Ο κύκλος τραγουδιών "Η μπαλάντα του Μαουτχάουζεν" είναι ασφαλώς μία από τις ακρώρειες του συνθετικού έργου του Μίκη Θεοδωράκη. Πρόκειται για μια σειρά τεσσάρων ποιημάτων από το βιβλίο "Μαουτχάουζεν" του Ιάκωβου Καμπανέλλη, που γράφτηκαν το 1965 και μελοποιήθηκαν αμέσως από τον μεγάλο συνθέτη. Τα ποιήματα αυτά αναφέρονται στην οδυνηρή εμπειρία του Καμπανέλλη από τη φυλάκισή του στο διαβόητο ναζιστικό στρατόπεδο συγκέντρωσης στην Αυστρία κατά το διάστημα 1943-1945, όπου βρήκαν το θάνατο κάπου 3.700 Έλληνες, κυρίως Εβραίοι βέβαια.
Είκοσι χρόνια μετά ο Ιάκωβος Καμπανέλλης, αποτίοντας φόρο τιμής στα θύματα της ναζιστικής θηριωδίας κι εξομολογούμενος την προσωπική του περιπέτεια, έγραψε τα τέσσερα συγκλονιστικά και ταυτόχρονα τρυφερά και λυρικά αυτά ποιήματα, που τα μετέφερε στα χείλη του κόσμου η έξοχη μελοποίησή τους από τον Μίκη Θεοδωράκη. Ο συνθέτης έγραψε μουσική με εμφανείς αναφορές στη λόγια παράδοση, κάτι σαν lieder για φωνή και ορχήστρα με χρήση συμφωνικών μουσικών οργάνων, όπως το φλάουτο ή το τσέμπαλο. Το βαθιά συγκινητικό "Άσμα ασμάτων" είναι μια υπέροχη μελωδική μπαλάντα που κέρδισε και τη διεθνή αναγνώριση, ενώ είχε αρκετές μεταγενέστερες επανεκτελέσεις.
Η ερμηνεία της Μαρίας Φαραντούρη είναι από τις κορυφαίες ολόκληρης της μεγάλης της καριέρας, αν και βρίσκεται ακόμη στο ξεκίνημά της στα 18 μόλις χρόνια της. Μάλιστα 30 χρόνια αργότερα (1995) το έργο ηχογραφήθηκε εκ νέου σε μια τρίγλωσση αγγλο-εβραϊκή εκδοχή (ελληνικά, εβραϊκά και αγγλικά) σε ύφος τζαζ με κλασικόμορφα στοιχεία με τις φωνές της Μαρίας Φαραντούρη, της Ελινόαρ Μοάβ Βενιάδη και της Νάντιας Βάινμπεργκ, ενώ στην ίδια ηχογράφηση συμπεριλήφθηκε η μαρτυρία του Σιμόν Βίσενταλ, ενός από τους επιβιώσαντες του στρατοπέδου του Μαουτχάουζεν.
Ο δίσκος συμπληρώνεται από ένα δεύτερο κύκλο τραγουδιών του Μίκη Θεοδωράκη, που αρχικά είχε τον απλό τίτλο "Έξι Τραγούδια", αλλά στις νεότερες επανεκδόσεις έχει μετονομαστεί σε "Κύκλο Φαραντούρη". Πρόκειται για εξι πανέμορφα τραγούδια υποδειγματικού λαϊκού λυρισμού που γράφτηκαν το 1964 πάνω σε στίχους του Νίκου Γκάτσου, του Δημήτρη Χριστοδούλου, του Τάσου Λειβαδίτη και του Γεράσιμου Σταύρου. Αυτό το τελευταίο ("Ο ίσκιος έπεσε βαρύς") γράφτηκε αρχικά για την ταινία "Μπλόκο" του Άδωνη Κύρου (1965), ενώ τα τρία τραγούδια του Νίκου Γκάτσου ("Τ' όνειρο καπνός", "Το εκκρεμές", "Στου κόσμου την ανηφοριά") ακούστηκαν αρχικά στη θεατρική παράσταση "Το εκκρεμές" (1965), ενώ στη συνέχεια συμπεριλήφθηκαν και στην ολοκληρωμένη έκδοση του κύκλου "Θαλασσινά φεγγάρια" που κυκλοφόρησε το 1974.
Επικεφαλής της ορχήστρας είναι οι δεξιοτέχνες του μπουζουκιού Κώστας Παπαδόπουλος και Λάκης Καρνέζης. Μαζί τους ο Γιάννης Διδίλης (πιάνο), ο Σωτήρης Ταχιάτης (βιολοντσέλο), ο Ανδρέας Ροδουσάκης (κοντραμπάσο) και ο Σπύρος Ρέγγιος (φλάουτο)
Αντιγράφω εδώ το διαφωτιστικό σημείωμα που βρίσουμε στο οπισθόφυλλο του δίσκου:
Τα τέσσερα τραγούδια που αποτελούν τη "Μπαλάντα του Μαουτχάουζεν" βασίζονται σε «καταστάσεις» που περιγράφονται στο βιβλίο "Μαουτχάουζεν". του Ιάκωβου Καμπανέλλη Φαίνεται κατ' αρχήν παράξενο πώς ο ανελέητος και εφιαλτικός κόσμος ενός στρατοπέδου συγκεντρώσεως θα μπορούσε να εμπνεύσει ακόμα και τραγούδια. Αλλά η ανθρώπινη φύση δεν παύει να υπερασπίζεται τα δικαιώματα της ποτέ και πουθενά. Τα δύο ερωτικά τραγούδια π.χ. έχουν σαν αντίκρυσμα το κεφάλαιο «Ερωτικό» όπου ανάμεσα σε άλλα διαβάζουμε ότι:
"...Τον καιρό εκείνο, κάθε Κυριακή που δε δουλεύαμε, στέκαμε ώρες ολόκληρες και κοιτάζαμε τις γυναίκες, που κι εκείνες βγαίναν απ' τ' αντίσκοινα και μας κοιτάζανε. Η απόσταση που μας χώριζε ήταν μεγάλη. Είναι ζήτημα αν θα μπορούσαμε να συννενοηθούμε κι αν ακόμα φωνάζαμε. Κάτι τέτοιο φυσικά κανείς δεν ξεθά-ρευε να το δοκιμάσει. Ούτε και χρειαζόταν. Αυτό το σιωπηλό αλληλοκοίταγμα που περνούσε δυό φράχτες από συρματόπλεγμα δεν είχε ανάγκη από μιλιά. Ήταν οι ώρες του έρωτα στο Μαουτχάουζεν. Όμως σκέψου... Αυτές οι γυναίκες κι αυτοί οι άντρες που αλληλοκοιτάζονται σιωπηλοί επί ώρες ατέλειωτες ήταν ντυμένοι με τα ίδια ριγωτά, ξεθωριασμένα, χιλιοφορεμένα ρούχα του κάτεργου. Τα σώματα τους πετσί και κάκκαλο, τα μάγουλα τους ρουφηγμένα και μαλιαρά απ' την αβιταμίνωση. Τα μαλλιά κουρεμένα με μια λουρίδα ξυρισμένη στη μέση απ' το κούτελο ως το σβέρκο. Μόνο τα μάτια ήταν πιό μεγάλα και πιο βαθειά από άλοτε, για να χωράει ο φόβος.
Το ηλεκτροφόρο με το ρεύμα υψηλής τάσης και το συρματόπλεγμα με τις σκοπιές, δεν ήταν μια απλή τεχνική εγκατάσταση, ένας αδιάβατος φράχτης. Εδώ μιά διαταγή όριζε να χωριστεί τελεσίδικα τ' αρσενικό με το θηλυκό. Μια διαταγή σε μέγεθος μοίρας. Μια διάσπαση του αιώνιου ζεύγους. Ένα παραφύση κόψιμο των από γη και ουρανό ταγμένων να έσονται εις σάρκα μίαν..." Ιάκωβος Καμπανέλλης
(c) LP | EMI Columbia | 1966 | Πηγή: d58
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου