Θάνος Μικρούτσικος: Πολιτικά Τραγούδια (1975)

Τα «Πολιτικά Τραγούδια» είναι ένας δίσκος-σταθμός στην πορεία του ελληνικού τραγουδιού: Πρώτα πρώτα, γιατί μας συστήνει έναν νέο συνθέτη, τον Θάνο Μικρούτσικο, οποίος στη συνέχεια θα αναδειχθεί σε κορυφαίο δημιουργό. Έπειτα, γιατί μας συστήνει τον μεγάλο ποιητή Ναζίμ Χικμέτ, ο οποίος θα γίνει ένας από τους δημοφιλέστερους ξένους ποιητές στη χώρα μας. Κι ακόμη, γιατί ο δίσκος αυτός μας εισάγει έναν ήχο αλλιώτικο και ασυνήθιστο με απολύτως νέα αντίληψη στην ενορχηστρωτική του γραμμή.
Ο Θάνος Μικρούτσικος έδειξε με το πρώτο του κιόλας αυτό φανέρωμα τις εντελώς ιδιαίτερες συνθετικές του ικανότητες. Παρόλο που στα τραγούδια του παίζει κυρίαρχο ρόλο ο λόγος, συνήθως ποιητικός και πάντα εκλεκτικός, είναι δύσκολο να μην προσέξει πάνω απ’ όλα ο ακροατής τον χαρακτηριστικό και αδρό ηχοχρωματικό ορχηστρικό καμβά που ντύνει αυτά τα τραγούδια. Πνευστά και κρουστά σε πρώτο πλάνο. Σε ασυνήθιστους αλλά αρμονικούς ή, όταν είναι αναγκαίο, δυναμικούς συνδυασμούς. Χωρίς να αποκλείονται τα συμβατικά όργανα, όπως η κιθάρα και το μπουζούκι. Κι αίφνης, μετά την επαναστατική έκρηξη κάποιας σύνθετης ενόργανης απογείωσης, τα ήρεμα στάσιμα μιας αέρινης μελωδίας. Ένας ποταμός ρυθμών και μελωδιών. Μια «σπατάλη» μουσικών ιδεών που διατρέχει άφοβα όλα τα πεδία του μουσικού σύμπαντος, από την κλασική ή καλύτερα νεοκλασική παράδοση ως τη τζαζ, το ροκ και το λαϊκό τραγούδι.  Άραγε είχε άδικο ο Μάνος Χατζιδάκις που τον χαρακτήρισε ως έναν ποταμό που στην κοίτη του κυλάει χρυσάφι;
Τα «Πολιτικά Τραγούδια» κυκλοφόρησαν το 1975, ένα χρόνο μετά τη Μεταπολίτευση και την «αναστάτωση» που προκάλεσε η απελευθέρωση του απαγορευμένου έργου του Μίκη Θεοδωράκη. Ο Μικρούτσικος έρχεται να επαναπροσδιορίσει το περιεχόμενο και το ύφος του πολιτικού τραγουδιού. Συμπαραστάτες του σ’ αυτόν το δρόμο βρήκε τους στιβαρούς στίχους δύο ξένων ποιητών: Του Τούρκου Ναζίμ Χικμέτ (1902-1963) και του Γερμανού Βολφ Μπίρμαν (1936-). Δυο ποιητές που ανήκουν στην κατηγορία των αντιφρονούντων απέναντι στα καταπιεστικά καθεστώτα της πατρίδας τους. 

Ο δίσκος μοιράζεται εμφανώς σε δύο ενότητες αφιερωμένες αντίστοιχα στους δύο ποιητές:

Το πρώτο μέρος περιλαμβάνει 6 μελοποιημένα ποιήματα του Μπίρμαν μεταφρασμένα από τον Δημοσθένη Κούρτοβικ. Λόγος σκληρός, δηκτικός και ωμά σαρκαστικός. Η «Μπαλάντα για τους ασφαλίτες» συγκεντρώνει απόλυτα όλα αυτά τα χαρακτηριστικά. Και πόσο εντυπωσιακά το ποίημα αυτό μοιάζει σαν να γράφτηκε σήμερα και να μιλά για την τωρινή πραγματικότητα που ζούμε στον τόπο μας! Αλλά το πιο ξεχωριστό τραγούδι αυτής της ενότητας είναι το τελευταίο, το πολυτραγουδισμένο «Αυτούς τους έχω βαρεθεί», που το ασθματικό του κρεσέντο σε παρασύρει σ' έναν καταιγιστικό ρυθμό.
Το δεύτερο μέρος του δίσκου περιλαμβάνει 7 ποιήματα του Ναζίμ Χικμέτ, τα τέσσερα μεταφρασμένα από τον Γιάννη Ρίτσο και τα υπόλοιπα από τον Γιώργο Παπαλεονάρδου. Τρία από αυτά τα τραγούδια είναι εξαιρετικά κι έχουν κερδίσει ήδη τη μάχη με το χρόνο: «Αν η μισή μου καρδιά» (όπου ο ποιητής εκφράζει έμμεσα τη βαθιά του αγάπη για την Ελλάδα), «Χιονίζει μες στη νύχτα» (αναφορά στον ισπανικό εμφύλιο) και «Η πιο όμορφη θάλασσα» (με το τρυφερά αισιόδοξο μήνυμά του).
Τέλος, αξίζει να γίνει ιδιαίτερη αναφορά στη μεγάλη ερμηνεύτρια αυτών των ξεχωριστών τραγουδιών, τη Μαρία Δημητριάδη. Με μια μόνο λέξη, η ερμηνεία της χαρακτηρίζεται συγκλονιστική. Μια ερμηνεία που σφράγισε ανεξίτηλα αυτά τα τραγούδια και τα απογείωσε. Αυτή ήταν η αρχή μιας λαμπρής συνεργασίας της με τον Θάνο Μικρούτσικο, που κράτησε μέχρι τα πρώτα χρόνια της επόμενης δεκαετίας και έδωσε μια εξαιρετική σειρά δίσκων, που σήμερα θεωρούνται πλέον κλασικοί.

(c) LYRA | 1975 | Ψηφιακή επανέκδοση:  1994