Ξανθίππη Καραθανάση: Τραγούδια και σκοποί της Μακεδονίας (1992)

Από τη μεγάλη παράδοση των γυναικών ερμηνευτριών του παραδοσιακού μας τραγουδιού η μακράν πιο αγαπημένη μου φωνή είναι αυτή της Ξανθίππης Καραθανάση, η οποία γεννήθηκε στα Νέα Μουδανιά της Χαλκιδικής το 1944 και μόλις στα 17 της χρόνια άρχισε να τραγουδά δημόσια, ενώ οι πρώτες της ηχογραφήσεις έγιναν το 1964 με τραγούδια του τόπου της, αν και κάποια στιγμή έκανε το πέρασμά της  και από το χώρο του "έντεχνου" λαϊκού τραγουδιού ερμηνεύοντας τραγούδια του Γιάννη Μαρκόπουλου ("Τραγούδια του νέου πατέρα"), αλλά και του Μάνου Χατζιδάκι και του Μίμη Πλέσσα. Κι αν οι δεκάδες δισκογραφικές της καταθέσεις αποπνέουν την ακαταμάχητη εκφραστική αμεσότητα που διακρίνει τη φωνή της σπουδαίας αυτής ερμηνεύτριας, ομολογουμένως είναι απείρως πιο ισχυρή η συγκίνηση που προκαλεί η ζωντανή παρουσία της στις λίγες περιπτώσεις που αποφασίζει να τραγουδήσει άμεσα μπροστά στο κοινό, πράγμα που είχα την τύχη να απολαύσω προσωπικά σε κάποιες θερινές της συναυλίες με αποκορύφωμα τη σπαρακτική της ερμηνεία στο εμβληματικό μακεδονίτικο τραγούδι "Ο Ντούλας". Πάντως το ρεπερτόριό της δεν περιορίζεται στα τραγούδια του τόπου της, αλλά εκτείνεται και σε άλλες γωνιές του ελληνισμού, όπως τα σμυρνέικα τραγούδια που μας χάρισε σε μια ιστορική ηχογράφηση του 1972.

Η πραγματική ωστόσο καταξίωση αυτής της θεϊκής φωνής ήρθε το 1992 με την ηχογράφηση του διπλού δίσκου βινυλίου "Τραγούδια και σκοποί της Μακεδονίας" που εκδόθηκε από την εξαιρετική σειρά δίσκων αφιερωμένων στην ελληνική παράδοση των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης υπό την επιμέλεια του μουσικολόγου Νίκου Διονυσόπουλου. Πρόκειται για μια εξαιρετική έκδοση από κάθε άποψη, τόσο σε επίπεδο υλικού, όσο και επίπεδο παραγωγής και ηχοληψίας. Περιλαμβάνει συνολικά 22 τραγούδια που καλύπτουν αντιπροσωπευτικά κάθε γωνιά της μακεδονικής γης, με εξαίρεση την ειδική κατηγορία τραγουδιών με χάλκινα πνευστά που αναπτύχθηκε σε πληθυσμιακούς θύλακες της δυτικής κυρίως Μακεδονίας. Κάποια μεγαλύτερη έμφαση έχει δοθεί στα τραγούδια της ιδιαίτερης πατρίδας της, της Χαλκιδικής, όπως είναι φυσικό. Τραγούδια, όπως τα: "Με μήνυσε η αγάπη μου" (Χαλκιδικής), "Άσπρα μου περιστέρια" (Αν. Μακεδονίας), "Σταμούλου" (Σιάτιστας), "Τι 'θελα και σ' αγαπούσα" (Καστοριάς), μαζί με αργόσυρτα καθιστικά και νανουρίσματα, τα περισσότερα πασίγνωστα σε όλο τον ελληνισμό, αποτελούν ερμηνευτικές στιγμές απέραντης συγκίνησης.

Η έκδοση είναι υποδειγματικής αισθητικής πληρότητας με κατατοπιστικότατο ένθετο βιβλιαράκι 150 σελίδων σε δύο γλώσσες (ελληνικά και αγγλικά) με εξαιρετικού ενδιαφέροντος αναλυτικά κείμενα για το υλικό της έκδοσης, στίχους και παρτιτούρες, αλλά και λεπτομερείς πληροφορίες για κάθε τραγούδι και πλουσιότατο εικαστικό υλικό με έξοχες γκραβούρες που εικονογραφούν τα τραγούδια φτιαγμένες από τους Σπύρο Καρδαμάκη και Γιάννη Μητράκα. Δικαίως ασφαλώς η έκδοση απέσπασε το βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών το 1992. Διευκρινίζω απλώς ότι η ψηφιακή έκδοση περιόρισε τους δύο αναλογικούς δίσκους σε ένα θυσιάζοντας όμως (για λόγους χωρητικότητας) τρία τραγούδια.

Η Ήπειρος της Πεντατονίας (1998)

Σε πολυτελή κασετίνα τεσσάρων ψηφιακών δίσκων με ηχητικό υλικό κι ενός πρόσθετου δίσκου multimedia με οπτικό υλικό εκδόθηκε από τη Ria Music το φιλόδοξο έργο "Η Ήπειρος της Πεντατονίας" με γενική επιμέλεια της παραγωγής από τον γνωστό ηχολήπτη και παραγωγό Άκη Γκολφίδη, σύζυγο της ερμηνεύτριας Ελένης Δήμου, η οποία άλλωστε συμμετέχει ενεργά στο συνολικό ηχογράφημα καταγόμενη και η ίδια από τη γη της Ηπείρου.

Ο τίτλος της έκδοσης αναφέρεται σε ειδικό μουσικό σύστημα εκφοράς του μέλους που συναντάμε στο παραδοσιακό πολυφωνικό τραγούδι της Ηπείρου που μάλιστα μας παραπέμπει σε αρχαιοελληνικά πρότυπα, ιδιαίτερα από περιοχές συμπαγούς δωρικής εγκατάστασης και είναι εντυπωσιακό ότι διατηρήθηκε ανά τους αιώνες μέσα από την ασφαλή διαδρομή της αυθεντικής δημοτικής μας παράδοσης.

Η έκδοση περιλαμβάνει αυθεντικό υλικό, αλλά και ελεύθερους αυτοσχεδιασμούς πάνω στο παραδοσιακό υλικό. Μοιράζεται σε τέσσερις θεματικούς κύκλους αντίστοιχους των τεσσάρων ψηφιακών δίσκων. Ο πρώτος είναι αφιερωμένος στα παραδοσιακά ηπειρώτικα πανηγύρια και τα μοιρολόγια, ο δεύτερος περιλαμβάνει οργανικά μουσικά θέματα της Ηπείρου παιγμένα από μεγάλους ηπειρώτες δεξιοτέχνες (Σούκας, Χαλκιάς κ.ά.), ο τρίτος υλικό που πηγάζει από την ηπειρώτικη παράδοση και έχει εμπνεύσει νεότερους θεράποντες της δημοτικής μας μουσικής, μεταξύ των οποίων και η Ελένη Δήμου, ενώ ο τέταρτος κύκλος είναι αφιερωμένος κυρίως στην αριστουργηματική παραλογή "Του νεκρού αδελφού" μέσα από τις πολλαπλές τοπικές της ερμηνείες.

Η πλούσια έκδοση περιλαμβάνει πολύ ενδιαφέροντα κείμενα που προσεγγίζουν με γνώση και ευαισθησία το περιεχόμενο ηχητικό υλικό σε ένα πολυσέλιδο βιβλιαράκι με κύριο μέρος του το μελέτημα "Ήπειρος, η γωνιά που πέτρωσε στο 5" του συγγραφέα Γιώργου Λεκάκη, μαζί φυσικά με λεπτομερή καταγραφή των εκατοντάδων συντελεστών που συνέπραξαν για το πολύ ενδιαφέρον αποτέλεσμα, οι οποίοι ξεπερνούν τους 250!

Απόστολος Καλδάρας, Σταύρος Κουγιουμτζής: Τα τραγούδια μας (1986)

Τρίτη συνεχόμενη χρονιά στο κέντρο Michel η σεζόν 1986-1987 κι αυτή τη φορά σειρά είχαν δύο άλλοι κορυφαίοι συνθέτες να παρουσιάσουν το δικό τους πρόγραμμα μέσα από επιλεγμένες στιγμές από το κολοσσιαίο έργο τους.

Πρόκειται για τον Απόστολο Καλδάρα (1922-1990) και τον Σταύρο Κουγιουμτζή (1932-2005), δυο συνθέτες με ηλικιακή διαφορά δέκα χρόνων, όπως ακριβώς και τα δυο ζεύγη συνθετών που εμφανίστηκαν στο Michel τα δυο προηγούμενα χρόνια (Σπανός-Χατζηνάσιος, Πλέσσας-Κατσαρός), αν και δημιουργικά η απόσταση που τους χώριζε ήταν πολύ μεγαλύτερη, μιας και ο Απόστολος Καλδάρας είχε πίσω του σημαντικό έργο στην εποχή του ρεμπέτικου τραγουδιού, πριν περάσει στο λαϊκότερο ύφος με "έντεχνα" στοιχεία στην ενορχήστρωση των τραγουδιών του από τα μέσα της δεκαετίας του '60, όταν σε σχετικά μεγάλη ηλικία (είχε περάσει ήδη τα 30 του χρόνια) είχε αρχίσει να κάνει αισθητή την παρουσία του και ο Σταύρος Κουγιουμτζής. Όταν μάλιστα στα τέλη της ίδιας δεκαετίας οι δυο συνθέτες βρέθηκαν στη στέγη της Minos, μας χάρισαν κορυφαίους κύκλους τραγουδιών ("Νάτανε το '21", "Μικρά Ασία", "Όταν ανθίζουν πασχαλιές", "Μικρές πολιτείες", "Βυζαντινός εσπερινός" κ.ά.) συνεργαζόμενοι με τους ίδιους περίπου ερμηνευτές, όπως ο Γιώργος Νταλάρας, η Χάρις Αλεξίου, ο Γιάννης Καλατζής και ο Γιάννης Πάριος.

Έχοντας λοιπόν στη φαρέτρα τους τόσο σπουδαία τραγούδια οι δυο συνθέτες παρουσίασαν ζωνταντά ένα υψηλής ποιότητας λαϊκό πρόγραμμα με πενήντα συνολικά τραγούδια ενορχηστρωμένα από τον συνθέτη Χρήστο Γκάρτζο σε παραγωγή του Αντώνη Βαρδή και ερμηνευμένα από νέες φωνές, δηλαδή τη Βάσια Ζήλου, τον Αργύρη Κούκα, την Άντρη Κωνσταντίνου και τον Σταύρο Σακάτο. Τη λιτή λαϊκή ορχήστρα αποτελούσαν οι: Γιάννης Μπιθικώτσης (μπουζούκι), Τώνης Άγας (κιθάρα, μπαγλαμά), Χρήστος Ζερμπίνος (ακορντεόν), Μάρκος Κοντοπίδης (ντραμς), Αλέκος Μούζας (μπάσο) και Ανακρέων Παπαγεωργίου (κιθάρα και φυσαρμόνικα).

Μίμης Πλέσσας, Γιώργος Κατσαρός: Μουσική συνάντηση (1986)

Κατά τη χειμερινή σεζόν 1985-1986 στο κέντρο Michel φιλοξενήθηκε το δεύτερο ζευγάρι συνθετών που παρουσίασε ζωντανά το δικό του πρόγραμμα, συνεχίζοντας στην ίδια γραμμή που είχαν ξεκινήσει την προηγούμενη χρονιά οι συνθέτες Γιάννης Σπανός και Γιώργος Χατζηνάσιος. 

Αυτή τη φορά βρέθηκαν μαζί δυο άλλοι κορυφαίοι συνθέτες μας με ανάλογα και πάλι μουσικά χαρακτηριστικά. Ένας ήταν ο χαλκέντερος Μίμης Πλέσσας, ο οποίος φέτος συμπληρώνει τον ένα αιώνα ζωής (γεννήθηκε στην Αθήνα στις 12 Οκτωβρίου 1924), κι ο άλλος ο κατά δέκα χρόνια νεότερός του Γιώργος Κατσαρός (γεννήθηκε στην Κέρκυρα στις 7 Μαρτίου 1934). Αμφότεροι βρέθηκαν να υπηρετούν το ελληνικό πεντάγραμμο και τη δισκογραφία από τις αρχές της δεκαετίας του '50 αρχικά στο χώρο του "ελαφρού" τραγουδιού και στη συνέχεια του ελαφρολαϊκού με ευρύτερα πάντως ενδιαφέροντα που απλώνονταν ως τη τζαζ και την κινηματογραφική μουσική. Η μεγάλη τους ακμή σηνειώθηκε κατά τις δεκαετίες του '60 και '70, όταν έγραψαν τραγούδια που γνώρισαν τεράστια δημοτικότητα με αποκορύφωμα βέβαια τον εμβληματικό "Δρόμο" (1969) του Μίμη Πλέσσα, δίσκο που αναδείχθηκε διαχρονικά ως ο πλέον εμπορικός από καταβολής ελληνικής δισκογραφίας.

Οι δυο συνθέτες βρέθηκαν λοιπόν μαζί στο Michel και παρουσίασαν ζωντανά ένα κοινό πρόγραμμα με τραγούδια από την πλούσια καριέρα τους σε νέες ενορχηστρώσεις και ερμηνείες υπό την προσωπική τους επιμέλεια σε συνεργασία με τους μουσικούς: Σταύρο Μιχαλάκη (πλήκτρα), Τάσο Λιβέρη (ντραμς), Παναγιώτη Γεωργοτά (μπάσο), Νίκο Καραχάλιο (κιθάρα) και Γιάννη Μπιθικώτση (μπουζούκι). Τέσσερις νέοι τραγουδιστές ερμήνευσαν με φρασκάδα και κέφι τα αγαπημένα αυτά τραγούδια. Οι δύο από αυτούς, δηλαδή η Πένυ Ξενάκη και ο Αντώνης Ζαφειρόπουλος, συμμετείχαν και στο πρόγραμμα της προηγούμενης χρονιάς, ενώ το φωνητικό κουαρτέτο συμπλήρωναν ο Γιάννης Δημητράς και η Κλεοπάτρα.

Γιάννης Σπανός, Γιώργος Χατζηνάσιος: Μουσική πρόκληση (1984)

Στο γνωστό αθηναϊκό νάιτ κλαμπ Michel φιλοξενήθηκαν στα μέσα της δεκαετίας του '80 ανά ζεύγη, με κριτήριο το συγγενικό μουσικό τους ύφος, μερικοί από τους σημαντικότερους Έλληνες συνθέτες σε ζωντανά προγράμματα με την προσωπική τους συμμετοχή παρουσιάζοντας επιλεγμένες στιγμές από το έργο τους με πολύ γνωστά κι αγαπημένα τραγούδια σε νέες εκτελέσεις τραγουδισμένα από καινούργιους ερμηνευτές και όχι από αυτούς που λάμπρυναν τα τραγούδια αυτά στην επίσημη δισκογραφία.

Πρώτο κατά σειρά δίδυμο που έκανε την αρχή αυτού του ενδιαφέροντος ζωντανού προγράμματος κατά τη χειμερινή σεζόν 1984-1985 ήταν οι λυρικοί συνθέτες Γιάννης Σπανός και Γιώργος Χατζηνάσιος, αμφότεροι εξαιρετικοί πιανίστες και από τους πιο προικισμένους μελωδιστές που ανέδειξε το ελληνικό τραγούδι, με παλιότερο τον Γιάννη Σπανό που είχε πίσω του μια σπουδαία καριέρα στη Γαλλία, πριν αρχίσει να δραστηριοποιείται και στην πατρίδα του ως εισηγητής του Νέου Κύματος κι αργότερα ως σπουδαίος τραγουδοποιός με συνεργασίες ευρύτατου φάσματος (Βίκυ Μοσχολιού, Γρηγόρης Μπιθικώτσης, Σταμάτης Κόκοτας, Γιάννης Πουλόπουλος, Δήμητρα Γαλάνη, Μαρινέλλα, Μανώλης Μητσιάς, Γιάννης Πάριος, Τόλης Βοσκόπουλος κ.ά.). Κατά μία δεκαετία νεότερος ηλικιακά και δημιουργικά εμφανίστηκε στο προσκήνιο ο Γιώργος Χατζηνάσιος από τις αρχές του '70 και σύντομα έγινε ένας από τους εμπορικότερους δημιουργούς για δυο τουλάχιστον δεκαετίες ('70 και '80) καταγράφοντας κι αυτός πληθώρα συνεργασιών με τους ίδιους πάνω κάτω ερμηνευτές και ιδιαίτερα με τη Μαρινέλλα.

Οι δυο συνθέτες παρουσίασαν ένα υπέροχο πρόγραμμα παίζοντας οι ίδιοι πιάνο και διευθύνοντας ο καθένας τα τραγούδια του με εναλλασσόμενη σειρά, ενίοτε και με ευφάνταστους διαλόγους των μελωδιών τους με τη σύμπραξη εκλεκτών μουσικών, όπως ο Γιώργος Ζηκογιάννης (πιάνο), ο Λευτέρης Τζήμας (κρουστά), ο Παντελής Μπενετάτος (πλήκτρα) και ο Σταύρος Αραπίδης (κιθάρα). Τραγούδησαν οι Διονύσης Θεοδόσης, Πένυ Ξενάκη, Ειρήνη Αγγέλου και Αντώνης Ζαφειρόπουλος.

Διονύσης Τσακνής: Παίζοντας με δυο ορχήστρες (2000)

Η ανήσυχη φύση του τραγουδοποιού Διονύση Τσακνή δε θα μπορούσε να περιοριστεί στα εύκολα ροκ τραγουδάκια που σκάρωνε στα πρώτα χρόνια της καριέρας του, μέσα από τα οποία πάντως πέτυχε μια ευρεία αποδοχή, αλλά πολύ νωρίς φρόντισε να διοχετεύσει τις ανησυχίες του και σε πιο απαιτητικά πεδία συνθέτοντας μουσική αρχικά για το θέατρο και στη συνέχεια για τον κινηματογράφο και την τηλεόραση. Ήδη το 1990 με το άλμπουμ "Φώτα παρακαλώ" μας έδωσε ένα πρώτο εξαιρετικό δειγματολόγιο της τηλεοπτικής του μουσικής, για να ακολουθήσουν στη συνέχεια αρκετές άλλες ηχογραφήσεις του για σκηνικές ανάγκες. 

Με την αλλαγή του αιώνα μάλιστα ο Διονύσης Τσακνής επιχείρησε να μας παρουσιάσει και μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα αλλαγή του δικού του μουσικού ύφους μέσα από την έκδοση μιας ζωντανής του παράστασης στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών που εκδόθηκε το 2000 με το χαρακτηριστικό τίτλο "Παίζοντας με δυο ορχήστρες". Οι δυο ορχήστρες είναι τα Μουσικά Σύνολα και η Ορχήστρα Σύγχρονης Μουσικής της ΕΡΤ. Περιλαμβάνονται ανθολογημένες στιγμές από το σύνολο του ως τότε έργου του συνθέτη μαζί με ανέκδοτο υλικό, όλα παιγμένα με εντελώς διαφορετικό ύφος αφήνοντας στην άκρη τη ροκ φορεσιά του και φορώντας ένα λόγιο μανδύα με συμφωνικά χρώματα που επιμελήθηκαν ενορχηστρωτικά οι Θέμης Τέλογλου, Fergous Carrie, Ανδρέας Πυλαρινός, Σάββας Ζάνας και Δημήτρης Μπαρμπαγάλας υπό τη διεύθυνση του αρχιμουσικού Βασίλη Χριστόπουλου.

Το υλικό της έκδοσης είναι μοιρασμένο σε δυο ψηφιακούς δίσκους, από τους οποίους ο πρώτος περιλαμβάνει ανθολογημένες στιγμές από σκηνικές συνθέσεις γραμμένες για το θέατρο ("Το μπουρίνι", "Μαντάμ Σουσού"), τον κινηματογράφο ("Business στα Βαλκάνια") και την τηλεόραση ("Τα χωρικά ύδατα", "Το τελευταίο αντίο"), ενώ ο δεύτερος δίσκος περιλαμβάνει ένα μικρό ανθολόγιο τραγουδιών από την προσωπική δισκογραφία του συνθέτη μαζί με το τραγούδι "Ανεμολόγιο" του Θάνου Μικρούτσικου που είχε τραγουδήσει πρώτος ο Γιώργος Νταλάρας.

Στην εκτέλεση των τραγουδιών συμμετέχει η Μικτή Χορωδία της ΕΡΤ, καθώς και η Παιδική Χορωδία του Δημήτρη Τυπάλδου, ενώ μαζί με τον συνθέτη τραγουδούν ο Γιώργος Νταλάρας, ο Λαυρέντης Μαχαιρίτσας, ο Κώστας Μακεδόνας, ο Λάκης Λαζόπουλος, ο Κώστας Τσιάνος και η Μαριάνθη Σοντάκη.

Τίτος Ξηρέλλης: Η νύχτα φεύγει ολόχαρη (2023)

Συμπληρώνονται σήμερα 39 χρόνια από το θάνατο ενός σημαντικού ανθρώπου της μουσικής που έδρασε κυρίως κατά τη μεσοπολεμική περίοδο ως λυρικός τραγουδιστής, αλλά και ως συνθέτης και στιχουργός με ρεπερτόριο που απλώνονταν από το λυρικό θέατρο (όπερα) ως το παραδοσιακό και το ελαφρό τραγούδι. Ο λόγος για τον κορυφαίο προπολεμικό βαρύτονο Τίτο Ξηρέλλη, ο οποίος γεννήθηκε στη Λέσβο στις 27 Μαρτίου 1898 και πέθανε στην Αθήνα στις 25 Ιανουαρίου 1985. Στην τουρκοκρατούμενη τότε πατρίδα του έλαβε τα πρώτα μουσικά του μαθήματα και συνέχισε τις σπουδές του στο εξωτερικό, όπου έζησε κιόλας κατά διαστήματα και ανέπτυξε την καριέρα του (Ιταλία, Γαλλία, ΗΠΑ, Κύπρος). Πέρα από τις μνημειώδεις ερμηνείες του στο λυρικό θέατρο, συνέθεσε κι ο ίδιος αρκετά έργα με έμφαση στην εκκλησιαστική μουσική, μελοποίησε ποιήματα και έκανε μεταγραφές δημοτικών τραγουδιών.

Με αφορμή την επικείμενη συμπλήρωση των 40 χρόνων από το θάνατο του εκλεκτού τέκνου της Λεσβιακής γης ο Δήμος Μυτιλήνης εξέδωσε πρόσφατα ένα πολυτελή τόμο 300 σελίδων μεγάλου μεγέθους με τίτλο: "Η νύχτα φεύγει ολόχαρη", παρμένο από τραγούδι του Τίτου Ξηρέλλη, και διευκρινιστικό υπότιτλο: Η ζωή και το έργο του Λέσβιου Τίτου Ξηρέλλη. Το υλικό της εξαιρετικής αυτής έκδοσης στηρίχθηκε στο πλούσιο αρχείο (βιβλία, κοστούμια, παρτιτούρες, ηχογραφήματα, χειρόγραφες σημειώσεις, προγράμματα συναυλιών κ.ά) που κληροδότησε ο καλλιτέχνης στο Δήμο Μυτιλήνης. 

Το έργο χωρίζεται σε δυο μέρη. Το πρώτο περιλαμβάνει εκτενή βιογραφικά στοιχεία συνοδευόμενα από πλήρη κατάλογο των συνολικά 127 ιστορικών ηχογραφήσεων σε μπομπίνες και δίσκους γραμμοφώνου που έχουν διασωθεί, καθώς και αποσπάσματα κριτικών που δημοσιεύτηκαν στον ελληνικό και διεθνή τύπο, όπου καταγράφονται τα θυαμαστά εκτός Ελλάδας επιτεύγματά του σε πολύ ιδιαίτερες μάλιστα ιστορικές στιγμές, όπως στη Νέα Υόρκη του 1929 με το μεγάλο οικονομικό κραχ ή πολύ αργότερα στο Μόναχο, ενώ υπάρχει και ειδικό κεφάλαιο για τη στενή σχέση του Ξηρέλλη με την εκκλησιαστική μουσική. Το δεύτερο μέρος της έκδοσης περιλαμβάνει παρτιτούρες των τραγουδιών του, όπου εντοπίζονται και συνθέσεις πολυφωνικής εκκλησιαστικής μουσικής, αλλά και δημώδη άσματα. Τη συγγραφική ομάδα που διεκπεραίωσε το σημαντικό αυτό εγχείρημα αποτελούν οι: Νίκος Ανδρίκος, Αντώνης Βερβέρης, Ευτέρπη Κατσαμάτσα, Δημήτρης Β. Κοφτερός, Δημήτρης Πατίλας, Λαμπρογιάννης Πεφάνης, Στέφανος Φευγαλάς και Δημήτρης Χατζηγιαννάκης.

Η μικρή ανθολογία ιστορικών ηχογραφήσεων του Τίτου Ξηρέλλη που μπόρεσα να φτιάξω περιλαμβάνει δεκατρία τραγούδια του ελαφρού και λυρικού ρεπερτορίου από το διάστημα 1920-1938. Μεταξύ άλλων περιλαμβάνονται αποσπάσματα από οπερέτες των Θεόφραστου Σακελλαρίδη και Νίκου Χατζηαποστόλου, μια άρια από την "Τραβιάτα" του Βέρντι, αλλά και τραγούδια των Παναγιώτη Τούντα, Γρηγόρη Κωνσταντινίδη και Τιμόθεου Ξανθόπουλου. Σε κάποια τραγούδια συμμετέχει επίσης ο υπέροχος προπολεμικός ερμηνευτής Γιώργος Βιδάλης. 

Γιώργος Χατζηνάσιος: Νοκ Άουτ (1986)

Τέσσερα κινηματογραφικά soundtrack του Γιώργου Χατζηνάσιου πέρασαν στη δισκογραφία μέσα στη δεκαετία του '80.  Πρώτο ήταν η "Γλυκιά συμμορία" (1983) που είδαμε χθες κι ακολούθησαν το "Νοκ άουτ" (1986) και η "Πρωινή περίπολος" (1987), καθώς και η συμμετοχή του στη διεθνή παραγωγή "Shirley Valentine" (1989). 

Από τα πιο ενδιαφέροντα soundtrack του συνθέτη ήταν αυτό που έγραψε το 1986 για την ταινία "Νοκ Άουτ" σε σενάριο και σκηνοθεσία του Παύλου Τάσιου και παραγωγή του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου, η οποία απέσπασε το βραβείο καλύτερης ταινίας στο 27ο Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης. Πρόκειται για μια δυνατή ψυχολογική κομεντί με θέμα τις αποτυχημένες ψευτοαπόπειρες αυτοκτονίας ενός αυτοκαταστροφικού νεαρού ηθοποιού με πρωταγωνιστή τον Γιώργο Κιμούλη πλαισιωμένο από τους Κώστα Αρζόγλου, Φάνη Χηνά, Κατερίνα Ραζέλου, Ελένη Ράντου, Τάνια Καψάλη και άλλους.

Το θέμα της ταινίας οδήγησε τον συνθέτη σε ένα δυναμικό soundtrack με πολλά τραγούδια σε ροκ ύφος, ενώ τα ορχηστρικά θέματα είναι ελάχιστα. Τους στίχους των τραγουδιών έγραψε ο Παύλος Τάσιος και τα ερμήνευσαν οι: Παύλος Σιδηρόπουλος, Βασίλης Παπακωνσταντίνου, Βλάσης Μπονάτσος, Γιάννης Μηλιώκας, Άγγελος Σκορδίλης και Μαρία Αριστοπούλου. Εμφανώς έξω από τον οικείο μουσικό του ύφος πάντως ο συνθέτης μας έδωσε στυλιζαρισμένα τραγούδια που δύσκολα θα μπορούσαν να συγκινήσουν ένα σύγχρονο ακροατή ως αυτόνομο ακρόαμα.

Γιώργος Χατζηνάσιος: Γλυκιά συμμορία (1983)

Κατά τη δεκαετία του '80 ο παραγωγικότατος συνθέτης Γιώργος Χατζηνάσιος ανέκοψε κάπως τον καταιγιστικό του ρυθμό στη σύνθεση νέων τραγουδιών κι άρχισε να καταπιάνεται όλο και πιο σταθερά με τη σκηνική μουσική (κινηματογράφο και θέατρο) παρουσιάζοντας μια θαυμάσια σειρά κινηματογραφικών soundtrack με πρώτο αυτό της βραβευμένης ταινίας "Γλυκιά συμμορία" του Νίκου Νικολαΐδη, παραγωγής 1983.

Πρόκειται για το δεύτερο μέρος μιας τριλογίας ταινιών του Νικολαΐδη που ξεκίνησε το 1979 με την κλασική πια "Τα κουρέλια τραγουδάνε ακόμα" και ολοκληρώθηκε το 2002 με την ταινία "Ο χαμένος τα παίρνει όλα". Ο τίτλος της ταινίας αποτελεί αναφορά στην εμβληματική αμερικανική ταινία "Άγρια συμμορία" (1969) του Σαμ Πέκινπα. Έλαβε μέρος μια πλειάδα καλών ηθοποιών του νέου ελληνικού κινηματογράφου, μεταξύ των οποίων οι: Δέσποινα Τομαζάνη, Τάκης Σπυριδάκης, Τάκης Μόσχος, Κωνσταντίνος Τζούμας, Δώρα Μασκλαβάνου, Άλκης Παναγιωτίδης, Λένια Πολυκράτη και Ντίνος Μακρής.

Ο Χατζηνάσιος συνέθεσε ένα ατμοσφαιρικό soundtrack με πιάνο και ηλεκτρονική ενορχήστρωση που αναβλύζει ονειρικά ηχοχρώματα, πίσω από τα οποία ανιχνεύονται μελωδίες γνωστών ελληνικών και ξένων τραγουδιών, όπως η "Γλυκιά Μαράτα" του Λεό Ραπίτη που ερμήνευσε η Κάκια Μένδρη.  

Νίκος Ξανθόπουλος: Μεγάλες κινηματογραφικές επιτυχίες (1979)

Πριν από ένα χρόνο, στις 22 Ιανουαρίου 2023, έφυγε από τη ζωή ο ηθοποιός και τραγουδιστής Νίκος Ξανθόπουλος (1934-2023), ο οποίος υπήρξε μια καλτ μορφή του ελληνικού κινηματογράφου και αγαπήθηκε όσο ελάχιστοι άλλοι σκηνικοί καλλιτέχνες, έστω κι αν οι υποκριτικές και φωνητικές του δυνατότητες δεν μπορούν να χαρακτηριστούν ανάλογες της ευρείας δημοφιλίας του.

Πρωτοεμφανίστηκε στον κινηματογράφο το 1958 με την κωμωδία "Το εισπρακτοράκι" κι έκλεισε την κινηματογραφική του καριέρα το 1996 με την ταινία "Με τον Ορφέα τον Αύγουστο", αλλά η μεγάλη του ακμή σημειώθηκε στο διάστημα 1963-1971, όταν και πρωταγωνίστησε σε 40 περίπου ταινίες μελοδραματικού περιεχομένου, τις περισσότερες σκηνοθετημένες από τον Απόστολο Τεγόπουλο, μέσα από τις οποίες μετατράπηκε σε ένα είδωλο ακαταμάχητης γοητείας ως το λατρεμένο "παιδί του λαού" σε ρόλους μονίμως κατατρεγμένου εργαζόμενου ή εραστή που πτωχός πλην τίμιος κατάφερνε πάντα στο τέλος να θριαμβεύει παραμερίζοντας κάθε αντιξοότητα που ορθώνονταν μπροστά του.

Το ενδιαφέρον πάντως είναι ότι το θριαμβευτικό κινηματογραφικό του πέρασμα τού έδωσε την ευκαιρία να τραγουδήσει δεκάδες λαϊκά τραγούδια που ήταν απαραίτητο, αν και ελάχιστα ουσιώδες και οργανικό στοιχείο των ρόλων του, και μάλιστα τραγούδια σημαντικών λαϊκών δημιουργών και κυρίως του σπουδαίου Απόστολου Καλδάρα, του οποίου οι κοσμαγάπητες μελωδίες πλημμύριζαν τις ταινίες αυτές, έστω κι αν στη δισκογραφία συνήθως περνούσαν με άλλους ερμηνευτές και μάλιστα πρώτης γραμμής, όπως ο Στέλιος Καζαντζίδης, ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης, ο Μανώλης Αγγελόπουλος, ο Σταμάτης Κόκοτας και άλλοι. 

Από το πλούσιο αυτό υλικό η Polydor το 1979 επέλεξε 14 τραγούδια για τη συλλογή "Μεγάλες κινηματογραφικές επιτυχίες" που αποτελεί ένα πολύ αντιπροσωπευτικό πορτρέτο του τραγουδιστή Νίκου Ξανθόπουλου. Ένδεκα από τα τραγούδια αυτά φέρουν την υπογραφή του Απόστολου Καλδάρα, τα περισσότερα μάλιστα πάνω σε στίχους της Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου. Δύο τραγούδια γράφτηκαν από τον Μικρασιάτη λαϊκό συνθέτη Γιώργο Μανισαλή (Λαδόπουλο) για τις ταινίες "Ταπεινός και καταφρονεμένος" και "Τα ψίχουλα του κόσμου", αμφότερες παραγωγής 1968. Στην ανθολογία περιλαμβάνεται επίσης και το τραγούδι "Δε σου χρωστάω τίποτα" του Σταύρου Ξαρχάκου σε στίχους Λευτέρη Παπαδόπουλου που το αγαπήσαμε με τη φωνή του Γρηγόρη Μπιθικώτση.

Γιώργος Χατζηνάσιος: Μάθημα σολφέζ (1977)

Το 1977 αποτελεί ορόσημο στη μεγάλη καριέρα του συνθέτη Γιώργου Χατζηνάσιου. Εκείνη τη χρονιά εκδόθηκε ένα από τα καλύτερα κινηματογραφικά του soundtrack για την ταινία "Το αγκίστρι" παραγωγής 1976, ενώ συγχρόνως ηχογράφησε και δύο ορχηστρικούς δίκσους, έναν ελληνικό με τίτλο "Ο μουσικός κόσμος του Χατζηνάσιου" βασισμένο σε μελωδίες από γνωστά του τραγούδια, καθώς κι έναν δεύτερο τουριστικού προορισμού με τίτλο "Great Greek Composers". 

Ωστόσο η γόνιμη εκείνη χρονιά σημαδεύτηκε κυρίως από μιαν άλλη εντελώς ξεχωριστή στιγμή για τον συνθέτη που έκανε το όνομά του μεμιάς γνωστό στο διεθνές κοινό. Ήταν η χρονιά της συμμετοχής του στο διαγωνισμό τραγουδιού της Eurovision που πραγματοποιήθηκε στις 7 Μαΐου 1977 στο Γουέμπλεϊ του Λονδίνου, όπου έλαβε μέρος με το θρυλικό πλέον "Μάθημα σολφέζ" εκπροσωπώντας επίσημα την Ελλάδα και κατάκτησε την τιμητική 5η θέση που ήταν και η καλύτερη μέχρι τότε θέση που είχε λάβει ποτέ ελληνική συμμετοχή από το 1974, όταν πρωτοεμφανίστηκε στο θεσμό με τη Μαρινέλλα και το περιβόητο "Κρασί, θάλασσα και τ' αγόρι μου". Πρόκειται για ένα καλογραμμένο ποπ χορευτικό τραγουδάκι που ακολουθούσε με υποδειγματικό τρόπο τα φεστιβαλικά κλισέ με στίχους της Σέβης Τηλιακού και εντυπωσιακή ενορχήστρωση που επιμελήθηκε φυσικά ο ίδιος ο συνθέτης. Αν και αρχικά το τραγούδι προοριζόταν αποκλειστικά για τη φωνή του Πασχάλη (Αρβανιτίδη), τελικά αποφασίστηκε να το ερμηνεύσει ένα φωνητικό κουαρτέτο σύμφωνα με το πετυχημένο πρότυπο του Σουηδικού συγκροτήματος Abba. Έτσι δίπλα στον Πασχάλη εμφανίστηκαν ο Robert Williams (πρώην μέλος των Poll), η Μπέσυ Αργυράκη και η Μαριάνα Τόλη, η οποία επιμελήθηκε και τη χορογραφία για τη σκηνική παρουσία των τεσσάρων ερμηνευτών.

Το τραγούδι γνώρισε διεθνή επιτυχία και τραγουδήθηκε από πολλούς ξένους τραγουδιστές, ενώ ο διάσημος μαέστρος Paul Mauriat το συμπεριέλαβε στο ρεπερτόριό του. Στην ελληνική αγορά κυκλοφόρησε αρχικά σε δίσκο 45 στροφών μαζί με το αγγλόφωνο τραγούδι "I Love, I Love, I Love You" (στίχοι του Robert Williams) γραμμένο σε ρυθμό ντίσκο, ενώ στη συνέχεια εκδόθηκε ολόκληρος δίσκος 33 στροφών με τον ίδιο τίτλο, όπου συμπεριλήφθηκαν και τα δυο αυτά τραγούδια μαζί με άλλα τραγούδια του συνθέτη, κάποια σε δεύτερη εκτέλεση.

Γιώργος Χατζηνάσιος: Ένα γελαστό απόγευμα (1979/1994)

Ο Γιώργος Χατζηνάσιος θα κλείσει θριαμβευτικά την παραγωγικότατη για κείνον δεκαετία του '70 με τον όμορφο κύκλο τραγουδιών "Εικόνες" που ερμήνευσε η Δήμητρα Γαλάνη και συγχρόνως με δυο ενδιαφέροντα κινηματογραφικά soundtrack, ένα από τα οποία εκτός συνόρων για τη γαλλική κωμωδία "On a vole la cuisse de Jupiter", καθώς ήδη το όνομά του είχε γίνει διεθνώς γνωστό μετά την πετυχημένη του συμμετοχή το 1977 στο φεστιβάλ της Eurovision με το διάσημο "Μάθημα σολφέζ".

Το δεύτερο soundtrack του Χατζηνάσιου μέσα στο 1979 γράφτηκε για την ελληνική δραματική ταινία "Ένα γελαστό απόγευμα", μια ταινία βασισμένη σε σενάριο του Φρέντυ Γερμανού, σκηνοθεσία του Ανδρέα Θωμόπουλου και πρωταγωνιστές τους Νίκο Κούρκουλο, Μπέτυ Λιβανού, Χρήστο Τσάγκα, Γιώργο Μιχαλακόπουλο και Χρυσούλα Διαβάτη. Ο συνθέτης συνέθεσε ένα πλούσιο μουσικό χαλί που υπογραμμίζει λειτουργικά τις εντάσεις της σκηνικής δράσης επιστρατεύοντας όλα τα όπλα της μουσικής του σκευής με ρυθμικά μοτίβα και μελωδικές νησίδες.

Το soundtrack, κατά τη συνήθη πρακτική, περιλαμβάνει και δύο τραγούδια σε στίχους του σκηνοθέτη και τραγουδοποιού Ανδρέα Θωμόπουλου με ερμηνεύτρια τη Δήμητρα Γαλάνη. Το εναρκτήριο "Ξέρω δε θαρθείς" συνοδεύεται από μια οργανική εισαγωγή με μια ρυθμική μελωδία που μερικά χρόνια αργότερα έγινε τραγούδι με τίτλο "Μακριά στο Κατμαντού" με τη φωνή της Νάνας Μούσχουρη (από το δίσκο "Η ενδεκάτη εντολή", 1985). Το ίδιο τραγούδι ακούγεται και στο φινάλε της ταινίας, ενώ το ομότιτλο τραγούδι ("Ένα γελαστό απόγευμα") ακούγεται σε φωνητική και οργανική εκδοχή. Το ολοκληρωμένο αυτό soundtrack του Χατζηνάσιου εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1994 από την ετικέτα Ariola της BMG.

Γιώργος Χατζηνάσιος: Εσύ κι εγώ (1974)

Σήμερα γιορτάζει τα γενέθλιά του ο εκλεκτός συνθέτης και πιανίστας Γιώργος Χατζηνάσιος, ο οποίος γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη στις 19 Ιανουαρίου 1942, πριν από 82 χρόνια ακριβώς. Έχουμε μιλήσει αρκετές φορές για το έργο του πολυγραφότατου συνθέτη, ο οποίος κατά τη δεκαετία του '70 είχε πολύ δυναμική παρουσία στο δισκογραφικό προσκήνιο με αλλεπάλληλους κύκλους τραγουδιών που γνώρισαν ευρεία απήχηση στο μουσικόφιλο κοινό και τον καθιέρωσαν στις μεγάλες δυνάμεις του ελληνικού πενταγράμμου.

Η μεγάλη δημοτικότητα των τραγουδιών του Γιώργου Χατζηνάσιου φυσικό ήταν να τον κάνει περιζήτητο και στο χώρο της σκηνικής τέχνης (κινηματογράφο, θέατρο και τηλεόραση), όπου επίσης έχει καταθέσει ένα πολύ ενδιαφέρον έργο. Τα πρώτα του κινηματογραφικά soundtrack τα έγραψε για τις ταινίες της Αλίκης Βουγιουκλάκη "Σ' αγαπώ" (1971) και "Η Αλίκη δικτάτωρ" (1972), τα οποία ωστόσο πέρασαν στη δισκογραφία είκοσι χρόνια αργότερα. Το 1975 εκδόθηκε σε δίσκο το πρώτο θεατρικό του soundtrack για την παράσταση "Ένας Έλληνας σήμερα", ενώ με τη μουσική για την τηλεοπτική σειρά "Μυστικοί αρραβώνες" (1980) μπήκε δυναμικά και στο χώρο της μουσικής για τη μικρή οθόνη. 

Το πρώτο του πάντως κινηματογραφικό soundtrack που εκδόθηκε σε δίσκο ήταν η μουσική και τα τραγούδια που έγραψε για την ταινία "Ψυχή και σώμα" (1974), γνωστή και με τον τίτλο "Εσύ κι εγώ" που προτιμήθηκε μάλιστα ως τίτλος του δίσκου. Πρόκειται για μια ταινία της γνωστής σειράς κοσμοπολίτικων παραγωγών του Κλέαρχου Κονιτσιώτη που κινείται σε ανάλογη ατμόσφαιρα με τις παλιότερες ταινίες του "Κορίτσια στον ήλιο" (1968) και "Εκείνο το καλοκαίρι" (1971) που ήταν πλημμυρισμένες με υπέροχες μουσικές από εκλεκτούς συνθέτες, όπως ο Σταύρος Ξαρχάκος ή ο Γιάννης Σπανός. Την ταινία σκηνοθέτησε ο Ερρίκος Ανδρέου σε σενάριο του Κλέαρχου Κονιτσιώτη και πρωταγωνιστές τον Κώστα Πρέκα και την Κορίνα Τσοπέη (Μις Υφήλιος του 1964).

Ο Χατζηνάσιος κινήθηκε στα ίδια πάνω κάτω πρότυπα κι έγραψε μια σειρά ατμοσφαιρικών θεμάτων που συνοδεύουν κατάλληλα τη σκηνική δράση, η οποία διανθίζεται και με τολμηρές ερωτικές σκηνές ντυμένες με τον ανάλογο μουσικό χρωματισμό. Το soundtrack περιλαμβάνει και τρία τραγούδια σε στίχους του Αλέξη Αλεξόπουλου που ερμηνεύουν η Δήμητρα Γαλάνη, ο Γιώργος Σούνας και χορωδία. Ξεχώρισε αμέσως και γνώρισε μεγάλη επιτυχία το ομότιτλο που αποδίδεται από τον άγνωστο τραγουδιστή Γιώργο Σούνα και χορωδία, ενώ γνώρισε κι αρκετές μεταγενέστερες επανεκτελέσεις με εγνωστότερη αυτή του Robert Williams από το δίσκο "Μάθημα Σολφέζ" (1977).

Βασίλης Τσιτσάνης: Μικρές νυχτερινές προσευχές (2015)

18 Ιανουαρίου σήμερα και μια ξεχωριστή διπλή επέτειος η σημερινή για το ελληνικό τραγούδι. Ήταν 18 Ιανουαρίου του 1915, όταν γεννήθηκε στα Τρίκαλα ο κορυφαίος δημιουργός του λαϊκού μας τραγουδιού Βασίλης Τσιτσάνης, και η μοίρα το 'φερε να είναι και πάλι 18 Ιανουαρίου, όταν έφυγε από τη ζωή σε νοσοκομείο του Λονδίνου το 1984. Συμπληρώνονται δηλαδή σήμερα ακριβώς 40 χρόνια από την ημέρα του φυσικού του θανάτου, γιατί το έργο του παραμένει ολοζώντανο, δίχως να έχει χάσει ούτε στο ελάχιστο τη λάμψη και την ομορφιά των εξαίσιων λαϊκών μελωδιών του, καθώς η δισκογραφία συντηρεί αμείωτο το ενδιαφέρον για το έργο του μέσα από συνεχείς επανεκδόσεις συλλογών με αυθεντικές ηχογραφήσεις, αλλά και αμέτρητες επανεκτελέσεις από νεότερους καλλιτέχνες, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις έχουμε και πρωτότυπες δημιουργίες βασισμένες σε μελωδικές αφορμές μέσα από τα κλασικά του τραγούδια, όπως η αριστουργηματική ορχηστρική σύνθεση του Σταύρου Ξαρχάκου "Τσιτσάνη διάλογοι" (2004) που επιχείρησε ένα τολμηρό μουσικό διάβημα διαπλέκοντας τις μελωδίες του Τσιτσάνη με τον απόηχο κλασικών ηχοχρωμάτων από τους μεγάλους λόγιους συνθέτες της Δύσης (από τον Μπαχ ως τον Λιστ).

Με ανάλογη οπτική στο έργο του μεγάλου συνθέτη έχουμε μια ακόμη σημαντική δισκογραφική εργασία, με αφορμή τη συμπλήρωση 100 χρόνων από τη γέννησή του, που κυκλοφόρησε το 2015 από τη Minos-EMI με τίτλο "Μικρές νυχτερινές προσευχές", τίτλο που αποτελεί υπαινικτική αναφορά στην περίφημη σερενάτα του Μότσαρτ "Μικρή νυχτερινή μουσική". Ο εκλεκτός αρχιμουσικός Μίλτος Λογιάδης, επικεφαλής ως το 2011 της σπουδαίας Ορχήστρας των Χρωμάτων, όπου διαδέχθηκε τον δημιουργό της Μάνο Χατζιδάκι, εδώ ως πιανίστας, και ο ξεχωριστός δεξιοτέχνης του ακορντεόν Χρήστος Ζερμπίνος έχουν διασκευάσει ελεύθερα τις μελωδίες από δεκατέσσερα κλασικά τραγούδια του Βασίλη Τσιτσάνη σε φόρμα ντούο για πιάνο και ακορντεόν με μια έντονη διάθεση αυτοσχεδιασμού προσφέροντας ένα μαγευτικό ακρόαμα που αναδεικνύει την αγέραστη ομορφιά αυτών των θεσπέσιων μελωδιών. Η χρήση της λέξης "προσευχές" στον τίτλο υποδηλώνει το σεβασμό των δύο σολίστ στο έργο του λαϊκού δημιουργού, αλλά και τον τελετουργικό χαρακτήρα της ελεύθερης μελωδικής ανάπτυξης του υλικού. Όπως σημειώνουν οι δυο ερμηνευτές του έργου στο εσώφυλλο της έκδοσης, "ο Βασίλης Τσιτσάνης με το σπάνιο και ξεχωριστό ταλέντο του κατόρθωσε να δημιουργήσει μια σημαντικής καλλιτεχνικής αξίας λαϊκή μουσική τοιχογραφία γεμάτη από πλούσια και αυθεντικά μουσικά χρώματα ισάξια των ανώνυμων δημιουργών του δημοτικού μας τραγουδιού". Μια ακριβή στιγμή της σύγχρονης δισκογραφίας μας που αξίζει να ανακαλύψουμε!

Στέλιος Ζαφειρίου: Καημοί, όνειρα και μπουζούκια (1967)

Την απαράμιλλη τέχνη του μεγάλου δεξιοτέχνη του μπουζουκιού Στέλιου Ζαφειρίου (1937-2015) έχουμε την τύχη να μπορούμε να την απολαύσουμε μέσα από αμέτρητες ηχογραφήσεις που μας κληροδότησε είτε παίζοντας μπουζούκι σε ηχογραφήσεις σημαντικών κύκλων τραγουδιών διαφόρων συνθετών (κορυφαία στιγμή ο περίφημος "Δρόμος" του Μίμη Πλέσσα), είτε ηχογραφώντας ο ίδιος αυτόνομους οργανικούς κύκλους πάνω σε μελωδίες γνωστών τραγουδιών του ελληνικού ρεπερτορίου. 

Είχε ξεκινήσει να παίζει μπουζούκι ήδη από το 1953 στη Θεσσαλονίκη, ενώ το 1961 εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Αθήνα και βρέθηκε αμέσως στο στενό κύκλο των μεγάλων δημιουργών της εποχής μαθητεύοντας μάλιστα ένα διάστημα και πλάι στον Γιώργο Ζαμπέτα, δίπλα στον οποίο έχουμε το πρώτο του επίσημο ηχογράφημα το 1966 με τίτλο Viva Zambetas (ή Viva Bouzoukia), ενώ την ίδια χρονιά μας έδωσε και το πρώτο του τραγούδι με τη φωνή του Πάνου Γαβαλά ("Μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα").

Το 1967 ήταν ιδιαίτερα παραγωγικό για τον Στέλιο Ζαφειρίου με τρεις απανωτές ηχογραφήσεις οργανικών διασκευών. Ήδη έχουμε παρουσιάσει το δίσκο "Από την Ελλάδα με αγάπη". Παράλληλα κυκλοφόρησαν και οι δίσκοι: "Τα ματόκλαδά σου λάμπουν" και "Καημοί, όνειρα και μπουζούκια". Όλοι εκδόθηκαν από την ετικέτα Zodiac της Lyra. Ο τελευταίος πιθανόν να εκδόθηκε μέσα στο 1968. Περιλαμβάνει δώδεκα υπέροχες οργανικές εκτελέσεις γνωστών τραγουδιών της εποχής που έγραψαν οι συνθέτες Απόστολος Καλδάρας, Μίμης Πλέσσας, Γιάννης Σπανός, Δήμος Μούτσης, Λίνος Κόκοτος, Χάρης Λυμπερόπουλος και Μιχάλης Βιολάρης, μαζί με τις απαραίτητες ρεμπέτικες πινελιές από τραγούδια των Γιάννη Παπαϊωάννου και Δημήτρη Γκόγκου-Μπαγιαντέρα. Το όμορφο εξώφυλλο της έκδοσης φιλοτέχνησε ο Μποστ.

Γιώργος Αποστολάκος: Μουσικοί σταλακτίτες (1972)

Ο Γιώργος Αποστολάκος είναι ένας παλιός συνθέτης και στιχουργός με μανιάτικη καταγωγή και σπουδές στα Ωδεία της Σπάρτης και της Αθήνας. Στη δισκογραφία είχε ένα σύντομο πέρασμα στις αρχές της δεκαετίας του '70 με δύο μόλις κύκλους ελαφρολαϊκών τραγουδιών, πρώτα τους "Μουσικούς σταλακτίτες" (1972) κι αμέσως μετά τις "Μουσικές ηλιαχτίδες" (1973) που εκδόθηκαν από τη μικρή εταιρεία Sparta Records, και στη συνέχεια χάθηκαν τα ίχνη του.

Ο δίσκος "Μουσικοί σταλακτίτες" που προφανώς υπαινίσσεται στην καταγωγή του συνθέτη (πράγμα που τονίζεται και με το ανάλογο εξώφυλλο) περιλαμβάνει δώδεκα καλογραμμένα τραγούδια ελαφρολαϊκού ύφους, όλα σε μουσική και στίχους του Αποστολάκου. Ακούστηκαν ελάχιστα στην εποχή τους, κυρίως τα τραγούδια "Μαγκάκι Πειραιώτικο", "Ήρθε ξανά η άνοιξη" και "Μα τώρα άλλην αγαπάς", και γιαυτό γρήγορα ξεχάστηκαν ολότελα. 

Βασικός ερμηνευτής τους είναι ο καλός τραγουδιστής της εποχής Σάκης Παπανικολάου (1933-2022), ο οποίος είχε μια συμπαθητική καριέρα στα χρόνια του '60 και  '70 κι ερμήνευσε κάποια γνωστά τραγούδια της εποχής. Θυμάμαι χαρακτηριστικά ένα που έλεγε μεταξύ άλλων τους χαριτωμένους στίχους: "Στους Αμπελοκήπους έλα / ώρα έξι να βρεις / μα μην κάνει καμιά τρέλα / και μου έρθεις πιο νωρίς..." διευκρινίζοντας ότι νωρίτερα θα βρισκόταν στο γήπεδο της Λεωφόρου, για να δει τον αγαπημένο του Παναθηναϊκό! Τραγουδά επίσης η ηθοποιός και τραγουδίστρια Σόφη Ζαννίνου, κόρη του παλιού ηθοποιού Ζαννίνο, καθώς και η λαϊκή τραγουδίστρια Βάννα Μαρία που διαθέτει θαυμάσια φωνή, αλλά δεν κατάφερε να κάνει αξιόλογη καριέρα. Τη συνοδευτική λαϊκή ορχήστρα διευθύνει ο συνθέτης.

Ναζίμ Χικμέτ: Μελοποιημένα ποιήματα (1975-2007)

Μαζί με τον Ισπανό Federico Garcia Lorca, τον Χιλιανό Pablo Neruda και τον Γερμανό Bertolt Brecht ο Τούρκος ποιητής Ναζίμ Χικμέτ (1902-1963) συμπληρώνει τo κουαρτέτο των δημοφιλέστερων ξένων ποιητών που στάθηκαν ισχυρή πηγή έμπνευσης για πολλούς Έλληνες μουσικούς, οι οποίοι μας χάρισαν μερικές υπέροχες μελοποιημένες στιγμές. Μάλιστα ο Ναζίμ Χικμέτ, πολύ περισσότερο από τους υπόλοιπους, είχε ιδιαίτερους δεσμούς με την Ελλάδα κι ας προερχόταν από την αντίπερα όχθη! Γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη, μνημόνευε  συχνά την Ελλάδα στο έργο του κι εν γένει διαπνεόταν από έναν ισχυρό φιλελληνισμό, ο οποίος διασπά αποφασιστικά τα στεγανά που για ποικίλους λόγους ορθώθηκαν ανάμεσα στους δυο γειτονικούς λαούς. Ο Γιάννης Ρίτσος υπήρξε ο κύριος μεταφραστής του στην ελληνική γλώσσα και τη δική του μεταφορά επέλεξαν οι περισσότεροι μουσικοί που καταπιάστηκαν με την ευαίσθητη και λυρική γραφή του Χικμέτ, άμεσα επηρεασμένη από την ποιητική γλώσσα του Ρώσου Βλαντιμίρ Μαγιακόφσκι, που αποτυπώνει τον πόνο του για τη μοίρα των κυνηγημένων ανθρώπων, ένας από τους οποίους ήταν κι ο ίδιος, καθώς η πατρίδα του το 1951 του στέρησε την τουρκική ιθαγένεια και τον ανάγκασε να ζει πρόσφυγας σε ξένους τόπους, ώσπου τον βρήκε πρόωρα ο θάνατος από καρδιακή προσβολή στη Μόσχα μόλις στα 61 χρόνια του. Στην ελληνική γλώσσα, πέρα από τα δημοφιλή του ποιήματα, έχει εκδοθεί και το αυτοβιογραφικό του αφήγημα "Οι ρομαντικοί" σε μετάφραση Κώστα Κοτζιά.

Ο Ναζίμ Χικμέτ γεννήθηκε σαν σήμερα, 15 Ιανουαρίου, στη Θεσσαλονίκη το 1902, πριν από 102 χρόνια. Με αφορμή λοιπόν αυτή την ξεχωριστή επέτειο συγκέντρωσα σε μια ενιαία συλλογή 23 μελοποιημένα ποιήματά του που κυκλοφόρησαν στην ελληνική δισκογραφία κατά το διάστημα 1975-2007. Η αρχή έγινε το 1975 με τα περίφημα "Πολιτικά τραγούδια" του Θάνου Μικρούτσικου σε ελληνική απόδοση Γιάννη Ρίτσου και Γιώργου Παπαλεονάρδου, ενώ το 1983 εκδόθηκε ο ολοκληρωμένος κύκλος μελοποιημένων ποιημάτων του Χικμέτ με τίτλο "Γράμματα στην αγαπημένη" του Μάνου Λοΐζου, ένα χρόνο μετά το θάνατό του. Ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζουν δύο τρυφερά "Νανουρίσματα" του ποιητή που γνώρισαν διπλή μελοποίηση, μία από τους Ηδύλη Τσαλίκη και Ηρακλή Καζάκη, όπως παρουσιάστηκαν στους Αγώνες Ελληνικού Τραγουδιού της Κέρκυρας (1981/1982), κι άλλη μία από τον Μιχάλη Τρανουδάκη στο δίσκο του "Σύννεφο σύννεφο πού πας" (1983). Στη συλλογή περιλαμβάνονται και μερικές σκόρπιες μελοποιήσεις του ποιητή που κυκλοφόρησαν κατά καιρούς σε διάφορους δίσκους με τις υπογραφές του Μίκη Θεοδωράκη, του Σωτήρη Ρεμπάπη, του Θανάση Πολυκανδριώτη (με τη φωνή του Καζαντζίδη!) και των Χειμερινών Κολυμβητών. Περιλαμβάνονται επίσης δυο μελοποιήσεις του Τούρκου συνθέτη Ζουλφί Λιβανελί που ερμήνευσε η Μαρία Φαραντούρη σε δίσκο του 1982.

Τάσος Ιωαννίδης: Φυλάξου τώρα (2015)

Μια πολύ ενδιαφέρουσα περίπτωση μουσικού που ανέδειξε η δεκαετία του '80 αποτελεί ο συνθέτης, πιανίστας και κιθαρίστας Τάσος Ιωαννίδης που γεννήθηκε το 1950 στη Φλώρινα, αλλά έζησε επί τριάντα χρόνια (1971-2001) στη Μελβούρνη της Αυστραλίας, όπου με τον δίδυμο αδελφό του Χρήστο είχε έντονη μουσική δραστηριότητα και μαζί του ηχογράφησε το 1982 την πρώτη του δουλειά με τίτλο "Είμαι λεύτερος", ενώ στην ελληνική δισκογραφία πρωτοεμφανίστηκε το 1985 με το δίσκο "Σινιάλο". Γνώρισε την επιτυχία μετά τον οριστικό του επαναπατρισμό με τη μεγάλη σειρά παιδικών δίσκων "Λάχανα και Χάχανα" κατά το διάστημα 2008-2019 μελοποιώντας κυρίως ποιήματα από βιβλία του Δημοτικού σχολείου. 

Στο ενδιάμεσο αυτής της πλούσιας παιδικής δισκογραφίας και συγκεκριμένα το 2015 ο Τάσος Ιωαννίδης παρουσίασε κι έναν πολύ ενδιαφέροντα κύκλο τραγουδιών με τίτλο "Φυλάξου τώρα". Πρόκειται για έναν καλοφτιαγμένο δίσκο με δώδεκα τραγούδια που κινούνται σε χαμηλόφωνους ρυθμούς με διακριτικά ροκ στοιχεία πάνω σε στίχους του Πάνου Σπαθόγιαννη, ενώ από ένα τραγούδι έγραψαν ο Μιχάλης Γκανάς και ο ίδιος ο συνθέτης. Καλοδουλεμένη ακουστική ενορχήστρωση που επιμελήθηκε ο Σταύρος Καρτάκης σε συνεργασία με τον συνθέτη σε μια ισορροπημένη σύνθεση λαϊκών οργάνων (μπουζούκι, ούτι, τζουράς, μπαγλαμάς) με ακουστικά (βιολί, κιθάρες, πνευστά, πιάνο, μπάσο και κρουστά). Τα τραγούδια ερμηνεύουν οι Παντελής Θαλασσινός, Γιάννης Κότσιρας, Δημήτρης Μπάσης, Σοφία Παπάζογλου, Μίλτος Πασχαλίδης, Τζώρτζια Κεφαλά, ενώ συμμετέχει κι ο συνθέτης, καθώς και η σπουδαία Παιδική Χορωδία Σπύρου Λάμπρου.

Τζένη Τσίλη: Ένας άλλος Καβάφης (2018)

Η Τζένη Τσίλη είναι μια αξιόλογη νέα μουσικός, πιανίστρια και συνθέτρια, αλλά και εκπαιδευτικός με ενδιαφέρον ερευνητικό έργο πάνω σε Έλληνες συνθέτες, όπως ο Μίμης Πλέσσας, ο Τάσος Καρακατσάνης και ο Νίκος Πορτοκάλογλου. Κουβαλώντας άρτιο μουσικό οπλισμό με ολοκληρωμένες σπουδές πιάνου στο Ωδείο Αθηνών, αλλά και στο Ινστιτούτο Καρλ Ορφ του Σάλτσμπουργκ, έχει συμμετάσχει σε πιανιστικά σεμινάρια δίπλα στον Άρη Γαρουφαλή κι έχει διευθύνει νεανικά χορωδιακά σχήματα, ενώ έχει δώσει πολυάριθμα ρεσιτάλ πιάνου, καθώς και αρκετές συναυλίες με δικές της συνθέσεις.

Στη δισκογραφία μέχρι στιγμής καταγράφονται δύο δικές της εργασίες με πιο πρόσφατη τον τζαζ-ροκ δίσκο "Fusion over flat" (2021) που αποτυπώνει την εμπειρία του διετούς εγκλεισμού λόγω της πρόσφατης πανδημίας. 

Ωστόσο τρία χρόνια νωρίτερα μας είχε ήδη δώσει αδρά δείγματα του συνθετικού της ταλέντου με έναν τολμηρό κύκλο τραγουδιών πάνω σε ποίηση του μεγάλου Αλεξανδρινού ποιητή Κ. Π. Καβάφη ( 1863-1933) που εκδόθηκε το 2018, σε δική της μάλιστα παραγωγή, με τίτλο "Ένας άλλος Καβάφης". Πρόκειται για μια άκρως ενδιαφέρουσα μελοποιητική προσέγγιση της δημιουργού, με τρόπο που δείχνει να έχει τιθασεύσει τον μετρικά δύσκαμπτο καβαφικό λόγο που είχε κάνει έναν Μίκη Θεοδωράκη να δηλώσει ότι του ήταν αδύνατον να τον μελοποιήσει, πράγμα που επιβεβαιώνεται στην πράξη, καθώς μόλις ένα στίχο του όλο κι όλο έχει ενσωματώσει στην 3η Συμφωνία του και πέραν αυτού ουδέν! Στην πραγματικότητα βέβαια, ο "δύσκολος" ποιητής δεν απέτρεψε πολλούς συνθέτες μας να αναμετρηθούν μαζί του με άνισα αποτελέσματα (Μάνος Χατζιδάκις, Δήμος Μούτσης, Γιάννης Γλέζος, Γιάννης Σπανός, Νίκος Μαμαγκάκης, Αλέξανδρος Καρόζας, Γιάννης Πετρίτσης, Δημήτρης Παπαδημητρίου, Χρήστος Παρμενίδης και πολλοί άλλοι), αν και η μόνη μελοποίηση που φαίνεται να στέκεται αντάξια του ποιητή θεωρώ πως είναι ο κύκλος "Ο γέρος της Αλεξάνδρειας" (1983) του Θάνου Μικρούτσικου.

Η έκδοση περιλαμβάνει οκτώ μελοποιημένα ποιήματα (Επήγα, Όσο μπορείς, Επέστρεφε, Che fece ...il gran rifiuto, Ηδονή, Μονοτονία, Φωνές, Θερμοπύλες). Το αποτέλεσμα χαρακτηρίζεται από μια πλημμυρίδα μελωδικών στιγμών με ροκ αποχρώσεις που κάνουν πολύ εύληπτο το ακρόαμα, χωρίς τη συνήθη αγχώδη προσπάθεια άλλων συνθετών να παρακολουθήσουν τον καβαφικό λόγο. Η ενορχήστρωση αποτελεί ένα καλοζυγισμένο μπόλιασμα ηλεκτρικών και ακουστικών οργάνων με τη συνθέτρια να παίζει πιάνο, hammond organ, ηλεκτρικό μπάσο και κοντραμπάσο. Άξιος συμπαραστάτης της ο θαυμάσιος ερμηνευτής Βασίλης Γισδάκης με τη γνωστή εκφραστική του επάρκεια παίζοντας μάλιστα και κλασική κιθάρα. 

Τα τραγούδια της Τζένης Καρέζη (1955-1990)

Άλλη μια σημαντική καλλιτεχνική επέτειος η σημερινή, 12 Ιανουαρίου, ημερομηνία γέννησης της μεγάλης Ελληνίδας ηθοποιού Τζένης Καρέζη (1934;-1992) πριν από 90 χρόνια ή περίπου τόσα, γιατί η ακριβής χρονολογία γέννησής της δεν είναι ξεκαθαρισμένη, καθώς αυτή κυμαίνεται μεταξύ 1932 και 1936! Το πραγματικό της όνομα ήταν το αντικαλλτεχνικό Ευγενία Καρπούζη και πρωτοεμφανίστηκε στο θέατρο το 1954, ενώ την επόμενη χρονιά έκανε το κινηματογραφικό της ντεμπούτο με την περίφημη "Λατέρνα, φτώχεια και φιλότιμο" του Αλέκου Σακελλάριου, όπου μάλιστα για πρώτη φορά έδειξε και τα φωνητικά της προσόντα ερμηνεύοντας το τραγούδι "Τέλι τέλι" μαζί με τον Βασίλη Αυλωνίτη. 

Η συνέχεια ήταν λαμπρή τόσο στο θεατρικό σανίδι, όσο και στη μεγάλη οθόνη, όπου έλαμψε το άστρο της για μια δεκαπενταετία περίπου ερμηνεύοντας αμέτρητους πρωταγωνιστικούς ρόλους ως αντίπαλο δέος της Αλίκης Βουγιουκλάκη διαθέτοντας ένα πηγαίο ταλέντο, ιδιαίτερα σε κωμικούς ρόλους, ενώ από τις αρχές κιόλας της δεκαετίας του '60 ως θιασάρχης ανέβασε πολλές και ξεχωριστές θεατρικές παραστάσεις με αποκορύφωμα βέβαια την ιστορική παράσταση "Το μεγάλο μας τσίρκο" του Ιάκωβου Καμπανέλλη μαζί με τον δεύτερο σύζυγό της Κώστα Καζάκο το 1973 επί χουντικού ακόμη καθεστώτος, το οποίο μάλιστα ενοχλήθηκε σφόδρα από το τολμηρό κείμενο, με αποτέλεσμα οι δυο πρωταγωνιστές να βρεθούν ακόμη και στη φυλακή! Η τελευταία της θεατρική εμφάνιση σημειώθηκε το 1990 με το έργο "Διαμάντια και μπλουζ" της Λούλας Αναγνωστάκη, όπου και ερμήνευσε το υπέροχο τραγούδι "Χάθηκα μες στη ζωή μου" γραμμένο αποκλειστικά για κείνη από την Ελένη Καραΐνδρου.

Στη μακρά αυτή καλλιτεχνική διαδρομή η Τζένη Καρέζη συχνά ερμήνευε και κάποια τραγούδια για τις ανάγκες των ρόλων που υποδυόταν. Η αρχή, όπως είπαμε, έγινε στην ταινία "Λατέρνα, φτώχεια και φιλότιμο" με μουσική του Μάνου Χατζιδάκι, ο οποίος άλλωστε της έγραψε και το ωραιότερο τραγούδι που ερμήνευσε ποτέ, το αξεπέραστο αριστούργημα "Μην τον ρωτάς τον ουρανό", για τις ανάγκες της ταινίας "Το νησί των γενναίων" κι αμέσως μετά το χαριτωμένο "Χρυσόψαρο" για την ταινία "Το κοροϊδάκι της δεσποινίδος", όπου το ερμήνευε μαζί με τον Ντίνο Ηλιόπουλου. Ακολούθησαν αρκετές ακόμη ανάλογες φωνητικές καταγραφές με τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη, του Μίμη Πλέσσα και του Σταύρου Ξαρχάκου. Ιδιαίτερα με τον Ξαρχάκο η συνεργασία της ήταν μακροχρόνια, αρχής γενομένης από τις ταινίες "Κόκκινα φανάρια" (1963) και "Λόλα" (1964), αργότερα με την αριστοφανική κωμωδία "Λυσιστράτη" (1972) και βέβαια το 1973 με την παράσταση του "Μεγάλου μας τσίρκου", ενώ με τον Μίκη Θεοδωράκη, πέρα από αρκετές κινηματογραφικές τους συνεργασίες, είχαν και μια σημαντική θεατρική συνάντηση με την παράσταση "Ο εχθρός λαός" (1975) επίσης του Ιάκωβου Καμπανέλλη.

Απ' όλη αυτή λοιπόν τη μακροχρόνια τραγουδιστική δραστηριότητα της Τζένης Καρέζη έχω συγκεντρώσει μια, κατά το δυνατόν, πλήρη συλλογή των τραγουδιών της που καλύπτει το διάστημα 1955-1990 και περιλαμβάνει 25 τραγούδια από τις ταινίες: "Λατέρνα, φτώχεια και φιλότιμο" (1955), "Το νησί των γενναίων" (1959), "Το κοροϊδάκι της δεσποινίδος" (1960), "Ποια είναι η Μαργαρίτα" (1961), "Η νύφη τό 'σκασε" (1962), "Κόκκινα φανάρια" (1963), "Λόλα" (1964), "Μια σφαίρα στην καρδιά" (1965), "Λυσιστράτη" (1972, και από τα θεατρικά έργα: "Η γειτονιά των αγγέλων" (1963), "Το μεγάλο μας τσίρκο" (1973), "Ο εχθρός λαός" (1975) και "Διαμάντια και μπλουζ" (1990).   

Τάκης Κωνσταντακόπουλος: Αφενός... αφετέρου (1986)

Αρκετά χρόνια πριν ηχογραφήσει τον πιο σημαντικό προσωπικό του δίσκο με τίτλο "Στον ήλιο και στον άνεμο ταξίδι θα σε πάω" (1997), ο καλός λαϊκός ερμηνευτής Τάκης Κωνσταντακόπουλος μας είχε συστηθεί ως μια ξεχωριστή περίπτωση ερμηνευτή με τον παρθενικό του δίσκο  "Αφενός... αφετέρου" που κυκλοφόρησε το 1986 από τον Δισκογραφικό Συνεταιρισμό Καλλιτεχνών.

Μπορεί να μην ακούστηκε ιδιαίτερα αυτός ο δίσκος, αλλά έχει το ενδιαφέρον του, γιατί περιλαμβάνει όμορφες λαϊκές και μελωδικές στιγμές και αποτελεί προϊόν ομαδικής εργασίας με τη σύμπραξη δύο συνθετών, του Θοδωρή Ξυδιά και του Παναγιώτη Πάσπα, μαζί με τον Θύμιο Παπαδόπουλο που πρόσθεσε τη δική του πινελιά με ένα όμορφο οργανικό φινάλε, αλλά και με τη σύμπραξη των στιχουργών Ηλία Κατσούλη και της Δάφνης Μπόκοτα, ενώ στην ερμηνεία των τραγουδιών, δίπλα στον βασικό ερμηνευτή Τάκη Κωνσταντακόπουλο, συμμετέχει με δυο τραγούδια και η Γιάννα Κατσαγιώργη που τη γνωρίσαμε για πρώτη φορά από την "Πορνογραφία" (1982) του Μάνου Χατζιδάκι. Την ενορχήστρωση επιμελήθηκε ο Θύμιος Παπαδόπουλος βασισμένος κυρίως σε ακουστικά όργανα (ξύλινα πνευστά, κιθάρα, βιολοντσέλο, ακορντεόν και φυσαρμόνικα). 

Αξιοσημείωτη είναι η περίπτωση του πρόωρα χαμένου τραγουδοποιού Παναγιώτη Πάσπα (Αμπαζόπουλου), εξαιρετικού σολίστ της φυσαρμόνικας, ο οποίος έχασε τη ζωή του το 1989 στη Λήμνο, ενώ εργαζόταν στην Υπηρεσία Εναλίων Αρχαιοτήτων στην προσπάθειά του να ανασύρει έναν αρχαίο αμφορέα από το βυθό της θάλασσας. Σημειώνω επίσης ότι με το δίσκο αυτό έκανε την πρώτη του δισκογραφική εμφάνιση ο συνθέτης Θοδωρής Ξυδιάς, ενώ ο Θύμιος Παπαδόπουλος, δεινός εκτελεστής των ξύλινων πνευστών, μας είναι γνωστός κυρίως από το κινηματογραφικό soundtrack της ταινίας "Με τον Ορφέα τον Αύγουστο" (1996). Επισημαίνω, τέλος, ότι ο δίσκος κυκλοφόρησε παράλληλα και από τη δισκογραφική εταιρεία Athenaeum με διαφορετική σειρά των τραγουδιών και με τίτλο "Τραγούδια για την παρέα".

Τάκης Κωνσταντακόπουλος: Στον ήλιο και στον άνεμο... (1997)

Ο Τάκης Κωνσταντακόπουλος κατάγεται από την Αρχαία Ολυμπία, κοντοχωριανός δηλαδή του Ηλία Ανδριόπουλου, και είναι ένας καλός λαϊκός τραγουδιστής με διακριτική παρουσία στο ελληνικό τραγούδι εδώ και δεκαετίες. Έγινε γνωστός στα τέλη της δεκαετίας του '80, όταν παρουσίαζε επί μία πενταετία (1989-1994) στην ΕΡΤ2 την πολύ αξιόλογη μουσική εκπομπή "Στιγμές από το ελληνικό τραγούδι" με επίκεντρο του ενδιαφέροντός του τα τραγούδια και τους δημιουργούς του Νέου Κύματος. Στην εκπομπή συχνά τραγουδούσε κι ο ίδιος ως εκφραστής μιας μετανεοκυματικής ερμηνευτικής γραμμής διαθέτοντας χωρίς αμφιβολία στέρεη δωρική φωνή που του επιτρέπει να δίνει καθαρές και στιβαρές ερμηνείες. 

Είχε ξεκινήσει να καταπιάνεται με το τραγούδι αμέσως μετά τη Μεταπολίτευση στα στέκια της Πλάκας, ενώ το πρώτο δισκογραφημένο τραγούδι του βγήκε το 1978 με τίτλο "Δε γυρίζουν χελιδόνια" (σύνθεση Σπύρου Κουρκουνάκη σε στίχους Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου). Το 1986 κυκλοφόρησε ο πρώτος προσωπικός του δίσκος με τίτλο "Αφενός, αφετέρου", ενώ στη συνέχεια είχε κάποιες σκόρπιες συνεργασίες. 

Το 1997 ο Τάκης Κωνσταντακόπουλος ηχογράφησε τον σημαντικότερο προσωπικό του δίσκο με την υποστήριξη του στιχουργού Άκου Δασκαλόπουλου. Ο δίσκος φέρει τον ποιητικό τίτλο "Στον ήλιο και στον άνεμο ταξίδι θα σε πάω" κι εκδόθηκε από την ΜΒΙ. Πρόκειται για έναν καθαρά λαϊκό κύκλο δώδεκα τραγουδιών κι ενός οργανικού φινάλε με συνθέσεις κυρίως του Μιχάλη Τερζή που έγραψε πέντε τραγούδια, αλλά και του μπουζουξή Μανώλη Γεροστάθη και των συνθετών Σωτήρη Σακελλαρόπουλου, Γιάγκου Χαρτοφύλακα και Θεόδωρου Ξυδιά. Στους στίχους συμπράττουν αξιόλογοι στιχουργοί, όπως ο Άκος Δασκαλόπουλος, ο Ηλίας Κατσούλης, ο Δημήτρης Λέντζος, ο Σαράντης Αλιβιζάτος και ο Λευτέρης Χαψιάδης. 

Καλογραμμένα τραγούδια με στρογγυλεμένες λαϊκές μελωδίες που ακούγονται ευχάριστα, χωρίς ιδιαίτερες εξάρσεις ή εκπλήξεις. Συνυπάρχουν ζεϊμπέκικα, νησιώτικοι μπάλοι, χασαποσέρβικα και λοιποί λαϊκοί ρυθμοί. Ένας ισορροπημένος δίσκος με μουσική, στίχους και ερμηνεία σε πολύ αξιοπρεπή επίπεδα. Στο εσώφυλλο της έκδοσης φιλοξενείται κείμενο του Άκου Δασκαλόπουλου που αναφέρεται στον ερμηνευτή.

Μιχάλης Βιολάρης: Τα πρώτα τραγούδια (1967-1974)

Συνεχίζοντας αυτό το παιχνίδι με τις επετείους γέννησης ή θανάτου σημαντικών ανθρώπων της μουσικής στέκομαι σήμερα στην επέτειο των 80 χρόνων από τη γέννηση του αγαπημένου Κύπριου τραγουδιστή Μιχάλη Βιολάρη, κατά κόσμον Μιχάλη Κυριάκου, που γεννήθηκε στις 9 Ιανουαρίου 1944 στην Αγία Βαρβάρα της Λευκωσίας, ενώ από το 1962 είναι μόνιμα εγκατεστημένος στην Αθήνα. Θα ήταν μάλλον πλεονασμός να θυμίσω ότι ο Βιολάρης υπήρξε από τις κεντρικές ανδρικές φωνές της δισκογραφικής εταιρείας Lyra από τα χρόνια του Νέου Κύματος (στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του '60) ως τα μέσα της δεκαετίας του '80, οπότε και σταδιακά άρχισε να αραιώνει την παρουσία του από το προσκήνιο, χωρίς πάντως να εγκαταλείψει το πεντάγραμμο και ιδιαίτερα τις ζωντανές εμφανίσεις.

Από τη λαμπρή του καριέρα που ξεκίνησε στα μέσα του '60 με κάποια πρώτα δικά του τραγούδια, ενώ από το 1967 βρέθηκε στη στέγη της Lyra, ασφαλώς ξεχωρίζει η πρώτη επταετία του (1967-1974) που εντελώς τυχαία συμπίπτει απόλυτα με τη χουντική Επταετία! Είναι το πιο γόνιμο διάστημα της δισκογραφικής του δραστηριότητας, όταν και ηχογράφησε περισσότερα από 200 τραγούδια, μερικά από τα οποία είναι πλέον κλασικά και έχουν νικήσει τα στεγανά του χρόνου. Πέρα από τα δεκάδες 45άρια που ηχογράφησε για λογαριασμό της Zodiac (θυγατρικής της Lyra), κατά το διάστημα αυτό παρουσίασε επτά μεγάλους προσωπικούς δίσκους, μεταξύ των οποίων και τα περίφημα "Κυπριώτικα" (1970) με δικές του συνθέσεις ή διασκευασμένες κυπριακές μελωδίες. Στο ίδιο διάστημα επίσης συμμετείχε και σε πολυάριθμους σημαντικούς δίσκους διαφόρων συνθετών, όπως: Ανθολογία Α' (Γιάννη Σπανού, 1967), Ανθολογία Β' (Γιάννη Σπανού, 1968), Η Ελένη του Μάη (Γιάννη Γλέζου, 1968), Οι ώρες (Λίνου Κόκοτου, 1969), Σκιές στην άμμο (Γιάννη Σπανού, 1969),  Φωτογραφίες (Γιώργου Κριμιζάκη, 1971), Του Μαυριανού και της αδερφής του (Γιώργου Κοτσώνη, 1971),  Το θαλασσινό τριφύλλι (Λίνου Κόκοτου, 1972), 12 μήνες (Βασίλη Κουμπή, 1972), Τα κίτρινα ρολόγια (Βαγγέλη Πιτσιλαδή, 1972), Μονά ζυγά (Γιώργου Μητσάκη, 1973), Η αγάπη μας (Γιώργου Κριμιζάκη, 1973), Παράθυρο στη θάλασσα (Γιώργου Κοντογιώργου, 1974).

Από την πλούσια αυτή ανθοφορία όμορφων τραγουδιών έφτιαξα μια αντιπροσωπευτική ανθολογία του εκλεκτού ερμηνευτή με 27 συνολικά τραγούδια, όλα από ηχογραφήσεις της περιόδου 1967-1974. Όπως εύκολα μπορεί κανείς να διαπιστώσει, πρόκειται για πανέμορφα και διαχρονικά τραγούδια, όλα πρώτης γραμμής που πιστοποιούν ένα ακαταμάχητης γοητείας ρεπερτόριο με σημαντικές υπογραφές, όπως των συνθετών Μίμη Πλέσσα, Γιάννη Σπανού, Λίνου Κόκοτου, Γιάννη Γλέζου, Γιώργου Κοντογιώργου, Βασίλη Κουμπή και Βαγγέλη Πιτσιλαδή, αλλά και εκλεκτών ποιητών και στιχουργών, όπως του Οδυσσέα Ελύτη, του Γεωργίου Βιζυηνού, του Γιώργου Ζαλοκώστα, του Κώστα Μόντη, του Σωτήρη Σκίπη, του Λευτέρη Παπαδόπουλου, του Κώστα Γεωργουσόπουλου, του Κώστα Κινδύνη, του Άκου Δασκαλόπουλου, της Σώτιας Τσώτου, του Δημήτρη Ιατρόπουλου, του Αργύρη Βεργόπουλου και άλλων.

Γιάννης Χρήστου: Με την Ορχήστρα των Χρωμάτων (2000)

Σαν σήμερα, 8 Ιανουαρίου, γεννήθηκε στο Κάιρο της Αιγύπτου ο κορυφαίος Έλληνας λόγιος συνθέτης Γιάννης Χρήστου (1926-1970), ο οποίος μάλιστα κατά τραγική σύμπτωση έφυγε από τη ζωή πάλι στις 8 Ιανουαρίου μόλις στα 44 χρόνια του μετά από μοιραίο τροχαίο ατύχημα στην Αθήνα. Παρά το σύντομο πέρασμά του από αυτόν τον κόσμο, κατάφερε να δημιουργήσει ένα κολοσσιαίας αξίας έργο που τον κατατάσσει στις μεγάλες μορφές της ευρωπαϊκής μουσικής στον 20ο αιώνα δίπλα στον Νίκο Σκαλκώτα.

Ο Γιάννης Χρήστου είχε άρτια μουσική κατάρτιση με σπουδές στην Αγγλία, την Ιταλία και την Ελβετία πλάι σε σημαντικούς δασκάλους, μεταξύ των οποίων και η μεγάλη πιανίστρια Τζίνα Μπαχάουερ. Από νωρίς ακολούθησε τα πιο προχωρημένα μουσικά ρεύματα της εποχής, ατονικότητα και σειραϊσμό, διαμορφώνοντας μια προσωπική μουσική γλώσσα που τη χαρακτήριζε ένα μίγμα φιλοσοφικών και μεταφυσικών στοιχείων, πιθανότατα επηρεασμένος από τη μητέρα του που ήταν ποιήτρια με μυστικιστικές ανησυχίες. Όπως πολύ χαρακτηριστικά μας λέει ο σημαντικός μουσικολόγος Γ.Γ. Παπαϊωάννου, το έργο του Χρήστου αποτελεί ένα αμάλγαμα μύθων, θρύλων, έκστασης και μυστικισμού που το διατρέχουν αρχέγονοι μύθοι, πρωτόγονα και μαγικά στοιχεία, όλα ωστόσο μεταφερμένα επιδέξια στην εποχή μας. Οι συνθέσεις του αποτελούν μικρές ιεροτελεστίες που απολήγουν σε κοινότοπες πράξεις της καθημερινότητας με μια γλώσσα που πατάει στέρεα στα προηγμένα μουσικά πρότυπα της Δύσης, αλλά ατενίζει με σταθερή ματιά την Ανατολή και το μυστηριακό της κόσμο.

Ο Χρήστου έγραψε ένα έργο πολυσύνθετο που εκτείνεται σε όλες τις τυπικές φόρμες μουσικής σύνθεσης. Συνεργάστηκε γόνιμα με το Εθνικό Θέατρο και με το Θέατρο Τέχνης του Καρόλου Κουν συνθέτοντας σκηνικά έργα για το αρχαίο δράμα, αλλά και μεγάλες φωνητικές συνθέσεις, όπως όπερες και ορατόρια. Ένα μικρό απάνθισμα του έργου του μας προσφέρει το παρόν ηχογράφημα της Ορχήστρας των Χρωμάτων που είχε ιδρύσει το 1989 ο Μάνος Χατζιδάκις. Περιλαμβάνονται τρία έργα που προέρχονται από διαφορετικές συνθετικές περιόδους του δημιουργού. Παλαιότερο όλων είναι το συμφωνικό ποίημα Μουσική του Φοίνικα που γράφτηκε το 1949 και περιλαμβάνει πέντε μέρη που παίζονται χωρίς διακοπή. Ακολουθούν τα Έξι Τραγούδια σε ποίηση του Έλιοτ που στην πρώτη τους μορφή για μεσόφωνο και πιάνο γράφτηκαν το 1955, αλλά εδώ τα ακούμε στη  δεύτερη γραφή τους για μεσόφωνο και ορχήστρα που ολοκληρώθηκε το 1957. Το τρίτο έργο της έκδοσης είναι η Τοκκάτα για Πιάνο και Ορχήστρα, σύνθεση του 1962.

Στην εκτέλεση των έργων την Ορχήστρα των Χρωμάτων πλαισιώνουν η Κύπρια μεσόφωνος Αλεξάνδρα Παπατζιάκου και η πιανίστρια Νέλλη Σεμιτέκολο. Την ορχήστρα διευθύνει ο Μίλτος Λογιάδης. Η υψηλής πιστότητας ηχοληψία πραγματοποιήθηκε το 2000 στο άριστο ηχογραφικό κέντρο του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών.

Μαρία Δημητριάδη: Μια θλιβερή επέτειος, ένα μικρό πορτρέτο

Άλλη μια μαύρη επέτειος η σημερινή, καθώς σήμερα, 7 Ιανουαρίου 2024, συμπληρώνονται δεκαπέντε χρόνια από τον πρόωρο θάνατο της κορυφαίας ερμηνεύτριας Μαρίας Δημητριάδη (1951-2009) που άφησε βαθύ το αποτύπωμά της στο ελληνικό τραγούδι μέσα από εμβληματικές συνεργασίες με τους σημαντικότερους Έλληνες συνθέτες και κυρίως με τον Θάνο Μικρούτσικο, με τον οποίο συμπορεύτηκε πολύ δημιουργικά κατά το διάστημα 1975-1982 συμμετέχοντας ως βασική ερμηνεύτρια σε όλα τα πρώτα μεγάλα έργα του (Πολιτικά τραγούδια, Καντάτα για τη Μακρόνησο, Τροπάρια για φονιάδες, Φουέντε Οβεχούνα, Τραγούδια της Λευτεριάς, Αντάρτικα, Εμπάργκο).

Το ξεκίνημά της ήταν μάλλον έξω από το μουσικό ύφος που μας έγινε οικείο στα ώριμά της χρόνια, αφού μόλις στα 17 της ερμήνευσε ρομαντικές ποπ μπαλάντες του Σταύρου Ξαρχάκου στην ταινία "Κορίτσια στον ήλιο" (1968). Αμέσως μετά όμως βρέθηκε δίπλα στον Γιάννη Μαρκόπουλο που της έδωσε μερικά εμβληματικά τραγούδια στα έργα "Ήλιος ο πρώτος" (1969) και "Χρονικό" (1970). Ακολούθησαν ενδιαφέρουσες συνεργασίες με τον Χρήστο Λεοντή, τον Άγγελο Σέμπο, τον Γιάννη Σπανό, την Τερψιχόρη Παπαστεφάνου και τον Γιάννη Γλέζο, αλλά κυρίως η ιστορική συνάντησή της με τον Μίκη Θεοδωράκη και η συμμετοχή της σε πολλά σημαντικά έργα του (Τα λαϊκά, Τραγούδια του αγώνα, Ο ήλιος και ο χρόνος). 

Το 1975 ήρθε η στιγμή της απόλυτης καταξίωσής της δίπλα στον Θάνο Μικρούτσικο ως αποκλειστική ερμηνεύτρια του εμβληματικού κύκλου "Πολιτικά τραγούδια" και των άλλων σπουδαίων έργων που ακολούθησαν. Τη δεκαετία του '80 ξεχώρισαν οι συνεργασίες της με τον Μάνο Χατζιδάκι ("Για την Ελένη") και τον Γιώργο Σταυριανό ("Έρημη πόλη", "Φόβοι του μεσημεριού"). 

Συνέχισε να δίνει το παρών και στα κατοπινά χρόνια, αν και σε αραιότερους πλέον ρυθμούς, επιχειρώντας ποικίλες και πάντα ενδιαφέρουσες συνεργασίες με συνθέτες συχνά εντελώς ετερόκλητου μουσικού ύφους, όπως ο Μιχάλης Τρανουδάκης, ο Ανδρέας Μικρούτσικος, ο Τάσος Καρακατσάνης, ο Στέφανος Κορκολής, ο Κώστας Κακαβελάκης, ο Μιχάλης Τερζής, ο Παναγιώτης Κωνσταντακόπουλος, ο Θοδωρής Οικονόμου και άλλοι. 

Το μικρό πορτρέτο της κορυφαίας ερμηνεύτριας που προτείνω, προσπαθεί να καλύψει αντιπροσωπευτικά τη σημαντικότερη περίοδο της καριέρας της ξεκινώντας από τον "Ήλιο τον Πρώτο" του Μαρκόπουλου και φτάνοντας ως την "Ελένη" του Χατζιδάκι, ένα διάστημα 17 ιδιαίτερα γόνιμων χρόνων (1969-1986) που βέβαια χαρακτηρίζεται κυρίως από την ιστορική συνεργασία της με τον Θάνο Μικρούτσικο, τα τραγούδια του οποίου καταλαμβάνουν δικαιωματικά τη μερίδα του λέοντος στη συγκεκριμένη ανθολογία.

Νότης Μαυρουδής: Οχτώ κρυφές μπαλάντες (2022)

Κλείνοντας αυτό το σύντομο αφιέρωμα στον μεγάλο συνθέτη-κιθαριστή Νότη Μαυρουδή με αφορμή τη συμπλήρωση ενός χρόνου από τον άδικο θάνατό του θα σταθούμε σήμερα στην τελευταία δισκογραφική του εργασία, η οποία κυκλοφόρησε το 2022 σε παραγωγή του Ogdoo Music Group ως ένθετος ψηφιακός δίσκος σε βιβλίο. Τίτλος της έκδοσης: Οχτώ κρυφές μπαλάντες. Το βιβλίο μάλιστα αυτό μοιάζει σαν ένας αποχαιρετισμός στον συνθέτη, καθώς κυκλοφόρησε λίγους μήνες πριν από το τραγικό συμβάν στο εξοχικό σπίτι του στο Πήλιο και περιλαμβάνει απολογιστικά κείμενα για το έργο του γραμμένα από διάφορους συνεργάτες και φίλους του, όπως ο ραδιοφωνικός παραγωγός Νίκος Μπουρσινός, οι ερμηνευτές-τραγουδοποιοί Νένα Βενετσάνου και Ηλίας Λιούγκος, ο στιχουργός Κώστας Φασουλάς κι ο συνθέτης Γιώργος Ανδρέου. 

Ιδιαίτερο ενδιαφέρον βέβαια παρουσιάζει ο ένθετος κύκλος τραγουδιών που περιλαμβάνει οκτώ τρυφερές μπαλάντες στο γνώριμο λυρικό ύφος του συνθέτη. Τους στίχους έγραψε η πρωτοεμφανιζόμενη Μάγδα Κατσάκου. Βασικός ερμηνευτής είναι ο Γιάννης Κότσιρας, ενώ από δύο τραγούδια αποδίδουν η Μαρίζα Κωχ και η Αναστασία Μουτσάτσου. Ο συνθέτης που προλογίζει την έκδοση σημειώνει χαρακτηριστικά μεταξύ άλλων:

Στις «Οχτώ κρυφές μπαλάντες» τρεις σπουδαίοι ερμηνευτές δεσπόζουν με την παρουσία τους και τους ευχαριστώ πολύ για τη συμμετοχή τους. Η αειθαλής Μαρίζα Κωχ κρατάει τα ηχοχρώματα και τη μοναδικότητα μιας φωνής, η οποία κατέχει τις ηχητικές ρίζες και τις πηγές τού ελληνικού ηχητικού τοπίου, όπως μας τη δώρισε εδώ και χρόνια τώρα. Ο Γιάννης Κότσιρας, με τις σοβαρές και στιβαρές ερμηνείες, χάραξε τον δικό του προσωπικό μουσικό δρόμο που τον ακολουθεί πάντα με υπευθυνότητα και συνέπεια. Η Αναστασία Μουτσάτσου, η οποία ξέρει να κινείται με γνώση, καλλιτεχνική ευαισθησία και άνεση μεταξύ των μουσικών ειδών, πάντα πρόθυμη να (μου) συμπαρασταθεί, με την τρυφερότητα και τη φιλία της. Το υλικό των οκτώ τραγουδιών μου, σε στίχους της πρωτοεμφανιζόμενης δισκογραφικά Μάγδας Κατσάκου, ευελπιστεί να εκτεθεί στο κοινό με το Όγδοο ως οδηγό. Να βρεθεί ανάμεσα και σε άλλες παραγωγές για να γίνει… λίπασμα· για ένα ύφος που θεωρώ πως έχει αρχίσει να απουσιάζει από τις ραδιοφωνικές ακροάσεις και την ισότιμη διάδοση. Ελπίζω πως οι «Οχτώ κρυφές μπαλάντες», θα μπορέσουν να είναι ένα βήμα, μαζί με άλλα, για να συναντήσουν το ευρύτερο κοινό…

Νότης Μαυρουδής: Με δανεικά ιδανικά (2013)

Η πολυσχιδής προσωπικότητα του Νότη Μαυρουδή καρποφόρησε σε ποικίλα πεδία πνευματικού ενδιαφέροντος, πέρα φυσικά από το μουσικό χώρο, όπου διέπρεψε ως συνθέτης και σολίστ της κλασικής κιθάρας. Υπήρξε πάντα ένα ανήσυχο πνεύμα και φρόντιζε με κάθε ευκαιρία να παρεμβαίνει διακριτικά καταθέτοντας με νηφάλιο τρόπο την άποψή του είτε για θέματα σχετικά με την τέχνη, είτε κάποτε και για γενικότερα κοινωνικά θέματα της επικαιρότητας.

Ανάμεσα λοιπόν σε όλα αυτά τα ευρέα ενδιαφέροντά του περιλαμβάνεται και η συγγραφική του δραστηριότητα που απέδωσε πρωτότυπα και πολύ αξιόλογα πονήματα, όπως ο υπερπολύτιμος και ογκώδης τόμος του "Παγκόσμιου Μουσικού Χρονολογίου" με 1145 σελίδες μεγάλου μεγέθους που εκδόθηκε το 2013 από τις εκδόσεις Ianos. 

Την ίδια εκείνη χρονιά ο συνθέτης εξέδωσε άλλο ένα συγγραφικό του πόνημα με τίτλο "Περί ελληνικού τραγουδιού το ανάγνωσμα" που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Γαβριηλίδης, όπου καταθέτει την προσωπική του πλούσια πείρα ως μουσικός και παιδαγωγός θίγοντας σημαντικά ζητήματα που αφορούν στο ελληνικό τραγούδι σε μια διαδρομή ενός αιώνα, από την εποχή του Αττίκ μέχρι σήμερα. 

Για την τεκμηρίωση των απόψεών του ο συνθέτης αποφάσισε να ενσωματώσει στο βιβλίο κι έναν ψηφιακό δίσκο με ειδικότερο τίτλο "Με δανεικά ιδανικά" που περιλαμβάνει εννέα συνολικά κομμάτια, από τα οποία τα έξι είναι τραγούδια σε στίχους της παλιότερης συνεργάτιδάς του Μαίρης Φασουλάκη, ενώ τα υπόλοιπα τρία είναι οργανικά θέματα για δύο κλασικές κιθάρες. Υπέροχα μελωδικές στιγμές στην οικεία λυρική ατμόσφαιρα του συνθέτη με την κιθάρα πάντα να πρωταγωνιστεί, ενώ η λιτή κι απόλυτα λειτουργική οργανική συνοδεία περιλαμβάνει ακουστικά όργανα, όπως φλάουτο, ακορντεόν, κοντραμπάσο και κρουστά. Ερμηνευτές των τραγουδιών είναι ο Μίλτος Πασχαλίδης, η Μόρφω Τσαϊρέλη και η Μυρτώ Ναούμ. Δεύτερη κιθάρα στα τρία ντούο παίζει ο Γιώργος Τοσικιάν.

Νότης Μαυρουδής: Άγρυπνο φεγγάρι (2019)

Η σημερινή ημέρα αποτελεί μια θλιβερή επέτειο, καθώς συμπληρώθηκε ένας ακριβώς χρόνος από τον αδόκητο και άδικο θάνατο του εκλεκτού συνθέτη, κορυφαίου κλασικού κιθαριστή, παιδαγωγού και συγγραφέα Νότη Μαυρουδή (1945-2013), ενός σεμνού και συνεπούς δημιουργού επί εξήντα σχεδόν χρόνια που ξεκίνησε νεότατος ως νεοκυματικός συνθέτης με βασικό ερμηνευτή τον Γιώργο Ζωγράφο αιφνιδιάζοντας μάλιστα όλο το μουσικό κατεστημένο της εποχής, όταν κέρδισε το 1965 το πρώτο βραβείο στο φεστιβάλ τραγουδιού της Θεσσαλονίκης με το υπέροχο "Ήταν μεγάλη η νύχτα" που ερμήνευσε η Σούλα Μπιρμπίλη. Η μακρόχρονη καριέρα του είχε πολύ ενδιαφέρουσες μεταλλάξεις, αφού για ένα σημαντικό διάστημα είχε εγκαταλείψει το τραγούδι, για να αναλάβει την έδρα κλασικής κιθάρας στην Civica Scuola di Musica Claudio Abbado του Μιλάνου (1970-1975). 

Ο πρώτος ολοκληρωμένος κύκλος τραγουδιών του Νότη Μαυρουδή με τίτλο "Άσμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας" κυκλοφόρησε το 1968 και βασίστηκε σε ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη. Αυτή η εντυπωσιακή αρχή έδειξε κι ένα δρόμο που αργότερα θα ακολουθούσε με συνέπεια ο συνθέτης, ο οποίος συχνά κατέφευγε στον ποιητικό λόγο ντύνοντας με λυρικά χρώματα πολλά εκλεκτά ποιητικά κείμενα ακόμη και για παιδικούς κύκλους τραγουδιών ("Μουσικό ανθολόγιο", 2003). 

Μία λοιπόν από τις τελευταίες του δισκογραφικές εργασίες, ελάχιστα γνωστή μάλλον στο ευρύ κοινό, ήταν βασισμένη αποκλειστικά στον ποιητικό λόγο. Τίτλος της: "Άγρυπνο φεγγάρι". Κυκλοφόρησε το 2019 από τις εκδόσεις Ianos και περιλαμβάνει δεκατρία μελοποιημένα ποιήματα Ελλήνων ποιητών από τον 19ο και τον 20ο αιώνα φτάνοντας ως την περιβόητη Γενιά του '30. Ειδικότερα, έχουν επιλεγεί ποιήματα των Γεώργιου Βιζυηνού, Γιώργου Σαραντάρη, Κώστα Καρυωτάκη, Ναπολέοντα Λαπαθιώτη, Κώστα Βάρναλη, Μαρίας Πολυδούρη και Γιώργου Σεφέρη. Κάποια από αυτά προέρχονται από παλιότερες δουλειές του συνθέτη ("Βράδυ", "Κοντά σου") κι εδώ ακούγονται σε δεύτερη εκτέλεση με νέα ενορχήστρωση. Για την ερμηνεία τους επιστρατεύτηκαν μερικοί από τους σημαντικότερους ερμηνευτές της νεότερης γενιάς, δηλαδή η Νένα Βενετσάνου, ο Σωκράτης Μάλαμας, ο Αλκίνοος Ιωαννίδης, ο Χρήστος Θηβαίος, η Μόρφω Τσαϊρέλη και η Μαρία Θωίδου.

Η μουσική του Μαυρουδή ακολουθεί τη γνωστή του μελωδική μανιέρα με ισχυρές δόσεις λυρικής διάθεσης που τονίζεται από την κυρίαρχη παρουσία της κιθάρας του, ενώ στη λιτή συνοδευτική ενορχήστρωση συνέπραξε ο Γιάννης Παπαζαχαριάκης. Η προσεγμένη έκδοση συνοδεύεται από ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον και αποκαλυπτικό κείμενο του συνθέτη, ο οποίος μεταξύ άλλων εξομολογείται: "Οι μελοποιήσεις μου σ' αυτό το άλμπουμ συνιστούν μια σύγχρονη εκδοχή της μουσικής φόρμας, η οποία πρυτάνευε στο ελληνικό τραγούδι ήδη από το '60 με σπουδαίους δημιουργούς και θεμελιακό έργο που προώθησε τον ποιητικό λόγο σε ολόκληρη την ελληνική κοινωνία. Σηματοδοτούν μια ιδεολογική επιστροφή σ' αυτήν την πρωτοποριακή μουσική αντίληψη, σ' αυτόν τον μουσικοποιητικό λόγο που για διάφορες αιτίες έχει πλέον σχεδόν εγκαταλειφθεί...".