Σε δεύτερη γραφή / Μίκης Θεοδωράκης, Βίκυ Λέανδρος: Τραγούδι αλλιώτικο (2003)

Η Βίκυ (Λέανδρος), κόρη του διεθνούς Έλληνα συνθέτη Λέανδρου Παπαθανασίου, πρωτοεμφανίστηκε ως τραγουδίστρια στα μέσα της δεκαετίας του '60 στη γερμανική σκηνή, ενώ τα επόμενα χρόνια κατάφερε να στήσει μια σημαντική διεθνή καριέρα, η οποία κορυφώθηκε το 1972 με την κατάκτηση του πρώτου βραβείου στο φεστιβάλ τραγουδιού της Eurovision με το γαλλόφωνο τραγούδι "Apres toi" που την έκανε διάσημη. Παράλληλα έδινε και το ελληνικό παρών της με σποραδικές ηχογραφήσεις ελληνόφωνων τραγουδιών που γνώριζαν σημαντική επιτυχία και εντός των συνόρων. Στα μέσα της δεκαετίας του '80 σταδιακά αποσύρθηκε από την ενεργό δράση, αν και αργότερα άρχισε πάλι να επανεμφανίζεται στο προσκήνιο, χωρίς πάντως την επιτυχία των πρώτων της χρόνων.

Το 2003 λοιπόν η Βίκυ έκανε μια εντυπωσιακή δισκογραφική επανεμφάνιση ηχογραφώντας έναν καινούργιο δίσκο αποκλειστικά με τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη! Η κυκλοφορία του δίσκου "Τραγούδι αλλιώτικο" υπήρξε όντως στην εποχή της μια μεγάλη έκπληξη, γιατί δύσκολα θα περίμενε κανείς ότι μια διάσημη φωνή της διεθνούς ποπ θα μπορούσε ποτέ να τραγουδήσει ένα τόσο διαφορετικό ρεπερτόριο από το πεδίο του "έντεχνου" ελληνικού τραγουδιού και μάλιστα τραγούδια σφραγισμένα με μεγάλες ερμηνείες από σπουδαίους Έλληνες λαϊκούς ερμηνευτές. Ο δίσκος περιλαμβάνει δώδεκα γνωστά ή και λιγότερο γνωστά τραγούδια του μεγάλου συνθέτη ανθολογημένα από το σύνολο της εργογραφίας του που απλώνεται σε ένα χρονικό ορίζοντα μισού περίπου αιώνα, από την εποχή των πρώιμων παιδικών τραγουδιών του, αλλά και της "Πολιτείας" ή του "Αρχιπελάγους" μέχρι τις "Σερενάτες" (1996), ενώ δε λείπει άλλη μια εκτέλεση του "Ζορμπά" με ξενόγλωσσους στίχους για το φινάλε του δίσκου. 

Ομολογώ πως το αποτέλεσμα δε με ενθουσίασε, γιατί βρίσκω αταίριαστο το φωνητικό ηχόχρωμα της ερμηνεύτριας συνδυασμένο με την εντελώς ιδιόμορφη άρθρωση των λέξεων, με το ύφος των επιλεγμένων τραγουδιών, έστω κι αν ο Μίκης στο ένθετο της έκδοσης διαδηλώνει τον ενθουσιασμό του κραυγάζοντας ότι "συγκαταλέγει τη Βίκυ Λέανδρος ανάμεσα στους 2-3 σπουδαιότερους ερμηνευτές μέσα σε όλο του το έργο"!!! 

Συνήθιζε ο Μίκης τέτοιες μεγαλοστομίες κάθε φορά που κάποιος ερμηνευτής αποφάσιζε να πει δικά του τραγούδια, αλλά τούτη η κουβέντα ομολογώ πως με άφησε άναυδο και μ' έκανε να αναρωτηθώ ποιος μπορεί να είναι αυτός ο ένας ή έστω οι δύο τυχεροί ερμηνευτές που διατηρούσαν ακόμη το προβάδισμα μετά τη βίαιη αυτή εισβολή της Βίκυς! Αδύνατον να μη θεωρούσε ο Μίκης ως αδιαφιλονίκητους μπροστάρηδες έναν Μπιθικώτση και μια Φαραντούρη! Άρα ήδη η Βίκυ υποχωρούσε στην 3η θέση. Τουλάχιστον! Γιατί και πάλι εύλογα αναρωτιέται κανείς αν δικαιωματικά της ανήκει μια τόσο τιμητική θέση, αρκεί να θυμηθεί αμέτρητους άλλους εκλεκτούς ερμηνευτές που τραγούδησαν Θεοδωράκη, όπως ένας Στέλιος Καζαντζίδης, μια Βίκυ Μοσχολιού, μια Μαρινέλλα, μια Ντόρα Γιαννακοπούλου, ένας Αντώνης Καλογιάννης, μια Μαρία Δημητριάδη, ένας Πέτρος Πανδής, μια Αρλέτα, ένας Γιώργος Ζωγράφος, μια Δήμητρα Γαλάνη, ένας Γιώργος Νταλάρας, μια Μαργαρίτα Ζορμπαλά, μια Αλίκη Καγιαλόγλου, ένας Μανώλης Μητσιάς, μια Αγγελική Ιωννάτου και κάμποσοι διάσημοι ξένοι!!! Ομολογώ πως δε βρίσκω εξήγηση και σηκώνω τα χέρια ψηλά!

Σε δεύτερη γραφή / Μίκης Θεοδωράκης, Σταύρος Ξαρχάκος: Μπαλάντες (2007)

Κατά τη γόνιμη περίοδο της συνεργασίας του με τη σπουδαία Κρατική Ορχήστρα Ελληνικής Μουσικής (ΚΟΕΜ) ο Σταύρος Ξαρχάκος καταπιάστηκε αρκετές φορές με το έργο του Μίκη Θεοδωράκη δίνοντας τη δική του οπτική. Πρώτα ήταν ο "Επιτάφιος" το 2004, για τον οποίο έχουμε ήδη μιλήσει. Το 2006 ενορχήστρωσε τον πρωτότυπο κύκλο τραγουδιών "Ερημιά" σε στίχους Λευτέρη Παπαδόπουλου που ερμήνευσε η Μαρία Φαραντούρη. Και το 2007 ήρθε η σειρά του κύκλου "Μπαλάντες" (1975) σε ποίηση του Μανόλη Αναγνωστάκη που πρώτοι είχαν ερμηνεύσει η Μαργαρίτα Ζορμπαλά και ο Πέτρος Πανδής.

Οι "κατά Ξαρχάκο Μπαλάντες" του Μίκη παρουσιάστηκαν δημόσια στις 25 Ιουνίου 2005 στη Ρωμαϊκή Αγορά υπό την αιγίδα του Δήμου Αθηναίων (μαζί με τον νέο κύκλο "Ερημιά"). Η νέα αυτή εκδοχή του σπουδαίου αυτού έργου, από τα πρώτα καινούργια έργα του μεγάλου συνθέτη μετά τη Μεταπολίτευση που σηματοδοτούσε μια στροφή στο προσωπικό του ύφος με τραγούδια που είχαν εμφανώς τη σφραγίδα της λόγιας κατεύθυνσης, επαναφέρει στο προσκήνιο ένα μάλλον υποτιμημένο αριστούργημα του Μίκη φωτίζοντάς το με πολύ λεπτολογημένη ενορχήστρωση που δικαιώνεται απόλυτα από το θαυμάσιο αποτέλεσμα. 

Εδώ ο Ξαρχάκος δείχνει πολύ πιο συγκρατημένος σε σχέση με τον επιθετικό τρόπο που αντιμετώπισε μερικά χρόνια νωρίτερα τον "Επιτάφιο". Η ενορχήστρωσή του είναι πιο λιτή και πολύ κοντά στο ύφος και το πνεύμα του δημιουργού, ώστε το αποτέλεσμα να δικαιολογεί και το χαρακτηρισμό των τραγουδιών ως "μπαλάντες". Εξίσου άψογοι και οι δυο ερμηνευτές, η Μαρία Φαραντούρη και ο Πέτρος Πανδής, δείχνουν απόλυτο σεβασμό στη βαρύτητα του έργου και το αποδίδουν με συγκρατημένη εκφραστική ένταση. Δικαιολογημένος λοιπόν ο ενθουσιασμός του Μίκη που σημειώνει χαρακτηριστικά στο ένθετο της έκδοσης:

"Ο Σταύρος Ξαρχάκος μετά τα έργα μου «Επιτάφιος» και «Ερημιά», ασχολήθηκε με τις «Μπαλάντες». Κι εδώ τα αποτελέσματα της δουλειάς του είναι εντυπωσιακά και αποδεικνύεται για μια ακόμη φορά πόσο καλά κατέχει την τέχνη της ενορχήστρωσης, ειδικά στο χώρο της ελληνικής μουσικής, δίνοντας στα έργα καινούριες διαστάσεις: νέα ηχητικά χρώματα, πολλαπλές ιδιοφυείς συζεύξεις οργάνων και πλήθος από ρυθμικές παραλλαγές που προσφέρουν νέες διαστάσεις, κυρίως εσωτερικές, που κάνουν το έργο κλασικού επιπέδου και πρότυπο στο χώρο της μουσικής σε διεθνές επίπεδο...".

Σε δεύτερη γραφή / Μίκης Θεοδωράκης, Μαρία Φαραντούρη: Μαουτχάουζεν - Κύκλος Φαραντούρη (2010)

Η πιο εμβληματική συνεργασία του Μίκη Θεοδωράκη με διάρκεια ζωής πάνω από μισόν αιώνα ήταν φυσικά αυτή με την κορυφαία ερμηνεύτρια Μαρία Φαραντούρη, η οποία έχει αποδώσει σε πρώτη ή και δεύτερη εκτέλεση σχεδόν το σύνολο του έργου του συνθέτη από τη δεκαετία του '60 και δώθε! 

Η πρώτη τους γνωριμία ανατρέχει πολύ πίσω, κάπου στο 1963, όταν η έφηβη ακόμη ερμηνεύτρια γνωρίστηκε με τον συνθέτη συμμετέχοντας στις συναυλίες που έδινε εκείνη την εποχή με τους πρώτους κύκλους τραγουδιών του. Το τραγούδι "Ματωμένο φεγγάρι", γραμμένο για την ταινία "Το νησί της Αφροδίτης" (στη δισκογραφία πέρασε ως "Χρυσοπράσινο φύλλο") ήταν το πρώτο που της έδωσε ο συνθέτης, ενώ αμέσως μετά της έγραψε έναν μικρό λυρικό κύκλο με έξι υπέροχα λαϊκά τραγούδια σε στίχους Νίκου Γκάτσου, Δημήτρη Χριστοδούλου, Τάσου Λειβαδίτη και Γεράσιμου Σταύρου. Το τραγούδι "Ο ίσκιος έπεσε βαρύς" από τον κύκλο αυτό χρησιμοποιήθηκε την ίδια χρονιά (1965) και στην ταινία "Το μπλόκο" του Άδωνη Κύρου. Αυτός ο κύκλος τραγουδιών ονομάστηκε τιμητικά "Κύκλος Φαραντούρη", αν και στην πρώτη δισκογραφική του καταγραφή παρουσιάστηκε με το λιτό τίτλο "Έξι τραγούδια".

Αμέσως μετά τον "Κύκλο Φαραντούρη" ο συνθέτης έγραψε την αριστουργηματική "Μπαλάντα του Μαουτχάουζεν" πάνω στο δυνατό βιωματικό κείμενο του Ιάκωβου Καμπανέλλη με τέσσερα σπουδαία τραγούδια επικού χαρακτήρα, από τα οποία ασφαλώς ξεχωρίζει το αγέραστο αριστούργημα "Άσμα ασμάτων", αναμφίβολα από τις κορυφαίες στιγμές του ελληνικού τραγουδιού διαχρονικά.

Και τα δυο αυτά έργα, τα οποία αρχικά εκδόθηκαν μαζί σε δίσκο το 1966, αποτέλεσαν μέρος μιας μεγάλης συναυλίας στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών στις 30 Ιανουαρίου και 1 Φεβρουαρίου 2008 μαζί με τους κύκλους "Ένας όμηρος" και "Οδύσσεια" σε εντελώς καινούργια ενορχήστρωση που επιμελήθηκε ο Γερμανός συνθέτης και πιανίστας Henning Schmiedt, επί πολλά χρόνια συνεργάτης ο Μίκη, με τη συμμετοχή του οργανικού σχήματος Berliner Instrumentalisten που περιλαμβάνει πιάνο, βιολί, βιολοντσέλο, φλάουτο, κιθάρα και κοντραμπάσο. Σε κάποια μέρη συμμετέχουν επίσης το μπουζούκι του Κώστα Σαριδάκη και τα κρουστά του Δημήτρη Μαρινάκη. Φυσικά ερμηνεύει η Μαρία Φαραντούρη, ενώ συμπράττει και ο Χρήστος Θηβαίος.

Όλο το υλικό αυτής της συναυλίας εκδόθηκε το 2010 από τη Legend σε διπλό ψηφιακό δίσκο με τίτλο "Του έρωτα και του θανάτου", ενώ αμέσως μετά από τη συγκεκριμένη έκδοση αποσπάστηκαν οι κύκλοι "Μπαλάντα του Μαουτχάουζεν" και "Κύκλος Φαραντούρη" σε ανεξάρτητη ψηφιακή έκδοση που συνοδεύεται (όπως άλλωστε και η πλήρης έκδοση) από ένα πολύ περιεκτικό και κατατοπιστικό κείμενο του κορυφαίου ιστορικού της μουσικής μας Γ. Β. Μονεμβασίτη.

Σε δεύτερη γραφή / Μίκης Θεοδωράκης: Το τραγούδι του νεκρού αδελφού (2001)

Άλλο ένα κορυφαίο έργο του Μίκη Θεοδωράκη από τις αρχές της δεκαετίας του '60 είναι η μουσική και τα τραγούδια του για τη θεατρική παράσταση "Το τραγούδι του νεκρού αδελφού" που έκανε πρεμιέρα στις 15 Οκτωβρίου 1962 στο θέατρο Καλουτά από το θίασο Ελληνικό Λαϊκό Θέατρο του Μάνου Κατράκη σε σκηνοθεσία Πέλου Κατσέλη. Το κείμενο γράφτηκε από τον ίδιο τον συνθέτη παίρνοντας την ιδέα από την ομώνυμη παραλογή του δημοτικού μας τραγουδιού και με θεματική αναφορά στον πρόσφατο εμφύλιο πόλεμο. Τα συγκλονιστικά τραγούδια (κυρίως σε ρυθμό ζεϊμπέκικου) ερμήνευσε ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης συνοδευόμενος από τα σπουδαία μπουζούκια του Κώστα Παπαδόπουλου και του Λάκη Καρνέζη. Από τα τραγούδια της ιστορικής αυτής παράστασης ένα ("Αλυσίδα") λογοκρίθηκε κι έτσι δεν συμπεριλήφθηκε στην ηχογράφηση του δίσκου.

Σημειώνω ότι η παράσταση ξανανέβηκε το 1980 στο θέατρο Αθήναιον με σκηνοθεσία Αλέξη Σολωμού, όπου το έργο παρουσιάστηκε στην ολοκληρωμένη του πλέον μορφή με την προσθήκη της λογοκριμένης "Αλυσίδας", αλλά και τριών ακόμη τραγουδιών: Μοιρολόι, Κλάψε πικρό μου σύννεφο (στίχοι Τάσου Λειβαδίτη), Τραγούδι κόκκινο θα πω (στίχοι Γιάννη Θεοδωράκη).

Η τελική δισκογραφική έκδοση του έργου ήρθε το 2001, όταν ηχογραφήθηκε στην ολοκληρωμένη του μορφή με τη συμμετοχή της Λαϊκής Ορχήστρας Μίκης Θεοδωράκης και ερμηνευτές τους Δημήτρη Μπάση και Νένα Βενετσάνου. Η έκδοση περιλαμβάνει επιπλέον το "Τανγκό του εφιάλτη" που αποδίδει ο ηθοποιός Γιάννης Μπέζος, ενώ το κομμάτι διαπλέκεται με το "Τραγούδι κόκκινο θα πω". 

Η αλήθεια είναι ότι η τελική έκδοση του έργου δεν μπορεί εύκολα να συγκριθεί με την έκδοση του 1962, αφού διαφέρει σε πολλά μέρη της, ώστε να μην είναι και πολύ δόκιμο να θεωρηθεί ως επανεκτέλεση. Ωστόσο συγκρίνοντας τα κοινά μέρη δεν μπορεί κανείς να μη διαπιστώσει εύκολα την υπεροχή της πρώτης εκτέλεσης με έναν Μπιθικώτση στο απόγειο της ερμηνευτικής του ικανότητας και με μια έντονη αίσθηση αυθεντικότητας που προφανώς δεν ήταν δυνατόν να αποπνέει η καινούργια ερμηνεία, έστω κι αν οι δυο ερμηνευτές υπερασπίζονται το ακριβό αυτό υλικό με φιλότικο και ζήλο.

Σε δεύτερη γραφή / Μίκης Θεοδωράκης: Επιτάφιος κατά Σταύρο Ξαρχάκο (2004)

Περνώντας σήμερα στον Μίκη Θεοδωράκη και στα έργα του που γνώρισαν επανεκτελέσεις, είμαστε αναγκασμένοι πριν απ' όλα να κάνουμε μιαν αυτονόητη επισήμανση: Πρόκειται για μια κατάσταση πραγματικά χαώδη! Σκεφτείτε ότι δεν είναι καν εύκολο να υπάρξει μια οριστική και ολοκληρωμένη καταγραφή των έργων του σε πρώτη εκτέλεση, οπότε αντιλαμβάνεται κανείς σε τι απροσδιόριστο πεδίο εισέρχεται προσπαθώντας να εντοπίσει τις "δεύτερες" (ή και ...εκατοστές ακόμη!) εκτελέσεις! Για το λόγο αυτό το μικρό μας αφιέρωμα θα περιοριστεί σε μερικά από τα κορυφαία έργα του από την πρώτη δημιουργική του φάση στο χώρο του τραγουδιού. Και μοιραία η αρχή θα γίνει από το πιο εμβληματικό έργο της "έντεχνης" λαϊκής μας μουσικής, δηλαδή τον "Επιτάφιο" από την ομώνυμη ποιητική σύνθεση του Γιάννη Ρίτσου.

Θυμίζω εν συντομία - μιας και αυτά τα έχουμε ήδη αναλύσει σε άλλες ευκαιρίες - ότι το ποιητικό κείμενο γράφτηκε το 1936 με αφορμή το θρήνο μιας μάνας για τη δολοφονία του παιδιού της σε μεγάλη απεργία καπνεργατών στη Θεσσαλονίκη. Ο συνθέτης μελοποίησε οκτώ μέρη του έργου ευρισκόμενος ακόμη στο Παρίσι το 1958. Το 1960 έγινε η πρώτη ηχογράφησή του με ενορχήστρωση του Μάνου Χατζιδάκι κι ερμηνεία της Νάνας Μούσχουρη, ενώ αμέσως μετά ο ίδιος ο Μίκης ηχογράφησε εκ νέου το έργο με τη φωνή του Γρηγόρη Μπιθικώτση. Ακολούθησε άλλη μια εκτέλεση με τη Μαίρη Λίντα (1961) και μια τέταρτη το 1964 με τη Χορωδία Τρικάλων της Τερψιχόρης Παπαστεφάνου! Η πορεία του έργου υπήρξε θριαμβευτική τα επόμενα χρόνια γνωρίζοντας ασταμάτητες επανεκτελέσεις, ενίοτε μάλιστα κι εκτός συνόρων (Hege Tunaal), ενώ υπήρξαν ακόμη και μεταγραφές για σόλο κλασική κιθάρα (John Williams, Ιάκωβος Κολανιάν).

Η κορύφωση αυτής της λαμπρής διαδρομής ήρθε το 2000, όταν παρουσιάστηκε το έργο στο Ηρώδειο στις 2 Οκτωβρίου με εντελώς καινούργια ενορχήστρωση που επιμελήθηκε ο Σταύρος Ξαρχάκος, προσωπικός φίλος του Μίκη και σπουδαίος ενορχηστρωτής, που εκείνο τον καιρό διηύθυνε την εξαιρετική Κρατική Ορχήστρα Ελληνικής Μουσικής (ΚΟΕΜ), με την οποία είχε τη δυνατότητα να αναδείξει πολλά έργα του ελληνικού ρεπερτορίου με νέα οπτική.

Ο "κατά Ξαρχάκο" λοιπόν "Επιτάφιος" αποτελεί αναμφίβολα μιαν εντελώς καινούργια πρόταση. Πρόκειται για πολύ δυναμική ερμηνεία που περισσότερο τείνει προς την πολεμική ιαχή και ελάχιστα θυμίζει θρήνο χαροκαμένης μάνας! Η λαϊκή ελεγεία του Μίκη έδωσε τη θέση της σε μια καινούργια σύνθεση επικών διαστάσεων που έστησε ο Σταύρος Ξαρχάκος και ερμήνευσε συγκλονιστικά η Μαρία Σουλτάτου. Ακόμη και η διάρκεια κάθε τραγουδιού τεντώνεται στα άκρα, έτσι που κάποια μέρη να διαρκούν 7-8 λεπτά με ευφάνταστους και τολμηρούς αυτοσχεδιασμούς στη ρυθμική αγωγή. Ο Ξαρχάκος βρήκε πρόσφορο έδαφος για τις ανεξάντλητες ενορχηστρωτικές ιδέες που διακρίνουν κάθε προσέγγισή του σε παλιό υλικό, είτε από το χώρο του ρεμπέτικου, είτε και από τον πιο οικείο χώρο του "έντεχνου" τραγουδιού, όπου ανατρέχει ασταμάτητα. Έχοντας μάλιστα στη διάθεσή του μια τόσο ικανή ορχήστρα καταφέρνει να φτάσει τις αναζητήσεις του σε εντελώς οριακά σημεία.

Κοντολογίς, θα έλεγα ότι το αποτέλεσμα ηχεί εντυπωσιακό. Ίσως και συναρπαστικό, καθώς μια λαϊκή ορχήστρα πραγματικά καταφέρνει να ισορροπεί θαυμαστά μεταξύ λαϊκών και συμφωνικών ηχοχρωμάτων με την επιδέξια διεύθυνση του Ξαρχάκου. Προσωπικά, θα έλεγα πως το αποτέλεσμα δικαιώνει τον τίτλο που τελικά δόθηκε στο ηχογράφημα που κυκλοφόρησε σε δίσκο το 2004 από τη Legend. Γιατί αυτός είναι πράγματι ένας Επιτάφιος κατά Σταύρο Ξαρχάκο, ενώ φοβούμαι πως ο Μίκης είναι ολοκληρωτικά απών!

Σε δεύτερη γραφή / Μάνος Χατζιδάκις: Τέσσερις θεατρικοί μύθοι (2006)

Περνάμε σήμερα σε μια πολύ ξεχωριστή περίπτωση "δεύτερης γραφής" συνθέσεων του Μάνου Χατζιδάκι που προέρχονται από την πρώιμη δημιουργική του περίοδο, δηλαδή από την πολύ γόνιμη εικοσαετία 1947-1966. Πολύ πριν αρχίσει ο μεγάλος συνθέτης να μας δίνει τους έξοχους κύκλους τραγουδιών του από τα μέσα της δεκαετίας του '60, το ενδιαφέρον του ήταν εστιασμένο πρωτίστως στο θέατρο και κατά δεύτερο λόγο στον κινηματογράφο, όπου κατέθεσε σπουδαία μουσικά έργα, τα πιο εκλεκτά από τα οποία ο ίδιος τα κατέγραφε με αύξουσα αριθμητική ένδειξη στον επίσημο κατάλογο της εργογραφίας του.

Ο λόγος λοιπόν σήμερα για μια σπουδαία έκδοση του Σείριου που κυκλοφόρησε το 2006 με τον εύγλωττο τίτλο "Τέσσερις θεατρικοί μύθοι". Ο τίτλος δηλώνει την παρουσία τεσσάρων συνθέσεων που γράφτηκαν για το θέατρο. Πρόκειται για τα κλασικά έργα: Ματωμένος γάμος, Ο κύκλος με την κιμωλία, Παραμύθι χωρίς όνομα, Καπετάν Μιχάλης. Όλα τα έργα αυτά έχουν οριστικά εγκατασταθεί στη συλλογική μας μνήμη με τις αξεπέραστες πρώτες τους εκτελέσεις (Γιώργος Μούτσιος, Λάκης Παππάς, Γιώργος Ρωμανός) κι έτσι αποκτά τεράστιο ενδιαφέρον μια νέα προσέγγιση με καινούργια ενορχήστρωση και εντελώς διαφορετικούς ερμηνευτές σε μια εντελώς διαφορετική χρονική στιγμή που απέχει πολλές δεκαετίες από εκείνες τις κλασικές πρώτες ερμηνείες.

Ας θυμηθούμε λοιπόν ποια είναι αυτά τα μεγάλα έργα: Παλιότερο όλων ο "Ματωμένος γάμος", έργο 3, σε ποίηση Federico Garcia Lorca και ελληνική απόδοση Νίκου Γκάτσου, συντέθηκε το 1947 και πρωτοπαρουσιάστηκε από το Θέατρο Τέχνης του Καρόλου Κουν το 1948. Τα τραγούδια του έργου είχαν μείνει ανέκδοτα μέχρι το 1965 που ηχογραφήθηκαν για πρώτη φορά με τη φωνή του Λάκη Παππά. Το 1991 ο συνθέτης μετέγραψε το έργο σε μορφή για φωνή και δύο όργανα (βιολοντσέλο και πιάνο) και σ' αυτή τη λιτή εκδοχή ακούγεται στην παρούσα ηχογράφηση.

Το έργο "Ο κύκλος με την κιμωλία", έργο 12, γραμμένο το 1956, βασίζεται στο ομώνυμο θεατρικό έργο του Bertolt Brecht που απέδωσε στα ελληνικά ο Οδυσσέας Ελύτης και παίχτηκε το 1957 πάλι από το Θέατρο Τέχνης του Καρόλου Κουν με ερμηνευτή των τραγουδιών τον Γιώργο Μούτσιο, ενώ στα νεότερα χρόνια γνώρισε κι άλλες εκτελέσεις.

Το 1959 από το Νέο Θέατρο του Βασίλη Διαμαντόπουλου παρουσιάστηκε το θεατρικό έργο "Το παραμύθι χωρίς όνομα" του Ιάκωβου Καμπανέλλη βασισμένο στο ομώνυμο παιδικό βιβλίο της Πηνελόπης Δέλτα. Η μουσική του Μάνου Χατζιδάκι που καταγράφεται ως έργο 15, περιλαμβάνει οργανικά και τραγουδιστικά μέρη που πρώτος ερμήνευσε και πάλι ο Λάκης Παππάς.

Το τέταρτο έργο είναι ο "Καπετάν Μιχάλης" του Νίκου Καζαντζάκη και θεατρική διασκευή του Κώστα Κοτζιά και του Γεράσιμου Σταύρου για το Ελληνικό Λαϊκό Θέατρο του Μάνου Κατράκη. Έχει την ένδειξη έργο 24 και γράφτηκε το 1966, ενώ την ίδια χρονιά δισκογραφήθηκε με τη φωνή του Γιώργου Ρωμανού. Τα τραγούδια του έργου βασίστηκαν σε στίχους που ανασυντέθηκαν από τον Γεράσιμο Σταύρου με τη συρραφή επιλεγμένων φράσεων από το μυθιστόρημα του Καζαντζάκη.

Τη νέα επεξεργασία όλου αυτού του ακριβού υλικού ανέλαβε ο συνθέτης Νίκος Κυπουργός που αναμόρφωσε σημαντικά τον αρχικό ήχο της ορχήστρας και διηύθυνε το θαυμάσιο Μουσικό Σύνολο Μάνος Χατζιδάκις. Για την ερμηνεία των τραγουδιών επιστρατεύθηκαν δυο σπουδαίοι ερμηνευτές της νεότερης γενιάς, ο Μανώλης Λιδάκης και ο Αλκίνοος Ιωαννίδης, προσφέροντας λιτές, σχεδόν τελετουργικές ερμηνείες με απόλυτο σεβασμό στο πνεύμα του συνθέτη και χωρίς καμία απολύτως παραχώρηση στα φτηνά γούστα του εμπορίου και της κατανάλωσης. Το αποτέλεσμα είναι σπουδαίο κι ασφαλώς αυτή είναι μια χαρακτηριστική περίπτωση δικαίωσης της "δεύτερης εκτέλεσης", η οποία δεν μιμείται καθόλου την πρώτη, αλλά έρχεται να φωτίσει εκ νέου και με πολύ διαφορετικές αποχρώσεις αυτά τα διαχρονικά αριστουργήματα.

Σε δεύτερη γραφή / Μάνος Χατζιδάκις, Μαρία Δημητριάδη: Για την Ελένη (1985)

Του άρεσαν πολύ οι μύθοι του Μάνου Χατζιδάκι. Και μέσα από τους μύθους οι συμβολισμοί. Δεν μπορεί να έδωσε άλλωστε τυχαία τον τίτλο "Μυθολογία" στις δυο ποιητικές του συλλογές (1966, 1982). Και ήταν συχνές οι περιπλανώμενες γυναικείες μορφές που γεννήθηκαν μέσα από την προσωπική του μυθολογία, όπως εκείνο το κορίτσι στον Υμηττό ή ένα άλλο κορίτσι μεθυσμένο, αλλά και η Μελισσάνθη, η Μάγδα, η Μαριάνθη και η Ελένη. Περισσότερο η Ελένη που διασπά τους αιώνες ως η πιο αινιγματική και ανερμήνευτη μορφή, μια έμμονη ιδέα που χάνεται και επανεμφανίζεται μυστηριακά, άλλοτε ως σάρκινη πραγματικότητα κι άλλοτε ως ένα πουκάμισο αδειανό.

Κάπως έτσι έζησε μέσα του κι ακολουθούσε πάντα τον συνθέτη αυτή η απροσδιόριστη μορφή που ζητούσε επίμονα να αποκτήσει πρόσωπο συγκεκριμένο με αδρά χαρακτηριστικά. Το προσπάθησε με τον πρώτο κύκλο τραγουδιών ("Για την Ελένη") που της αφιέρωσε το 1978 συνεπικουρούμενος από τους εύστοχους στίχους του Μιχάλη Μπουρμπούλη με την ευαίσθητη ερμηνεία του Στέλιου Μαρκετάκη. Αλλά δεν του φάνηκε πως αυτή ήταν η καλύτερη ενσάρκωση του οράματός της κι έτσι συνέχισε την εσωτερική του αναζήτηση. Λίγο αργότερα πήρε τη σκυτάλη η Αλέξάνδρα σε δυο διαδοχικές ηχογραφήσεις (1980, 1983), η οποία θα μπορούσε, ως γυναίκα και η ίδια, να δώσει μια πιο πειστική αποτύπωση της μορφής αυτού του περιπλανώμενου κοριτσιού, αλλά και πάλι κάτι δεν τον άφηνε να ησυχάσει και συνέχισε την αναζήτησή της.

Το καλοκαίρι του 1985 τα κατάφερε τελικά! Ήταν στο πλαίσιο των περίφημων Ιουλιανών συναυλιών του, στο οποίο ο Μάνος Χατζιδάκις ενέταξε και τον συγκεκριμένο κύκλο τραγουδιών, αφού στο μεταξύ προχώρησε σε πλήρη αναθεώρηση της αρχικής ενορχήστρωσης*, ώστε τελικά το έργο να πάρει μια πιο ισορροπημένη λαϊκή φόρμα. Σ' αυτή τη μορφή που έμελλε επιτέλους να είναι η οριστική το έργο ηχογραφήθηκε εκ νέου και κυκλοφόρησε ενταγμένο στη σειρά εκδόσεων του Σείριου. Αποκλειστική ερμηνεύτρια η εξαιρετική Μαρία Δημητριάδη, τις ερμηνευτικές ικανότητες της οποίας είχε ήδη επιδοκιμάσει ο συνθέτης μέσα από τη γόνιμη συνεργασία της με τον Θάνο Μικρούτσικο τα προηγούμενα χρόνια. Η τελική αυτή εκδοχή του έργου καταφέρνει να αποδώσει την υποδόρεια "τραγικότητα" που επιζητούσε ο συνθέτης να διαπερνά τα συγκεκριμένα λαϊκότροπα τραγούδια. 

Σε δεύτερη γραφή / Η Αλεξάνδρα τραγουδά Χατζιδάκι (και Τσιτσάνη)

Μιλώντας χθες για τον κύκλο τραγουδιών "Για την Ελένη" του Μάνου Χατζιδάκι σε στίχους Μιχάλη Μπουρμπούλη που πρώτος ερμήνευσε ο Στέλιος Μαρκετάκης το 1978 είπαμε ότι ο συγκεκριμένος κύκλος στάθηκε η αφορμή για δύο επανεκτελέσεις τα επόμενα χρόνια, μία με την Αλεξάνδρα κι άλλη μία με τη Μαρία Δημητριάδη, πράγμα ιδιαίτερα σπάνιο στην ελληνική δισκογραφία.

Πρέπει να υπενθυμίσω ότι η Αλεξάνδρα Κυριακάκη (1951-2015) υπήρξε ένας διάττων αστέρας του ελληνικού τραγουδιού. Ξεκίνησε στα μέσα της δεκαετίας του '60 ως ηθοποιός πλάι στον Μάνο Κατράκη, ενώ από το 1970 μεταπήδησε στο τραγούδι και βρέθηκε δίπλα στους μεγάλους δασκάλους του ρεμπέτικου Γιάννη Παπαϊωάννου και Βασίλη Τσιτσάνη. Το 1973 η ερμηνεία της στο τραγούδι του Τσιτσάνη "Κάθε βράδυ λυπημένη" την έκανε για πρώτη φορά γνωστή στο πανελλήνιο, ενώ το 1976 ο Νότης Μαυρουδής την επέλεξε ως βασική του ερμηνεύτρια στο δίσκο "Ζωγραφιές απ' τον Θεόφιλο". Δυστυχώς η καριέρα της έκλεισε απότομα στις αρχές της δεκαετίας του '80, αφού πρώτα ηχογράφησε δυο δίσκους με επανεκτελέσεις τραγουδιών του Μάνου Χατζιδάκι και του Βασίλη Τσιτσάνη.

Ο πρώτος από τους δυο αυτούς δίσκους με τίτλο "Η Αλεξάνδρα στα λαϊκά του Μάνου Χατζιδάκι" κυκλοφόρησε από τη Lyra το 1980 και περιλαμβάνει δεκατρία τραγούδια ενορχηστρωμένα με χατζιδακική αισθητική από τον Τάσο Καρακατσάνη. Τα πέντε από τα τραγούδια αυτού του δίσκου προέρχονται από τον κύκλο "Για την Ελένη" και αποδίδονται με πιο λαϊκό ύφος σε σχέση με την πρώτη εκτέλεση του Στέλιου Μαρκετάκη. Φαίνεται μάλιστα πως ο συνθέτης επιδοκίμασε την προσπάθεια αυτή κι ενθάρρυνε την ερμηνεύτρια να συνεχίσει σ' αυτό το δρόμο. 

Ξαναβρέθηκαν λοιπόν τρία χρόνια αργότερα στο δίσκο "Η Αλεξάνδρα τραγουδά Τσιτσάνη και Χατζιδάκι", πάλι σε ενορχήστρωση του Τάσου Καρακατσάνη. Η πρώτη πλευρά του δίσκου καλύπτεται με έξι τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι, από τα οποία τα τέσσερα προέρχονται και πάλι από τον κύκλο "Για την Ελένη", ερμηνευμένα με το ίδιο ύφος, όπως και στο δίσκο του 1980. Η δεύτερη πλευρά φυσικά είναι αφιερωμένη σε τραγούδια του Βασίλη Τσιτσάνη με τη συμμετοχή και του ίδιου στην ερμηνεία τριών τραγουδιών, ίσως στην τελευταία του ηχογράφηση πριν φύγει από τη ζωή. Ξεχωρίζει χωρίς αμφιβολία το υπέροχο λαϊκό τραγούδι "Το καράβι" σε στίχους Κώστα Βίρβου.

Συνοψίζοντας λοιπόν μπορούμε να πούμε ότι με τους δυο αυτούς δίσκους που κλείνει την καριέρα της η Αλεξάνδρα έχουμε, έστω και μοιρασμένη στα δυο (και με την απουσία τριών τραγουδιών φυσικά), τη δεύτερη εκτέλεση του κύκλου τραγουδιών "Για την Ελένη" που δείχνει ότι ο συνθέτης δε φάνηκε να έχει ικανοποιηθεί με την αρχική εκτέλεση του 1978 κι αναζητούσε κάτι διαφορετικό. Πιθανότατα, παρά τη δεδηλωμένη εκτίμησή του για τις ερμηνευτικές ικανότητες της Αλεξάνδρας, ούτε αυτή η προσπάθεια αξιολογήθηκε ως τελική και γιαυτό λίγο αργότερα επανήλθε στο ίδιο έργο με μια τρίτη και οριστική εκτέλεση με τη Μαρία Δημητριάδη.

Σε δεύτερη γραφή / Μάνος Χατζιδάκις, Στέλιος Μαρκετάκης: Για την Ελένη (1978)

Διευκρινίζω εξαρχής ότι ο σημερινός δίσκος τυπικά δεν ανήκει ασφαλώς στην κατηγορία της δεύτερης εκτέλεσης που αποτελεί το θέμα αυτού του αφιερώματος. Είναι ένας πρωτότυπος κύκλος τραγουδιών του Μάνου Χατζιδάκι που ωστόσο αποτέλεσε τη βάση διπλής δισκογραφικής επανεκτέλεσης τα επόμενα χρόνια, πράγμα οπωσδήποτε πολύ σπάνιο στη δισκογραφία. Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα με τη σειρά, για να τα ξεκαθαρίσουμε:

Το 1978 λοιπόν ο Μάνος Χατζιδάκις συναντήθηκε με τον νεόκοπο στιχουργό Μιχάλη Μπουρμπούλη που είχε ήδη κάνει την εμφάνισή του στο προσκήνιο με κάποια τραγούδια σε μουσική του Σταύρου Κουγιουμτζή, από τα οποία ξεχώρισε το υπέροχο "Θα 'ταν δώδεκα του Μάρτη" με τη Χαρούλα Αλεξίου ("Λαϊκές Κυριακές", 1976). Η ευτυχής αυτή συνάντηση απέφερε τον εξαιρετικό κύκλο "Τραγούδια για την Ελένη" με το χαρακτηριστικό υπότιτλο "Δώδεκα λαϊκά τραγούδια" που εκδόθηκε από την ετικέτα Νότος της Lyra. 

Πρόκειται για δώδεκα πολύ όμορφα τραγούδια, τα περισσότερα σε κλασικούς λαϊκούς ρυθμούς (χασάπικο ή ζειμπέκικο), αλλά και κάποια στο οικείο χατζιδακικό ύφος της λυρικής μπαλάντας με πολύ εκλεπτυσμένη ενορχήστρωση, όπου το μπουζούκι συμπρωταγωνιστεί με το μαντολίνο. Όλα τα τραγούδια είναι υψηλής αισθητικής, αλλά σίγουρα μερικά κερδίζουν ευκολότερα τον ακροατή, όπως τα: Στην Πύλη τ' Αδριανού, Μύρισε ο κόσμος γιασεμί, Ψηλά στον Ακροκόρινθο, Νυχτερινός άγγελος (στη μελωδία του στηρίζεται το εισαγωγικό οργανικό θέμα) και (κυρίως) Για την Ελένη που έδωσε τον τίτλο στο έργο και είναι το μόνο που έχει στίχους του ίδιου του συνθέτη, αν και δεν αναφέρεται αυτό στο δίσκο. 

Αποκλειστικός ερμηνευτής του δίσκου ο αισθαντικός Στέλιος Μαρκετάκης, από τις τυπικές περιπτώσεις ερμηνευτών που ανέδειξε ο μεγάλος συνθέτης, αν και ο συγκεκριμένος για άγνωστους λόγους δεν μπόρεσε να έχει κάποια συνέχεια στο ελληνικό τραγούδι. Το εξώφυλλο σχεδίασε ο Γιώργος Σταθόπουλος.

Όπως λοιπόν προανέφερα, το ενδιαφέρον αυτού του χατζιδακικού κύκλου είναι ότι γνώρισε στη συνέχεια όχι μία, αλλά δύο επανεκτελέσεις. Μία, όχι πλήρη ούτε σε ενιαία έκδοση, από την Αλεξάνδρα (1980/1983) κι άλλη μια ολοκληρωμένη από τη Μαρία Δημητριάδη (1985). Τις επανεκτελέσεις αυτές θα δούμε στη συνέχεια του αφιερώματός μας...

Σε δεύτερη γραφή / Τα τραγούδια της χτεσινής μέρας (1981)

Το έχω ξαναγράψει: Έχω μια εμμονική προτίμηση στις πρώτες εκτελέσεις των τραγουδιών κι έτσι δυσκολεύομαι ν' ακούσω τραγούδια επανεκτελεσμένα (ιδιαίτερα live), ακόμη κι αν αυτό γίνεται από κορυφαίους ερμηνευτές. Υπάρχουν μάλιστα περιπτώσεις που θεωρώ ιεροσυλία να αγγίζει κανείς εμβληματικές ερμηνείες κλασικών έργων. Πάντα έχω ως σημείο αναφοράς τη μνημειώδη πρώτη εκτέλεση του "Άξιον Εστί" (Μίκη Θεοδωράκη, Οδυσσέα Ελύτη) με τις φωνές του Γρηγόρη Μπιθικώτση και του Μάνου Κατράκη. Αναμετρήθηκαν πολλοί με το έργο αυτό τα μετέπειτα χρόνια. Μεταξύ άλλων: Μανώλης Μητσιάς, Γιώργος Νταλάρας! Ποιο ήταν το αποτέλεσμα; Η απόλυτη μετριότητα, έστω κι αν η βουλιμία του συνθέτη έδειχνε να επιδοκιμάζει τα εγχειρήματα. Ας μη θυμίσω καν κάτι πιο πρόσφατες γελοιότητες με ποπ βεντέτες που ασέλγησαν ξεδιάντροπα στο σώμα αυτού του μουσικού αριστουργήματος! 

Ωστόσο τίποτε δεν μπορεί να είναι απόλυτο. Κι έτσι αν ψάξει κανείς καλύτερα, μπορεί ν' ανακαλύψει νησίδες ομορφιάς σε επανεκτελέσεις παλιότερου υλικού που δίνουν μια νέα οπτική στα τραγούδια, ιδιαίτερα όταν ο επιμελητής της διασκευής έχει φρέσκες ιδέες και δε μένει αγκυλωμένες στο πρώτο άκουσμα. Αυτό μπορούμε να το βρούμε πολύ χαρακτηριστικά στις νέες ερμηνείες των ρεμπέτικων τραγουδιών, αλλά και του "ελαφρού" τραγουδιού, στο οποίο είχαμε κάνει παλιότερα ένα μικρό αφιέρωμα (Αρλέτα, Μοσχολιού, Μαρινέλλα, Πάριος, Ζορμπαλά).

Αφορμή για όλες αυτές τις σκέψεις μού έδωσε η πρόσφατη ψηφιοποίηση ενός παλιού μου βινυλίου με τίτλο "Τα τραγούδια της χτεσινής μέρας" που είχε εκδοθεί το 1981 από τη Minos. Δυο κορυφαίες λαϊκές ερμηνεύτριες (οι σημαντικότερες της δεκαετίας του '70), δηλαδή η Δήμητρα Γαλάνη και η Χαρούλα Αλεξίου, συναντιούνται δισκογραφικά για πρώτη φορά εδώ σε μια συλλογή δεκαπέντε λυρικών τραγουδιών του ελληνικού (κυρίως), αλλά και του διεθνούς ρεπερτορίου καταθέτοντας εξαιρετικά τρυφερές κι εσωτερικές επανεκτελέσεις σε μορφή χαμηλόφωνης μπαλάντας με βασικό συνοδευτικό όργανο μια απλή κιθάρα.

Η Δήμητρα Γαλάνη, έχοντας ωριμάσει ερμηνευτικά δίπλα στον Μάνο Χατζιδάκι, δείχνει να κινείται στο φυσικό της περιβάλλον και καταθέτει αβίαστα όλη της την ευαισθησία. Η Χαρούλα Αλεξίου ωστόσο μέχρι εκείνη τη στιγμή είχε χτίσει το μύθο της κυρίως με το καθαρόαιμο λαϊκό ρεπερτόριο. Εδώ καταφέρνει πολύ πειστικά να ερμηνεύσει χαμηλόφωνα κι αισθαντικά αυτά τα τραγούδια αποκαλύπτοντας την άλλη πλευρά του πηγαίου της ταλέντου, αν και - για να είμαστε ακριβείς - αυτή η πλευρά της δεν ήταν και τόσο κρυμμένη, αφού σποραδικά είχε ήδη ερμηνεύσει κάμποσες λαϊκές μπαλάντες του Γιάννη Σπανού, του Σταύρου Κουγιουμτζή και του Μάνου Λοΐζου. Έτσι η αρμονική συνάντηση των δυο σπουδαίων ερμηνευτριών ξεχειλίζει από ευαισθησία και τρυφερότητα, άλλοτε σε σόλο ερμηνείες κι άλλοτε σε συναρπαστικές διφωνίες δίνοντας νέα ζωή στα όμορφα τραγούδια που οι ίδιες επέλεξαν.

Να προσθέσω απλώς ότι από το υλικό του δίσκου τη μερίδα του λέοντος κατέχει ο Μάνος Λοΐζος με τέσσερα τραγούδια. Ίσως σ' αυτό συνέβαλε ότι και οι δυο ερμηνεύτριες είχαν πολύ πρόσφατη τη συνεργασία τους με τον συνθέτη στις δυο τελευταίες μάλιστα δισκογραφικές του καταθέσεις ("Τα τραγούδια της Χαρούλας", "Για μια μέρα ζωής"). Με δυο τραγούδια ο καθένας συμμετέχουν επίσης ο Μίκης Θεοδωράκης και ο Μάνος Χατζιδάκις, ενώ από ένα τραγούδι συνεισφέρουν ο Γιάννης Μαρκόπουλος, ο Γιάννης Σπανός, ο Νότης Μαυρουδής, ο Σπύρος Παππάς και ο Παντελής Λεούσης. Από το ξένο ρεπερτόριο έχουν επιλεγεί κι ερμηνεύονται στην πρωτότυπη γλώσσα το ελληνόφωνο της Κάτω Ιταλίας "Άντρα μου πάει" και το αγέραστο "The House of Rising Sun".

Ρένα Κουμιώτη: Ο τρίτος προσωπικός δίσκος (1974)

Κατά την τριετία 1972-1974 η Ρένα Κουμιώτη έδωσε έντονο το δισκογραφικό της παρών συμμετέχοντας σε οκτώ συνολικά δίσκους 33 στροφών, δηλαδή: Το θαλασσινό τριφύλλι (1972), 12 μήνες (1972), Τα κίτρινα ρολόγια (1972), Μονά ζυγά (1973), Θάλασσα πικροθάλασσα (1973), Μίλα μου για τη λευτεριά (1974), Παράθυρο στη θάλασσα (1974), Ρόδα είναι και γυρίζει (1974).

Το 1974 επίσης κυκλοφόρησε και ο τρίτος προσωπικός της δίσκος με δώδεκα λαϊκά τραγούδια, σχεδόν όλα προερχόμενα από δίσκους της διετίας 1973-1974, αλλά και από τις 45 στροφές. Κορυφαίο όλων το συγκλονιστικό "Άγια Κυριακή" του Μίμη Πλέσσα από τον κύκλο "Θάλασσα πικροθάλασσα". Σπουδαίο επίσης το "Διακόσιοι της Καισαριανής" του Γιώργου Μητσάκη από το δίσκο "Μονά ζυγά", ένα δυνατό ζεϊμπέκικο αφιερωμένο στην εκτέλεση 200 αντιστασιακών αγωνιστών από τις κατοχικές δυνάμεις την Πρωτομαγιά του 1944. Ξεχωρίζει επίσης ο όμορφος μπάλος του Γιώργου Κοντογιώργου "Ο καλός μου πάει στα ξένα" από τον κύκλο τραγουδιών "Παράθυρο στη θάλασσα". Ο δίσκος συμπληρώνεται με δυο τραγούδια του Γιώργου Κριμιζάκη, άλλο ένα του Γιώργου Γεωργιάδη και δύο ακόμη του Αργύρη Κουνάδη από το δίσκο "Ρόδα είναι και γυρίζει".

Μετά το 1974 η καριέρα της Ρένας Κουμιώτη πήρε σιγά σιγά την κατιούσα. Η μόνη αξιόλογη παρουσία της ήταν στο δίσκο "Στο δρόμο για το Τσιμενλί" (1976) του Γρηγόρη Σουρμαΐδη.

Βασίλης Αρχιτεκτονίδης: Το μπλόκο (1980)

17 Αυγούστου 1944. Μια μαύρη επέτειος.

______________________

Ο Βασίλης Αρχιτεκτονίδης (Πειραιάς, 1933-2018) υπήρξε ένας αξιόλογος συνθέτης με ευρέα μουσικά ενδιαφέροντα που απλώνονταν από τη λαϊκή ως τη λόγια μουσική. Η δισκογραφική του παρακαταθήκη δεν είναι μεγάλη, αλλά κατά τη δεκαετία του '70 μας έδωσε ένα αξιόλογο σε ποιότητα και όγκο έργο με λαϊκά τραγούδια, μελοποιημένη ποίηση ("Δυο κύκλοι", 1971) και κάμποσους ορχηστρικούς δίσκους. Μάλιστα το 1967 είχε γράψει το πρώτο πρώτο τραγούδι που ερμήνευσε ο Γιώργος Νταλάρας με τίτλο "Προσμονή", ενώ το 1972 είχε ηχογραφήσει δυο άγνωστα δισκάκια 45 στροφών με καθαρόαιμα λαϊκά τραγούδια ερμηνευμένα από τον Βασίλη Παπακωνσταντίνου!

Το 1980 λοιπόν ο Βασίλης Αρχιτεκτονίδης παρουσίασε το δίσκο "Το μπλόκο", έναν πολύ ενδιαφέροντα κύκλο τραγουδιών βασισμένων σε ποίηση του Γιάννη Κακουλίδη που αντλεί τη θεματολογία της από το τραγικό γεγονός του μπλόκου της Κοκκινιάς στις 17 Αυγούστου 1944, μόλις ενάμιση δηλαδή μήνα πριν αποχωρήσουν οι γερμανικές κατοχικές δυνάμεις, όταν βρήκαν μαζικό θάνατο δεκάδες αθώοι άνθρωποι. Έτσι το έργο αποτελεί μια ελεγεία για τους νεκρούς της Κοκκινιάς, ενώ στην κορύφωση του φινάλε έχουμε έναν πανηγυρικό ύμνο για την ειρήνη. Τα τραγούδια διανθίζονται και με αφηγηματικές γέφυρες που αποδίδει με στιβαρό τόνο ο Μάνος Κατράκης, ενώ τα τραγούδια ερμηνεύουν ο κρητικός λυράρης Αλέξης Μιχελουδάκης και η Ελένη Τσαγκαράκη.

Ρένα Κουμιώτη: Ο δεύτερος προσωπικός δίσκος (1971)

Μετά τη συμμετοχή της στους πέντε δίσκους 33 στροφών που αναφέραμε χθες κατά τη γόνιμη διετία 1969-1970 κι αφού κυκλοφόρησε ο πρώτος προσωπικός της δίσκος με υλικό από τις 45 στροφές, το 1971 η Ρένα Κουμιώτη καταθέτει τη δεύτερη προσωπική της συλλογή με τίτλο το όνομά της σε μια χρονιά που δεν είχε καμία άλλη συμμετοχή σε δίσκο μακράς διαρκείας παρά μόνο ηχογραφήσεις για τις 45 στροφές. 

Ο δίσκος λοιπόν «Ρένα Κουμιώτη 2» ανθολογεί δώδεκα τραγούδια από σκόρπιες ηχογραφήσεις 45 στροφών με τις υπογραφές γνωστών συνθετών της εποχής, με πρώτο και καλύτερο πάντα τον Μίμη Πλέσσα που στάθηκε ο βασικός αιμοδότης του ρεπερτορίου της. Συμμετέχουν επίσης οι συνθέτες Λίνος Κόκοτος, Γιώργος Κοντογιώργος, Γιώργος Κριμιζάκης και Βαγγέλης Πιτσιλαδής. Μάλιστα τα δυο τραγούδια του Πιτσιλαδή ("Φωτιά στα τρένα", "Τα δάκρυά μου") είναι τα μόνα που ενσωματώθηκαν στη συνέχεια και σε μεγάλο δίσκο του συνθέτη ("Τα κίτρινα ρολόγια", 1972). 

Το υλικό του δίσκου είναι σαφώς μετριότερο σε σύγκριση με τον πρώτο δίσκο της ερμηνεύτριας. Μεγάλες επιτυχίες αναδείχθηκαν τα τραγούδια: "Φωτιά στα τρένα" (Βαγγέλη Πιτσιλαδή, Δημήτρη Ιατρόπουλου) και "Αγαπιώμασταν" (Γιώργου Κριμιζάκη, Σώτιας Τσώτου). Ωραίο τραγούδι είναι επίσης το "Ανηφοριές, κατηφοριές" (Μίμη Πλέσσα, Άκου Δασκαλόπουλου). Τα υπόλοιπα δεν ακούστηκαν ιδιαίτερα και ξεχάστηκαν μάλλον νωρίς.

Ρένα Κουμιώτη: Ο πρώτος προσωπικός δίσκος (1970)

Χωρίς αμφιβολία η Ρένα Κουμιώτη υπήρξε από τις ωραιότερες γυναικείες φωνές που ανέδειξε το ελληνικό τραγούδι. Φωνή δωρική με υπέροχο ηχόχρωμα και κρυστάλλινη άρθρωση των λέξεων, βρέθηκε νωρίς δίπλα σε σημαντικούς συνθέτες εκεί στο περιβάλλον της Lyra του Αλέκου Πατσιφά κι έτσι έχτισε γρήγορα ένα ζηλευτό ρεπερτόριο μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του '70, ενώ στη συνέχεια χάθηκε σταδιακά από το προσκήνιο.

Πρωτοεμφανίστηκε στο πάλκο το 1967, ενώ το 1968 μπήκε στη δισκογραφία ηχογραφώντας το πρώτο της 45άρι με δυο τραγούδια του Αλέκου Αναστασιάδη. Το 1969 ήταν η χρονιά της καταξίωσής της με τη συμμετοχή της στους εμβληματικούς δίσκους "Ο δρόμος" των Μίμη Πλέσσα και Λευτέρη Παπαδόπουλου και "Οι ώρες" του Λίνου Κόκοτου, ενώ παράλληλα συνέχισε να ηχογραφεί τραγούδια για τις 45 στροφές. Την επόμενη χρονιά συμμετείχε σε τρεις μεγάλους δίσκους, δηλαδή στις "Μέρες του καλοκαιριού" (πάλι των Πλέσσα-Παπαδόπουλου), στις "Γειτονιές, Αθήνα-Θεσσαλονίκη" του Θόδωρου Τζίφα και στη "Γύφτισσα μέρα" του Γιώργου Κοντογιώργου.

Αφιερωμένος λοιπόν σ' αυτή τη λαμπρή πρώτη της διετία στη δισκογραφία κυκλοφόρησε το 1970 ο πρώτος προσωπικός δίσκος της Ρένας Κουμιώτη με δώδεκα λαϊκά τραγούδια που υπογράφουν οι συνθέτες Μίμης Πλέσσας, Λίνος Κόκοτος, Θόδωρος Τζίφας, Γιώργος Κοντογιώργος, Γιάννης Γλέζος και Ανδρέας Χατζηαποστόλου. Με εξαίρεση το τραγούδι "Μέθυσα και τρέχω" που είχε συμπεριληφθεί και στο lp "Γύφτισσα μέρα", όλα τα υπόλοιπα προέρχονται αποκλειστικά από τις 45 στροφές. Κορωνίδα όλων φυσικά το αξεπέραστο "Σταμάτησε του ρολογιού τους δείχτες" των Πλέσσα-Παπαδόπουλου κι αμέσως μετά το έξοχο "Καινούργιο μου φεγγάρι" των Πλέσσα-Δασκαλόπουλου. Όμορφα λαϊκά τραγούδια και τα υπόλοιπα, αλλά ακούστηκαν πολύ λιγότερο.

Σαβίνα Γιαννάτου: Παναγιές του κόσμου (1999)

Δεκαπενταύγουστος σήμερα και μια από τις κορυφαίες γιορτές του χριστιανικού κόσμου αφιερωμένη στη σεπτή μνήμη της Παναγίας, του πιο ιερού και οικείου προσώπου, της μεγάλης μάνας όλου του κόσμου που μεταμορφώνεται άλλοτε σε "κυρά των αμπελιών" κι άλλοτε στη χαροκαμένη μάνα του "Επιτάφιου", αυτής που μέσα από το θρήνο της για το σταυρωμένο της γιο θρηνεί ταυτόχρονα για τους καημούς κάθε απλού ανθρώπου, όπως τόσο εκφραστικά το απέδωσε με τους εξαίσιους στίχους του ο Λευτέρης Παπαδόπουλος στον "Βυζαντικό εσπερινό":  "Όπου πίκρα και ορφάνια και φτωχολογιά / με τα μάτια βουρκωμένα βρίσκεται η Παναγιά".

Η Σαβίνα Γιαννάτου, αφού υπηρέτησε για μια δεκαετία το "έντεχνο" τραγούδι, ήδη εδώ και τρεις δεκαετίες σχεδόν έχει αφιερώσει με ξεχωριστό ζήλο όλη της τη δραστηριότητα στο ανεξάντλητο πεδίο της φολκ μουσικής συνοδευόμενη από το σημαντικό οργανικό σύνολο Primavera en Salonico που το απαρτίζουν εκλεκτοί μουσικοί, όπως ο Κώστας Βόμβολος, ο Κυριάκος Γκουβέντας, ο Χάρης Λαμπράκης και ο Μιχάλης Σιγανίδης. Η αρχή έγινε το 1994 με τον πολυβραβευμένο δίσκο "Άνοιξη στη Σαλονίκη", για να ακολουθήσουν πολυάριθμες θεματικές ηχογραφήσεις τα επόμενα χρόνια. 

Το 1999 λοιπόν η Σαβίνα Γιαννάτου ηχογράφησε το άλμπουμ "Παναγιές του κόσμου" αφιερωμένο στη μορφή της Παναγίας, όπως την έχουν υμνήσει διάφοροι λαοί του κόσμου, από την Ελλάδα και την Κύπρο, ως την Ιταλία, την Αρμενία, το Λίβανο, την Ισπανία, την Κορσική, τη Σαρδηνία και τη μακρινή Καραϊβική. Μικροί θρήνοι και ύμνοι από τα μεσαιωνικά χρόνια της Δύσης και τη βυζαντινή υμνωδία της Ανατολής. Ανάμεσά τους και το εξαίσιο εγμώμιο της Μ. Παρασκευής "Ω, γλυκύ μου έαρ" ως επίλογος της συλλογής.

 Η ερμηνεία της Σαβίνας είναι ακαταμάχητης εκφραστικής δύναμης και αυθεντικής συγκίνησης. Τη συνοδεύουν φυσικά οι Primavera en Salonico. Την ενορχήστρωση επιμελήθηκαν ο Κώστας Βόμβολος και ο Χάρης Λαμπράκης. Η έκδοση της Lyra, ενταγμένη στη σειρά διεθνούς διανομής Musurgia Graeca, είναι εξαιρετικά καλαίσθητη, ενώ τα κατατοπιστικά κείμενα που τη συνοδεύουν φέρουν την υπογραφή του μουσικολόγου Λάμπρου Λιάβα.

Νότης Μαυρουδής ανθολογούμενος: Μια νύχτα στους αιώνες (2008)

Με το δίσκο "Η συναυλία στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού" (2004) είχαμε την ευκαιρία να δούμε όχι μόνο ανθολογούμενο τον Νότη Μαυρουδή, αλλά και επανεκτελούμενο από νέες φωνές και με νέα ενορχήστρωση των υπέροχων τραγουδιών του. Ωστόσο ο δίσκος που κατεξοχήν εκφράζει αυτή τη διπλή οπτική στο έργο του ήρθε λίγα χρόνια αργότερα από τη Lyra, όταν το 2008 εκδόθηκε το άλμπουμ "Μια νύχτα στους αιώνες" με αποκλειστική εμρηνεύτρια την Αναστασία Μουτσάτσου.

Η αλήθεια είναι ότι η αρχική μου αντίδραση στην ακρόαση αυτών των επανεκτελέσεων ήταν επιφυλακτική, γιατί ομολογώ πως δύσκολα μπορώ να απαγκιστρωθώ από τη σφραγίδα της πρώτης εκτέλεσης των μεγάλων τραγουδιών. Ωστόσο γρήγορα οι αναστολές αυτές ξεπεράστηκαν και μετατράπηκαν σε μια ενθουσιώδη διάθεση! Η Αναστασία Μουτσάτσου, ωριμότερη από ποτέ, δείχνει να έχει επίγνωση της δυσκολίας του εγχειρήματος και αντεπεξέρχεται με απόλυτη επιτυχία. Αυτό πιστώνεται ασφαλώς στην ίδια και στην εκφραστική δύναμη των ερμηνειών της, αλλά θα πρόσθετα ότι είναι τέτοια η δυναμική των τραγουδιών αυτών που βοηθάει στη διάσπαση των στεγανών του χρόνου και στην κατάκτηση της διαχρονικότητας. Είναι και η κιθάρα του συνθέτη που υποστηρίζει σταθερά και τις νέες αυτές εκδοχές των τραγουδιών του, ώστε να νιώθει κανείς ότι έχει πάντα μια σταθερή και οικεία βάση.  

Έχουμε λοιπόν ένα εξαιρετικό άλμπουμ από κάθε άποψη σαν ένα διαπεραστικό λαμπιόνι που διασχίζει το πυκνό σώμα του κυρίαρχου αισθητικού σκότους της εποχής. Και μαζί, ένας δίσκος χορταστικός με διάρκεια κοντά στα 63 λεπτά που έχει το πλεονέκτημα να μην περιορίζεται στο υλικό μιας συγκεκριμένης εταιρείας, αλλά να απλώνεται σε ολόκληρο το ρεπερτόριο του συνθέτη που ηχογραφήθηκε μέσα σε τέσσερις περίπου δεκαετίες είτε από τη Lyra, είτε από την PolyGram, είτε από την ΑΚΤΗ ή την Eros Music!

Νότης Μαυρουδής ανθολογούμενος: Η συναυλία στο Ωδείο Ηρώδου Αττικού (2004)

Στις 11 Αυγούστου 2004, τη χρονιά των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας, ο Νότης Μαυρουδής πραγματοποίησε μεγάλη συναυλία στο Ηρώδειο ενταγμένη στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών, για να γιορτάσει τα 40 χρόνια του στο ελληνικό τραγούδι. 

Ήταν το 1964, όταν ο 19χρονος τότε συνθέτης και ήδη ώριμος κιθαριστής παρουσίασε το πρώτο του τραγούδι ("Άκρη δεν έχει ο ουρανός") με τη φωνή του Γιώργου Ζωγράφου, ενώ ένα χρόνο αργότερα θα ενοχλήσει το μουσικό κατεστημένο της εποχής κερδίζοντας στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης το πρώτο βραβείο με το υπέροχο τραγούδι "Ήταν μεγάλη η νύχτα" (με ερμηνεύτρια τη Σούλα Μπιρμπίλη). Έκτοτε η παρουσία του στα μουσικά μας πράγματα θα είναι συνεχής και συνεπής μέχρι και σήμερα που κοντοζυγώνει πια τα 60 χρόνια ενεργούς παρουσίας στη μουσική! Είναι πράγματι αξιοθαύμαστο πώς αντέχει μέσα στο χρόνο ένας συνθέτης χαμηλού προφίλ, χωρίς ποτέ να έχει κυνηγήσει αυτό που λέμε "σουξέ" και χωρίς ποτέ να έχει κάνει εύκολες παραχωρήσεις στις επιταγές του συρμού. 

Η συναυλία φυσικά περιλάμβανε χαρακτηριστικές στιγμές αυτής της πολύχρονης διαδρομής με επιλεγμένα τραγούδια που καθένα τους έχει και ξεχωριστό ειδικό βάρος. Επιστρατεύτηκαν τέσσερις γνωστοί και δοκιμασμένοι νεότεροι ερμηνευτές, οι οποίοι απέδωσαν πολύ εκφραστικά τις τρυφερές μελωδίες του δημιουργού, δηλαδή η Γλυκερία, η Έλλη Πασπαλά, ο Νίκος Κουρουπάκης και ο Παντελής Θαλασσινός. Μαζί τους και η Ισραηλινή Noa Dori, καθώς και η Παιδική Χορωδία του Ωδείου Kodaly υπό τη διεύθυνση του Μιχάλη Πατσέα. Τη συναυλία σκηνοθέτησε η Σοφία Σπυράτου, ενώ την ενορχήστρωση του υλικού επιμελήθηκε ο Αχιλλέας Γουάστωρ. 

Οι συγκεκριμένες ζωντανές ερμηνείες, παρόλο που σε καμιά περίπτωση δεν μπορούν να σταθούν δίπλα στις πρώτες εκτελέσεις, σίγουρα πάντως  είναι πολύ όμορφες και δεν προδίσουν την αισθητική και το πνεύμα των τραγουδιών, αν και την παράσταση κλέβει πάντα το στιβαρό κιθαριστικό παίξιμο του Νότη Μαυρουδή, ενώ συμμετέχει και ο μαθητής του και ήδη καταξιωμένος κιθαριστής Παναγιώτης Μάργαρης.

Νότης Μαυρουδής ανθολογούμενος: Θα βρεθούμε ξανά (2003)

Η δεκαετία του '90 υπήρξε η πιο παραγωγική περίοδος του Νότη Μαυρουδή μέσα από τη συνεργασία του με τις δισκογραφικές εταιρείες ΑΚΤΗ και Eros Music με ηχογραφήσεις κύκλων τραγουδιών, σειρές παιδικών τραγουδιών, αλλά και μουσική για το θέατρο, παράλληλα με την εμπλοκή του και στο πεδίο της παραγωγής ηχογραφώντας δίσκους υψηλών ποιοτικών προδιαγραφών, όπως η μνημειώδης κιθαριστική σειρά Cafe de l' art σε συνεργασία με τον μαθητή του και σημαντικό κιθαριστή Παναγιώτη Μάργαρη.

Όλη αυτή λοιπόν η πλούσια δραστηριότητα αποτυπώθηκε, δειγματοληπτικά φυσικά, σε μια ενδιαφέρουσα έκδοση σε διπλό ψηφιακό δίσκο με τίτλο "Θα βρεθούμε ξανά" που εκδόθηκε το 2003 σε συμπαραγωγή από τις δυο εταιρείες με αφορμή τη συμπλήρωση σαράντα χρόνων του συνθέτη στο μουσικό πεδίο. Η έκδοση περιλαμβάνει εικοσιεννέα συνολικά τραγούδια ή μουσικά θέματα ανθολογημένα κυρίως από ηχογραφήσεις της δεκαετίας του '90 (Ίσως φταίνε τα φεγγάρια, Μικρές νυχτερινές μουσικές, Τοπίο μυστικό, Χάρτινο καράβι, Λούνα παρκ, Ευριπίδη Ιφιγένεια εν Αυλίδι, Πέντε ερωτικές λαϊκές μπαλάντες, Cafe de l' art I/II), αλλά και από κάποιες παλιότερες εκδόσεις, όπως οι δίσκοι "Fernando Sor/The Beatles" (1978) και "Στην όχθη της καρδιάς μου" (1984).

Ιδού ένα απόσπασμα από τις σκέψεις του συνθέτη για την έκδοση: "Τα σαράντα χρόνια δισκογραφίας είναι ένα σημαντικό κομμάτι χρόνου που αφήνει να φανεί το στίγμα ενός δημιουργού. Συνεργασίες με ποιητές, στιχουργούς, τραγουδιστές, παραγωγούς, ηχολήπτες, ένας κόσμος με αντιθέσεις, ποικίλες απόψεις, το άσπρο και το μαύρο μαζί... Μια κοινότητα ανθρώπων που και εγώ κατοικώ και κοιτάζω απορημένος επί τέσσερις δεκαετίες. Ωστόσο, το υλικό του καθενός 'μιλάει' μέσα στο χρόνο και στοιχειοθετεί ταυτότητα! Το ξεκίνημα αυτής της πορείας έχει εκκίνηση από το 1964, όταν νέοι και ονειροπόλοι, υπό την...επήρεια του Χατζιδάκι και Θεοδωράκη, θελήσαμε να ξεδιπλώσουμε τα δικά μας φτερά, για να φτάσουμε στην άγνωστη (ακόμα και τώρα) κατεύθυνση... Τα σαράντα χρόνια δισκογραφίας μου, με κάνουν να σκέφτομαι πως στα επόμενα (χρόνια) θα πρέπει να αναζητήσω και άλλους δρόμους και άλλες προοπτικές, που μαζί με τις παλαιότερες να φτιάξω ευρείς ορίζοντες. Εξάλλου, η δισκογραφία αποδεικνύει καθημερινά πως ο μόνος τρόπος να υπάρξεις, είναι να οσφρίζεσαι και να παρατηρείς". 

Τους στίχους των τραγουδιών υπογράφουν οι στιχουργοί-ποιητές: Οδυσσέας Ελύτης, Μαρία Πολυδούρη, Άκος Δασκαλόπουλος, Άλκης Αλκαίος, Τάσος Σαμαρτζής, Άρης Δαβαράκης, Νανά Νικολάου, Κώστας Φασουλάς, Αγαθή Δημητρούκα, Άλκης Χριστοφέλλης, Σμαρώ Παπαδοπούλου. Ερμηνεύουν οι: Αρλέτα, Μανώλης Μητσιάς, Ελένη Βιτάλη, Τάνια Τσανακλίδου, Γλυκερία, Θανάσης Γκαϊφύλιας, Σταμάτης Κραουνάκης, Έλλη Πασπαλά, Λιζέτα Καλημέρη, Θεοδοσία Στίγκα και άλλοι, ενώ συμμετέχει η Παιδική Χορωδία Δημήτρη Τυπάλδου και ο κιθαριστής Παναγιώτης Μάργαρης.

Νότης Μαυρουδής ανθολογούμενος: Οι μεγάλοι συνθέτες και τα τραγούδια τους (1995)

To 1995 από τη μεγάλη σειρά αφιερωμάτων της PolyGram σε σημαντικούς Έλληνες συνθέτες με τίτλο "Οι μεγάλοι συνθέτες και τα τραγούδια τους" εκδόθηκε ο υπ' αριθμόν 5 δίσκος με τραγούδια του Νότη Μαυρουδή ανθολογημένα από τις λίγες ηχογραφήσεις του για τη συγκεκριμένη εταιρεία κατά το διάστημα 1976-1992. 

Στην πραγματικότητα βέβαια τα δεκαεπτά από τα είκοσι τραγούδια της συλλογής προέρχονται από τους δύο μόλις ολοκληρωμένους δίσκους του συνθέτη στην PolyGram, δηλαδή το "Έρως ανίκατε μάχαν" (1985), με μελοποιημένα ποιήματα αρχαίων λυρικών ποιητών σε μετάφραση του Ηλία Πετρόπουλου, και το "Μικρές νυχτερινές μουσικές" (1992) με επανεκτελέσεις παλιότερων τραγουδιών του ερμηνευμένες από την Ορχήστρα Νυκτών Οργάνων του Δήμου Πάτρας.

Πέρα από τους δυο αυτούς δίσκους έχουν ανθολογηθεί και δύο τραγούδια από τον προσωπικό δίσκο της Αλέκας Μαβίλη "Πού να χωρέσει τ' όνειρο" (1976), καθώς κι ένα τραγούδι από το δίσκο του Αντώνη Καλογιάννη "Σε ανύποπτο χρόνο" (1991). Σαφώς λοιπόν και η συλλογή δεν αποτελεί αντιπροσωπευτικό δείγμα της δουλειάς του Νότη Μαυρουδή, καθώς εκ των πραγμάτων λείπουν τα σπουδαία τραγούδια του που ηχογράφησε για τη Lyra, αλλά και την ΑΚΤΗ από τις αρχές του '90, αυτά δηλαδή που εδραίωσαν την παρουσία του στο μουσικό στερέωμα ως κορυφαίου τραγουδοποιού.

Τα τραγούδια της συλλογής ερμηνεύουν οι: Νένα Βενετσάνου, Κώστας Θωμαΐδης, Αλέκα Μαβίλη, Αντώνης Καλογιάννης, Μανώλης Μητσιάς και Ηλιάννα Σκουλή. Συμμετέχουν επίσης η Χορωδία Ομίλου Πατραϊκής Μαντολινάτας και η Παιδική Χορωδία Δημήτρη Τυπάλδου.

Νότης Μαυρουδής ανθολογούμενος: Μικρές νυχτερινές μουσικές (1992)

Το 1992 από τη Fidelity κυκλοφόρησε ο δίσκος "Μικρές Νυχτερινές Μουσικές" (εμφανής αναφορά στην αγαπημένη σερενάτα του Μότσαρτ) με τραγούδια του Νότη Μαυρουδή σε δεύτερη εκτέλεση γραμμένα στο διάστημα 1965 ως 1992. Ένα υλικό ακριβής μελωδικής δύναμης και μνήμης από έναν ευαίσθητο συνθέτη που ξεκίνησε στα χρόνια του Νέου Κύματος και συνεχίζει ακούραστος μέχρι σήμερα να δίνει το συγκινητικό παρών του με εμπνευσμένες πάντα δουλειές.

Ο συγκεκριμένος δίσκος είναι ιδιαίτερος βέβαια, όχι μόνο γιατί αποτελεί μιαν όμορφη ανθολογία του συνθέτη, ούτε γιατί μας δίνει φρασκαρισμένες μερικές θαυμάσιες μελωδικές στιγμές του, αλλά κυρίως γιατί στην εκτέλεση των τραγουδιών συμμετέχει η εξαιρετική Ορχήστρα Νυκτών Οργάνων του Δήμου Πάτρας, η οποία ιδρύθηκε το 1985 κι έκτοτε δραστηριοποιείται έντονα στο χώρο του ποιοτικού τραγουδιού και της δισκογραφίας κάτω από την εμπνευσμένη καθοδήγηση του (αείμνηστου πια) Θανάση Τσιπινάκη καταγράφοντας κατά καιρούς εξαιρετικές συνεργασίες με πολλούς συνθέτες, όπως ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Δημήτρης Λάγιος και ο Γιώργος Ανδρέου. Έτσι λοιπόν ήρθε και η σειρά του Νότη Μαυρουδή να εμπιστευτεί δικό του υλικό στην πατραϊκή ορχήστρα και φαίνεται πως οι μελωδίες του βρήκαν την ιδανική τους απόδοση από τα μαντολίνα και τα υπόλοιπα νυκτά όργανα. 

Από τα δεκατέσσερα τραγούδια της συλλογής τα δεκατρία έχουν μουσική του Νότη Μαυρουδή και στίχους των Άκου Δασκαλόπουλου, Δημήτρη Χριστοδούλου, Νίκου Χουλιαρά, Γιάννη Κακουλίδη, Μέλπως Ζαρόκωστα, Τάσου Σαμαρτζή και Κατερίνας Καπερναράκου, ενώ το τραγούδι "Πόσο μακριά" έχει μουσική και στίχους του Σωτήρη Σακελλαρόπουλου. Το οργανικό κομμάτι "Θαλασσινή Νυχτερινή Σερενάτα" γράφτηκε ειδικά για τον συγκεκριμένο δίσκο. 

Βασική ερμηνεύτρια του δίσκου είναι η Ηλιάννα Σκουλή, στη μοναδική δισκογραφική της καταγραφή, ενώ ο Μανώλης Μητσιάς συμμετέχει σε δυο τραγούδια. Συμμετέχει επίσης η Παιδική Χορωδία Δημήτρη Τυπάλδου και η Χορωδία Ομίλου Πατραϊκής Μαντολινάτας και Μικτής Χορωδίας. Την ενορχήστρωση επιμελήθηκαν ο συνθέτης και ο Γεράσιμος Βουτσινάς. 

Νότης Μαυρουδής ανθολογούμενος: Τα τραγούδια μου (1988)

Ο σημαντικός κλασικός κιθαριστής και εξαιρετικός τραγουδοποιός Νότης Μαυρουδής αποτελεί μιαν εντελώς ξεχωριστή όσο και εντυπωσιακή περίπτωση δημιουργού που συνεχίζει μέχρι σήμερα το έργο του έχοντας συμπληρώσει σχεδόν εξήντα χρόνια αδιάλειπτης παρουσίας!

Εμφανίστηκε στα μουσικά μας πράγματα στα μέσα της δεκαετίας του '60 ενταγμένος αρχικά στο κλίμα του Νέου Κύματος, ενώ στη συνέχεια βρέθηκε για κάμποσα χρόνια στο εξωτερικό (Ιταλία, Ισπανία), για να επανακάμψει στην εγχώρια μουσική πραγματικότητα από τα μέσα της επόμενης δεκαετίας κι έκτοτε να παραμένει ενεργός και δημιουργικός τόσο στο πεδίο της δισκογραφίας, όσο και στο πεδίο των ζωντανών εμφανίσεων ως κιθαριστής.

Το 1988 λοιπόν η Lyra, που υπήρξε η πρώτη του δισκογραφική εταιρεία, αφού ολοκληρώθηκε ένας δεύτερος κύκλος συνεργασίας τους, αποφάσισε να εκδώσει ένα μικρό πορτρέτο του συνθέτη με ανθολογημένο υλικό αυτής της συνεργασίας. Ο δίσκος πήρε τον απλό τίτλο "Τα τραγούδια μου" με την επισήμανση "Αυθεντικές εκτελέσεις". Από τα δώδεκα τραγούδια τα οκτώ προέρχονται από τη νεοκυματική περίοδό του (1964-1968). Ανάμεσά τους φυσικά τα δυο πρώτα τραγούδια του συνθέτη με τον Γιώργο Ζωγράφο ("Άκρη δεν έχει ο ουρανός", "Τα γιορτινά σου φόρεσε"), το υπέροχο "Ήταν μεγάλη η νύχτα" με τη Σούλα Μπιρμπίλη που μάλιστα είχε αποσπάσει το πρώτο βραβείο στο φεστιβάλ τραγουδιού της Θεσσαλονίκης, καθώς και τραγούδια με την Αρλέτα, την Πόπη Αστεριάδη και τον Πέτρο Πανδή. Τα περισσότερα έχουν στίχους του Γιάννη Κακουλίδη, αλλά και του Άκου Δασκαλόπουλου.

Η ανθολογία περιλαμβάνει επίσης δυο τραγούδια από το άλμπουμ "Ζωγραφιές απ' τον Θεόφιλο" (1976) με ερμηνευτές τον ρεμπέτη Γιώργο Μουφλουζέλη και την Αλεξάνδρα, ένα τραγούδι ("Κρίση") σε στίχους του Μάνου Χατζιδάκι από τον κύκλο "Παιδί της γης" (1977) που ερμηνεύει η Αρλέτα, καθώς και το εμβληματικό "Πρωινό" σε στίχους του Άλκη Αλκαίου από το δίσκο "Στην όχθη της καρδιάς μου" (1984) ερμηνευμένο από χορωδία.

Τα ξαναλέμε σύντομα... Καλό καλοκαίρι!

 

Πέτρος Πανδής και Μίκης: Concert de Mikis Theodorakis (1976)

Από την εταιρεία Delta και πάλι το 1976 εκδόθηκε κι ένας δεύτερος δίσκος με τίτλο Concert de Mikis Theodorakis που αποτυπώνει τη γόνιμη συνεργασία του Μίκη Θεοδωράκη με τον Πέτρο Πανδή στα τελευταία χρόνια της χουντικής επταετίας, όταν ο μεγάλος συνθέτης, καθώς του είχε αφαιρεθεί το δικαίωμα να επιστρέψει στην πατρίδα του, περιόδευε ασταμάτητα σε όλο τον ελεύθερο δυτικό κόσμο με μνημειώδεις συναυλίες στην προσπάθειά του να αφυπνίσει τη συνείδηση των δημοκρατικών πολιτών διεθνώς για το στυγερό καθεστώς του τόπου του.

Εδώ λοιπόν έχουμε υλικό ζωντανά ηχογραφημένο από μια τέτοια συναυλία με οκτώ συνολικά τραγούδια κι ένα οργανικό φινάλε με το κλασικό θέμα του Ζορμπά. Τα τραγούδια προέρχονται από το ανεξάντλητο ρεπερτόριο του συνθέτη που είχε διαμορφωθεί πριν ακόμη από τα χρόνια της δικτατορίας, αλλά και κατά τη διάρκειά της. Δυο από τα τραγούδια προέρχονται από τις "Μικρές Κυκλάδες" στην ίδια ηχογράφηση με κιθαριστική συνοδεία, όπως έχει συμπεριληφθεί και στο δίσκο "Petros Pandis chante les ballades de Mikis Theodorakis". Το υπόλοιπο υλικό αποδίδεται με συνοδεία λαϊκής ορχήστρας με επικεφαλής το μπουζούκι του Λάκη Καρνέζη, ενώ στο πιάνο είναι ο Γιάννης Διδίλης που έχει και τη μουσική επιμέλεια των ζωντανών αυτών εκτελέσεων.