Πριν επανέλθει στο προσκήνιο μετά τη μακρόχρονη σιωπή του ο συνθέτης Λουκάς Θάνος με τον κύκλο μελοποιημένων ποιημάτων "Ο δωδεκάλογος του γύφτου" (2016) του Κωστή Παλαμά, είχε προηγηθεί ένας άλλος δημιουργός της νεότερης γενιάς που είχε καταπιαστεί με το ίδιο ποιητικό έργο.
Αναφέρομαι στον συνθέτη. σολίστα στο κανονάκι, ενορχηστρωτή και μουσικό ερευνητή Πέτρο Ταμπούρη που παρουσίασε τον ομώνυμο κύκλο το 1998, αν και η πρώτη του επαφή με την παλαμική ποίηση ανατρέχει στο 1991 και στο δίσκο του "Έρθεις, δεν έρθεις". Ωστόσο με τον "Δωδεκάλογο του Γύφτου" μας δίνει μια πιο ολοκληρωμένη δουλειά πάνω στο έργο του ποιητή επικεντρωμένη στον συγκεκριμένο εμβληματικό ποιητικό κύκλο.
Με το έργο αυτό ο Κωστής Παλαμάς (1859-1943) διακηρύσσει την υποταγή των στενών εθνικιστικών και κοινωνικών δογματισμών σε ένα πνεύμα παγκόσμιας ειρήνης και συνεννόησης με απώτερο σκοπό το "ταίριασμα της καρδιάς και του νου με τα πάντα της ζωής". Με άλλα λόγια τη διττή προσέγγιση του κόσμου με τον τρόπο της τέχνης και της επιστήμης. Το έργο εκδόθηκε για πρώτη φορά από το τυπογραφείο της "Εστίας" το 1907, λίγο πριν από τους Βαλκανικούς πολέμους και τη διακυβέρνηση του τόπου από τον Ελευθέριο Βενιζέλο, η οποία οδήγησε στη δημιουργία του μεγάλου ελληνικού κράτους της Συνθήκης των Σεβρών (1920). Ο ποιητής μοιάζει να έχει προβλέψει αυτές τις εξελίξεις. Ο 8ος Λόγος ονομάζεται "Προφητικός" και περιγράφει με αδρές εικόνες το παρόν αλλά και το μέλλον του τόπου, ο οποίος, αφού βυθιστεί στο χάος και κατρακυλήσει "στου Κακού τη σκάλα", θα ξαναγεννηθεί και πάλι φορώντας "τα φτερά τα πρωτινά" του. Δεν ξέρω αν όλα αυτά δημιουργούν κάποιους συνειρμούς και με τις μέρες που περνάει σήμερα ο τόπος μας!
Η μουσική του Ταμπούρη βέβαια δεν ήταν δυνατόν να αποδώσει σε βάθος αυτόν τον πλούσιο νοηματικό κυματισμό της ποιητικής έμπνευσης και γιαυτό κατέφυγε στη σύνθεση απλών και κάπως επίπεδων τραγουδιών. Απαλλαγμένα βέβαια από το βάρος των στίχων τα τραγούδια ακούγονται ευχάριστα και υπηρετούνται κατάλληλα από τις ωραίες φωνές του Κώστα Παυλίδη και του Αλέξανδρου Χατζή. Μαζί τους σε μια σπάνια επανεμφάνιση η παλιά τραγουδίστρια Χριστιάνα. Οκτώ κομμάτια είναι ορχηστρικά.
(c) CD | FM Records | 1998 | Πηγή: d58
2 σχόλια:
-διακηρύσσει την υποταγή των στενών εθνικιστικών και κοινωνικών δογματισμών σε ένα πνεύμα παγκόσμιας ειρήνης και συνεννόησης με απώτερο σκοπό το "ταίριασμα της καρδιάς και του νου με τα πάντα της ζωής"-
Ωραία η ποίηση... Γιαυτό θα διαφωνήσω (αν κατάλαβα καλά την διατύπωση)... Ο Παλαμάς δεν έχει σχέση με την υποταγή. Δεν υπάρχει καν σαν έννοια στη θέαση ζωής του. Οι εθνικιστικοί και κοινωνικοί δογματισμοί, οι -ισμοί, δεν είναι λύσεις, είναι παρακμή, μπροστά στις αξίες και τις ιδέες. Υποβαθμίζουν, βρωμίζουν τις ιδέες και τις αξίες, τα ιδανικά. Οι αξίες, τα ιδανικά και ο ιδέες γίνονται -ισμοί όταν οι εκφραστές τους δεν είναι φορείς, αλλά διαχειριστές... Η "παγκόσμια ειρήνη και συνεννόηση" δεν έχει κανένα νόημα, εφόσον είναι σκοπός. Είναι αναπόφευκτο αποτέλεσμα, εφόσον υπάρχουν οι αξίες, τα ιδανικά, οι ιδέες... Γιαυτό και ο Παλαμάς είναι εθνικός ποιητής. Του ωραίου, του μεγάλου και τ'αληθινού. Και του ανθρώπινου. Απλά πράγματα.
Συμφωνώ σε μια γενική αποτίμηση της άποψής σου, αλλά δε νομίζω πως αρμόζουν απόλυτες κρίσεις για τις προθέσεις ενός δημιουργού.
Φυσικά και είναι εθνικός ποιητής ο Κωστής Παλαμάς. Αυτό το κατέκτησε με τον "εθνικό" του λόγο που δεν μπορεί να συγχέεται με τον εθνικιστικό. Το κατέκτησε με την επιλογή της θεματολογίας των μεγάλων του ποιητικών συνθέσεων. Το κατέκτησε με τη συνειδητή επιλογή της ζωντανής γλώσσας του λαού ως εκφραστικού του εργαλείου σε μια εποχή κυριαρχίας της λεγόμενης "καθαρεύουσας" της καθεστηκυίας τάξης.
Θα έλεγα ωστόσο ότι εισπράττω ως υπερβολή τη φράση σου "Ο Παλαμάς δεν έχει σχέση με την υποταγή". Γιατί είναι μια διατύπωση μάλλον αμφίβολης νοηματοδότησης που μπορεί να οδηγήσει και σε παρανοήσεις, αν την εκλάβει κανείς τοις μετρητοίς. Εδώ που τα λέμε η λέξη "υποταγή" δεν έχει υποχρεωτικά μονοσήμαντο περιεχόμενο αρνητικής χροιάς. Υποταγή μπορεί να είναι και η στενή προσήλωση σε ένα ιδανικό, σε ένα σκοπό, σε μια αρχή, σε ένα πρότυπο ζωής. Οπότε θα έλεγα να αποφύγουμε συνειρμούς αδόκιμους που συνδέουν τους πάσης φύσεως αρνητικούς "-ισμούς" με διφορούμενες έννοιες σαν την "υποταγή". Κι επιπλέον δεν μπορώ να δεχθώ τη γενικευμένη καταδίκη κάθε έννοιας με κατάληξη "-ισμός"! Αλίμονο δηλαδή αν ρίξουμε για το λόγο αυτό στον καιάδα ένοιες, όπως "ανθρωπισμός", "φιλοζωισμός", "πατριωτισμός" κλπ!
Κι ένα τελευταίο: Ο Παλαμάς ήταν λάτρης μιας ποιητικής τυπολατρίας που εκφράστηκε με την απόλυτη υποταγή στη φόρμα. Είναι γνωστή η διαμάχη του με τον Καβάφη, ο οποίος τον κατηγορούσε επίμονα για εμμονή στο φορμαλισμό, δηλαδή στην ακραία υποταγή του σε τεχνικούς κανόνες της ποίησης, όπως το μέτρο, η ομοιοκαταληξία κλπ.
Δημοσίευση σχολίου