Ο Μίκης επί χούντας: Τα 18 Λιανοτράγουδα της Πικρής Πατρίδας (1973)

Τα "18 Λιανοτράγουδα της Πικρής Πατρίδας" είναι μια από τις πιο δημοφιλείς ποιητικές συνθέσεις του μεγάλου ποιητή Γιάννη Ρίτσου. Γράφτηκαν το 1968 κατόπιν παραγγελίας του Μίκη Θεοδωράκη, ενόσω ο ποιητής βρισκόταν εξόριστος στη Λέρο. Τα 16 από τα 18 ποιήματα γράφτηκαν μέσα σε μια μέρα, ενώ αργότερα στη Σάμο προστέθηκαν τα άλλα δύο. Ωστόσο στα χέρια του συνθέτη έφτασαν μόλις στα 1971 στο Παρίσι κι αυτός τα μελοποίησε αμέσως και τα παρουσίασε στις μεγάλες συναυλίες που έδινε σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες. Η πρώτη δημόσια εκτέλεση έγινε στο Λονδίνο στις 17 Ιανουαρίου 1973.

Πρόκειται για ένα κύκλο ποιημάτων στο ύφος των δημοτικών λιανοτράγουδων, δηλαδή τετράστιχων ανομοιοκατάληκτων στροφών με δύο ζεύγη 15σύλλαβων στίχων που αναφέρονται στην ιστορία και τους αγώνες της χειμαζόμενης πατρίδας με αφορμή βέβαια την τρέχουσα πολιτική συγκυρία. Ο Ρίτσος λειτούργησε με έντονα αφαιρετική διάθεση συμπυκνώνοντας σε ελάχιστες λέξεις μεγάλα και βαθιά νοήματα μ’ ένα λόγο άμεσο και καίριο. Κάθε λέξη έχει το ιδιαίτερο ειδικό της βάρος. Η συλλογική μνήμη, το ελληνικό τοπίο, το θρησκευτικό και αγωνιστικό συναίσθημα συνιστούν τη θεματολογία του ποιητή.

Η μουσική προσαρμόζεται ιδανικά στο ποιητικό ύφος. Μελωδίες λιτές και άμεσες με λαϊκούς χρωματισμούς που υπηρετούν τον ποιητικό λόγο με απόλυτο σεβασμό και διακριτικότητα. Το ακροτελεύτιο τραγούδι ("Τη Ρωμιοσύνη μην την κλαις"), ερμηνευμένο με συγκινητικό πάθος και ένταση από τον ίδιο τον συνθέτη, έγινε ένα από τα πιο εμβληματικά τραγούδια του στις μεγάλες μεταπολιτευτικές συναυλίες του σε όλη την επικράτεια.

Ο συγκεκριμένος κύκλος τραγουδιών είναι από τους πιο πολυτραγουδισμένους του συνθέτη. Γνώρισε πολλαπλές εκτελέσεις και δοκιμάστηκαν στην ερμηνεία του μερικοί από τους πιο μεγάλους τραγουδιστές που κατά καιρούς συνεργάστηκαν με τον Μίκη Θεοδωράκη. Εδώ σας παρουσιάζω την πρώτη από τις τέσσερις δισκογραφημένες εκδοχές του έργου που είναι και η πιο αυθεντική, γιατί έγινε με τη φροντίδα του ίδιου του Μίκη: Πρόκειται για ηχογράφηση που πραγματοποιήθηκε στο Παρίσι το 1973 και κυκλοφόρησε από την EMI France και αμέσως μετά από την ελληνική Minos, σε μια μάλλον παράτολμη πρωτοβουλία του Μάτσα, καθώς ακόμη δεν είχε πέσει το χουντικό καθεστώς! Πάντως αργότερα η έκδοση αυτή για κάποιο λόγο εξαφανίστηκε από τον κατάλογό της, για να επανεμφανιστεί μόλις στα 1997 σε ψηφιακή πλέον μορφή από τη μικρή εταιρία Άνοδος, με τροποποιημένο ωστόσο τον αρχικό τίτλο σε: "Λιανοτράγουδα: Τραγούδια της γλυκιάς πατρίδας"! Τραγουδούν: Μαρία Φαραντούρη, Πέτρος Πανδής, Αφροδίτη Μάνου, Αχιλλέας Κωστούλης και Μίκης Θεοδωράκης. 

Θυμίζω ότι το 1974 η Minos εξέδωσε τη 2η εκτέλεση και δημοφιλέστερη εκτέλεση του έργου με τον Γιώργο Νταλάρα και την Άννα, πράγμα που ίσως εξηγεί την παραγκώνιση από τους καταλόγους της εταιρίας της πρώτης εκτέλεσης, όπως προαναφέραμε. Πολύ ενδιαφέρουσες πάντως είναι και άλλες δύο εκτελέσεις του έργου που κυκλοφόρησαν μέσα στο 1974, η μία από τη Lyra και η άλλη (ημιτελής) από τη Philips.

(c) LP | Minos | 1973 | Πηγή: d58