Ο Μίκης επί χούντας: Ο Ήλιος και ο Χρόνος (1972/1975)

Έγκλειστος στα μπουντρούμια της Γενικής Ασφάλειας στη Μπουμπουλίνας από το καλοκαίρι του 1967 ο Μίκης Θεοδωράκης προσπαθούσε να κρατηθεί όρθιος αναμετρώντας το χρόνο που μέσα στην πλήρη απομόνωση έμοιαζε να χάνει το πραγματικό του μέγεθος, καθώς η μόνη προοπτική του έδειχνε το μοιραίο τέλος. Ο Μίκης δεν το έβαλε ποτέ κάτω και θέλησε να γαντζωθεί από την ιδέα της ζωής καταγράφοντας πρόχειρα στο χαρτί με ολοφάνερη φιλοσοφική διάθεση τα περίπλοκα συναισθήματα που γεννούσε ο απροσδιόριστος χρόνος με την συμπυκνωμένη εμπειρία που κρύβει μέσα του. Ο ίδιος εξομολογείται στο βιβλίο του "Χρέος": 

"...περίμενα το μαρτύριο και το θάνατο. Τότε έγραψα 32 ποιήματα. Τις προηγούμενες νύχτες τις πέρασα άγρυπνος περιμένοντας από στιγμή σε στιγμή να με πάρουν για το μαρτύριο ή για την εκτέλεση. Όλη μου η ύπαρξη σημαδεύτγκε από την αναμονή του βέβαιου θανάτου. Καθώς ο χρόνος κυλούσε επίμονα και βασανιστικά έβλεπα με το νου μου καθαρά την εικόνα της τελευταίας στιγμής... Δεν είμαι ποιητής, όμως όταν οι στίχοι άρχισαν να σφυροκοπούν το μυαλό μου, ένιωσα πόσο οι λέξεις μπορεί να ντυθούν στο αίμα. Πόσο μπορεί να με λυτρώσουν. Είμαι δημιουργός. Νικώ το χρόνο και το θάνατο. Είμαι ο χρόνος. Νά γιατί ο ΗΛΙΟΣ και ο ΧΡΟΝΟΣ έγιναν ο κύκλος της ΖΩΗΣ και του ΘΑΝΑΤΟΥ. Τελικά έγιναν ο νικητήριος κύκλος. Νίκη πικρή, γιατί η ψυχή του ποιητή πονά για όλους τους ανθρώπους. Ακόμα και γι' αυτούς που τον μισούν και τον βασανίζουν...".

Στο διάστημα από τον Αύγουστο μέχρι τον Σεπτέμβρη του 1967 ο Μίκης έγραψε συνολικά 32 ποιήματα, από τα οποία έντυσε μουσικά τα 15 σχηματίζοντας τον κύκλο "Ο Ήλιος και ο Χρόνος".  Η μουσική ηχεί ασθμαίνουσα και αιχμηρή, έτσι που να αναδεικνύεται ο αυθόρμητος, αλλά αγχώδης ποιητικός λόγος. Το έργο πρωτοπαίχτηκε πολύ αργότερα στη Γαλλία, τον Σεπτέμβρη του 1970. Κυκλοφόρησε αρχικά στη Γαλλία το 1972 με τον τίτλο "Theodorakis in Concert". Πρόκειται για ζωντανή ηχογράφηση με αφηγητή τον Georges Wilson που απαγγέλλει τα ποιήματα στα γαλλικά κι ερμηνευτές τη Μαρία Φαραντούρη, τη Μαρία Δημητριάδη, τον Αντώνη Καλογιάννη και τον Πέτρο Πανδή.

Στην ίδια σειρά συναυλιών του Μίκη στο Παρίσι παίχτηκε επίσης το έργο "Επιφάνια Αβέρωφ", καντάτα για φωνή, χορωδία και ορχήστρα, που έγραψε ο συνθέτης τον Γενάρη του 1968 στις φυλακές Αβέρωφ. Το έργο αποτελεί νέα επεξεργασία του τραγουδιού "Κράτησα τη ζωή μου" από τον κύκλο "Επιφάνια" σε ποίηση Γιώργου Σεφέρη που είχε ηχογραφηθεί αρχικά σε πιο σύντομη μορφή το 1961 με τη φωνή του Γρηγόρη Μπιθικώτση. Στη νέα και ολοκληρωμένη του εκδοχή το ποίημα ερμηνεύεται από τον Αντώνη Καλογιάννη, ενώ στον πρόλογο ακούμε τη φωνή του διάσημου ηθοποιού Yves Montand.

Σημειώνω ότι το 1971 ηχογραφήθηκε εκ νέου το έργο με τη Μαρία Δημητριάδη και τον Γιώργο Καπερνάρο και κυκλοφόρησε σε δίσκο από την ολλανδική CNR, ενώ το 1974 επανεκδόθηκε στα ελληνικά από την ΕΜΙ. Επίσης το 1977 το έργο ξαναηχογραφήθηκε ζωντανά από συναυλία στο Λυκαβηττό με ερμηνευτές τους Πανδή, Ζορμπαλά, Μιχαηλίδου και Μητσοβολέα και κυκλοφόρησε το 1978 από τη γαλλική Galata.

(c) 2LP | Minos | 1975 | Πηγή: d58