Το "Άξιον Εστί" αποτελεί το κορυφαίο έργο του Οδυσσέα Ελύτη και προφανώς αυτό που συνέβαλε αποφασιστικά στη βράβευσή του με το Νόμπελ λογοτεχνίας το 1979. Γράφτηκε κι εκδόθηκε το 1959 από τις εκδόσεις Ίκαρος. Αποτελεί μια μεγαλόπνοοη σύνθεση που ενσωματώνει κοσμογονικά, ιστορικά και βιωματικά στοιχεία παρμένα από τη διαχρονική πορεία του ελληνισμού και εμποτισμένα με τα γνήσια νάματα της ελληνικής λαλιάς από την εποχή του Ομήρου ως τον ευαγγελική γραφή, τους βυζαντινούς ψαλμωδούς, αλλά και τον λαϊκό λόγο του Μακρυγιάννη και του δημοτικού τραγουδιού.
Λίγους μήνες μετά την έκδοση του έργου ο Μίκης Θεοδωράκης, ευρισκόμενος τότε στο Παρίσι, έλαβε από τον ποιητή ταχυδρομικώς ένα αντίτυπο και σύντομα μελοποίησε χαρακτηριστικά μέρη του έργου διαμορφώνοντας μία νέα μουσική φόρμα, που την ονόμασε «λαϊκό ορατόριο». Ο συνθέτης συνδύασε με τρόπο πρωτότυπο και απόλυτα αρμονικό στοιχεία της λόγιας και της λαϊκής μουσικής δημιουργώντας έτσι ένα έργο που θα αναδειχθεί στο διαχρονικότερο και δημοφιλέστερο της ελληνικής μουσικής. Τα πρότυπά του παραπέμπουν στα μνημειώδη ορατόρια του Μπαχ ("Κατά Ματθαίον Πάθη"), αλλά και στη βυζαντινή υμνωδία και στη λαϊκή μουσική. Η ανάπτυξη του έργου είναι τριμερής, με εισαγωγή («Η Γένεσις»), κύριο μέρος («Τα Πάθη») και επίλογο («Δοξαστικόν»). Στο κεντρικό μέρος εναλλάσσονται χορωδιακά, τραγουδιστικά, αφηγηματικά και οργανικά μέρη.
Η πρώτη – ιστορική πια - ηχογράφηση έγινε το 1964 κι έλαβαν μέρος οι μεγάλες δυνάμεις του τότε καλλιτεχνικού κόσμου: Ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης ως λαϊκός τραγουδιστής και ο Μάνος Κατράκης ως αφηγητής. Και οι δυο καταθέτουν δύο αξεπέραστες και αγέραστες ερμηνείες, πιθανότατα τις σημαντικότερες που αξιώθηκε ποτέ η ελληνική δισκογραφία!
Στο ρόλο του ψάλτη επιλέχθηκε ο Θόδωρος Δημήτριεφ, ένας ηθοποιός δεύτερης σειράς που διέθετε ωστόσο εξαιρετική φωνή βαρύτονου, ακριβώς το αντίστοιχο του Γιώργου Μούτσιου που ερμήνευσε πολλά έργα του Μάνου Χατζιδάκι. Συμμετείχε επίσης η Μικτή Χορωδία της Θάλειας Βυζαντίου. Τη λαϊκή ορχήστρα αποτέλεσαν οι Κώστας Παπαδόπουλος και Λάκης Καρνέζης στο μπουζούκι, ο Γιάννης Διδίλης στο πιάνο, ο Τάσος Διακογιώργης στο σαντούρι, ο Δημήτρης Φάμπας στην κιθάρα και άλλοι. Τη συμφωνική ορχήστρα φυσικά διηύθυνε ο συνθέτης. Το ζωγραφικό πίνακα του εξωφύλλου φιλοτέχνησε ο Γιάννης Τσαρούχης.
Το έργο αγαπήθηκε από τον κόσμο πολύ και ανέδειξε τα λαϊκά τραγούδια του δίσκου (κυρίως τα «Ένα το χελιδόνι», «Της δικαιοσύνης ήλιε νοητέ», «Της αγάπης αίματα») ως μερικά από τα διαχρονικότερα της ελληνικής δισκογραφίας, ενώ ένα από τα πιο αναγνωρίσμα κομμάτια του έργου είναι το οργανικό συμφωνικό ιντερμέδιο "Ναοί στο σχήμα τ' ουρανού".
Σημειώνουμε ότι το έργο γνώρισε αρκετές νεότερες ηχογραφήσεις εντός κι εκτός ελληνικών συνόρων. Ιδού μερικές: Το 1980 στα σουηδικά με την Ορχήστρα Δωματίου του Γκέτεμποργκ και Σουηδούς σολίστες, το 1983 στα γερμανικά για την εταιρία Eterna, το 1988 στη δεύτερη ελληνική του ηχογράφηση με σολίστ τον Γιώργο Νταλάρα για τη Minos-EMI, το 2002 με τον Γιάννη Κότσιρα (!) πάλι για τη Minos-EMI και το 2006 σε νέα ζωντανή ηχογράφηση με τον Γιώργο Νταλάρα για τη Universal (Mercury). Ακόμη και ο Ρουβάς (με τις ευλογίες μάλιστα του συνθέτη) δοκίμασε τις δυνάμεις του με το μνημειώδες αυτό αριστούργημα! Καμία όμως από αυτές τις νεότερες εκτελέσεις δεν μπορεί να συγκριθεί με τη δύναμη και την αγέραστη ομορφιά εκείνης της ιστορικής εκτέλεσης του 1964, η οποία καταγράφεται πλέον στις κλασικότερες στιγμές της ελληνικής δισκογραφίας και του νεότερου πολιτισμού μας.
(c) 2LPs | EMI Columbia | 1964 | πηγή: d58
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου