Όταν μιλούμε για πολιτικό τραγούδι, πριν απ' όλα και πάνω απ' όλα εννοούμε τη "Ρωμιοσύνη" του Μίκη Θεοδωράκη και του Γιάννη Ρίτσου. Έργο εμβληματικό, απόλυτα κλασικό, έργο δημοφιλέστατο επί πέντε και πλέον δεκαετίες. Σύνθημα στα χείλη των εξεγερμένων φοιτητών και των αγωνιζόμενων διαδηλωτών σε διάφορες περιστάσεις. Έργο ιδιαίτερα φορτισμένο με ιδεολογικούς συμβολισμούς, που για μεγάλο διάστημα περιορίζονταν σε συγκεκριμένη κατεύθυνση, αλλά που εδώ και χρόνια φαίνεται πως αγκαλιάζει το σύνολο του ελληνικού λαού αποκτώντας πλέον χαρακτηριστικά εθνικού έπους.
Ο Μίκης Θεοδωράκης μελοποίησε το έργο το 1966 επιλέγοντας εννέα χαρακτηριστικά αποσπάσματα από τη μεγάλη σύνθεση του Γιάννη Ρίτσου "Αγρύπνια", γραμμένη στα 1954, στα δύσκολα χρόνια των διώξεών του και της εξορίας του από το αυταρχικό καθεστώς της εποχής.
Η μουσική, λέει ο συνθέτης, ξεπήδησε μεμιάς από μέσα του σαν το νερό της πηγής. Ας δώσουμε λοιπόν το λόγο στον ίδιο:
Στα δυο κορυφαία έργα μου στον τομέα της έντεχνης λαϊκής μουσικής, τον 'Επιτάφιο" και τη "Ρωμιοσύνη", είχα την αίσθηση ότι η μελωδία ξεπήδησε σαν αρτεσιανό νερό μέσα από τους στίχους. Τι να συνέβαινε άραγες; Νομίζω ότι αυτή η ταύτιση μου με τον ποιητή, που ξεπερνούσε τα σύνορα της ποίηοης κι απλωνόταν σε όλο το χώρο της ζωής, της εργατικότητας, της δημιουργικότητας, της ιδεολογίας, της στάσης ζωής, της κοινής πίστης σε μια κοινή κλίμακα αξιών, στην ταυτόσημη αντιμετώπιση του χρέους, τέλος, στην κοινή μας στράτευση στο στρατόπεδο της Αριστεράς, της Εθνικής Αντίστασης, της Ελευθερίας και της αφοσίωσης στο ιδεώδες της Εθνικής Αναγέννησης, όλα αυτά δημιούργησαν μια ταυτότητα, θα έλεγα, στις δύο ευαισθησίες μας. Γίναμε συγκοινωνούντα δοχεία, απ' όπου ποίηση και μουσική περνούσε η μια στην άλλη ώσπου να πάρουν μια τρίτη διάσταση: το τραγούδι. Στη γιορτή των Φώτων στα 1966 κάποιο άγνωστο χέρι τοποθέτησε το χειρόγραφο του Ρίτσου πάνω στο αναλόγιο του πιάνου μου στη Νέα Σμύρνη. Τη "Ρωμιοσύνη" μού την είχαν φέρει στο σπίτι γυναίκες κρατουμένων πολλά χρόνια πριν. Είχαν περάσει πρώτα απ' τον Ρίτσο, που διάλεξε ο ίδιος τα αποσπάσματα από την "Αγρύπνια", για να μου τα εμπιστευθεί. Όμως τα χειρόγραφα σκεπάστηκαν από άλλα. Χάθηκαν. Ξεχάστηκαν... Ώσπου εκείνη ακριβώς τη στιγμή κάποιο χέρι (χωρίς να ξέρει κανείς το πώς και το γιατί) τα ανέσυρε και τα ακούμπησε στο πιάνο. Είχαν προηγηθεί συγκρούσεις στον Πειραιά με την Αστυνομία. Ο άγριος ξυλοδαρμός και η κακοποίησή μου, γεγονότα που με επηρέασαν βαθιά. Τόσο που, μόλις διάβασα τον πρώτο στίχο, "Αυτά τα δέντρα δε βολεύονται με λιγότερο ουρανό...", κάθισα, όπως ήμουν λερωμένος με λάσπη και αίματα, και ουνέθεοα μονορούφι τη "Ρωμιοσύνη"...
Το έργο πέρασε αμέσως στον κόσμο τόσο για το άμεσο μήνυμα της ευθύβολης ποίησης του Ρίτσου, όσο και για την επική μουσική του συνθέτη, αλλά και τη συγκλονιστική ερμηνεία του Γρηγόρη Μπιθικώτση, στην πιο δύσκολη ερμηνεία του, όπως έχει παραδεχθεί κι ο ίδιος χαρακτηρίζοντας τη συμμετοχή του σ' αυτό το έργο ως την κορυφαία της καριέρας του!
Παρά την απαγόρευση στα χρόνια της χούντας, το έργο δεν έπαψε να τραγουδιέται κρυφά σε όλη την περίοδο της επταετίας. Χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι τον Μάρτη του 1969 σε μια ταβέρνα των Εξαρχείων συνελήφθησαν από την αστυνομία όλοι οι θαμώνες, γιατί πιάστηκαν να τραγουδούν κομμάτια της "Ρωμιοσύνης"! Και φυσικά στα κρίσιμα γεγονότα του Πολυτεχνείου τον Νοέμβρη του 1973 ήταν τα τραγούδια της "Ρωμιοσύνης" που ακούγονταν ασταμάτητα από τα μεγάφωνα και το πειρατικό ραδιόφωνο των φοιτητών ως τη στιγμή της εισβολής των τανκς.
(c) LP | EMI Columbia | 1966 | πηγή: d58
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου