Johann Christian Bach: 6 Συμφωνίες, Op.3 (Marriner, 1970)

Από τους ένδεκα γιους του Μπαχ μικρότερος ήταν ο Johann Christian Bach (1735-1782), ο οποίος γεννήθηκε στη Λειψία και πέθανε στο Λονδίνο, όπου έζησε τα τελευταία είκοσι χρόνια της ζωής του (από το 1762) και δημιούργησε το μεγαλύτερο μέρος του έργου του. Ο πατέρας του πρόλαβε να του δώσει τα πρώτα μουσικά μαθήματα, αλλά κυρίως μαθήτευσε δίπλα στον σπουδαίο αδελφό του Carl Philipp Emanuel που ήταν ήδη ο κορυφαίος συνθέτης της εποχής του. Στο Λονδίνο μάλιστα είχε την ευκαιρία να γνωριστεί και με τον Mozart, τη μουσική ιδιοφυία του οποίου είναι βέβαιο ότι επηρέασε σε σημαντικό βαθμό.

Το έργο του Johann Christian είναι πολυσήμαντο και ογκώδες και καλύπτει όλα τα μουσικά πεδία. Ξεχωρίζουν πάντως οι οργανικές του συνθέσεις, όπως τα πολυάριθμα κοντσέρτα για pianoforte, αλλά και οι πάνω από εξήντα σύντομες συμφωνίες του για ορχήστρα εγχόρδων.

Από τις συμφωνίες λοιπόν αυτές αγαπημένες μου είναι οι έξι Συμφωνίες, Op.3, που γράφτηκαν και δημοσιεύτηκαν στο Λονδίνο το 1765. Πρόκειται για σύντομες συνθέσεις με τριμερή ανάπτυξη που μοιάζουν σαν εισαγωγές για όπερα. Η ορχήστρα βασίζεται κυρίως στα έγχορδα, ενώ περιλαμβάνονται και δύο όμποε και κόρνα. Το πρώτο (γοργό) μέρος ακολουθεί κάπως ελεύθερα την ανάπτυξη της σονάτας, ενώ το δεύτερο (αργό) μέρος διακρίνεται για την μελωδικότητά του, για να καταλήξει κάθε έργο σε ένα χορευτικό γοργό φινάλε.

Από τις πάμπολλες ερμηνείες των έξι αυτών συμφωνικών αριστουργημάτων ξεχωρίζω μια παλιότερη του 1970 που τη θεωρώ και την καλύτερη. Παίζει η ιστορική συμφωνική ορχήστρα Academy of Saint Martin-in-the-Fields του Λονδίνου υπό την εγγυημένη διεύθυνση του στιβαρού αρχιμουσικού και ιδρυτή της Neville Marriner. Ο δίσκος εκδόθηκε από τη Philips ενταγμένος (κάπως καταχρηστικά βέβαια) στη σειρά Living Baroque.

CPE Bach: Συμφωνίες του Αμβούργου, Wq183 (Leppard, 1968)

Η οικογένεια Μπαχ υπήρξε η μεγαλύτερη μουσική οικογένεια της ιστορίας έχοντας αναδείξει πάνω από 50 μουσικούς σε διάστημα δύο αιώνων, από τον 16ο ως τα τέλη του 18ου αιώνα. Κορυφαία φυσιογνωμία μεταξύ όλων αυτών ήταν φυσικά ο Johann Sebastian Bach (1685-1750), ο οποίος με τη σειρά του μας έδωσε έξι γιους που υπηρέτησαν ευδόκιμα τη μουσική τέχνη, ανάμεσα στους οποίους οι δύο (Καρλ Φίλιπ Εμάνουελ και Γιόχαν Κρίστιαν) ανήκουν στις μεγάλες μορφές της "κλασικής" περιόδου του 18ου αιώνα. 

Ο Carl Philipp Emanuel Bach (1714-1788), τρίτος γιος του Γ. Σ. Μπαχ, υπήρξε σημαντικός συνθέτης με πληθώρα έργων σε κάθε μουσική φόρμα και έζησε στο μεταίχμιο μεταξύ Μπαρόκ και κλασικής περιόδου, ενώ θεωρείται ο συνθέτης που επηρέασε αποφασιστικά το μουσικό ύφος ενός Haydn, ακόμη κι ενός Beethoven! 

Από ένα μεγάλο αριθμό συμφωνικών έργων του συνθέτη για ορχήστρα εγχόρδων ξεχωρίζουν οι λεγόμενες "Συμφωνίες του Αμβούργου", οι οποίες είναι ταξινομημένες σε δύο σειρές με τους κωδικούς Wq 182 & 183. Δημοφιλέστερες είναι οι τέσσερις Συμφωνίες, Wq 183 που εκδόθηκαν το 1780 και θεωρείται ότι εμπεριέχουν εν σπέρματι στοιχεία που προαναγγέλλουν τον επερχόμενο ρομαντισμό, όπως χαρακτηριστικά μπορούμε να διαπιστώσουμε από το θαυμάσιο Larghetto της 3ης Συμφωνίας. Πάντως τα έργα αυτά ακολουθούν την τριμερή ανάπτυξη (γοργό - αργό - γοργό) που χαρακτηρίζει τη φόρμα του κοντσέρτου, ενώ ήδη εκείνη την εποχή η "κλασική" συμφωνία είχε τυποποιηθεί στην τετραμερή μορφή με την προσθήκη ενός Menuetto ως τρίτου μέρους πριν από το γοργό φινάλε.

Η έκδοση που σας παρουσιάζω περιέχει μια εξαιρετική ερμηνεία των έργων από την ορχήστρα English Chamber Orchestra υπό τη στέρεη διεύθυνση του Raymond Leppard. Η ηχογράφηση πραγματοποιήθηκε το 1968 και εκδόθηκε από τη Philips στη σειρά Living Baroque.

Johann Sebastian Bach: Τρίο Σονάτες BWV 1036-1039 (Goebel, 1981)

Ο πλήρης κατάλογος των έργων του Johann Sebastian Bach αριθμεί 1080 συνθέσεις μικρής ή μεγάλης διάρκειας ταξινομημένες κατά θεματικές ενότητες με τον κωδικό BWV (=Bach Werke Verzeichnis). Το πεδίο της μουσικής δωματίου είναι σχετικά περιορισμένο, αφού περιλαμβάνει συνολικά 40 έργα για σόλο όργανα (βιολί, βιολοντσέλο ή φλάουτο), αλλά και μικρούς οργανικούς συνδυασμούς δύο ή τριών οργάνων.

Μέσα στα έργα αυτά έχουν περιληφθεί και τέσσερις Σονάτες σε μορφή Τρίο (για τρία όργανα) με κωδικούς BWV 1036-1039, οι οποίες αποδίδονται στον Bach, αλλά πιθανότατα δεν είναι αυθεντικά δικά του έργα, αν και κάποια μέρη τους βασίζονται σε δικές του συνθέσεις.

Η Σονάτα BWV 1036 είναι γραμμένη για Βιολί, Τσέμπαλο και basso continuo (δηλαδή δεύτερο τσέμπαλο), αλλά παίζεται επίσης με δυο βιολιά ή δυο φλάουτα. Τα μέρη: Adagio - Allegro - Largo - Vivace.

Η Σονάτα BWV 1037 προορίζεται για δύο Βιολιά και Τσέμπαλο, αν και τη βρίσκουμε και στην εκδοχή με δύο Βιολοντσέλα και Πιάνο. Τα μέρη: Adagio - Alla breve - Largo - Gigue (Presto).

Η Σονάτα BWV 1038 έχει διανομή για Φλάουτο, Βιολί και Τσέμπαλο και πηγάζει από την αυθεντική Σονάτα για Βιολί BWV 1022. Τα μέρη: Largo - Vivace - Adagio - Presto.

Η Σονάτα BWV 1039 παίζεται με δύο Φλάουτα και Τσέμπαλο και βασίζεται στην αυθεντική Σονάτα για Βιόλα ντα γκάμπα BWV 1027. Τα μέρη: Adagio - Allegro ma non tanto - Adagio e piano - Allegro moderato.

Ανεξαρτήτως πάντως του ζητήματος της αυθεντικότητας αυτών των έργων εκείνο που έχει σημασία είναι ότι πρόκειται για πανέμορφες συνθέσεις, οι οποίες μάλιστα έχουν το προσόν να ερμηνεύονται εδώ από ένα σπουδαίο οργανικό σύνολο ειδικευμένο σε εκτελέσεις με αυθεντικά όργανα εποχής, την περίφημη Musica Antiqua Koln, δεύτερο σημαντικό σύνολο με έδρα την Κολωνία της Γερμανίας μετά το παλιότερο Collegium Aureum που γνωρίσαμε ήδη. Ιδρύθηκε το 1973 από τον βιολονίστα Reinhard Goebel, ο οποίος το διηύθυνε για πάνω από 30 χρόνια, μέχρι το 2007 που έπαψε να υφίσταται. 

Johann Sebastian Bach: Διπλό & Τριπλό Κοντσέρτο (Collegium Aureum, 1976)

Για σήμερα επέλεξα άλλη μια εξαιρετική αναλογική έκδοση με δύο αγαπημένα κοντσέρτα του Johann Sebastian Bach. Πρόκειται για τα έργα: "Διπλό Κοντσέρτο" για Βιολί, Όμποε, Έγχορδα και basso continuo με αριθμό καταλόγου BWV 1060 και "Τριπλό Κοντσέρτο" για Φλάουτο traverso, Βιολί, Τσέμπαλο, Έγχορδα και basso continuo με κωδικό BWV 1044.

Το Κοντσέρτο BWV 1060 είναι ένα από τα ωραιότερα που μας χάρισε ο μεγάλος συνθέτης, έργο γραμμένο κατά την περίοδο 1717-1723, αν και η αρχική του γραφή δεν διασώθηκε και σήμερα το γνωρίζουμε μέσω της αποκατεστημένης του μορφής, αλλά και μέσω του Κοντσέρτου για δύο Τσέμπαλα με τον ίδιο αριθμό καταλόγου που αποτελεί μεταγενέστερη μεταγραφή της πρωτότυπης μορφής του έργου, το οποίο αναπτύσσεται σε τρία μέρη με τις ενδείξεις: Allegro - Adagio - Allegro.

Το Κοντσέρτο BWV 1044 που έρχεται ως συνέχεια των τριών Κοντσέρτων για Βιολί (BWV1041-1043), δεν αποτελεί πρωτότυπη σύνθεση, αλλά έργο συμπιληματικό με ιδέες παρμένες από παλιότερες συνθέσεις του Bach είτε για Τσέμπαλο (BWV894), είτε για Εκκλησιαστικό Όργανο (BWV527). Γράφτηκε γύρω στο 1727 και περιλαμβάνει επίσης τρία μέρη: Allegro - Adagio ma non tanto e dolce - Alla breve.

Τα έργα ερμηνεύονται από την ορχήστρα Collegium Aureum με όργανα εποχής, ένα ιστορικό οργανικό σύνολο που ιδρύθηκε στην Κολωνία της Γερμανίας το 1962 και στα τριάντα περίπου χρόνια του βίου του μας κληροδότησε μια σπουδαία παρακαταθήκη εξαιρετικών ερμηνειών σε έργα της περιόδου του Μπαρόκ. Η παρούσα ηχογράφηση εκδόθηκε σε αναλογικό δίσκο από τη Deutsch Harmonia Mundi το 1976 και μεταξύ των σπουδαίων σολίστ περιλαμβάνονται οι διάσημοι Barthold Kuijken (φλάουτο) και Bob van Asperen (τσέμπαλο).

Johann Sebastian Bach: Κοντσέρτα για Βιολί (Harnoncourt, 1967)

Μιας και τις τελευταίες ημέρες στραφήκαμε στο πεδίο της λόγιας μουσικής, θα ήθελα να κλείσουμε τη χρονιά παραμένοντας στο χώρο αυτό και μάλιστα επικεντρώνοντας στον κορυφαίο εκπρόσωπο της θρησκευτικής μουσικής ανά τους αιώνες, δηλαδή τον Johann Sebastian Bach (1685-1750), αλλά και στους επιγόνους του, αφού η οικογένεια Bach ανέδειξε κι άλλες κορυφαίες προσωπικότητες στη μουσική δημιουργία του 18ου αιώνα.

Θέλω λοιπόν σήμερα να σταθούμε στα τρία αγαπημένα Κοντσέρτα για Βιολί του Μεγάλου Κάντορα, τα δύο για σόλο βιολί και το τρίτο για δύο βιολιά. Τα τρία αυτά έργα καταγράφονται με συνεχόμενη αρίθμηση στον κατάλογο συνθέσεων του Bach με τους κωδικούς BWV1041-1043, παρόλο που δε γράφτηκαν με την ίδια χρονική διαδοχή ή σε κοντινές χρονικές αποστάσεις μεταξύ τους.

Το 1ο Κοντσέρτο για ένα Βιολί (BWV1041) πάντως, γραμμένο σε ελάσσονα κλίμακα, είναι το παλιότερο και η γραφή του τοποθετείται μεταξύ 1717 και 1723. Ακολουθεί την τυπική τριμερή ανάπτυξη με τα μέρη: Allegro moderato - Andante - Allegro assai. Μάλιστα ο συνθέτης αργότερα το επεξεργάστηκε και σε μορφή Κοντσέρτου για Τσέμπαλο με αριθμό καταλόγου BWV1058. Το 2ο Κοντσέρτο για Βιολί (BWV1042) σε μείζονα κλίμακα γράφτηκε γύρω στο 1723, είναι επίσης τριμερές (Allegro - Adagio - Allegro assai) και διαθέτει ένα από τα μελωδικότερα αργά μέρη (Adagio) που έγραψε ο συνθέτης, ενώ κι αυτό διασκευάστηκε σε Κοντσέρτο για Τσέμπαλο με αριθμό BWV1054. 

Ωστόσο δημοφιλέστερο απ' όλα είναι το 3ο Κοντσέρτο για δυο Βιολιά (BWV1043) σε ελάσσονα κλίμακα, γραμμένο στο διάστημα μεταξύ 1718 και 1730, έργο όπου ο συνθέτης επιστρατεύει τη βαθιά γνώση των κανόνων της φούγκας και της αντίστιξης. Τα μέρη: Vivace - Largo ma non tanto - Allegro.

Leonard Bernstein: The Joy of Christmas (Sony, 1997)

To 1997 κυκλοφόρησε από τη Sony ένα ψηφιακό χριστουγεννιάτικο λεύκωμα με τίτλο "The Joy of Christmas" που περιλαμβάνει παλιότερες ηχογραφήσεις του διάσημου Αμερικανού συνθέτη και αρχιμουσικού Leonard Bernstein (1918-1990) με μελωδίες και τραγούδια για τη γιορτή των Χριστουγέννων.

Το κύριο σώμα του δίσκου καλύπτεται με δεκαέξι χριστουγεννιάτικα τραγούδια απ' όλο τον κόσμο, όπως Αγγλία, Ουαλία, Ρωσία, Αυστρία, Γερμανία, Γαλλία και Μεξικό. Ανάμεσά τους και μερικές πολύ γνωστές και πανέμορφες στιγμές, όπως: "O Come, All Ye Faithful", "Joy to the World", "God Rest Ye Merry, Gentlemen", "Deck the Jalls With Boughs of Holly", "Once in Royal David's City". Και φυσικά η πολυαγαπημένη "Άγια Νύχτα" (Stille Nacht / Silent Night) του Αυστριακού συνθέτη Franz Gruber. 

Ερμηνεύει το μεγάλο χορωδιακό σχήμα The Mormon Tabernacle Choir υπό τη διεύθυνση του Richard P. Condie, ενώ την ορχήστρα New York Philharmonic διευθύνει ο Leonard Bernstein. Η ηχογράφηση αυτού του υλικού πραγματοποιήθηκε στην πόλη Salt Lake City το 1963.

Ο ψηφιακός δίσκος του 1997 ωστόσο περιέχει και πρόσθετο υλικό, αυτή τη φορά παρμένο εξολοκλήρου από το πεδίο της λόγιας μουσικής με συνθέσεις επώνυμων δημιουργών. Περιλαμβάνεται λοιπόν η δημοφιλέστατη σουίτα από το μπαλέτο "Καρυοθραύστης" (έργο 71α) του μεγάλου Ρώσου συνθέτη του ρομαντισμού Piotr Ilitch Tchaikovsky (1840-1893), έργο που ασφαλώς κατέχει μια από τις κορυφαίες θέσεις δημοτικότητας μέσα σε ολόκληρη τη μουσική φιλολογία των αιώνων, το οποίο μάλιστα ταυτίζεται με το πνεύμα των Χριστουγέννων. Η ηχογράφηση πραγματοποιήθηκε στη Νέα Υόρκη το 1960.

Τέλος, περιλαμβάνονται και δύο ακόμη όμορφα κομμάτια, το τρυφερό "Children's Prayer" που προέρχεται από την παιδική όπερα Hansel und Gretel του Γερμανού ρομαντικού συνθέτη Engelbert Humperdinck (1854-1921), καθώς και το περίφημο "Αλληλούια" του Georg Friedrich Handel (1685-1759) από το αριστουργηματικό ορατόριο "Ο Μεσίας".

Herbert von Karajan, Leontyne Price: Christmas Songs (Decca, 1961)

Η δυτική θρησκευτική παράδοση από τον Μεσαίωνα μέχρι και τις μέρες μας κοσμείται με αμέτρητες μελωδίες εμπνευσμένες από το πνεύμα των Χριστουγέννων, πολλές από τις οποίες έχουν παγκόσμια απήχηση και τραγουδιούνται σε όλες τις γλώσσες του κόσμου. Υπάρχουν λοιπόν μελωδίες βασισμένες σε ιερά κείμενα ή ποιήματα μοναχών και κοσμικών ανώνυμων δημιουργών που χάνονται στα βάθη των αιώνων, αλλά και υπέροχες συνθέσεις επώνυμων δημιουργών της λόγιας μουσικής παράδοσης, είτε μεμονωμένες και αυτοτελείς, είτε ενταγμένες σε ευρύτερες θρησκευτικές δημιουργίες.

Το 1961 από τη μεγάλη βρετανική εταιρία Decca κυκλοφόρησε το χριστουγεννιάτικο άλμπουμ Christmas Songs με δύο βαριές υπογραφές, τη φωνή της κορυφαίας Αμερικανίδας σοπράνο Leontyne Price (γενν. 1927) και τη μουσική διεύθυνση του εμβληματικού Αυστριακού αρχιμουσικού Herbert von Karajan (1908-1989). Το άλμπουμ μας προσφέρει μια απολαυστική ανθολογία χριστουγεννιάτικων τραγουδιών της δυτικής παράδοσης από το Μεσαίωνα μέχρι τον 19ο αιώνα.  

Εδώ λοιπόν βρίσκουμε μερικές πασίγνωστες κι αγαπημένες μελωδίες, όπως η "Άγια νύχτα" (Silent Night / Stille Nacht) του Αυστριακού συνθέτη Franz Gruber, γραμμένη το 1818 κι έκτοτε καθιερωμένη ως το χαρακτηριστικότερο τραγούδι των Χριστουγέννων. Περιλαμβάνεται επίσης η θεσπέσια μελωδία Hark! The Herald Angels Sing του Μendelssohn που προέρχεται από το χορωδιακό έργο Festgesang (1840). Επίσης έχουμε το γλυκύτατο Holy Night του Γάλλου συνθέτη Adolph Adam, γνωστού κυρίως για το διάσημο μπαλέτο του Gizelle. Δεσπόζουν επίσης δύο θεσπέσια Ave Maria, ένα του Franz Schubert κι άλλο ένα συντεθειμένο με μελωδίες των J.S. Bach και Charles Gounod, καθώς και τη φωνητική προσαρμογή ενός κανόνα για εκκλησιαστικό όργανο (BWV769) του Bach με τίτλο Vom Himmel hoch da komm' ich her. Ο δίσκος κλείνει με ένα Alleluja του W.A. Mozart παρμένο από το νεανικό του μοτέτο Exsultate, jubilate, Κ.165 (1773).

Το άλμπουμ επίσης διανθίζεται και με αγαπημένα τραγούδια ανώνυμων ή άσημων δημιουργών, ανάμεσα στα οποία ξεχωρίζει το υπέροχο O Tannenbaum (ελληνικά: "Ω, έλατο") που είναι κάτι σαν γερμανικά κάλαντα για το χριστουγεννιάτικο δέντρο.

Τα σολιστικά μέρη ερμηνεύει κατανυκτικά η Leontyne Price, ενώ συμμετέχουν μεγάλα χορωδιακά σχήματα, όπως το περίφημο Singverein der Gesellschaft der Musikfreunde της Βιέννης. Την ιστορική ορχήστρα Wiener Philharmoniker (ίσως τη σημαντικότερη συμφωνική ορχήστρα του κόσμου) διευθύνει ο Haerbert von Karajan.

Johann Sebastian Bach: Καντάτες των Χριστουγέννων (John Eliot Gardiner)

Τα Χριστούγεννα αποτελούν ασφαλώς μια κορυφαία γιορτή του χριστιανικού κόσμου σε Ανατολή και Δύση. Η αισιόδοξη σημειολογία της γιορτής αυτής στάθηκε διαχρονικά σταθερή πηγή έμπνευσης των δημιουργών σε κάθε πεδίο της τέχνης και ειδικότερα στο πεδίο της μουσικής, είτε της λόγιας, είτε και της λαϊκής. Αναρίθμητες συνθέσεις μικρής ή μεγάλης διάρκειας, από απλά τραγούδια και ύμνους μέχρι σύνθετες δημιουργίες, όπως μοτέτα, καντάτες, λειτουργίες, μεγαλυνάρια (magnificat) και ορατόρια, κοσμούν την παγκόσμια μουσική φιλολογία και ανασύρονται αυτές τις ημέρες από το θησαυροφυλάκιο της μουσικής παρακαταθήκης των αιώνων.

Θα ήταν κοινοτοπία ασφαλώς να υπενθυμίσω ότι την πρωτοκαθεδρία στο συγκεκριμένο δημιουργικό πεδίο κατέχει ο μεγάλος Γερμανός συνθέτης της εποχής του μπαρόκ Johann Sebastian Bach (1685-1750), ο οποίος μας έχει κληροδοτήσει εκατοντάδες θρησκευτικές συνθέσεις, ανάμεσα στις οποίες ξεχωριστή θέση καταλαμβάνουν οι πάνω από 200 Καντάτες του (κοσμικές και θρησκευτικές), δηλαδή σκηνικές συνθέσεις μεσαίας συνήθως διάρκειας με εναλλασσόμενα μέρη χορωδιακά, σόλο και τραγουδιστικά. 

Μέσα λοιπόν σ' αυτό το υπέροχο corpus περιλαμβάνεται και ο κύκλος με τις χριστουγεννιάτικες καντάτες του Μεγάλου Κάντορα, τέσσερις από τις οποίες αποτελούν το περιεχόμενο μιας εξαιρετικής έκδοσης της Archiv (θυγατρικής της Deutsche Grammophon), εταιρίας ειδικευμένης στην παλιά μουσική. Ο συγκεκριμένος ψηφιακός δίσκος κυκλοφόρησε το 2000 και περιλαμβάνει τις Καντάτες με αριθμό καταλόγου BWV 63, 64, 121 & 133.

Η Καντάτα αρ.63 γράφτηκε στη Βαϊμάρη το 1713 προορισμένη να παίζεται ανήμερα των Χριστουγέννων. Αναπτύσσεται σε επτά μέρη. Για τη δεύτερη μέρα των Χριστουγέννων γράφτηκε στη Λειψία το 1724 η Καντάτα αρ.121 βασιμένη σε ποίηση του Λούθηρου. Οι άλλες δύο Καντάτες, αρ. 64 (Λειψία, 1723) και αρ.133 (Λειψία, 1724) γράφτηκαν για την τρίτη ημέρα των Χριστουγέννων.

Η εκτέλεση των τεσσάρων έργων υπογράφεται από τον κορυφαίο αρχιμουσικό για ερμηνείες με όργανα εποχής John Eliot Gardiner που διευθύνει υποδειγματικά το χορωδιακό σύνολο The Monteverdi Choir και τη σπουδαία ορχήστρα The English Baroque Soloists. Τα σόλο μέρη ερμηνεύουν οι: Ann Monoyios & Katherine Fuge (σοπράνο), Sara Mingardo (κοντράλτο), Derek Lee Ragin (κοντρατενόρος), Rufus Muller & Julian Podger (τενόροι), Stephan Loges & Gotthold Schwarz (βαθύφωνοι).

Ελένη Καραΐνδρου: Καλή πατρίδα, σύντροφε (1986)

Το 1986 η Ελένη Καραΐνδρου έγραψε τη μουσική για την ταινία του Λευτέρη Ξανθόπουλου "Καλή πατρίδα, σύντροφε". Πρόκειται για μια κοινωνική ταινία που αναφέρεται στο ελληνικό χωριό Μπελογιάννης έξω από τη Βουδαπέστη που το δημιούργησαν Έλληνες πολιτικοί πρόσφυγες μετά το τέλος του εμφύλιου πολέμου.

Η Ελένη Καραΐνδρου είχε πλέον εδραιώσει την παρουσία της στο πεδίο της κινηματογραφικής μουσικής έχοντας ήδη παρουσιάσει μερικά σπουδαία soundtrack, όπως η "Ρόζα" (1982), η "Τιμή της αγάπης" (1983) και κυρίως το "Ταξίδι στα Κύθηρα" (1984) που σηματοδότησε την έναρξη της μεγάλης συνεργασίας της με τον Θόδωρο Αγγελόπουλο.

Η μουσική της για την ταινία του Λευτέρη Ξανθόπουλου έχει αποκρυσταλλωμένα όλα τα χαρακτηριστικά του γνωστού της ύφους: Μελαγχολικά και αργόσυρτα θέματα, οργανικές αναπτύξεις που φλερτάρουν εμφανώς με τη λόγια γραφή, όλα δοσμένα με εξαιρετική ενορχηστρωτική φροντίδα που αναδεικνύει ανάγλυφα τους λεπτεπίλεπτους και μελωδικούς ηχοχρωματισμούς της μουσικής της.

Η ταινία παρουσιάστηκε σε ελληνικά και ξένα φεστιβάλ και απέσπασε το βραβείο μουσικής στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Ήταν η τρίτη βράβευση της συνθέτριας στη Θεσσαλονίκη για την κινηματογραφική της μουσική. Είχαν προηγηθεί οι βραβεύσεις των ταινιών "Ρόζα" (1982) και "Η τιμή της αγάπης" (1983).

Ελένη Καραΐνδρου: Εν πλω (1985)

Άλλο ένα ανέκδοτο soundtrack της σπουδαίας Ελένης Καραΐνδρου είναι αυτό που έγραψε για την ταινία "Εν πλω", μια καλογυρισμένη κωμωδία παραγωγής 1985, σε σενάριο και σκηνοθεσία του Σταύρου Κωνστανταράκου, η οποία απέσπασε πολλά βραβεία στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης εκείνης της χρονιάς. Στο σενάριο της ταινίας συνεργάστηκε και ο ποιητής και στιχουργός Γιάννης Νεγρεπόντης, ενώ πρωταγωνίστησε μια σειρά εκλεκτών ηθοποιών, μεταξύ των οποίων ο παλαίμαχος Μίμης Φωτόπουλος και οι νεότεροι Γιώργος Κιμούλης, Νίκος Καλογερόπουλος, Λίλα Καφαντάρη, Βασίλης Κολοβός και άλλοι.

Η Καραΐνδρου έκανε και πάλι έξοχη δουλειά με αυτοσχεδιαστικά οργανικά θέματα που ερμηνεύονται με κλασική ή ηλεκτρική κιθάρα, φυσαρμόνικα και βιολοντσέλο. Συμμετέχουν μάλιστα κορυφαίοι σολίστες των οργάνων αυτών: Ο Βαγγέλης Μπουντούνης στην κλασική κιθάρα, ο Γιάννης Σπάθας στην ηλεκτρική κιθάρα, ο Πάνος Κατσιμίχας στη φυσαρμόνικα κι ο Χρήστος Σφέτσας στο βιολοντσέλο.

Να διευκρινίσω ότι, αν και στην πλήρη του μορφή το συγκεκριμένο soundtrack παραμένει δυστυχώς ανέκδοτο, τα δυο βασικά του θέματα, των τίτλων και του φινάλε, έχουν περιληφθεί στην υπέροχη συλλογή "Ανέκδοτες ηχογραφήσεις" με σκόρπιες σκηνικές συνθέσεις της Καραΐνδρου που κυκλοφόρησε από τη Minos το 1990.

Ελένη Καραΐνδρου: Η τιμή της αγάπης (1984)

Λίγο πριν αρχίσει τη μνημειώδη συνεργασία της με τον Θόδωρο Αγγελόπουλο, η Ελένη Καραΐνδρου συνεργάστηκε με τη σκηνοθέτιδα Τώνια Μαρκετάκη στην αξιόλογη ταινία "Η τιμή της αγάπης", που αποτελεί κινηματογραφική διασκευή της νουβέλας "Η τιμή και το χρήμα" του Κερκυραίου συγγραφέα Κωνσταντίνου Θεοτόκη (1872-1923). Η ταινία προβλήθηκε το 1984 και απέσπασε πολλές διακρίσεις, όπως το κρατικό βραβείο καλύτερης ταινίας, σεναρίου, πρώτου γυναικείου ρόλου και μουσικής, καθώς και τη Χρυσή Ελιά στο Φεστιβάλ Μεσογειακού Κινηματογράφου.

Το soundtrack της ταινίας είναι από τα πιο αγαπημένα της συνθέτριας. Εναλλαγή θεμάτων λαϊκής και λόγιας γραφής συνθέτουν ένα πολύ όμορφο και συμπαγές ακρόαμα διανθισμένο μάλιστα με αυθεντικά κερκυραϊκά δίστιχα της ταβέρνας, ένα παλιό ρώσικο βαλσάκι ("Τα φύλλα") που ερμηνεύει η Παλαιά Φιλαρμονική της Κέρκυρας, καθώς κι ένα εξαιρετικό τραγούδι σε στίχους της σκηνοθέτιδας, που δίνεται σε διάφορες παραλλαγές (φωνητικές ή οργανικές) και ερμηνεύεται ιδανικά από τη Δήμητρα Γαλάνη. 

Στην εκτέλεση του έργου συμμετέχουν πολλοί εκλεκτοί μουσικοί, όπως ο Βαγγέλης Μπουντούνης και η Στέλλα Κυπραίου στην κιθάρα, ο Δημήτρης Βράσκος στο βιολί και το μαντολίνο, ο Χρήστος Σφέτσας στο βιολοντσέλο, ο Πέτρος Πρωτοπαπάς στο φλάουτο, ο Νίκος Γκίνος και ο Στάθης Κιοσόγλου στο κλαρίνο και ο Βαγγέλης Σκούρας στο κόρνο. Τα συμφωνικά μέρη ερμηνεύει ορχήστρα εγχόρδων που διευθύνει ο Λευτέρης Χαλκιαδάκης.

Ελένη Καραΐνδρου: Ρόζα / Περιπλάνηση (1982/1996)

Η πρώτη κινηματογραφική μουσική της Ελένης Καραΐνδρου γράφτηκε το 1975 για την ταινία "Το χρονικό μιας Κυριακής" του Τάκη Κανελλόπουλου κι ακολούθησε το 1979 η άγνωστη ταινία "Όμορφη πόλη" του Δημήτρη Σοφιανόπουλου. Την ίδια χρονιά συναντήθηκε με τον σκηνοθέτη Χριστόφορο Χριστοφή και το αποτέλεσμα ήταν η μουσική επένδυση δύο συνεχόμενων ταινιών, πρώτα η "Περιπλάνηση" και τρία χρόνια αργότερα η "Ρόζα".  

Η ταινία "Περιπλάνηση", παραγωγής 1979 σε σενάριο και σκηνοθεσία του Χριστόφορου Χριστοφή, με πρωταγωνιστές τους Ηλία Λογοθέτη, Δέσποινα Τομαζάνη, Λευτέρη Βογιατζή και Μίμη Φωτόπουλο, που αναφέρεται στο πρόβλημα του ελληνισμού της διασποράς, υποστηρίχθηκε με θαυμάσιο μουσικό υλικό που συνέθεσε η Ελένη Καραΐνδρου αναμιγνύοντας με μεγάλη δεξιοτεχνία συμφωνικά ηχοχρώματα με πινελιές λαϊκές και μελωδίες ατμοσφαιρικής ομορφιάς, όπως το θέμα των τίτλων ("Εργάτες στο Βερολίνου") ή το γκυκύτατο "Βαλσάκι στην εξοχή".

Η ταινία "Ρόζα" γυρίστηκε το 1982 και αναφέρεται στα χρόνια της επτάχρονης δικτατορίας και περιγράφει τη δραματική περιπέτεια μιας ομάδας προσφύγων από διάφορες χώρες (Ελλάδα, Γερμανία, Πολωνία) που καταφεύγουν σ' ένα πανδοχείο της Τεργέστης. Πρωταγωνίστησαν οι: Εύα Κοταμανίδου, Αντρέι Σεβερίν, Ντάνιελ Ολμπρίνσκι και Αλέκα Παΐζη. Η ταινία μάλιστα απέσπασε το βραβείο σκηνοθεσίας στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης της ίδιας χρονιάς. 

Η Καραΐνδρου έγραψε εδώ το πρώτο μεγάλο της soundtrack με εξαιρετικές μουσικές ιδέες και μεγάλη ρυθμική και μελωδική ποικιλία υπογραμμίζοντας με αδρούς χρωματισμούς τις δραματικές κορυφώσεις της ταινίας. Και πάλι καταφεύγει στη συμφωνική γραφή με πανέμορφες συμφωνικές μινιατούρες (Τίτλοι, Πανδοχείο, Σύλληψη) ή και θέματα μουσικής δωματίου (Τρίο), ενώ παρεμβάλλονται και δυο εξαιρετικά τραγούδια (Η μπαλάντα του Ρωμιού, Ρόζα) σε στίχους του σκηνοθέτη που ερμήνευσε η συνθέτρια, αν και το τραγούδι της "Ρόζας" μετέπειτα γνώρισε και άλλες πιο μεστές ερμηνείες (π.χ. Μαρία Φαραντούρη).

Ελένη Καραΐνδρου: Το χρονικό μιας Κυριακής (1975)

Η Ελένη Καραΐνδρου (γενν. 1939 ή 1941), μετά τη σύντομη θητεία της στο χώρο του απλού τραγουδιού στο πρώτο μισό της δεκαετίας του '70, κυρίως με τον κύκλο τραγουδιών "Η μεγάλη αγρυπνία" (1975) που ερμήνευσε η Μαρία Φαραντούρη, στράφηκε αμέσως στη σύνθεση σκηνικής μουσικής (θέατρο, κινηματογράφος, τηλεόραση), όπου βρήκε και το φυσικό της χώρο με τα λαμπρά αποτελέσματα στη συνέχεια που όλοι ξέρουμε. Η αλήθεια είναι ότι η μεγάλη της αγάπη ήταν το θέατρο κι έχει στο ενεργητικό της αμέτρητες θεατρικές μουσικές, κυρίως συνεργαζόμενη με τον σκηνοθέτη και σύζυγό της Αντώνη Αντύπα, οι οποίες στο μεγαλύτερο ποσοστό τους παραμένουν δυστυχώς ανέκδοτες.

Ωστόσο η Ελένη Καραΐνδρου έχτισε τη μεγάλη της καριέρα πάνω στις διάσημες κινηματογραφικές της δημιουργίες κι επομένως ένα αφιέρωμα στη μουσική που γράφτηκε για το νέο ελληνικό κινηματογράφο δε θα μπορούσε ασφαλώς να μην συμπεριλάβει την κορυφαία εκπρόσωπο αυτού του πεδίου που μεγαλούργησε κυρίως πλάι στον σκηνοθέτη Θόδωρο Αγγελόπουλο κατά το διάστημα 1984-2012, αλλά είχε και ουκ ολίγες συνεργασίες και με άλλους κινηματογραφιστές στα πρώτα δημιουργικά της χρόνια. 

Έτσι, ανοίγουμε σήμερα έναν ειδικό θεματικό κύκλο αφιερωμένο στην Ελένη Καραΐνδρου με τις κινηματογραφικές της συνεργασίες εκτός Αγγελόπουλου που ξεκίνησαν νωρίτερα και εξελίχθηκαν παράλληλα με τη συμπόρευσή της με τον μεγάλο σκηνοθέτη.

Η πρώτη λοιπόν επαφή της Καραΐνδρου με το πεδίο της κινηματογραφικής μουσικής είχε σημειωθεί ήδη στα μέσα της δεκαετίας του '70, όταν έγραψε τη μουσική για την ταινία του Τάκη Κανελλόπουλου "Το χρονικό μιας Κυριακής". Πρόκειται για ένα σπονδυλωτό κοινωνικό δράμα διαποτισμένο με έντονη μελαγχολική και ρομαντική διάθεση, δοσμένο με το γνωστό ποιητικό ύφος του ευαίσθητου σκηνοθέτη. Στην ταινία πρωταγωνίστησαν μεταξύ άλλων οι: Θάνος Τζενεράλης, Πόπη Άλβα, Δώρα Σιτζάνη, Αντώνης Θεοδωρακόπουλος, Τασσώ Καββαδία, Γιώργος Μετσόλης και Γιώργος Λέφας.

Η μουσική συνοδεύει διακριτικά τις αργές κινήσεις της κάμερας τονίζοντας τη μελαγχολική ατμόσφαιρα της ταινίας με λιτές οργανικές πινελιές δοσμένες με απέριττο τρόπο από ένα πιάνο, μια κιθάρα και λίγα ακόμη ακουστικά όργανα. Δυστυχώς το πρώτο αυτό soundtrack της Ελένης Καραΐνδρου παραμένει ανέκδοτο.

Δημήτρης Παπαδημητρίου: Το φως που σβήνει (2000)

Η πολυβραβευμένη ταινία "Το φως που σβήνει", τίτλος που μοιάζει ως αντιστροφή της περίφημης ποιητικής συλλογής "Το φως που καίει" του Κώστα Βάρναλη, γυρίστηκε το 2000 σε σκηνοθεσία Βασίλη Ντούρου και σενάριο Δέσποινας Τομαζάνη με θέμα την ιστορία ενός χαρισματικού παιδιού με ξεχωριστό ταλέντο στο κλασικό βιολί και με πρωταγωνιστές τους Αλέκο Αλεξανδράκη (στο φινάλε μιας μνημειώδους καριέρας), Βίκυ Βολιώτη, Vladimir Golosinski, Άλκι Κούρκουλο και Τάκη Σπυριδάκη.

Η ταινία αυτή έδωσε την ευκαιρία στον Δημήτρη Παπαδημητρίου να μας χαρίσει ένα από τα τελευταία μέχρι σήμερα κινηματογραφικά του soundtrack πλημμυρισμένο με ατμοσφαιρικές μελωδίες γεμάτες λυρισμό κι ευαισθησία.

Με τη γνωστή του άνεση ο συνθέτης κινείται σε πολλαπλά μουσικά πεδία, πότε σε ηχοχρώματα λόγια με πρωταγωνιστή το κλασικό βιολί του Γιάννη Γεωργιάδη, και πότε σε λαϊκά ή και φολκλορικά με τον λαϊκό βιολιστή Γιάννη Ζευγώλη. 

Περιλαμβάνονται επίσης και τρία τραγούδια, δύο σε στίχους του Γιάννη Γιαβάρα ("Ρώτησα κάποτε", "Μικρό παράθυρο") κι ένα της Χρύσας Κοντογεωργοπούλου ("Συννεφάκι") που ερμηνεύει η Φωτεινή Δάρρα, η οποία είχε ήδη εμφανιστεί ως ηθοποιός, αλλά με αφετηρία αυτά τα τραγούδια θα χτίσει πλάι στον Δημήτρη Παπαδημητρίου και μια πολύ αξιόλογη καριέρα ερμηνεύτριας.

Δημήτρης Παπαδημητρίου: Ο τσαλαπετεινός του Wyoming / Απών (1996)

Η ταινία "Ο τσαλαπετεινός του Wyoming" γυρίστηκε το 1995 και μ' αυτήν μας πρωτοσυστήθηκε ο πατρινός σκηνοθέτης Δημήτρης Ινδαρές - ναι, αυτός που δέχθηκε τη βάρβαρη εισβολή στο σπίτι του και την αδικαιολόγητη σύλληψή του από την αστυνομία προ διετίας τέτοια εποχή - κατακτώντας μάλιστα και το βραβείο του καλύτερου πρωτοεμφανιζόμενου σκηνοθέτη στο κινηματογραφικό φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, αλλά και το βραβείο καλύτερης ταινίας. 

Τη μουσική της ταινίας έγραψε ο Δημήτρης Παπαδημητρίου δημιουργώντας ένα περίπου αυτοτελές έργο που συμβαδίζει με τους ρυθμούς της ταινίας επί ίσοις όροις πάνω σε ένα πολυδιάστατο ύφος που διατρέχει τη μουσική έκφραση μέσα στο χρόνο συνδυάζοντας προσφυώς στοιχεία από την προκλασική ακόμη εποχή ως τον ιμπερσιονισμό ή τον μινιμαλισμό, αλλά και το ροκ και τα νεωτερικά έθνικ ηχοχρώματα. Περιλαμβάνει επίσης ένα τραγούδι ("Κι όλα αρχίζουν αλλιώς") σε στίχους του τραγουδοποιού Νίκου Ζούδιαρη που ερμηνεύει όμορφα η Ελευθερία Αρβανιτάκη, ενώ στα φωνητικά συμμετέχει η Νίκη MacKinnon-Λυρά.

Ο δίσκος περιλαμβάνει επίσης και ένα τηλεοπτικό soundtrack του συνθέτη, χαρακτηριστικό δείγμα της γόνιμης θητείας του επί μακρόν στο συγκεκριμένο πεδίο με πολλές ενδιαφέρουσες συνεργασίες του σε αξιόλογες τηλεοπτικές σειρές, όπως: "Αναστασία" (1993), "Μη φοβάσαι τη φωτιά" (1994), "Λόγω τιμής" (1997), "Η ζωή που δεν έζησα" (1998), "Φεύγα" (2002), "Λένη" (2003), "Οι μάγισσες της Σμύρνης" (2005), "Έτσι ξαφνικά" (2005). Εδώ λοιπόν έχουμε τη μουσική για τη σειρά του Mega "Απών" που προβλήθηκε το 1995 και σκηνοθέτησε ο Γιώργος Κορδέλλας σε σενάριο της Μιρέλλας Παπαοικονόμου. Έπαιξαν οι: Θέμις Μπαζάκα, Γιάννης Μπέζος, Μηνάς Χατζησάββας και Μυρτώ Αλικάκη. Η μουσική περιλαμβάνει οργανικά θέματα, ενίοτε με λαϊκούς χρωματισμούς, ενώ στα φωνητικά συμμετέχει και πάλι η Νίκη MacKinnon-Λυρά.

Δημήτρης Παπαδημητρίου: Αρχάγγελος του πάθους (1987)

Ο "Αρχάγγελος του Πάθους", ταινία του Νίκου Βεργίτση, παραγωγής 1987, σε σενάριο Νίκου Βεργίτση και Μαλβίνας Κάραλη, με πρωταγωνιστές τους Αντώνη Καφετζόπουλο, Ιζαμπέλ Οτερό, Όλια Λαζαρίδου, Φένια Παπαδόδημα, Αρτό Απαρτιάν κ.ά., αποτέλεσε την αφορμή για μία ακόμη συνεργασία του σκηνοθέτη με τον ανερχόμενο τότε πρωτοποριακό συνθέτη Δημήτρη Παπαδημητρίου, με τον οποίο είχε ήδη συνεργαστεί στην ταινία "Ρεβάνς" (1984). 

Και πράγματι, ο συνθέτης έγραψε ένα ακόμη αξιόλογο soundtrack, το οποίο μάλιστα απέσπασε και το βραβείο του Υπουργείου Πολιτισμού και του Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης. 

Ο αναλογικός δίσκος που εκδόθηκε αρχικά το 1987 από την εταιρία Antiope και επανεκδόθηκε ψηφιακά από τη Sony το 2004, περιλαμβάνει ουσιαστικά ένα νέο έργο, το οποίο πατώντας πάνω στις ιδέες του αυθεντικού soundtrack διαμορφώθηκε με χαρακτηριστικά λόγιας μουσικής και επισημαίνεται ως σκηνική σύνθεση ή συμφωνικό ποίημα ακολουθώντας το πρότυπο ανάπτυξης μιας κλασικής συμφωνικής δημιουργίας μοιρασμένης εδώ σε εννέα μέρη, επτά οργανικά και δύο χορωδιακά. 

Ωστόσο το έργο δεν ερμηνεύεται από κανονική συμφωνική ορχήστρα, αλλά από synthesizer που χειρίζεται ο ίδιος ο συνθέτης δημιουργώντας έτσι τελικά ένα έργο που φλερτάρει αμεσότερα προς την ηλεκτρονική μουσική. Τη χορωδία διευθύνει ο Σπύρος Λέισος, ενώ η ηχοληψία πραγματοποιήθηκε στο Λονδίνο. 

Δημήτρης Παπαδημητρίου: Ρεβάνς (1984)

Το 1983 γυρίστηκε η αξιόλογη ταινία "Ρεβάνς" σε σενάριο και σκηνοθεσία του Νίκου Βεργίτση, η οποία απέσπασε σχεδόν όλα τα βραβεία σε κάθε κατηγορία στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης την ίδια χρονιά. Πρωταγωνίστησαν οι: Αντώνης Καφετζόπουλος, Γιώτα Φέστα, Πάνος Ηλιόπουλος, Δημήτρης Πουλικάκος και Γιώργος Μοσχίδης.

Ο Δημήτρης Παπαδημητρίου έγραψε τη μουσική της ταινίας χαρίζοντάς μας ένα από τα καλύτερα κινηματογραφικά του soundtrack που μάλιστα τιμήθηκε με το Κρατικό Βραβείο Μουσικής. 

Πράγματι, πρόκειται για πολύ αξιόλογη δουλειά, η οποία ενσωματώνει με γνώση κι έμπνευση όλο το μουσικό οπλοστάσιο της παγκόσμιας μουσικής έκφρασης, όπως διαμορφώθηκε στη διάρκεια του περασμένου αιώνα, από την εποχή του ragtime και της τζαζ μέχρι τα σύγχρονα ρεύματα. Η σύνθεση έχει απόλυτα ατμοσφαιρικό χαρακτήρα και συνδυαζόμενη με την εικόνα αποκτά διαστάσεις που η απλή ακρόαση του δίσκου δεν είναι σε θέση να προσφέρει. 

Στο αγγλόφωνο τραγούδι "Oh! The Good Old Times" ακούμε τον Δημήτρη Πουλικάκο, στο κομμάτι "Hotel" τα φωνητικά ανήκουν στη Σαβίνα Γιαννάτου, ενώ στο "I'm Free Now" παίζουν οι Foxes.

Δημήτρης Παπαδημητρίου, Δημήτρης Λέκκας: Ηλεκτρικός άγγελος (1982)

Συνεχίζοντας με την παρουσίαση εκλεκτών soundtrack από τον νέο ελληνικό κινηματογράφο θα ήθελα να περάσω τώρα στον συνθέτη Δημήτρη Παπαδημητρίου, ο οποίος μας έχει δώσει πολύ αξιόλογα πράγματα στο πεδίο αυτό, έστω κι αν η δουλειά του είναι σχετικά μικρή σε ποσότητα.

Η αρχή έγινε το 1982, όταν ο Παπαδημητρίου συνεργάστηκε με τον συνθέτη Δημήτρη Λέκκα - στο ξεκίνημά τους ακόμη και οι δύο - για τη μουσική υποστήριξη της ταινίας "Ηλεκτρικός Άγγελος" του Θανάση Ρεντζή, παραγωγής 1981, που εκδόθηκε σε δίσκο βινυλίου το 1982 από τη CBS. 

Πρόκειται για μια καθαρά πειραματική ταινία σε μορφή πολυτροπικής δημιουργίας με ενσωματωμένα στοιχεία multimedia (όπως animation), η οποία μορφολογικά είναι δομημένη σε αυτόνομα μικρά σκετς που αφηγούνται τις μεταλλάξεις της ερωτικής έκφρασης μέσα στο χρόνο. Πρωταγωνιστούν οι: Φαίδων Γεωργίτσης, Γιώργος Κοτανίδης, Σοφία Ρούμπου και Γεωργία Ζώη.

Η μουσική καταφεύγει στην κυριαρχική χρήση του ηλεκτρονικού ήχου σε συνδυασμό με κάποια συμβατικά όργανα δημιουργώντας χαρακτηριστικά ηχοχρώματα που διατρέχουν το χρόνο και υπηρετούν πολύ λειτουργικά την εικόνα, αλλά μάλλον δύσκολα μπορούν να αυτονομηθούν ως ανεξάρτητο ακρόαμα. 

Στο soundtrack περιλαμβάνονται και δύο τραγούδια, ένα σε ποίηση του αρχαίου λυρικού ποιητή Ανακρέοντα (7ος αι. π.Χ.) που ερμηνεύει στην πρωτότυπη αρχαϊκή γλώσσα ο Δημήτρης Λέκκας κι άλλο ένα σε στίχους του σκηνοθέτη Δημήτρη Μαυρίκιου, που ερμηνεύει ο ίδιος μαζί με τη Λίνα Νικολακοπούλου.

Σταμάτης Σπανουδάκης: Επιτυχίες... με λόγια... (1994)

Ο Σταμάτης Σπανουδάκης ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του '70 με δυο κύκλους αγγλόφωνων τραγουδιών σε ύφος ροκ μπαλάντας (Beautiful Lies, 1972 | Looking Back, 1976), ενώ στη συνέχεια μας έδωσε μια σειρά παιδικών δίσκων, για να ακολουθήσει η γόνιμη εμπλοκή του στο πεδίο της κινηματογραφικής μουσικής. Από τις αρχές της επόμενης δεκαετίας έδειξε το ενδιαφέρον του για τη θρησκευτική μουσική και κάπου στα μέσα της δεκαετίας του '80, στο διάστημα 1986-1992, άρχισε να ηχογραφεί και κύκλους "έντεχνων" τραγουδιών με σημαντικούς Έλληνες ερμηνευτές, όπως η Ελευθερία Αρβανιτάκη (Κοντραμπάντο, Τανιράμα), η Ελένη Βιτάλη (Και μπήκαμε στα χρόνια), η Άλκηστις Πρωτοψάλτη (Δυο βήματα απ' την άμμο), ο Πέτρος Γαϊτάνος (Δίλημμα), ο Μανώλης Μητσιάς (Είμαι καλά, ευχαριστώ) και ο Γιάννης Πάριος (Επαφή).

Το 1994 λοιπόν ο συνθέτης, εγκαινιάζοντας την ιδιόκτητη δισκογραφική εταιρεία Stam Studio, δίνει στην κυκλοφορία ένα πολύ όμορφο άλμπουμ με τίτλο "Επιτυχίες... με λόγια..." που περιλαμβάνει δεκατέσσερα τραγούδια απ' όλη την ως τότε διαδρομή του στη δισκογραφία. Τραγούδια που γνώρισαν μεγάλη εμπορική απήχηση στο κοινό κι αγαπήθηκαν πολύ, παρόλο που πολλά γράφτηκαν για ταινίες του νέου ελληνικού κινηματογράφου. Ο ίδιος υπογράφει τη μουσική και τους στίχους. Ξεχωρίζουν ασφαλώς μερικά από αυτά, όπως: "Έφυγες νωρίς", "Η ακτή", "Ζωή κλεμμένη", "Ξαφνικός έρωτας". Ο δίσκος μάλιστα κλείνει με το αριστουργηματικό θέμα της ταινίας "Πέτρινα χρόνια" προσαρμοσμένο σε μορφή τραγουδιού με τη συγκλονιστική ερμηνεία του Στέλιου Καζαντζίδη.

Πολύ επιμελημένη έκδοση, κρυστάλλινος ήχος, πλούσιο ένθετο με πληροφοριακό υλικό και τους στίχους των τραγουδιών.

Σταμάτης Σπανουδάκης: Άντε γεια (1991)

Η δεκαετία του '90 μπαίνει με μια ακόμη ενδιαφέρουσα κινηματογραφική δουλειά του Σταμάτη Σπανουδάκη και μ' αυτήν θα κλείσουμε αυτό το αφιέρωμα.

Πρόκειται για τη δραματική ταινία "Άντε γεια", παραγωγής 1991, σε σκηνοθεσία Γιώργου Τσεμπερόπουλου που έγραψε και το σενάριο συνεργαζόμενος με τον συγγραφέα Βασίλη Αλεξάκη, με τον οποίο άλλωστε ο σκηνοθέτης (και ο συνθέτης) είχε συνεργαστεί και στην ταινία "Ξαφνικός έρωτας" (1984). 

Η ταινία βασίστηκε στο ομώνυμο μυθιστόρημα της Γιοβάννας που εκδόθηκε το 1986 και ήταν το πρώτο πεζογράφημα της σπουδαίας αυτής ερμηνεύτριας. Περιγράφει τον έρωτα ενός νεαρού με μια γυναίκα μεγαλύτερης ηλικίας. Πρωταγωνίστησαν οι Άλκης Κούρκουλος, Καίτη Παπανίκα, Βάνα Μπάρμπα και Τάνια Τρύπη, ενώ η ταινία απέσπασε πολλά βραβεία από το Υπουργείο Πολιτισμού και το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης.

Ο Σταμάτης Σπανουδάκης έγραψε άλλο ένα soundtrack βασισμένος στην κεκτημένη του ταχύτητα στο είδος. Ανάμεσα στα οργανικά θέματα υπάρχουν και δυο τραγούδια ("Σήμερα", "Φεύγουν οι ώρες") σε στίχους του συνθέτη που ερμήνευσε με επιτυχία ο Γιάννης Πάριος. Όλο το υλικό του δίσκου ενορχήστρωσε και εκτέλεσε ο ίδιος ο συνθέτης.

Σταμάτης Σπανουδάκης: Η φανέλα με το 9 (1988)

Η κινηματογραφική μουσική του Σταμάτη Σπανουδάκη κατά τη δεκαετία του '80 ήταν ιδιαίτερα παραγωγική μέσα από συνεργασίες με τους περισσότερους εκπροσώπους του νέου ελληνικού κινηματογράφου, αν και στενότερη σχέση ανέπτυξε με τον Παντελή Βούλγαρη που προέρχεται από την προηγούμενη γενιά κινηματογραφιστών.

Με τον Παντελή Βούλγαρη λοιπόν συνεργάζεται και πάλι τρία χρόνια μετά τα πολύ πετυχημένα "Πέτρινα χρόνια". Το 1988 συναντιούνται για δεύτερη φορά στην ταινία "Η φανέλα με το 9", που βασίζεται στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Μένη Κουμανταρέα (1931-2014), το οποίο είχε εκδοθεί το 1985 από τις εκδόσεις Κέδρος και αναφέρεται στον κόσμο του ποδοσφαίρου. Το σενάριο έγραψε ο Βαγγέλης Ραπτόπουλος και πρωταγωνίστησαν οι Στράτος Τζώρτζογλου, Θέμις Μπαζάκα, Νίκος Μπουσδούκος, Θανάσης Μυλωνάς, Νίκος Τσαχιρίδης, Σταμάτης Τζελέπης κ.ά.

Ο Σπανουδάκης έγραψε ένα πολύ ενδιαφέρον soundtrack που διαφέρει αρκετά από τα προηγούμενα, καθώς τα οργανικά ατμοσφαιρικά θέματα εναλλάσσονται με λαϊκά μοτίβα και τραγούδια με μπουζούκι. Ξεχωρίζουν δυο λαϊκά τραγούδια σε στίχους του συνθέτη: "Ένας, αλλά λέων" και "Ζωή κλεμμένη". Το πρώτο ερμηνεύει ο Λάζαρος Γεωργακόπουλος, ενώ το δεύτερο - ένα από τα ωραιότερα τραγούδια του συνθέτη - η Κατερίνα Σιαπαντά, αν και πιο γνωστό έγινε σε μια δεύτερη εκτέλεσή του από την Ελευθερία Αρβανιτάκη ένα χρόνο αργότερα από το δίσκο "Τανιράμα".

Περιλαμβάνονται επίσης και δυο χορωδιακά τραγούδια ως ύμνοι δύο αντιπάλων ποδοσφαιρικών ομάδων σε στίχους του Παντελή Βούλγαρη, ο οποίος μάλιστα συμμετέχει στην αυτοσχέδια χορωδία που τα ερμηνεύει. Μπουζούκι παίζει ο Βασίλης Ηλιάδης.

Σταμάτης Σπανουδάκης: Απουσίες (1987)

Ιδού ένας ακόμη ενδιαφέρων δίσκος του Σταμάτη Σπανουδάκη από τη δεκαετία του '80, τότε που παρουσίαζε σοβαρές δουλειές, ιδιαίτερα συνθέτοντας μουσική για τον νέο ελληνικό κινηματογράφο. 

Με τον σκηνοθέτη Γιώργο Κατακουζηνό είχε ήδη μια σημαντική συνεργασία με τη μουσική για την ταινία "Άγγελος" (1982). Πέντε χρόνια αργότερα ξανασυναντιούνται στην ταινία εποχής "Απουσίες", παραγωγής 1987, της οποίας το σκηνικό μάς μεταφέρει στις αρχές του 20ου αιώνα, ενώ παίρνει μέρος  μια πλειάδα σημαντικών πρωταγωνιστών, όπως οι: Νικήτας Τσακίρογλου, Θέμις Μπαζάκα, Πέμη Ζούνη, Νίκος Τζόγιας και Έλενα Ναθαναήλ. 

Για μια φορά ακόμη ο συνθέτης έγραψε ευφάνταστα ατμοσφαιρικά οργανικά θέματα, ανάμεσα στα οποία παρεμβάλλονται και κάποια τραγούδια που στηρίζονται σε ανώνυμα λαϊκά στιχουργήματα γραμμένα πάνω σε συνδυασμούς ασυνάρτητων συλλαβών, κάτι σαν παιδικά λεκτικά παιχνίδια. Στα φωνητικά η Ελευθερία Αρβανιτάκη και η Ντόρη Σπανουδάκη.

Σταμάτης Σπανουδάκης: Πέτρινα χρόνια (1985)

Το 1985 εγκαινιάζεται η γόνιμη συνεργασία του Σταμάτη Σπανουδάκη με τον σημαντικό σκηνοθέτη Παντελή Βούλγαρη, μια συνεργασία που αναπτύχθηκε σε τέσσερις συνολικά ταινίες του νέου ελληνικού κινηματογράφου, δηλαδή: "Πέτρινα χρόνια" (1985), "Η φανέλα με το 9" (1988), "Όλα είναι δρόμος" (1998) και "Νύφες" (2004). 

Παρά τη δεδηλωμένη απέχθεια του συνθέτη προς κάθε τι που έχει μυρωδιά αριστερού, είναι άξια προσοχής η στενή αυτή συνεργασία του με έναν δημιουργό σαν τον Βούλγαρη, ο οποίος πολιτικά ανήκει στην αντίπερα όχθη! Και είναι ακόμη πιο εντυπωσιακό ότι η συνεργασία τους ξεκίνησε με την πολυβραβευμένη ταινία "Πέτρινα χρόνια", παραγωγής 1985, μια ταινία που αναφέρεται στη μετεμφυλιακή Ελλάδα και στις διώξεις των αριστερών από τις συντηρητικές κυβερνήσεις της εποχής.

Πάντως η ταινία γνώρισε μεγάλες διακρίσεις και στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και στο εξωτερικό (Βενετία, Βαλένθια) και είχε δυο εξαιρετικούς πρωταγωνιστικούς ρόλους από τους σπουδαίους ηθοποιούς Δημήτρη Καταλειφό και Θέμιδα Μπαζάκα. Ανάλογα υψηλού επιπέδου είναι και η μουσική της επένδυση από τον Σταμάτη Σπανουδάκη σε μια φόρμα ενός βασικού θέματος με παραλλαγές. Πρόκειται βέβαια για ένα συγκλονιστικό μουσικό θέμα που αποδίδεται με σόλο κλαρίνο πάνω σε έναν διακριτικό ηλεκτρονικό καμβά που παίζει ο ίδιος ο συνθέτης. Στο κλαρίνο είναι ο εκλεκτός λαϊκός σολίστας Βασίλης Σαλέας, ενώ πάνω στην ίδια μελωδία αργότερα ο συνθέτης έγραψε και στίχους και το ερμήνευσε εξίσου συγκλονιστικά ο Στέλιος Καζαντζίδης!

Συμπληρωματικά στη μουσική της ταινίας περιλαμβάνεται και το βασικό μουσικό θέμα του συνθέτη για την ταινία "Μια τόσο μακρινή απουσία" (1985) σε σκηνοθεσία του Σταύρου Τσιώλη με πρωταγωνιστές τους Πέμη Ζούνη, Δήμητρα Χατούπη και Μηνά Χατζησάββα.

Σταμάτης Σπανουδάκης: Ξαφνικός έρωτας (1984)

Συνεχίζοντας τη γόνιμη δραστηριότητά του στο χώρο του νέου ελληνικού κινηματογράφου ο Σταμάτης Σπανουδάκης μας δίνει το 1984 ένα πολύ αξιόλογο κινηματογραφικό soundtrack για την ταινία "Ξαφνικός Έρωτας" του Γιώργου Τσεμπερόπουλου. 

Πρόκειται για μια τρυφερή ερωτική περιπέτεια βασισμένη στο βιβλίο "Talgo" του Βασίλη Αλεξάκη (1943-2021) που είχε κυκλοφορήσει από τις εκδόσεις Εξάντας το 1982 και ήταν το πρώτο ελληνικό βιβλίο του συγγραφέα. Πρωταγωνιστές της ταινίας ήταν οι Μπέττυ Λιβανού, Αντώνης Θεοδωρακόπουλος, Νικήτας Τσακίρογλου, Σοφία Σεϊρλή, Ειρήνη Κουμαριανού και Θανάσης Παπαγεωργίου.

Η μουσική του Σταμάτη Σπανουδάκη είναι προσαρμοσμένη στην ευαισθησία της ταινίας, ενώ η κορύφωσή της περιλαμβάνει το ομότιτλο υπέροχο τραγούδι (που ακούγεται σε δύο εκδοχές), πάνω σε στίχους του συνθέτη, ίσως το ωραιότερο που έγραψε ποτέ, ερμηνευμένο με συγκινητική και απέραντα εκφραστική τρυφερότητα από την Ελένη Βιτάλη.

Σταμάτης Σπανουδάκης: Άγγελος (1982)

Συνεχίζοντας με την αξιόλογη προσφορά του Σταμάτη Σπανουδάκη στο πεδίο της κινηματογραφικής μουσικής θα σταθούμε σήμερα σε μια άλλη εμβληματική ταινία του νέου ελληνικού κινηματογράφου που σημάδεψε την εποχή της.

Αναφέρομαι στη δραματική και ιδιαίτερα τολμηρή και πρωτότυπη ταινία "Άγγελος" που ο σκηνοθέτησε ο Γιώργος Κατακουζηνός βασισμένη σε αληθινό γεγονός που αναφέρεται στη σκοτεινή πλευρά της ερωτικής σχέσης, την ομοφυλοφιλία, και μάλιστα στην ακραία της έκφραση που μπορεί να φτάσει μέχρι το έγκλημα. 

Ο Μιχάλης Μανιάτης πρωταγωνίστησε μαζί με πολλούς άλλους αξιόλογους ηθοποιούς, όπως ο Διονύσης Ξάνθος, η Κατερίνα Χέλμη, η Μαρία Αλκαίου, ο Τάκης Μόσχος και ο Σπύρος Μπιμπίλας. Μάλιστα η ταινία - που πάντως γνώρισε μεγάλη εμπορική απήχηση - συνάντησε σοβαρές δυσκολίες στη χρηματοδότησή της από το Ελληνικό Κέντρο Κινηματογράφου, ενώ προκάλεσε μεγάλες αντιδράσεις κατά την προβολή της στα Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, Καννών και Σικάγου, χωρίς ωστόσο αυτό να σταθεί εμπόδιο για την διάκρισή της με πολλά βραβεία, όπως καλύτερης ταινίας, καλύτερου σεναρίου, καλύτερου ανδρικού ρόλου, αλλά και το μεγάλο βραβείο κριτικών.

Η ιδιαίτερη ατμόσφαιρα της ταινίας έδωσε την ευκαιρία στον Σταμάτη Σπανουδάκη να γράψει ένα ενδιαφέρον soundtrack που περιλαμβάνει δέκα εμπνευσμένα οργανικά θέματα με εξαιρετικά ατμοσφαιρική ενορχήστρωση, τα οποία υπηρετούν λειτουργικά την εικόνα, αλλά μπορούν να σταθούν ακόμη και ως ανεξάρτητο ακρόαμα.

Σταμάτης Σπανουδάκης: Τα χρώματα της ίριδος / Προμηθέας σε β' πρόσωπο (1978)

Επιστρέφουμε στο χώρο της κινηματογραφικής μουσικής, για να σταθούμε σε μερικές χαρακτηριστικές στιγμές του νέου ελληνικού κινηματογράφου που συχνά μας έδωσε εξαιρετικά soundtrack γραμμένα από Έλληνες συνθέτες της παλιάς ή νεότερης γενιάς.

Θα ξεκινήσω λοιπόν με ένα αφιέρωμα στην κινηματογραφική μουσική του Σταμάτη Σπανουδάκη, αφού πρώτα επισημάνω ότι η μουσική του δημιουργία των τελευταίων τριών δεκαετιών με αφήνει δυστυχώς παγερά αδιάφορο, καθώς χαρακτηρίζεται από μια πληκτικά επαναλαμβανόμενη μανιέρα εθνικοθρησκευτικού βερμπαλισμού, στον οποίο δυσκολεύομαι να ανιχνεύσω πρωτογενή μουσικά στοιχεία, δίχως αυτά να θυμίζουν επίμονα προγενέστερες ιδέες που ήδη έχουν εξαντληθεί.

Κι όμως. Ο Σταμάτης Σπανουδάκης αποτελεί σημαντική μορφή στο πεδίο της κινηματογραφικής μουσικής και είναι ασφαλώς από τους στυλοβάτες του νέου ελληνικού κινηματογράφου από τα μέσα της δεκαετίας του '70 που άρχισε να δραστηριοποιείται σ' αυτό το πεδίο μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του '90.

Το 1978 λοιπόν από την περιθωριακή δισκογραφική εταιρία Seagull έκδόθηκαν σε κοινό δίσκο τα δύο πρώτα soundtrack του συνθέτη από τις ταινίες "Τα χρώματα της ίριδος" και "Προμηθέας σε δεύτερο πρόσωπο". 

Η ταινία "Τα χρώματα της ίριδος" είναι μια καλοφτιαγμένη σάτιρα που γυρίστηκε το 1974 σε σκηνοθεσία του Νίκου Παναγιωτόπουλου με πρωταγωνιστές τον Νικήτα Τσακίρογλου, τον Βαγγέλη Καζάν, τον Κώστα Αρζόγλου, τον Γιώργο Διαλεγμένο και την ξεχασμένη τραγουδίστρια Έλενα Κυρανά. Η μουσική του Σταμάτη Σπανουδάκη περιλαμβάνει πέντε θέματα, ένα από τα οποία ("Ίρις") είναι τραγούδι σε στίχους του σκηνοθέτη και το ερμηνεύει ο Νικήτας Τσακίρογλου. Στην ενορχήστρωση συνεργάστηκε ο Γιώργος Μανίκας.

Η ταινία "Προμηθέας σε δεύτερο πρόσωπο" γυρίστηκε το 1975 σε σκηνοθεσία του Κώστα Φέρρη και περιλαμβάνει έξι μέρη, όλα ενορχηστρωμένα και παιγμένα από τον συνθέτη. Η μουσική της ταινίας βραβεύτηκε το ίδιο έτος στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και την επόμενη χρονιά στο Κάιρο.

Χριστιάνα: Τα πρώτα της τραγούδια από τις 45 στροφές (1971-1975)

Η Χριστιάνα έκανε τις πρώτες της ηχογραφήσεις το 1970 σιγοντάροντας γνωστούς τραγουδιστές, όπως ο Γιάννης Βογιατζής, η Μαίρη Λίντα, ο Γιώργος Κοινούσης και ο Γιάννης Ντουνιάς. Ως πρώτη φωνή όμως την πρωτοακούσαμε το 1971 με λαϊκές συνθέσεις του Νάκη Πετρίδη που στάθηκε ο μεγάλος της μέντορας στα παρθενικά δισκογραφικά της βήματα.

Το 1971 λοιπόν κυκλοφόρησαν δυο προσωπικά 45άρια της Χριστιάνας, όλα σε μουσική του Νάκη Πετρίδη και στίχους των Ηλία Λυμπερόπουλου και Σέβης Τηλιακού. Το 1972 κυκλοφόρησαν άλλα δυο 45άρια, το ένα πάλι με συνθέσεις του Νάκη Πετρίδη και το άλλο με τραγούδια του Μίμη Πλέσσα. 

Το 1973 ήρθε η σημαντική συμμετοχή της στο δίσκο "Ο δρόμος για τα Κύθηρα" του Γιώργου Κατσαρού, ενώ το 1974 κυκλοφόρησαν άλλα δυο 45άρια με μουσική και πάλι του Νάκη Πετρίδη σε στίχους Πυθαγόρα και Σέβης Τηλιακού, τα οποία συμπεριλήφθηκαν και στον πρώτο προσωπικό δίσκο της τραγουδίστριας που κυκλοφόρησε την ίδια χρονιά και επανεκδόθηκε το 1975 ελαφρά τροποποιημένος. Τέλος, το 1975 είχαμε επίσης την κυκλοφορία ενός ακόμη ενδιαφέροντος δίσκου 45 στροφών με τα τραγούδια "Γιαρέμ" και "Πήρα την άγονη γραμμή" σε δεύτερη εκτέλεση προερχόμενα από το δίσκο "Αντιθέσεις" του Γιώργου Χατζηνάσιου σε στίχους Νίκου Γκάτσου και Μάνου Ελευθερίου αντίστοιχα.

Ακολούθησαν βέβαια μερικά ακόμη 45άρια της Χριστιάνας που ωστόσο όλα έχουν συμπεριληφθεί στην προσωπική της δισκογραφία, η οποία τα επόμενα χρόνια έγινε αρκετά πυκνή.

Χριστιάνα: Η νύχτα θέλει (1993)

Αποχαιρετώντας λοιπόν την υπέροχη Χριστιάνα για το μακρινό της ταξίδι ας θυμηθούμε σήμερα μερικές από τις χαρακτηριστικές στιγμές της αξιόλογης διαδρομής της στο ελληνικό πεντάγραμμο μέσα από τις πιο ξεχωριστές επιτυχίες που χαρακτηρίζουν την πρώτη δεκαετία της στην ελληνική δισκογραφία.

Όπως είπαμε λοιπόν, οι πρώτες ηχογραφήσεις της Χριστιάνας για τις 45 στροφές χρονολογούνται στη διετία 1971-1972, ενώ την επόμενη χρονιά έρχεται η πρώτη συμμετοχή της σε δίσκο μεγάλης διάρκειας, το κλασικό πλέον "Ο δρόμος για τα Κύθηρα" του Γιώργου Κατσαρού, που της δίνει την πρώτη μεγάλη ώθηση στην καριέρα της. Η επόμενη δεκαετία ως τις αρχές του '80 με οριακό σταθμό το δίσκο 'Σαριμπιντάμ" (1982) του Σταμάτη Κραουνάκη θα αποτελέσει ασφαλώς την πιο ακμαία περίοδο της καριέρας της που σημαδεύτηκε με αρκετές μεγάλες επιτυχίες, οι οποίες συγκεντρώθηκαν σε μια ενδιαφέρουσα αφιερωματική έκδοση της Polygram που κυκλοφόρησε το 1993.

Ο δίσκος περιλαμβάνει συνολικά δεκατέσσερα τραγούδια της Χριστιάνας από το διάστημα που προηγήθηκε. Μεταξύ αυτών και τα πολυτραγουδισμένα: "Τα μάτια σου" της Δάφνης Γεωργίου, "Μίλα μου" (μαζί με τον Δάκη) του Robert Williams, "Τι να μας κάνει η νύχτα" του Κώστα Τουρνά, "Τελειώσαμε λοιπόν" του Θανάση Πολυκανδριώτη, "Έβγα τελάλη μου" του Νίκου Ιγνατιάδη, "Μην ακούς που τραγουδάω" του Γιώργου Μανίκα, "Σαριμπιντάμ" του Σταμάτη Κραουνάκη και "Γιαρέμ γιαρέμ" του Γιώργου Χατζηνάσιου σε στίχους Νίκου Γκάτσου. Το τελευταίο υπήρξε ένα μεγάλο σουξέ της εποχής που πρωτοακούστηκε στο δίσκο "Αντιθέσεις" (1975) του Χατζηνάσιου, αλλά γνώρισε πολλές επανεκτελέσεις, όπως αυτές με τη Δήμητρα Γαλάνη, τη Νάνα Μούσχουρη και φυσικά τη Χριστιάνα.

Έφυγε και η Χριστιάνα...

Έφυγε πρόωρα από τη ζωή, στα 68 της χρόνια, μια υπέροχη ερμηνεύτρια της γενιάς του '70 που άφησε αδρό αποτύπωμα στο διάβα της από το ελληνικό πεντάγραμμο. Ο λόγος για τη Χριστιάνα (1953-2021), με πλήρες όνομα Χριστιάνα Λαβίδα, αδελφή της Βασιλικής Λαβίνα κι εξαδέλφη της Ελένης Βιτάλη.

Η Χριστιάνα διέθετε εξαιρετική φωνητική χροιά που στάθηκε η αφορμή να γραφτούν πάνω στη φωνή της πολλά όμορφα τραγούδια, ενώ υπήρξε και μια από τις πιο ξεχωριστές show women της δεκαετίας του '80. Οι πρώτες της ηχογραφήσεις για τις 45 στροφές χρονολογούνται στα 1971 με τραγούδια του Νάκη Πετρίδη και του Μίμη Πλέσσα. Το 1973 ήρθε η πρώτη μεγάλη δισκογραφική της στιγμή με τη συμμετοχή της πλάι στον Δημήτρη Μητροπάνο στο δίσκο "Ο δρόμος για τα Κύθηρα" του Γιώργου Κατσαρού. Δυο χρόνια αργότερα η συνεργασία της με τον Δημήτρη Μητροπάνο επαναλήφθηκε με το δίσκο "Σκόρπια φύλλα" του Απόστολου Καλδάρα.

Οι σημαντικές αυτές συνεργασίες εδραίωσαν την παρουσία της κι έτσι ήρθε ο πρώτος προσωπικός της δίσκος το 1974, ενώ ακολούθησαν πάμπολλες μεγάλες επιτυχίες. Η κορύφωση της καριέρας της ήρθε το 1982 με το δίσκο "Σαριμπιντάμ" του δίδυμου Σταμάτης Κραουνάκης και Λίνα Νικολακοπούλου με αποκλειστική ερμηνεύτρια την ίδια. 

Ωστόσο η συνέχεια δεν ήταν ανάλογη της πρώτης της δεκαετίας στο τραγούδι, αν και ακολούθησαν αρκετές προσωπικές δουλειές που την κράτησαν στο προσκήνιο μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του '90, ενώ η καριέρα της ολοκληρώθηκε στις αρχές του 2000 με τη συμμετοχή της στο δίσκο "Ανωτάτη Ζαμπετική" με τραγούδια του Γιώργου Ζαμπέτα.

Η Χριστιάνα έχει φιλοξενηθεί κατά καιρούς στο Δισκοβόλο με την παρουσίαση πολλών δίσκων της. Σας τους θυμίζω:

• 1973. Ο δρόμος για τα Κύθηρα
• 1974. Χριστιάνα Ι
• 1975. Χριστιάνα ΙΙ
• 1975. Σκόρπια φύλλα
• 1981. Πορτρέτο
• 1982. Σαριμπιντάμ
• 1985. Στα μεσαία κύματα
• 1989. Σ' απόσταση αναπνοής
• 1998. Ο δωδεκάλογος του γύφτου