέσσερις ενότητες. Οι οργανικές μάλιστα αυτές γέφυρες έχουν ονομασίες που "παίζουν" με τη λέξη "άνεμος" ("Ανεμογεννήτρια", "Άνιμα-Ψυχή", "Ανεμώνη").

Τα τραγούδια βασίζονται εν μέρει σε απλούς στίχους που έγραψαν ο Νίκος Ζούδιαρης, ο Γιώργος Κορδέλλας, ο Κώστας Φασουλάς, ο Μιχάλης Γκανάς και ο συνθέτης, αλλά και σε βαρυσήμαντα ποιητικά κείμενα του Κώστα Ουράνη, του Γεώργιου Δροσίνη, του Μανόλη Αναγνωστάκη, του Διονύση Καψάλη, αλλά και μεγάλων ξένων ποιητών, όπως ο Πέρσης ποιητής του 15ου αιώνα Τζελαλαντίν Ρουμί (σε ελληνική απόδοση της Τόνια Καβαλένκο) και ο μεγάλος Γερμανός ποιητής Ράινερ-Μαρία Ρίλκε (σε απόδοση του Κωστή Παλαμά). Όλο αυτό το ποιητικό οπλοστάσιο υπηρετεί τη μεγαλεπήβολη πρόθεση του συνθέτη για ένα ιδιότυπο μουσικό "ανεμολόγιο" ή, όπως λέει κι ο ίδιος: "Ο δίσκος αυτός είναι σαν μια Ανεμογεννήτρια: από την τόση σπαταλημένη ενέργεια του περαστικού, βιαστικού ανέμου, κατορθώνει να της κλέψει λίγα ψίχουλα για να τα κρατήσει και να τα χρησιμοποιήσει μετουσιωμένα στον τόπο από όπου αυτός πέρασε. Η νέα φωνή που διαπερνά τον δίσκο σαν θερμό κύμα, αυτή της Φωτεινής Δάρρα, είναι η ζωογόνος ενέργεια που δίνει η ψυχή στα τραγούδια, όπως ο καλοκαιρινός άνεμος περνά ορμητικά μέσα από το ανοιχτό παράθυρο της ψυχής μας".

Αξίζει να σταθούμε ιδιαίτερα στην ερμηνεύτρια του δίσκου, την καινούργια τότε στο χώρο Φωτεινή Δάρρα, σταθερή συνεργάτιδα και σύντροφο επί χρόνια του συνθέτη, μια ξεχωριστή καλλιτέχνιδα με ειδικές σπουδές στο θέατρο που της έδωσαν τη δυνατότητα να έχει πολύ αξιόλογες συμμετοχές και ως ηθοποιός σε σημαντικές θεατρικές παραστάσεις, αλλά και εμφανίσεις στο Ηρώδειο, την Επίδαυρο και το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Ως κορυφαία μάλιστα του χορού στην αριστοφανική κωμωδία "Όρνιθες" με μουσική του Δημήτρη Παπαδημητρίου είχε την ευκαιρία να κάνει και την πρώτη δισκογραφική της εμφάνιση το 2000. Σε ολόκληρη την πρώτη δεκαετία του νέου αιώνα είχε συνεχή δισκογραφική παρουσία, κυρίως με συνθέσεις του Παπαδημητρίου ("Το φως που σβήνει", "Φεύγα", "Λένη", "Μάγισσες της Σμύρνης", "Κ.Π. Καβάφης", "Monitor" κ.ά.), αλλά και με άλλους σημαντικούς συνθέτες, όπως ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Γιάννης Μαρκόπουλος, ο Νίκος Μαμαγκάκης και ο Νίκος Ξυδάκης.

Δημ. Παπαδημητρίου, Δημ. Μητροπάνος: Στης ψυχής το παρακάτω (2001)

Συνεχίζοντας με τους κύκλους τραγουδιών του Δημήτρη Παπαδημητρίου θα σταθούμε σήμερα στην πιο "λαϊκή" από το σύνολο της δισκογραφημένης του δουλειάς, το δίσκο Στης ψυχής το παρακάτω που εκδόθηκε το 2001 από τη Minos-EMI με αποκλειστικό ερμηνευτή τον σπουδαίο Δημήτρη Μητροπάνο.

Ξεκινώ πριν απ' όλα με την επισήμανση ότι ο δίσκος αυτός φαίνεται πως αδικήθηκε από τη χρονική συγκυρία της έκδοσής του, καθώς είχε προηγηθεί μια λαμπρή δεκαετία για τον ερμηνευτή που σημαδεύτηκε από τεράστιες εμπορικές επιτυχίες, πρώτα με την τριπλή συνεργασία του με τον Μάριο Τόκα (Η εθνική μας μοναξιά, Παρέα μ' ένα ήλιο, Εντελβάις) και στο ενδιάμεσο με το δυνατό άλμπουμ του Θάνου Μικρούτσικου Στου αιώνα την παράγκα (1996). Η δουλειά λοιπόν του Παπαδημητρίου μοιάζει να μην μπορεί (ή να μη θέλει) να σηκώσει το βάρος της ευθύνης για μια ανάλογη εμπορική συνέχεια κι έτσι ο δίσκος πέρασε μάλλον απαρατήρητος, πέρα από δυο τρία τραγούδια ακούστηκαν λίγο εκείνο τον καιρό. 

Ωστόσο από καλλιτεχνικής πλευράς τα πράγματα μάλλον είναι διαφορετικά. Γιατί εδώ έχουμε έναν συμπαγή λαϊκό κύκλο γραμμένο φανερά πάνω στα φωνητικά χαρακτηριστικά του ερμηνευτή. Ο συνθέτης δε δυσκολεύτηκε να υποτάξει το προσωπικό του ύφος στα λαϊκά μονοπάτια που απαιτούσε η φωνή του Δημήτρη Μητροπάνου. Η προσπάθεια αυτή οδήγησε κάποιες στιγμές σε πολύ όμορφα αποτελέσματα, όπως το εξαιρετικό ομότιτλο τραγούδι που θυμίζει κάπως το ωραίο τραγούδι του Βαγγέλη Κορακάκη "Μάνα που ζω" από το άλμπουμ Του έρωτα και της φυγής (1998), αλλά και τα τραγούδια "Αν είσαι πλάι μου", "Σειρήνες", "Θολό ποτάμι το πέρασμά σου", "Το στοίχημα" και το γλυκύτατο "Μυστικό" που κλείνει όμορφα το δίσκο. Βασικός στιχουργός είναι ο Γιάννης Γιαβάρας, ενώ συμπράττουν ο Γιώργος Κορδέλας, ο Οδυσσέας Ιωάννου, ο Κώστας Φασουλάς, ο Ιεροκλής Μιχαηλίδης και η Πέγκυ Στεφανίδου. Επικεφαλής της ορχήστρας με το μπουζούκι του είναι ο Μανώλης Καραντίνης, ενώ ο συνθέτης επωμίζεται την ενορχήστρωση και παίζει πιάνο, πλήκτρα και κιθάρες. Στις δεύτερες φωνές έχουμε τους: Γεράσιμο Ανδρεάτο, Φωτεινή Δάρρα, Νίκο Κουρουπάκη και Στέλλα Χροναίου.

Συνθέτης και ερμηνευτής συνυπογράφουν το ενδιαφέρον εσώκλειστο σημείωμα: «..."Στης ψυχής το παρακάτω - Στου μυαλού το παραπέρα", σαν πρόταση σε συνεύρεση φίλων που οι δυσκολίες και ο χρόνος τους δοκίμασαν και τους δυνάμωσαν. Σαν βιαστική χειμωνιάτικη προσευχή στην αυλή του δημοτικού μας σχολείου. Σαν κρυμμένη αγωνία στην κατάληξη ενός όρκου μυστικού. "Στης ψυχής το παρακάτω - Στου μυαλού το παραπέρα". Άμπωτις και παλίρροια - ανάκληση μιας σκέψης θετικής για τον κόσμο. Δεκατέσσερα στρατιωτάκια κινούν εθελοντές να πολεμήσουν. Να υπερασπιστούν. Όχι τον πλούτο… Μα γη και γλώσσα. Το λαϊκό τραγούδι». Με λίγα λόγια, θα έλεγα ότι έχουμε έναν αξιόλογο λαϊκό δίσκο με πολύ ενδιαφέρον υλικό που αξίζει να ανακαλύψουμε.

Δημήτρης Παπαδημητρίου: Βίος Ελληνικός (1990)

Γενέθλιος ημέρα η σημερινή για τον εκλεκτό συνθέτη και τραγουδοποιό Δημήτρη Παπαδημητρίου, ο οποίος γεννήθηκε στη Τζέντα της Αραβίας στις 6 Ιουλίου 1959, γιος του Στέλιου Παπαδημητρίου που υπήρξε στενός συνεργάτης του Αριστοτέλη Ωνάση, πράγμα που εξηγεί και την παρουσία του αδελφού του στην προεδρία του ομώνυμου ιδρύματος. 

Ο Δημήτρης Παπαδημητρίου από το ξεκίνημα της δισκογραφικής του παρουσίας έδειξε το ιδιαίτερο ενδιαφέρον του για τη σκηνική μουσική (κινηματογράφος, θέατρο τηλεόραση), αφού το πρώτο δισκογραφικό του φανέρωμα έγινε το 1982 με το soundtrack "Ηλεκτρικός άγγελος", παράλληλα με το οργανικό άλμπουμ Τοπία, όπου έδειξε και το ενδιαφέρον του για την ηλεκτρονική μουσική. Είναι ίσως ο πλέον πολυβραβευμένος συνθέτης με δέκα συνολικά βραβεία μουσικής στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης!

Στο περιθώριο λοιπόν των σκηνικών του συνθέσεων ο Δημήτρης Παπαδημητρίου μας πρόσφερε κατά καιρούς και κάποιους ενδιαφέροντες κύκλους τραγουδιών, συνήθως μάλιστα με υλικό μελοποιημένης ποίησης. Η σημαντικότερη ως τώρα δουλειά του στο πεδίο αυτό κυκλοφόρησε το 1996 με τίτλο Τραγούδια για τους μήνες που ερμήνευσε η Ελευθερία Αρβανιτάκη. Μερικά χρόνια νωρίτερα πάντως ο συνθέτης μας είχε δώσει τον πρώτο του κύκλο τραγουδιών που κυκλοφόρησε το 1990 από τη Lyra με τίτλο Βίος Ελληνικός. Πρόκειται για ένα δίσκο πολύ πρωτοποριακό για τα εγχώρια μουσικά πράγματα της τότε εποχής. Οι ακμαίες δημιουργικές δυνάμεις του νέου συνθέτη επιστρατεύτηκαν στην υπηρεσία ενός είδους (μελοποιημένη ποίηση) που έμοιαζε να είχε ήδη υπερβεί τα όριά του. Και κατάφερε να δώσει μια σειρά χυμώδη τραγούδια, όχι εύκολα στο πρώτο άκουσμα, αλλά φορτισμένα με ιδέες και προοπτικές για ένα μέλλον σε νέους δρόμους, αν και τελικά οι προϋποθέσεις αυτές δεν ευοδώθηκαν και το μήνυμα του συνθέτη δε βρήκε αποδέκτες και ευήκοα ώτα, για να υπάρξει η ανάλογη συνέχεια.

Το έργο ξεκινά με μια πρόποση εν είδει προσωπικού μανιφέστου φιλοσοφικής και κοινωνικής κριτικής. Το υπόλοιπο έργο αναπτύσσεται με έξι μελοποιημένα ποιήματα που υπογράφουν ο Κώστας Καρυωτάκης, ο Κώστας Ουράνης, ο Γιώργος Χρονάς, ο Χάρης Μεγαλυνός και ο συνθέτης, ενώ παρεμβάλλονται και έξι οργανικά ιντερμέδια, τα τέσσερα από τα οποία συνιστούν μια άτυπη σουίτα με τίτλο "Ονειρογραφία". Τα τραγούδια ερμηνεύει κυρίως ο νεοφώτιστος στο χώρο ερμηνευτής Γιώργος Φλωράκης, ενώ από ένα τραγούδι αποδίδουν η Χαρούλα Αλεξίου, η Λυδία Κονιόρδου, ο Αργύρης Μπακιρτζής και η άγνωστη Αλεξάνδρα Λύτρα στη μοναδική δισκογραφική της παρουσία. Το εξώφυλλο κοσμείται από πίνακα του ζωγράφου Αχιλλέα Δρούγκα.