Σε δεύτερη γραφή / Μίκης Θεοδωράκης: Το τραγούδι του νεκρού αδελφού (2001)

Άλλο ένα κορυφαίο έργο του Μίκη Θεοδωράκη από τις αρχές της δεκαετίας του '60 είναι η μουσική και τα τραγούδια του για τη θεατρική παράσταση "Το τραγούδι του νεκρού αδελφού" που έκανε πρεμιέρα στις 15 Οκτωβρίου 1962 στο θέατρο Καλουτά από το θίασο Ελληνικό Λαϊκό Θέατρο του Μάνου Κατράκη σε σκηνοθεσία Πέλου Κατσέλη. Το κείμενο γράφτηκε από τον ίδιο τον συνθέτη παίρνοντας την ιδέα από την ομώνυμη παραλογή του δημοτικού μας τραγουδιού και με θεματική αναφορά στον πρόσφατο εμφύλιο πόλεμο. Τα συγκλονιστικά τραγούδια (κυρίως σε ρυθμό ζεϊμπέκικου) ερμήνευσε ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης συνοδευόμενος από τα σπουδαία μπουζούκια του Κώστα Παπαδόπουλου και του Λάκη Καρνέζη. Από τα τραγούδια της ιστορικής αυτής παράστασης ένα ("Αλυσίδα") λογοκρίθηκε κι έτσι δεν συμπεριλήφθηκε στην ηχογράφηση του δίσκου.

Σημειώνω ότι η παράσταση ξανανέβηκε το 1980 στο θέατρο Αθήναιον με σκηνοθεσία Αλέξη Σολωμού, όπου το έργο παρουσιάστηκε στην ολοκληρωμένη του πλέον μορφή με την προσθήκη της λογοκριμένης "Αλυσίδας", αλλά και τριών ακόμη τραγουδιών: Μοιρολόι, Κλάψε πικρό μου σύννεφο (στίχοι Τάσου Λειβαδίτη), Τραγούδι κόκκινο θα πω (στίχοι Γιάννη Θεοδωράκη).

Η τελική δισκογραφική έκδοση του έργου ήρθε το 2001, όταν ηχογραφήθηκε στην ολοκληρωμένη του μορφή με τη συμμετοχή της Λαϊκής Ορχήστρας Μίκης Θεοδωράκης και ερμηνευτές τους Δημήτρη Μπάση και Νένα Βενετσάνου. Η έκδοση περιλαμβάνει επιπλέον το "Τανγκό του εφιάλτη" που αποδίδει ο ηθοποιός Γιάννης Μπέζος, ενώ το κομμάτι διαπλέκεται με το "Τραγούδι κόκκινο θα πω". 

Η αλήθεια είναι ότι η τελική έκδοση του έργου δεν μπορεί εύκολα να συγκριθεί με την έκδοση του 1962, αφού διαφέρει σε πολλά μέρη της, ώστε να μην είναι και πολύ δόκιμο να θεωρηθεί ως επανεκτέλεση. Ωστόσο συγκρίνοντας τα κοινά μέρη δεν μπορεί κανείς να μη διαπιστώσει εύκολα την υπεροχή της πρώτης εκτέλεσης με έναν Μπιθικώτση στο απόγειο της ερμηνευτικής του ικανότητας και με μια έντονη αίσθηση αυθεντικότητας που προφανώς δεν ήταν δυνατόν να αποπνέει η καινούργια ερμηνεία, έστω κι αν οι δυο ερμηνευτές υπερασπίζονται το ακριβό αυτό υλικό με φιλότικο και ζήλο.

(c) CD | Warner Music/WEA | 2001 | Πηγή: d58