Το "Μονόγραμμα" είναι το κορυφαίο ερωτικό ποίημα του Οδυσσέα Ελύτη. Γράφτηκε το 1971 και κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ίκαρος.
Το έργο αξιώθηκε πολλών και σημαντικών μελοποιήσεων τα κατοπινά χρόνια και μάλιστα σε ποικίλες μουσικές φόρμες. Η πρώτη μελοποιητική απόπειρα υπογράφεται από τον Γιάννη Ζουγανέλη (1983), ενώ το 1988 κυκλοφόρησε στη Γαλλία η δεύτερη μελοποίηση του έργου από τη σπουδαία Ελληνίδα μουσικό Angelique Ionatos (Αγγελική Ιωαννάτου). Το 1999 ηχογραφήθηκε μια πολύ ενδιαφέρουσα ανάγνωση με τη σύμπραξη του Μίκη Θεοδωράκη και της Ιουλίτας Ηλιοπούλου, οι οποίοι απαγγέλλουν σε μορφή διαλεκτικής αντίστιξης το ποίημα υπό τους ήχους του τρυφερότατου Adagio του Μίκη. Τέλος, το 2006 κυκλοφόρησε μια τρίτη ολοκληρωμένη μελοποίηση του έργου σε μορφή σκηνικής καντάτας από τον σπουδαίο συνθέτη Γιώργο Κουρουπό.
Ο Γιάννης Ζουγανέλης λοιπόν κατέχει την πρωτιά σ' αυτή την υπέροχη μουσική περιπέτεια του έργου, αν και ο δίσκος αυτός είχε μια πολύ παράξενη και άδικη μοίρα. Γιατί, ενώ αρχικά ο συνθέτης δούλεψε το έργο με την πλήρη συγκατάθεση του ποιητή, όταν ο δίσκος ετοιμάστηκε για κυκλοφορία, ο Ελύτης άλλαξε γνώμη και υποχρέωσε την εταιρία να μην τον βγάλει στην αγορά! Είναι πιθανόν να υποκρύπτονται οικονομικοί λόγοι για την απαγόρευση αυτή, αλλά η ουσία είναι ότι ο δίσκος εξαφανίστηκε από την αγορά κι ο συνθέτης στερήθηκε τη χαρά να προσφέρει στο ευρύ κοινό την πιο φιλόδοξη εργασία του σε μια εποχή που ακόμη το μουσικό αισθητήριο του κόσμου μπορούσε να εκτιμήσει και πιο απαιτητικές μουσικές προτάσεις, γιατί δεν είχε αποπροσανατολιστεί στο βαθμό που συμβαίνει στις μέρες μας!
Το ευτύχημα πάντως είναι ότι διασώθηκε η αρχική μήτρα αυτής της ιστορικής ηχογράφησης κι έτσι από χέρι σε χέρι πέρασε σ' ένα στενό κύκλο συλλεκτών, για να μπορούμε σήμερα να τη χαρούμε, έστω και χωρίς αυθεντικά εξώφυλλα, παρά με κάποια δικά μου αυτοσχέδια σκαριφήματα!
Το υλικό λοιπόν που έχουμε στα χέρια μας αποτελεί μια άκρως ενδιαφέρουσα μουσική προσέγγιση που καταδεικνύει τη σοβαρότητα του δημιουργού απέναντι σ' ένα δύσκολα μελοποιήσιμο κείμενο που ο ελεύθερος στίχος του δεν διευκολύνει στην προσπάθεια δημιουργίας κανονικών τραγουδιών με στρογγυλεμένες και συμμετρικές μελωδίες. Γιαυτό και ο συνθέτης προτίμησε να παραμείνει σε ρόλο περισσότερο υποστηρικτικό του αριστουργηματικού ποιητικού λόγου. Ως προς τη δομή της η σύνθεση περιλαμβάνει μια οργανική εισαγωγή, επτά τραγούδια και τρία ορχηστρικά ιντερμέδια.
Στην ερμηνεία των τραγουδιών συμμετέχει πλάι στον συνθέτη η σύζυγός του Ισιδώρα Σιδέρη, ενώ από ένα τραγούδι ερμηνεύουν η Δήμητρα Γαλάνη και ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου. Την ενορχήστρωση έκανε ο ίδιος ο Γιάννης Ζουγανέλης.
(c) LP | Minos | 1983 | mp3 | πηγή: ΟΟ/d58
11 σχόλια:
Μπράβο για το ηχογράφημα που ανακαλύφθηκε και είναι ωραίο και γενναιόδωρο που το μοιράζεστε μαζι μας. Βρίσκω όμως δικαιολογημένη την επιλογή του ποιητή που απ ότι φαίνεται προτίμησε να δώσει βάρος στη συνεργασία του με τον Δημήτρη Λάγιο που δικαιώθηκε απ το χρόνο. Άλλώστε ποιήματα απ το Μονόγραμμα μελοποίησε, πετυχημένα κάπως, και ο Ηλίας Ανδριόπουλος αν δεν απατώμαι, πάλι με τη σύμφωνη γνώμη του ποιητή την ίδια περίοδο. Η εύκολη διέξοδος της μελοποίησε μεγάλων ποιητών μου φέρνει στη σκέψη την παροιμία για τα μεταξωτά βρακια!
ΚΑΙ Ο ΑΝΔΡΙΟΠΟΥΛΟΣ ΜΕΛΟΠΟΙΗΣΕ ΤΟ ΜΟΝΟΓΡΑΜΜΑ [ΚΑΛΥΤΕΡΑ ΑΠΟ ΟΛΟΥΣ ΤΟΛΜΩ ΝΑ ΠΩ].
https://www.youtube.com/watch?v=f9OxyzniRQQ
@blackpepper
Δε νομίζω πως είναι έτσι ακριβώς, όπως τα περιγράφετε, γιατί ο ποιητής έδωσε αρχικά τη συγκατάθεσή του και υπάρχουν μαρτυρίες ότι παρακολούθησε με μεγάλη ικανοποίηση την πορεία μελοποίησης του έργου από τον Ζουγανέλη. Ο δίσκος ηχογραφήθηκε και ξεκίνησε να διανέμεται, αλλά ξαφνικά ο ποιητής άλλαξε γνώμη απαιτώντας ένα υπέρογκο ποσό από την εταιρία, για να επιτρέψει την κυκλοφορία, με αποτέλεσμα ο δίσκος να αποσυρθεί από την αγορά! Δεν υποστηρίζω τις εταιρίες - κάθε άλλο! Αλλά σ' αυτήν την περίπτωση βλέπω μια περίεργη παλινωδία του ποιητή.
@Xronis Moreas
Έχετε δίκιο, ο Ανδριόπουλος μελοποίησε πράγματι αποσπάσματα του έργου. Εγώ βέβαια περιορίστηκα ν' αναφέρω μόνο τις τρεις ολοκληρωμένες μελοποιήσεις. Δεν έχω όμως την ίδια άποψη για τη μελοποίηση του Ανδριόπουλου, την οποία βρίσκω απλώς ικανοποιητική. Κατά τη γνώμη μου, η κορυφαία μελοποίηση ανήκει στην Αγγελική Ιωαννάτου (Ionatos) που εκδόθηκε στη Γαλλία. Μια μελοποίηση με λόγιο χαρακτήρα, άρα μάλλον δύσκολη στην ακρόαση για μη εξοικειωμένα αφτιά, αλλά με απόλυτη μουσική συνέπεια στο πνεύμα του κειμένου.
(λένε ότι) η "ετσι" σαμποτάρησε τη δουλειά με τον Ζουγανέ
Είστε σίγουροι ότι ο δίσκος κυκλοφόρησε ή μήπως ετοιμάστηκε να κυκλοφορήσει;; Κωδικός της ηχογράφησης υπάρχει (ΜΙΝΩΣ 478)προσωπικά όμως δε γνωρίζω κανέναν που να το έχει στην κατοχή του. Επίσης έγκυροι μελετητές της ελληνικής δισκογραφίας (Τσάμπρας, Πρίντεζης) αρνούνται ότι έχει κυκλοφορήσει...
Όχι, δεν είμαι σίγουρος και καλά κάνεις και το επισημαίνεις. Το σίγουρο είναι πάντως ότι ο δίσκος είχε ετοιμαστεί για κυκλοφορία, πήρε τον κωδικό έκδοσης και κάπου εκεί έγινε η παρέμβαση του ποιητή. Δεν έχει και πολλή σημασία όμως αυτή η λεπτομέρεια. Για μας αρκεί που το έργο πρόλαβε να ηχογραφηθεί κανονικά στο στούντιο κι έτσι μπορούμε να το χαρούμε...
Προσωπικά πιστεύω ότι η λεπτομέρεια αυτή είναι καταλυτικής σημασίας. Άλλο να το έχει έστω και ένας ένα γνήσιο αντίτυπο, με τα γνήσια εξώφυλλα, κι άλλο όλοι από ένα αντίγραφο. Και δεν μιλάω βέβαια με όρους του χρηματιστηρίου αξιών δίσκων...
@80johnk
Θα ήταν ευχής έργο να είχαμε ένα γνήσιο αντίτυπο, αλλά ας μην κολλάμε σε εμμονές υποχόνδριων συλλεκτών! Πάνω απ' όλα είναι το ίδιο το έργο και δευτερευόντως το περιτύλιγμα! Κι εμείς έχουμε το έργο! Ας μην είμαστε λοιπόν αγνωμονες απέναντι στην καλή μας τύχη!
Διαφωνούμε. Δεν πειράζει... Προσωπικά θεωρώ ότι τα εξώφυλλα και γενικά τα ένθετα δεν είναι απλά το περιτύλιγμα. Δεν μπορώ να θεωρήσω το εξώφυλλο του Άξιον Εστί λχ ή το ένθετο του Θεσσαλικού κύκλου περιτύλιγμα (Τα παραδείγματα άπειρα). Σίγουρα είναι σημαντικό το ακρόαμα, το Μονόγραμμα συγκεκριμένα το έχω από το 2010 και το έχω ίσως απομυθοποιήσει λίγο,αλλά το ένθετο και τα εξώφυλλα, επιμένω, δεν είναι περιτύλιγμα.
ΥΓ Φαντάζομαι το "εμμονές υποχόνδριων συλλεκτών" να μην αποδίδεται σε μένα.
Καλό Πάσχα
Το "εμμονές υποχόνδριων συλλεκτών" φυσικά και δε σε αφαρά! Αναφέρομαι σε κάποιους απίθανους τύπους που μπορούν να δώσουν μια περιουσία για ...ένα σώβρακο του Τζον Λένον, για παράδειγμα, ενώ πιθανόν να μην ξέρουν καλά καλά τα τραγούδια του!
Δεν διαφωνούμε ακριβώς. Όπως θα διαπίστωσες, στις προσφορές μου πασχίζω να έχω όσο γίνεται πιο άρτια τα εξώφυλλα κι όταν αυτά λείπουν λόγω καταστροφής ή άλλης αιτίας, κάθομαι και τα μαστορεύω μόνος μου. Αυτό πολλές φορές είναι μια πολύ επίπονη διαδικασία και μου παίρνει πολύ περισσότερο χρόνο από την ίδια την ψηφιοποίηση του ηχογραφήματος, γιατί μου είναι αδύνατον να απολαύσω ένα αρχείο χωρίς τους τίτλους και τα λοιπά συνοδευτικά του.
Αλλά λέω πολύ απλά ότι αν πρόκειται για κάτι πολύ σπάνιο, ένα ανέκδοτο έργο του Μάνου Χατζιδάκι, ας πούμε, τότε κομμάτια να γίνει! Ας μην έχω εξώφυλλα, αρκεί που έχω το έργο!!!
ΚΑΛΟ ΠΑΣΧΑ, φίλε μου...
Δημοσίευση σχολίου