Θάνος Μικρούτσικος: Πολιτικά Τραγούδια (1975)

Επανέρχομαι σήμερα στον σπουδαίο συνθέτη Θάνο Μικρούτσικο, για να σας παρουσιάσω τις τρεις κορυφαίες δισκογραφικές του εργασίες κατά την πρώτη δημιουργική του περίοδο στη Lyra (1975-1980). Και όπως θα διαπιστώσετε, σ' αυτή την κορυφαία τριάδα δεν έχω συμπεριλάβει τον "Σταυρό του Νότου" (1979) παρά την ευρύτατη δημοτικότητά του και παρά την εμφανή αδυναμία του συνθέτη στο υλικό αυτού του έργου!

Πρώτος δίσκος τα «Πολιτικά Τραγούδια». Ένας δίσκος-σταθμός στην πορεία του ελληνικού τραγουδιού: Πρώτα πρώτα, γιατί μας συστήνει τον άγνωστο ως τότε συνθέτη Θάνο Μικρούτσικο, οποίος στη συνέχεια θα αναδειχθεί σε κορυφαίο δημιουργό, ενώ πριν από το δίσκο αυτό δεν είχε ηχογραφήσει παρά δυο δισκάκια 45 στροφών με μελοποιημένα ποιήματα του Κώστα Καρυωτάκη. Έπειτα, γιατί μας συστήνει τον μεγάλο ποιητή Ναζίμ Χικμέτ, ο οποίος θα γίνει ένας από τους δημοφιλέστερους ξένους ποιητές στη χώρα μας. Κι ακόμη, γιατί ο δίσκος αυτός μας εισάγει έναν ήχο αλλιώτικο και ασυνήθιστο με απολύτως νέα αντίληψη στην ενορχηστρωτική του γραμμή που πατάει φαινομενικά στο ευρωπαϊκό ροκ, αλλά εμπεριέχει εμφανή στοιχεία τζαζ και ηχοχρωματισμούς του Μεσοπολέμου με ευθεία αναφορά στους μεγάλους Γερμανούς συνθέτες Kurt Weill και Hanns Eisler.

Ο Θάνος Μικρούτσικος έδειξε με το πρώτο του κιόλας αυτό φανέρωμα τις εντελώς ιδιαίτερες συνθετικές του ικανότητες. Παρόλο που στα τραγούδια του παίζει κυρίαρχο ρόλο ο λόγος, συνήθως ποιητικός και πάντα εκλεκτικός, είναι δύσκολο να μην προσέξει πάνω απ’ όλα ο ακροατής το αδρό ηχοχρωματικό πλαίσιο που ντύνει αυτά τα τραγούδια. Πνευστά και κρουστά σε πρώτο πλάνο. Σε ασυνήθιστους αλλά αρμονικούς ή, όταν είναι αναγκαίο, δυναμικούς συνδυασμούς. Τα δυναμικά όργανα συνδιαλέγονται απολύτως φυσιολογικά με συμβατικά ακουστικά όργανα, όπως η κιθάρα, το μπουζούκι ή το πιάνο. Κι αίφνης, μετά την επαναστατική έκρηξη κάποιας πολύπλοκης ενόργανης απογείωσης, τα ήρεμα στάσιμα μιας αέρινης μελωδίας. Ένας ποταμός ρυθμών και μελωδιών. Μια «σπατάλη» μουσικών ιδεών που διατρέχει άφοβα όλα τα πεδία του μουσικού σύμπαντος, από την κλασική ή καλύτερα νεοκλασική παράδοση ως τη τζαζ, το ροκ και το λαϊκό τραγούδι.  Άραγε είχε άδικο ο Μάνος Χατζιδάκις που τον χαρακτήρισε ως έναν ποταμό που στην κοίτη του κυλάει χρυσάφι;

Τα «Πολιτικά Τραγούδια» κυκλοφόρησαν το 1975, ένα χρόνο μετά τη Μεταπολίτευση και την «αναστάτωση» που προκάλεσε η απελευθέρωση του απαγορευμένου έργου του Μίκη Θεοδωράκη. Ο Μικρούτσικος έρχεται να επαναπροσδιορίσει το περιεχόμενο και το ύφος του πολιτικού τραγουδιού. Συμπαραστάτες του σ’ αυτόν το δρόμο βρήκε τους στιβαρούς στίχους δύο ξένων ποιητών: Του Τούρκου Ναζίμ Χικμέτ (1902-1963) και του Γερμανού Wolf Biermann (1936-). Δυο ποιητές που ανήκουν στην κατηγορία των αντιφρονούντων απέναντι στα καταπιεστικά καθεστώτα της πατρίδας τους*.

Ο δίσκος μοιράζεται εμφανώς σε δύο ενότητες αφιερωμένες αντίστοιχα στους δύο ποιητές:

Το πρώτο μέρος περιλαμβάνει έξι μελοποιημένα ποιήματα του Μπίρμαν μεταφρασμένα από τον Δημοσθένη Κούρτοβικ. Λόγος σκληρός, δηκτικός και ωμά σαρκαστικός. Η «Μπαλάντα για τους ασφαλίτες» συγκεντρώνει απόλυτα όλα αυτά τα χαρακτηριστικά. Αλλά το πιο ξεχωριστό τραγούδι αυτής της ενότητας είναι το τελευταίο, το πολυτραγουδισμένο «Αυτούς τους έχω βαρεθεί», που το πυρετικό του κρεσέντο σε παρασύρει σ' έναν καταιγιστικό ρυθμό.

Το δεύτερο μέρος του δίσκου περιλαμβάνει επτά ποιήματα του Ναζίμ Χικμέτ, τα τέσσερα μεταφρασμένα από τον Γιάννη Ρίτσο και τα υπόλοιπα από τον Γιώργο Παπαλεονάρδου. Τρία από αυτά τα τραγούδια είναι εξαιρετικά κι έχουν κερδίσει ήδη τη μάχη με το χρόνο: «Αν η μισή μου καρδιά» (όπου ο ποιητής εκφράζει έμμεσα τη βαθιά του αγάπη για την Ελλάδα), «Χιονίζει μες στη νύχτα» (αναφορά στον ισπανικό εμφύλιο) και «Η πιο όμορφη θάλασσα» (με το τρυφερά αισιόδοξο μήνυμά του).

Τέλος, αξίζει να γίνει ιδιαίτερη αναφορά στη μεγάλη ερμηνεύτρια αυτών των ξεχωριστών τραγουδιών, τη Μαρία Δημητριάδη. Με μια μόνο λέξη, η ερμηνεία της χαρακτηρίζεται συγκλονιστική. Μια ερμηνεία που σφράγισε ανεξίτηλα αυτά τα τραγούδια και τα απογείωσε. Αυτή ήταν η αρχή μιας λαμπρής συνεργασίας της με τον Θάνο Μικρούτσικο, που κράτησε μέχρι τα πρώτα χρόνια της επόμενης δεκαετίας και έδωσε μια εξαιρετική σειρά δίσκων, που σήμερα θεωρούνται πλέον κλασικοί.

ΥΓ1. Μεταξύ των μουσικών περιλαμβάνονται και οι: Η. Κολοβός (κλαρινέτο), Γ. Ραϋμόνδος (τρομπέτα), Π. Στέφος (τρομπόνι), Ν. Τουλιάτος (κρουστά), Β. Ρακόπουλος (κιθάρα), Θ. Πολυκανδριώτης (μπουζούκι), Θ. Μικρούτσικος (πιάνο).
ΥΓ2. Πρώτη παρουσίαση του δίσκου εδώ: https://diskovolos58.blogspot.com/2016/09/1975.html

* Σήμερα βέβαια ο Βολφ Μπίρμαν έχει μεταπηδήσει στο "αντίπαλο" στρατόπεδο και ενσωματώθηκε στο σύστημα που κάποτε πολεμούσε: http://www.katiousa.gr/politismos/volf-mpirman-o-epanastatis-stichourgos-pou-egine-paroimiodis-mesos-anthropakos/

(c) LP | Lyra | 1975 | πηγή: d58