Μίνως Μάτσας, Φωτεινή Βελεσιώτου: Είδα του τρελού τα κλάματα (2015)

Η Φωτεινή Βελεσιώτου (γενν. 1958) είναι μια σύγχρονη λαϊκή ερμηνεύτρια με πολύ ιδιαίτερο φωνητικό χρωματισμό. Εργάστηκε επί χρόνια ως εκπαιδευτικός στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, αλλά ήδη από το 1983 βρίσκεται στο πάλκο ξεκινώντας από τη Θεσσαλονίκη με ρεμπέτικο ρεπερτόριο. Το 2005 έκανε το πρώτο δισκογραφικό της βήμα με το άλμπουμ Γυναίκες του Μιχάλη Νικολούδη, ενώ ακολούθησαν πάμπολλες σκόρπιες συμμετοχές και τέσσερις προσωπικοί δίσκοι μέχρι σήμερα: Τα παιδιά της άλλης όχθης (2011), Είδα του τρελού τα κλάματα (2015), Ένας κύκλος είναι όλα (2019) και Άδεια ρούχα (2022). Έχει λάβει μέρος σε δεκάδες συναυλίες και φεστιβάλ εντός κι εκτός Ελλάδας κι έχει συνεργαστεί με πολλούς συνθέτες, όπως ο Μίνως Μάτσας, ο Γιώργος Καζαντζής, ο Γιώργος Χατζηνάσιος, ο Τάσος Γκρους, ο Σωκράτης Μάλαμας, ο Παντελής Θαλασσινός, ο Δημήτρης Καρράς και άλλοι.

Το 2015 λοιπόν ο Μίνως Μάτσας υπέγραψε τη δεύτερη προσωπική δουλειά της Φωτεινής Βελεσιώτου με τίτλο Είδα του τρελού τα κλάματα που εκδόθηκε από τη Minos-EMI παράλληλα με το δίσκο της Ελεωνόρας Ζουγανέλη Μ' αγαπούσες κι άνθιζε με τραγούδια και πάλι του Μάτσα. Αξιοσημείωτο είναι ότι η διπλή αυτή δισκογραφική κατάθεση του συνθέτη - αφού μεσολάβησαν δεκαέξι ολόκληρα χρόνια από την προηγούμενη δουλειά του στο χώρο του τραγουδιού - έχει ως βασικό χαρακτηριστικό την παρουσία της ίδιας στιχουργού, της εξαιρετικής Ελένης Φωτάκη που υπογράφει τους στίχους και στα μόλις οκτώ τραγούδια του δίσκου. Μάλιστα το τραγούδι "Για κοίτα ποιον περίμενα" το είχε ερμηνεύσει νωρίτερα ο Δημήτρης Μητροπάνος στο άλμπουμ Χωρίς επίλογο (2012) που είχε επιμεληθεί ο Μίνως Μάτσας. 

Παρά τη μικρή του διάρκεια πάντως (μόλις 27 λεπτά) ο δίσκος είναι χορταστικός από την άποψη της μουσικής ουσίας, καθώς περιέχει όμορφα τραγούδια σε λαϊκό ή λυρικό έως βαθιά μελαγχολικό ύφος με κορυφαία στιγμή το συγκλονιστικό "Στάχτη", ίσως το ωραιότερο τραγούδι που έγραψε μέχρι σήμερα ο συνθέτης κι ασφαλώς τη μεγαλύτερη ερμηνευτική στιγμή της Βελεσιώτου. Την ενορχήστρωση επιμελήθηκε και πάλι ο ίδιος ο συνθέτης επιλέγοντας μια ισορροπημένη ηχοχρωματική γραμμή μεταξύ λαϊκών και ακουστικών οργάνων που αναδεικνύουν με τον καλύτερο τρόπο το μελωδικό υπόβαθρο των τραγουδιών και αφήνουν σε απόλυτα πρωταγωνιστικό ρόλο την ερμηνεύτρια που καταθέτει μια βαθιά εκφραστική ερμηνεία. Το μονόχρωμο σκίτσο του εξωφύλλου που έφτιαξε η Θεανώ Πετρίδου σε στυλ ρετρό ξυλογραφίας, έρχεται να επισφραγίσει τη διακριτικά νεο- (ή μετά-) ρεμπέτικη καταγωγή των τραγουδιών.

Μίνως Μάτσας, Ελεωνόρα Ζουγανέλη: Μ' αγαπούσες κι άνθιζε (2015)

Αφού μας έδωσε μέσα στη δεκαετία του '90 τρεις αξιόλογους κύκλους τραγουδιών, ο Μίνως Μάτσας μπήκε στον καινούργιο αιώνα ζώντας πλέον στην Αμερική και ασχολούμενος σχεδόν αποκλειστικά με την κινηματογραφική μουσική. Χρειάστηκε να φτάσουμε στα μέσα της δεύτερης δεκαετίας αυτού του αιώνα, για να τον δούμε να επιστρέφει στο απλό τραγούδια και μάλιστα με διπλή κατάθεση μέσα στο 2015, ένα δίσκο με τη φωνή της Ελεωνόρας Ζουγανέλη κι άλλο ένα με τη Φωτεινή Βελεσιώτου. Συνδετικό στοιχείο και των δύο αυτών κύκλων η παρουσία της νέας στιχουργού Ελένης Φωτάκη.

Το 2015 λοιπόν κυκλοφόρησε από τη Minos-EMI το άλμπουμ Μ' αγαπούσες κι άνθιζε με δώδεκα τραγούδια, από τα οποία τα εννέα έχουν στίχους της Ελένης Φωτάκη και τα υπόλοιπα τρία του συνθέτη. Η καινούργια αυτή στιχουργός (και ποιήτρια) που ήδη έχει εδραιώσει τη δική της παρουσία στο ελληνικό πεντάγραμμο, έφερε στο ελληνικό τραγούδι ένα φρέσκο στιχουργικό λόγο με πρωτότυπη γραφή που περιγράφει ζωντανά την ατέρμονη ερωτική περιπέτεια του καθημερινού βίου με βασικά εργαλεία τον καίριο ποιητικό της λόγο και μιαν αψεγάδιαστη τεχνική, ιδιαίτερα στο πεδίο της ομοιοκαταληξίας. 

Η νεαρή ερμηνεύτρια Ελεωνόρα Ζουγανέλη (γενν. 1983), κόρη του Γιάννη Ζουγανέλη και της Ισιδώρας Σιδέρη, αποτελεί σίγουρα ένα δυνατό όνομα του σύγχρονου ελληνικού τραγουδιού από το 2008 που παρουσίασε την πρώτη προσωπική της δουλειά (Έλα) μέχρι σήμερα διαθέτοντας ωραίο φωνητικό χρωματισμό και εκφραστική δύναμη. Ο συγκεκριμένος κύκλος τραγουδιών αποτελεί πιθανότατα και την καλύτερη στιγμή της καριέρας της με ένα υλικό που διατρέχει διάφορα είδη της μουσικής, από το λαϊκό ως την τρυφερή μπαλάντα και τους διεθνείς ήχους, παίζοντας συχνά με ηχοχρώματα νοσταλγικά που ζωντανεύουν από την επίμονη παρουσία του ακορντεόν ή και ενσωματώνοντας φευγαλέες μελωδικές λεπτομέρειες που καμιά φορά σε κάνουν να αναρωτιέσαι τι ακριβώς σου θυμίζουν, όπως το θαυμάσιο "Ρομάντζο" που έχει ένα επαναλαμβανόμενο μελωδικό θεματάκι, το οποίο παραπέμπει στην εξαίσια μελωδία του κλασικού ρωσικού τραγουδιού "Οι γερανοί" που είχε μεταφέρει στα ελληνικά η Μαργαρίτα Ζορμπαλά το 1977! 

Ο δίσκος ακούγεται ευχάριστα από την αρχή ως το τέλος, αλλά οι λυρικές του στιγμές είναι αυτές που αφήνουν πιο δυνατή συγκίνηση, όπως τα τραγούδια: "Δύση κι Ανατολή", "Μ' αγαπούσες κι άνθιζε", "Πίσω απ' τις γρίλιες", "Μείνε" και "Μαργαρίτα". Το τραγούδι πάντως που πέρασε περισσότερο στον κόσμο είναι το ωραιότατο "Ως κι οι θάλασσες". Ο ίδιος ο συνθέτης επιμελήθηκε την ενορχήστρωση σε μια δουλειά που ανήκει στις ωραιότερες της τραγουδοποιητικής του καριέρας.

Μίνως Μάτσας, Σωτηρία Λεονάρδου: MIS (1999)

Έχοντας ως κύριο πεδίο δράσης την κινηματογραφική μουσική ο Μίνως Μάτσας δεν παραλείπει να ανοίγει και μικρές παρενθέσεις με ενδιαφέροντες κύκλους τραγουδιών που παρουσιάζει κατά καιρούς, όπου ξεδιπλώνει ένα αξιόλογο τραγουδοποιητικό ταλέντο. Έτσι, μετά τους κύκλους Χίλιες και μια νύχτες... (1994) και Ο Μάγος της πόλης (1997), κλείνει τη δεκαετία του '90 με ένα τρίτο κύκλο που εκδόθηκε το 1999 και πάλι από την ετικέτα Μεσόγειος της Minos με τον αινιγματικό τίτλο MIS. Στην πραγματικότητα βέβαια πρόκειται απλώς για το ακρωνύμιο που σχηματίζεται από τα μικρά ονόματα των τριών συντελεστών του δίσκου: Μίνως Μάτσας, Ισαάκ Σούσης και Σωτηρία Λεονάρδου.

Η γνωριμία του Μάτσα με τον στιχουργό Ισαάκ Σούση (1962-2024) και την ερμηνεύτρια Σωτηρία Λεονάρδου στο προηγούμενο άλμπουμ Ο Μάγος της πόλης οδήγησε σ' αυτή τη συνεργασία που είναι η πρώτη ολοκληρωμένη για τον στιχουργό, ο οποίος στη συνέχεια θα διαγράψει μια σπουδαία πορεία συνεργαζόμενος κυρίως με τον Λαυρέντη Μαχαιρίτσα. Για τη Σωτηρία Λεονάρδου ο δίσκος αποτελεί τη δεύτερη προσωπική της δουλειά μετά το άλμπουμ Δεν έχω χρόνο μάτια μου (1995), αν και η καλλιτεχνική της παρουσία ως ηθοποιού και ερμηνεύτριας έχει αρκετά μακρύ παρελθόν με πρώτο μεγάλο σταθμό την ταινία Ρεμπέτικο (1983), ενώ λίγο αργότερα ακολούθησε η συμμετοχή της στο δίσκο του Νικόλα Άσιμου Το Φανάρι του Διογένη (1999). Αξίζει να πούμε ότι η πρόωρα χαμένη αυτή καλλιτέχνιδα - πέθανε στα 68 της χρόνια το 2019 - είχε αξιόλογες σπουδές στο θέατρο, τη μουσική και το χορό, ενώ καταπιάστηκε συστηματικά και με το αφρικανικό τελετουργικό θέατρο. Το 2005 συμμετείχε στο δίσκο Γυναίκες του Μιχάλη Νικολούδη, ενώ το 2007 μας έδωσε την τρίτη προσωπική της δουλειά με τίτλο Του ανέμου οι λέξεις σε μουσική του Βαγγέλη Φάμπα.

Ο Μάτσας εδώ έγραψε μια σειρά τραγουδιών με μοντέρνα ενορχηστρωτική γραμμή, όπου "παίζει" με ποικίλα μουσικά είδη αξιοποιώντας την ερμηνευτική προσαρμοστικότητα της Λεονάρδου. Όλα τα τραγούδια κινούνται στο ίδιο επίπεδο, ώστε να μην ξεχωρίζει κάποιο ιδιαίτερα, όλα όμως είναι εξίσου ενδιαφέροντα, έστω κι αν δε γνώρισαν την αποδοχή του κόσμου. Σημειώνω ότι το "Καπνογόνο τραγούδι" έχει στίχους της Έλενας Μαχαίρα, ενώ η "Βασίλισσα της νύχτας" του Άκου Δασκαλόπουλου, ο οποίος μερικούς μόλις μήνες νωρίτερα είχε φύγει από τη ζωή.

Μίνως Μάτσας: Ο Μάγος της πόλης (1997)

Τρία χρόνια μετά τις Χίλιες και μια νύχτες (1994) και την πετυχημένη εμπορικά συμμετοχή του στο δίσκο Καλώς τους του Γιώργου Νταλάρα, ο Μίνως Μάτσας επανήλθε με τον δεύτερο προσωπικό του δίσκο που εκδόθηκε το 1997 από τη Minos (Μεσόγειος) με τίτλο Ο Μάγος της πόλης, έναν πολύ ενδιαφέροντα κύκλο δεκατριών τραγουδιών κι ενός οργανικού θέματος που πιθανότατα αποτελεί και την πιο ολοκληρωμένη πρότασή του στο πεδίο του τραγουδιού μέχρι σήμερα.

Πρόκειται για μια πολυσυνεργατική δουλειά τόσο στο στιχουργικό, όσο και στο ερμηνευτικό επίπεδο. Στίχους συνεισέφεραν ο Μιχάλης Γκανάς, ο Θεόδωρος Ποάλας, ο Ισαάκ Σούσης, ο Γιάννης (Μπαχ) Σπυρόπουλος και ο Άρης Μυωνής, ενώ με δυο τραγούδια συμμετέχει και πάλι ο Άκος Δασκαλόπουλος στην τελευταία, εξ όσων γνωρίζω, δισκογραφική του εμφάνιση, ένα χρόνο πριν από την πρόωρη αποδημία του. Ο ίδιος ο συνθέτης επίσης υπογράφει τους στίχους ενός τραγουδιού.

Στο ερμηνευτικό μέρος έχουμε μια μεγάλη παρέα ερμηνευτών της παλιότερης και νεότερης γενιάς, όπως ο Γιώργος Νταλάρας που ερμηνεύει το τραγούδι που ξεχώρισε από το δίσκο ("Καράβια στη στεριά"), η Ελένη Δήμου, ο Λαυρέντης Μαχαιρίτσας, η Σωτηρία Λεονάρδου και ο Μανώλης Χατζημανώλης. Αξίζει να σταθούμε λίγο στην περίπτωση του νεότερου της παρέας Μανώλη Χατζημανώλη, Κοζανίτη τρομπετίστα και τραγουδιστή, ο οποίος ανήκει στις εκλεκτότερες ανδρικές φωνές που ανέδειξε η δεκαετία του '90. Ξεκίνησε το 1991 από τους Πρώτους Αγώνες ελληνικού τραγουδιού της Καλαμάτας, ενώ το 1996 ηχογράφησε την πρώτη προσωπική του δουλειά με τίτλο Τραγούδια για μικρές εβδομάδες.

Ο δίσκος Ο Μάγος της πόλης είναι μια πολύ αξιόλογη δουλειά από κάθε άποψη. Η μουσική του Μάτσα μας χαρίζει όμορφες μελωδικές και λαϊκές στιγμές με ωραιότερη το τραγούδι "Μέγας Ανατολικός" (που θυμίζει το ομότιτλο τολμηρό πεζογράφημα του Ανδρέα Εμπειρίκου). Οι ερμηνευτές όλοι ανταποκρίνονται άριστα στην αποστολή τους, ενώ πολύ προσεγμένη είναι και η ενορχήστρωση του Γιάννη Παπαζαχαριάκη. Εξαιρετικά καλαίσθητη επίσης είναι η όλη παραγωγή με πλούσιο ένθετο και όμορφο εξώφυλλο διά χειρός Θεανώς Πετρίδου.

Μίνως Μάτσας: Χίλιες και μια νύχτες ...πάλι (1994)

Ο Μίνως Μάτσας (γενν. 1968) αποτελεί μια πολύ ενδιαφέρουσα περίπτωση συνθέτη της νεότερης γενιάς που ανέδειξε η γόνιμη δεκαετία του '90, η λεγόμενη δεκαετία των τραγουδοποιών. Βγήκε μέσα από μια οικογένεια που είχε στενούς δεσμούς με το χώρο της μουσικής, αφού ο συνονόματος παππούς του ήταν γνωστός στιχουργός του ρεμπέτικου ("Το μινόρε της αυγής", "Ο Αντώνης ο βαρκάρης ο σερέτης") και πρωτοπόρος της δισκογραφικής επιχειρηματικότητας (Odeon), ενώ ο πατέρας του Μάκης Μάτσας είναι αυτός που έστησε το δισκογραφικό κολοσσό της Minos. Ο ίδιος πάντως προτίμησε να μείνει μακριά από το επιχειρηματικό κομμάτι της μουσικής και να ασχοληθεί μαζί της ως δημιουργός. Η δεκαπεντάχρονη μάλιστα παραμονή του στην Αμερική τού έδωσε την απαραίτητη γνώση στον τομέα της κινηματογραφικής μουσικής, η οποία μετουσιώθηκε σε σημαντικές ως τώρα κινηματογραφικές επενδύσεις, όπως οι ταινίες: "Diary of a Lost Girl" (1997), "Η αγάπη είναι ελέφαντας" (2000), "Eduart" (2007), "Ο Θεός αγαπάει το χαβιάρι" (2012), "Καζαντζάκης" (2017) και "Ευτυχία" (2019), ενώ παράλληλα έχει καταπιαστεί και με το θέατρο ("Πήτερ Παν", "Όρνιθες") και την τηλεόραση ("Το νησί").

Η πρώτη πάντως δισκογραφική δουλειά του Μίνωα Μάτσα ήταν ένας κύκλος τραγουδιών με τίτλο Χίλιες και μια νύχτες ...πάλι που εκδόθηκε το 1994 από την ετικέτα Μεσόγειος της Minos. Πρόκειται για μια σειρά δώδεκα τραγουδιών σε στίχους του παλαίμαχου και άξιου στιχουργού Άκου Δασκαλόπουλου σε μια από τις τελευταίες εν ζωή δουλειές του, πάντα μ' εκείνο το χαρακτηριστικό ποιητικό τρόπο απεικόνισης των συναισθηματικών φορτίσεων που μας έδωσαν κατά καιρούς υπέροχα τραγούδια. Ο στιχουργός μάλιστα σημειώνει: "Πίσω από τους στίχους αυτών των τραγουδιών ανασαίνουν ήρεμα οι άνεμοι των ονείρων, τα βουνά, τα γαλανά νερά, τα φιλιά και το μέλι του φεγγαριού, οι τρικυμίες, το νάμα δύο χειλιών που σε χαϊδεύουν και μια ακρογιαλιά για τους ναυαγούς του έρωτα, αόρατες ψυχές που γίνονται μελωδία, για να μας λυτρώσουν από το θόρυβο της καθημερινότητας...".

Μαζί με το δισκογραφικό βάπτισμα του πυρός για τον συνθέτη τα τραγούδια αυτά δίνουν την ευκαιρία να κάνει την πρώτη της εμφάνιση και μια καινούργια ερμηνεύτρια, η γεννημένη στην Αυστραλία Αθηνά Μόραλη, η οποία κατάφερε μ' αυτή τη δουλειά να δώσει ένα στίγμα και να πορευτεί ευδόκιμα για μερικά χρόνια στο ελληνικό πεντάγραμμο με κάμποσες σκόρπιες συμμετοχές και μια δεύτερη προσωπική δουλειά (Ρώτα τον έρωτα) που εκδόθηκε το 1999, χωρίς πάντως όλα αυτά να σταθούν ικανά να συντηρήσουν για πολύ την παρουσία της στο χώρο.

Η μουσική του Μάτσα είναι όμορφη και χαρακτηρίζεται από μελωδική φόρτιση με μιαν υποβόσκουσα ράθυμη διάθεση και χρωματισμούς ανατολίτικους που προφανώς εναρμονίζονται με τον τίτλο του έργου και το ύφος του στιχουργικού λόγου. Μάλιστα τα τραγούδια εναλλάσσονται και με μικρές αφηγηματικές γέφυρες που δίνουν πιο ξεκάθαρα τη νοητή γραμμή του μύθου που τα διατρέχει. Αφηγητής είναι ο Γιάννης Μπαχ Σπυρόπουλος, ενώ στο τραγούδι του φινάλε ("Τραγουδάκι του τέλους") συμμετέχει και ο ηθοποιός Κωνσταντίνος Μάνος. Την ενορχήστρωση έκανε ο συνθέτης.

Ο Μανόλης Αναγνωστάκης διαβάζει Καρυωτάκη (2005)

Η ποιητική γλώσσα του Μανόλη Αναγνωστάκη ξεπήδησε μέσα από τις οδυνηρές εμπειρίες της γερμανικής θηριωδίας και του τραυματικού εμφυλίου πολέμου που τον βρήκαν στα εφηβικά και πρώτα νεανικά του χρόνια αφήνοντας έντονα σημάδια στον ευαίσθητο ψυχισμό του. Ο ίδιος αναζητώντας καταφύγιο στην προγενέστερη ποίηση φαίνεται ότι βρήκε εκείνες τις φωνές που κινητοποιούσαν τις πρώιμες ποιητικές του ανησυχίες στο λόγο δύο κυρίως ποιητών, του Κωνσταντίνου Καβάφη και του Κώστα Καρυωτάκη. Ιδιαίτερα μάλιστα η μηδενιστική γραφή του Καρυωτάκη, ο οποίος πέθανε το 1928, όταν ο Αναγνωστάκης ήταν τριών ετών και μόλις ξεκινούσε να γνωρίζει το μίζερο κόσμο που άφησε πίσω του ο αυτόχειρας ποιητής, σημάδεψε βαθιά τα δικά του ποιητικά σκιρτήματα που ανιχνεύονται αδρά στις πρώτες ποιητικές του συνθέσεις με το γενικό τίτλο "Εποχές". Δεν το κρύβει άλλωστε κι ο ίδιος ομολογώντας με αφοπλιστική ειλικρίνεια: "Ο Καρυωτάκης στα δεκαέξι μου ήταν ο Θεός μου"!

Το 2005, με αφορμή το θάνατο του Μναόλη Αναγνωστάκη, το έγκυρο λογοτεχνικό περιοδικό Η Λέξη αφιέρωσε το τεύχος 186 στον ποιητή προσφέροντας στους αναγνώστες του κι ένα ψηφιακό δίσκο με τον τίτλο Ο Μανόλης Αναγνωστάκης διαβάζει είκοσι ποιήματα του Κώστα Καρυωτάκη. Ο ποιητής εδώ βρίσκει την ευκαιρία να επαναβεβαιώσει τη διακριτική του σχέση με την ποίηση του παλιού ομοτέχνου του επιλέγοντας ποιήματα που φανερώσουν καθαρότερα αυτή τη σχέση.

Με την ευκαιρία, σημειώνω ότι το 2019 από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο κυκλοφόρησε ένας τόμος με τίτλο «Ο Μανόλης Αναγνωστάκης ανθολογεί» που περιλαμβάνει και ηχητικό υλικό από ραδιοφωνικές εκπομπές του ρ/σ Ηρακλείου, όπου ο Αναγνωστάκης παρουσιάζει και διαβάζει μια ευρεία ανθολογία 197 ποιημάτων από 22 διαφορετικούς ποιητές της γενιάς του '30 και της πρώτης μεταπολεμικής γενιάς. Απουσιάζουν δηλαδή και ο Καβάφης και ο Καρυωτάκης!

Μανόλης Αναγνωστάκης: Ποιήματα και τραγούδια (ανθολογία)

Ο Μανόλης Αναγνωστάκης έχει καταφέρει με τη φορτισμένη και ευθύβολη ποιητική γραφή του να γνωρίσει μεγάλη αποδοχή από το αναγνωστικό κοινό που αγάπησε την ποίησή του πολύ πριν αυτή ντυθεί με μελωδικά χρώματα που της χάρισαν αρκετοί συνθέτες μας, σε αντίθεση βέβαια με άλλους άξιους ποιητές που χρειάστηκαν τη μουσική υποστήριξη, για να αποκτήσουν την αποδοχή του κόσμου, με χαρακτηριστικότερη ασφαλώς την περίπτωση του Νίκου Καββαδία.

Πάντως ο Αναγνωστάκης αποτέλεσε πηγή έμπνευσης και δημιουργίας πολύ αξιόλογων μουσικών συνθέσεων από πολλούς Έλληνες μουσικούς, αρχής βέβαια γενομένης - πώς αλλιώς θα μπορούσε να συμβεί; - με τον Μίκη Θεοδωράκη, ο οποίος μας χάρισε τον αριστουργηματικό κύκλο μελοποιημένης ποίησης Μπαλάντες (1975) αποκλειστικά με ποίηση δική του, με την οποία πάντως η σχέση του μεγάλου συνθέτη υπήρξε διαχρονική, αφού νωρίτερα είχε μελοποιήσει τα ποιήματα "Μιλώ" και "Χάρης 1944" για τον κύκλο Αρκαδία 8 (1969/1974), λίγο αργότερα στο άλμπουμ Της εξορίας (1976) συμπεριέλαβε άλλα τέσσερα ποιήματα ("Έφτασες αργά", "Δεν έφταιγεν ο ίδιος", "Ήτανε νέοι", "Κάθε πρωί"), ενώ πολλά χρόνια αργότερα επανήλθε στον ποιητή με άλλα δυο ποιήματά του ("Ίσκιοι βουβοί" Ι & ΙΙ) στο άλμπουμ Άσματα (1998). Ολοκληρωμένη δουλειά επίσης πάνω στο έργο του Αναγνωστάκη μας έδωσε κι ο συνθέτης Μιχάλης Γρηγορίου με τον κύκλο Η αγάπη είναι ο φόβος (1980), ενώ διάσπαρτα σε διάφορες δισκογραφικές εκδόσεις βρίσκουμε αρκετά ακόμη μελοποιημένα ποιήματά του από συνθέτες, όπως ο Γιάννης Μαρκόπουλος, ο Θάνος Μικρούτσικος, η Αγγελική Ιωαννάτου (Ionatos), ο Δημήτρης Παπαδημητρίου, ο Γιώργος Γερασιμίδης, ο Χάρης Παπαδόπουλος, αλλά και νεανικά συγκροτήματα, όπως οι Ροδάμα και οι Έβενος.

Η παρούσα συλλογή αποτελεί ένα ευρύ ανθολόγημα της ποίησης του Μανόλη Αναγνωστάκη, όπου παρουσιάζονται ανά ζεύγη απαγγελίες ποιημάτων και τα αντίστοιχα (ή σχετικά) τραγούδια που προέκυψαν από την ποίησή του. Οι απαγγελίες ακούγονται από τη φωνή του ίδιου του ποιητή και προέρχονται από το ηχογράφημα Ο Μανόλης Αναγνωστάκης διαβάζει Αναγνωστάκη (1977) που είδαμε χθες. Τα μελοποιημένα μέρη ανήκουν στους συνθέτες Μίκη Θεοδωράκη, Θάνο Μικρούτσικο, Αγγελική Ιωαννάτου, Μιχάλη Γρηγορίου, Γιάννη Μαρκόπουλο και Δημήτρη Παπαδημητρίου. Τα ερμηνεύουν οι: Πέτρος Πανδής, Αγγελική Ιωαννάτου (Ionatos), Φωτεινή Δάρρα, Μαρία Δημητριάδη, Αντώνης Καλογιάννης, Μαρία Φαραντούρη, Γεράσιμος Ανδρεάτος, Κώστας Παλιατσάρας, Μαργαρίτα Ζορμπαλά και Γιάννης Κούτρας.

Ο Μανόλης Αναγνωστάκης διαβάζει Αναγνωστάκη (1977)

Συμπληρώνονται σήμερα 20 χρόνια από την αποδημία του σπουδαίου ποιητή Μανόλη Αναγνωστάκη (1925-2005), ενώ συγχρόνως η φετινή χρονιά, μαζί με τη συμπλήρωση ενός αιώνα από τη γέννηση των δύο κορυφαίων μας συνθετών Μίκη Θεοδωράκη και Μάνου Χατζιδάκι, σηματοδοτεί και την εκατοστή επέτειο από τη γέννηση του ποιητή, αν και είναι βέβαιο ότι δεν πρόκειται να αξιωθεί ανάλογης προβολής τιμητικών εκδηλώσεων σαν κι αυτές που ετοιμάζονται για τους δυο συνθέτες μας. 

Ο Μανόλης Αναγνωστάκης γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη, όπου και άσκησε για πολλά χρόνια το επάγγελμα του ακτινολόγου γιατρού, ενώ από το 1978 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα, όπου και πέθανε στις 23 Ιουνίου 2005. Τα πρώτα ποιητικά του σκιρτήματα εκδηλώθηκαν ήδη από τα εφηβικά του χρόνια, ενώ από το 1945 άρχισε να δίνει το επίσημο παρών ξεκινώντας με την ποιητική συλλογή "Εποχές" που είχε δύο συνέχειες με τις αριθμητικές ενδείξεις "2" (1948) και "3" (1954), για να πάρουν κάτοπιν σειρά οι τρεις διαδοχικές συλλογές με τίτλο "Η συνέχεια" (1954-1962). Το 1956 και το 1971 κυκλοφόρησαν δύο συγκεντρωτικές εκδόσεις έργων του με τους τίτλους "Τα ποιήματα (1941-1956)" και "Τα ποιήματα (1941-1971). Το ενδιαφέρον του για την ποίηση επεκτάθηκε και στον εκδοτικό τομέα, αφού κατά καιρούς διηύθυνε διάφορα λογοτεχνικά περιοδικά, όπως το νεανικό "Ξεκίνημα" (1944), ενώ υπήρξε μέλος της περίφημης λογοτεχνικής ομάδας που εξέδωσε τα ιστορικά "Δεκαοκτώ κείμενα" στα χρόνια της δικτατορίας. Γραμματολογικά ο Αναγνωστάκης εντάσσεται στην πρώτη Μεταπολεμική Γενιά της λογοτεχνίας μας, τη λεγόμενη "γενιά της ήττας", μαζί με άλλους εκλεκτούς ομοτέχνους του, όπως ο Άρης Αλεξάνδρου, ο Τάκης Σινόπουλος, ο Νάνος Βαλαωρίτης, ο Τάσος Λειβαδίτης και ο Τίτος Πατρίκιος. 

Το 1977 από τη σημαντική δισκογραφική σειρά "Ελληνικά Ποιήματα" υπό την ετικέτα Διόνυσος της Lyra κυκλοφόρησε ο δίσκος Ο Μανόλης Αναγνωστάκης διαβάζει Αναγνωστάκη με μια ευρεία ανθολογία 25 ποιημάτων από το σύνολο του ως τότε έργου του και ειδκότερα από τις συλλογές: "Η συνέχεια", "Η συνέχεια 2", "Η συνέχεια 3", "Εποχές 3" και "Στόχος". Ανάμεσά τους μερικά από τα πιο εκλεκτά ποιήματα της νεότερης λογοτεχνίας μας, όπως: "Τώρα μιλώ", "Το ναυάγιο", "Κάτω απ' τις ράγες", "Θεσσαλονίκη, μέρες του 1969 μ.Χ.", "Νέοι της Σιδώνος, 1970", "Επιτύμβιον", "Η αγάπη είναι ο φόβος...", "Ήρθες όταν εγώ δε σε περίμενα", "Όταν αποχαιρέτησα τους φίλους μου", "΄Κι ήθελε ακόμη πολύ". Την έκδοση επιμελήθηκε ο συγγραφέας και διανοούμενος Γιώργος Κατσίμπαλης (1899-1978), ο περίφημος "κολοσσός του Μαρουσίου", εκδότης του ιστορικού λογοτεχνικού περιοδικού "Νέα Γράμματα", όπου συχνά είχαν φιλοξενηθεί και ποιήματα του Μανόλη Αναγνωστάκη.

Η Μπέμπα Μπλανς τραγουδά Γιώργο Ζαμπέτα (1962-1972)

Ο Γιώργος Ζαμπέτας στάθηκε πάντα γενναιόδωρος απέναντι σε όλους τους συναδέλφους του είτε προσφέροντας πρόθυμα την ακαταμάχητη δεξιοτεχνία του στο μπουζούκι, είτε μοιράζοντας τα τραγούδια του χωρίς δεύτερη σκέψη σε πρωτοεμφανιζόμενους ερμηνευτές, οι οποίοι πάνω σ' αυτά έχτιζαν την προσωπική τους καριέρα. Σ' αυτήν ακριβώς την κατηγορία ανήκει και η Μπέμπα Μπλανς (1944-2017), μια πολύ αξιόλογη και εντελώς sui generis καλλιτέχνιδα που ξεκίνησε με δικά του τραγούδια, πριν ξανοιχτεί στη συνέχεια και σε άλλους δημιουργούς, πάντα όμως επιστρέφοντας στον μεγάλο της μέντορα.

Η πολύχρονη συνεργασία του Γιώργου Ζαμπέτα με τη Μπέμπα Μπλανς ξεκίνησε το 1962, μια πολύ παραγωγική χρονιά και για τους δύο. Η αρχή έγινε με ένα δισκάκι 45 στροφών  από τη Philips που περιλάμβανε τα τραγούδια: "Καλωσόρισες, βρε Γιώργη" και "Ποτέ, ποτέ, ποτέ", αμφότερα σε στίχους του πολυγραφότατου Χαράλαμπου Βασιλειάδη, ο οποίος άλλωστε κατέχει τη μερίδα του λέοντος στο στιχουργικό μέρος των τραγουδιών του Ζαμπέτα. Συνολικά εκείνη τη χρονιά ο Ζαμπέτας ηχογράφησε 15 τραγούδια με τη φωνή της Μπέμπας Μπλανς, σε κάποια από τα οποία έκαναν τη δεύτερη φωνή διάφοροι λαϊκοί ερμηνευτές, όπως ο Μανώλης Καναρίδης, ο Τάκης Καλλέργης και η Καίτη Θύμη. Η κορύφωση πάντως της συνεργασίας των δύο καλλιτεχνών ήρθε το 1966 με ένα ιστορικό 45άρι που περιλάμβανε τα τραγούδια: "Μιας πεντάρας νιάτα" σε στίχους του Κώστα Πρετεντέρη (από την ομότιτλη κινηματογραφική ταινία) και "Το καράβι" σε στίχους και πάλι του Χαράλαμπου Βασιλειάδη. Αυτά τα δυο τραγούδια αποτελούν και τις μεγαλύτερες επιτυχίες της καλής ερμηνεύτριας που σημάδεψαν ολόκληρη την καριέρα της. Ως το 1972 ο κατάλογος των τραγουδιών του Ζαμπέτα με τη φωνή της Μπέμπας Μπλανς συνέχισε να εμπλουτίζεται σταθερά, ενώ ως το 1983 που έκλεισε οριστικά αυτός ο μακρύς κύκλος συνεργασίας ο συνολικός αριθμός ξεπέρασε τα 30 τραγούδια!

Στην παρούσα συλλογή είναι συγκεντρωμένα 25 (από τα 26) τραγούδια που καλύπτουν ολοκληρωμένα την περίοδο 1962-1972. Όλα προέρχονται από δίσκους 45 στροφών και η διάταξή τους είναι κατά ζεύγη, όπως πρωτοεκδόθηκαν. Στάθηκε αδύνατον να βρω ένα μόνο τραγούδι με τίτλο "Γύρισα" που ηχογραφήθηκε το 1971 και κυκλοφόρησε στο ίδιο 45άρι με το τραγούδι "Μόνη σε διπλό κρεβάτι". Τα 16 από αυτά έχουν στίχους του Χαράλαμπου Βασιλειάδη, δύο (τα νεότερα) υπογράφει ο Νίκος Μπακογιάννης και από ένα οι: Κώστας Πρετεντέρης, Γιάννης Μωραΐτης, Αλέξανδρος Τόσκας, Ναπολέων Ελευθερίου, Γιάννης Παπανικολόπουλος, Πάνος Παπαδούκας και Αλέκος Καγιάντας.