Είναι πολύ στενάχωρο να βρίσκεσαι καμιά φορά στην ανάγκη να ακούσεις ένα δίσκο που καταγράφει τη φωνή ενός μύθου στην φάση της παρακμής του και μοιραία να κάνεις τις συγκρίσεις με την εποχή που η ίδια φωνή σε έκανε να ονειρεύεσαι, να ερωτεύεσαι και να ταξιδεύεις! Και είναι ακόμη πιο στενάχωρο να διαπιστώνεις ότι ο ίδιος αυτός ξεπεσμένος πρίγκιπας των ονείρων σου δεν έχει την παραμικρή επίγνωση της φθοράς του χρόνου και συνεχίζει ακάθεκτος να κατακτήσει ένα κοινό που ήδη του έχει γυρίσει επιδεικτκά και οριστικά την πλάτη!
Αφορμή για τα παραπάνω μου έδωσε ο δίσκος του μεγάλου ερμηνευτή Γιάννη Πουλόπουλου με τίτλο το όνομά του που κυκλοφόρησε το 1991 από την PolyGram, αλλά δεν είναι η μόνη αφορμή για τέτοιες σκέψεις.
Θυμάμαι ότι ο Λουκιανός Κηλαηδόνης δήλωσε κάποτε πόσο απογοητεύτηκε με τη φωνή του Γρηγόρη Μπιθικώτση, όταν ερμήνευσε κάποια τραγούδια του γύρω στο 1973 διαπιστώνοντας ότι είχε ήδη χαθεί εκείνο το ασυναγώνιστο φωνητικό μέταλλο που είχε λαμπρύνει με τις ερμηνείες του τα τραγούδια ενός Μίκη Θεοδωράκη ή ενός Σταύρου Ξαρχάκου! Κι από την άλλη μεριά βέβαια έχω στο μυαλό μου τη σχετικά πρόσφατη απόφαση της Χαρούλας Αλεξίου να αποσυρθεί οριστικά από το τραγούδι δηλώνοντας με παρρησία ότι η φωνή της δεν την υπακούει πια.
Το κακό είναι ότι τη γενναία στάση της Χαρούλας δε φαίνεται να τη συμμερίζονται και πολλοί συνάδελφοί της που αρνούνται να αποδεχθούν τις αναπότρεπτες συνέπειες του χρόνου. Και είναι πολλοί αυτοί που επέμειναν και επιμένουν να τραγουδούν θολώνοντας την καθαρή εικόνα της ακμής τους με ερμηνείες σχεδόν αξιολύπητες. Δε θέλω να αναφερθώ σε ζώντες που παραμένουν αδικαιολόγητα στο προσκήνιο, αλλά δεν μπορώ να μη θυμηθώ την κορυφαία λαϊκή ερμηνεύτρια Βίκυ Μοσχολιού που δεν έπαψε να τραγουδά ακόμα κι όταν από τα μέσα της δεκαετίας του '80 η φωνή της είχε αρχίσει να αλλοιώνεται απελπιστικά.
Εν πάση περιπτώσει, ας επανέλθω στο δίσκο του Γιάννη Πουλόπουλου, μια συλλογή με ένδεκα αδιάφορα ελαφρολαϊκά τραγούδια σε μουσική των Γιώργου Κριμιζάκη, Χάρη Ανδρεάδη, Κώστα Χαριτοδιπλωμένου, Παναγιώτη Σανταμούρη και Ελένης Αργαλιά, όλα ενορχηστρωμένα από τον Χάρη Ανδρεάδη σε έναν ομογενοποιημένο και εντελώς άγευστο ήχο. Το εξωφρενικό με το συγκεκριμένο δίσκο είναι ότι περιλαμβάνει και το διάσημο τραγούδι "Caruso" του Lucio Dalla με ελληνικούς στίχους της Εύης Δρούτσα, ένα αληθινό αριστούργημα που γνώρισε αμέτρητες εκτελέσεις με αξεπέραστη την ερμηνεία του από τον μυθικό τενόρο Luciano Pavarotti. Το αποτέλεσμα εδώ αποκαρδιωτικό! Κρίμα!
(c) LP | PolyGram | 1991 | Πηγή: tzil./d58
11 σχόλια:
Κανένας τραγουδιστής δεν απέφυγε τη φθορά του χρόνου, ούτε καν ο Φρανκ Σινάτρα. Μοναδική εξαίρεση ο Καζαντζίδης...
Κι όμως ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης στον τελευταίο δίσκο του "Άγνωστος Θεός", άφησε μια πολύ συγκινητική ερμηνεία στο τραγούδι "Θυμάμαι κάτι Κυριακές".
Αυτοί οι άνθρωποι μια ολόκληρη ζωή τραγουδούσαν, δεν μπορείς εύκολα να του αποθαρρύνεις να είναι ενεργοί. Ο Πουλόπουλος μετά από αυτόν δίσκο έκανε μερικούς ακόμα, όπου συναντάμε κάποια συμπαθητικά τραγούδια. Η αλήθεια είναι ότι από το 1976 και μετά ακούσαμε έναν "άλλο" τραγουδιστη από αυτόν που αγαπήσαμε στα χρόνια της LYRA
Το -πολύ εύστοχο γιά μένα κείμενο-, δεν αναφέρεται στο ποιός απέφυγε τη φθορά του χρόνου (!), αλλά θα ήθελα να ξέρω τον τρόπο που «ο Καζαντζίδης το κατάφερε» ...
(Υ.Γ. ... ΧαριτοδιπΛωμένος)
φιλικά,
Ν.Φερέτη
Ενδιαφέρουσες οι επισημάνσεις σας. Είναι αδιευκρίνιστο αν κάποιοι μεγάλοι τραγουδιστές όταν σταμάτησαν να τραγουδούν, το έκαναν από επίγνωση της φωνητικής τους παρακμής ή από ανάγκη, μιας και πέρασαν ενδεχομένως στα αζήτητα! Η περίπτωση της Αλεξίου αποτελεί για μένα μέγα πρότυπο συμπεριφοράς ενός φθαρμένου ειδώλου. Ο Καζαντζίδης έμεινε άφθαρτος φωνητικά ως το τέλος, αλλά ουσιαστικά βρισκόταν εκτός προσκηνίου για πολλά χρόνια. Η πιο εντυπωσιακή περίπτωση αντοχής στο χρόνο είναι η Μαρινέλλα! Αλλά αυτό αποτελεί εξαίρεση φυσικά, γιατί ο χρόνος είναι αλύπητος. Όποιος ακούσει ερμηνείες του Γιάννη Καλατζή μετά το 1980 θα απελπιστεί! Κι ο Μπιθικώτσης μετά τα μέσα του '70 άρχισε όντως να χάνει τη φωνή του. Η Μοσχολιού από τα μέσα του '80. Από τους εν ζωή έχω στο μυαλό μου τον Βοσκόπουλο, τη Γαλάνη εδώ και καμιά 20αριά χρόνια και τον Πάριο της τελευταίας δεκαετίας!
Τελικά ο καθένας ακούει με τον δικό του τρόπο. ΚΑΜΙΑ φωνή δεν παραμένει στα 50-60 όπως ήταν στα 30. Η αλλαγή δεν σημαίνει απαραίτητα φθορά. Χαίρομαι που λες ότι ο Πουλόπουλος δεν τράβαγε το 90 γιατί όλοι τον παρουσιάζουν ως τον τραγουδιστή που αποσύρθηκε εν πλήρη ακμή. Η Αλεξίου αποσύρθηκε γιατί δεν μπορούσε πια ούτε να μιλήσει όχι να τραγουδήσει. Δεν θεωρώ ότι είχε το θάρρος να το πει, απλά δε γινόταν άλλο. Για τον Μπιθικώτση και τη Μοσχολιού συμφωνώ απολύτως. Η Γαλάνη θα έλεγα ότι την τελευταία δεκαετία έχει πέσει κι ο Πάριος από το 1998 έχει αλλοιωθεί πολύ. Η Μαρινέλλα που την αναφέρουν όλοι ως παράδειγμα αντοχής στο χρόνο, δεν μπασαρε αλλά το βιμπρατο της είχε ξεχειλωσει ήδη από την εποχή του δίσκου με τον Κορκολή. Ο Νταλάρας έχει χάσει τη δύναμη της φωνής του από δεκαπενταετιας. Η μόνη που κρατά πραγματικά χωρίς να είναι μεγάλη μου συμπάθεια είναι η Πρωτοψάλτη. Και μόνο.
Πρώτα απ'όλα να συμφωνήσουμε σε κάτι... Οι τραγουδιστές χωρίζονται σε δύο κατηγορίες, στους παλιούς και τους νέους. Ουσιαστικά στους τραγουδιστές και τους ερμηνευτές/εκτελεστές. Δεν είναι θέμα μόνο ποιότητος, είναι θέμα εποχής. Το ίδιο ισχύει για τους ακαδημαϊκούς, τους αρχιτέκτονες, τους ποιητές, τους χτίστες, όλους... Όντως ο Πουλόπουλος του '91 δεν έχει σχέση με τον Πουλόπουλο του παρελθόντος. Έχει όμως μοναδική φωνή, μοναδική ερμηνεία, μοναδικό χρώμα. Το θέμα του ήταν ότι δεν είχε τί να πεί πλέον. Ένας δίσκος με ενορχήστρωση (επιμένω σε αυτό) παιδική, που απλά βασίστηκε σε μια μοαδική φωνή. Απλά τραγούδια, που δεν θα ήταν καν, αν δεν τα έλεγε ο Πουλόπουλος. Όπως δεν θα ήταν, αν δεν τα έλεγε ο Μητροπάνος, η Μοσχολιού, ο Στράτος, κλπ... Αυτό ίσχυε και παλιότερα. Ακόμα και με τραγούδια του Στέλιου, του Γρηγόρη, πολλών παλαιών... Όπως και με άξια τραγούδια που εξαφανίστηκαν γιατί δεν τα είπε αυτός που έπρεπε... Καλό το Καρούζο, ιστορικό, αλλά δεν ήταν για να δώσει κάτι ο Πουλόπουλος. Ήταν ξεπέτα. Γιατί δεν είχαν κάτι άλλο να του δώσουν. Για την φωνή του, για την ερμηνεία του, για την εποχή του. Η ερμηνεία αξιοπρεπέστατη, αλλά δεν είχε κάτι να δώσει... Συγγνώμη, ακούσατε το πρόσφατο "ξημερώνει" της Χαρούλας με τους Ονιράμα; Μπορεί κάποιος να πει ότι ότι οι τελευταίες εκτελέσεις της Μοσχολιού, της Βιτάλη, ακόμα και του Κόκοτα, έχουν καμία σχέση με αυτά που ακούμε σήμερα; Εγώ έκλαιγα όταν άκουγα το Κόκοτα στην εκπομπή του Παπαδόπουλου... Από ευχαρίστηση.... Πχ, ό,τι χειρότερο έχω ακούσει είναι ο δίσκος του Πουλόπουλου 1998 "Ζωντανή επαφή"... Δεν μπορώ να καταλάβω γιατί κάποιος θα ήθελε να βγάλει αυτόν τον δίσκο... Τελικά το πρόβλημά μας δεν είναι οι τραγουδιστές... Είναι ότι δεν μας αρέσει αυτό που ακούμε... Και αυτό δεν έχει σχέση μόνο με τους τραγουδιστές....
Ο Νταλάρας ναι μεν έχει χάσει τη δύναμη της φωνής του , ο πανδαμάτωρ χρόνος , όμως έχει καταφέρει με άλλους τρόπους να έχει πάει αλλού , φωνητικά , και να παραμένει σπουδαίος.Αυτή όμως που μου έχει κάνει εντύπωση είναι η Γλυκερία , η οποία αν και δεν είναι κι αυτή στην πρώτη της νιότη , η ερμηνεία της παραμένει σε υψηλά επίπεδα και εν πολλοίς αναλλοίωτη.
Συνεχίζεται η άκρως ενδιαφέρουσα παράθεση απόψεων επί του θέματος. Και όλες οι απόψεις λίγο πολύ λένε παρόμοια πράγματα. Γεγονός είναι πάντως ότι ο χρόνος είναι ανελέητος κι ας μην κρίνουμε μόνο από τις εξαιρέσεις (Καζαντζίδης, Μαρινέλλα, Πρωτοψάλτη, Γλυκερία κλπ). Εκείνο που απλώς μπορεί κανείς να επισημάνει είναι ότι άλλοι υφίστανται αρκετά νωρίς τη φθορά και άλλοι αργότερα. Προσωπικά θεωρώ ότι η φωνή του Πουλόπουλου είχε ήδη τα πρώτα σημάδια του χρόνου από τα μέσα του '70. Ακούστε τα "Τραγούδια της ξενιτιάς" (1976) και συγκρίνετε την ερμηνεία του με αυτήν του "Δρόμου" (1969). Μεγάλη απόσταση! Πολύ νωρίς έχασε τη φωνή του και ο Γιάννης Καλατζής. Επίσης ο Μιχάλης Βιολάρης που τον ξεχάσαμε. Εδώ και μια δεκαετία η φωνή του Μανώλη Μητσιά έχασε όλη τη γλυκύτητά της. Η Γαλάνη μετά το 2000 είναι άλλη τραγουδίστρια! Ο Πάριος από τον "Ερωτικό Θεοδωράκη" και δώθε δεν ακούγεται! Αντίθετα, η Αρλέτα κράτησε αναλλοίωτη τη φωνή της μέχρι που ήρθαν τα σοβαρά προβλήματα υγείας.
Για μένα το μείζον ζήτημα είναι αυτό που ήδη έγραψα: Ο καλλιτέχνης πρέπει να ξέρει πότε πρέπει να αποσύρεται. Γιαυτό επαίνεσα τη στάση της Αλεξίου. Κι επίσης μπορώ να επαινέσω από άλλη σκοπιά τον Δήμο Μούτση που ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του '90 έπαψε να ηχογραφεί τραγούδια διαπιστώνοντας ότι δεν είχε πλέον να πει κάτι καινούργιο. Ανάλογη μου φαίνεται και η στάση ενός Σταύρου Ξαρχάκου κι ενός Χρήστου Λεοντή. Πόσοι όμως το κάνουν αυτό; Και κυρίως πόσοι το κάνουν με δική τους απόφαση και όχι αναγκαστικά, επειδή πλέον έχουν απαξιωθεί και δεν ενδιαφέρεται κανείς για κείνους;
Αυτό το τελευταίο βέβαια δεν είναι απόλυτο, γιατί ο δημιουργός μπορεί να υπάρχει ακόμη και ερήμην της εμπορικής απήχησης, εφόσον πράγματι δεν τον εγκατέλειψε η έμπνευση κι έχει επίγνωση της αξίας του έργου του. Σ' αυτήν την κατηγορία βάζω κορυφαίο παράδειγμα τον Νότη Μαυρουδή που συνεχίζει να ηχογραφεί δίσκους άκρως ενδιαφέροντες, αλλά εντελώς αντιεμπορικούς. Αλλά - από την άλλη - τι νόημα έχει κάθε λίγο και λιγάκι και κυκλοφορούν δουλειές με το όνομα του Μίκη και δυστυχώς με τη δική του έγκριση, οι οποίες απλώς απομυθοποιούν το μεγαλειώδες έργο του και ασελγούν πάνω στο ιερό σώμα των αριστουργημάτων του;
Το συμπέρασμα είναι ότι ο καλλιτέχνης θα πρέπει να γνωρίζει και να αποδέχεται τα όριά του και να έχει τη δύναμη να αποσύρεται πριν φτάσει η παρακμή. Θυμίζω ότι αυτό αποτελούσε κι ένα είδος ορισμού της "ευτυχίας" για τους αρχαίους μας προγόνους!
Ακριβως!
Η αξιοπρέπεια, τα «κότσια» να αποσυρθεις την στιγμή που «πρέπει».
Ή να συνεχίσεις για οικονομικούς, εγωιστικούς, ή άλλους λόγους που δεν μπορώ να ξέρω, μεχρι «ξεπεσμού».
Θέμα προσωπικών επιλογών είναι.
(„ ... better to burn out than to fade away... Hey hey, my my „)
Ν.Φερέτη
Χαίρομαι με τον δημιουργικό διάλογο που έχουμε ξεδιπλώσει πάνω σε ένα πολύ λεπτό ζήτημα, το πότε έρχεται η ώρα να αποχωρήσει κάποιος από το προσκήνιο και αν τελικά η λογική φθορά αποτελεί λόγο να αποχωρήσει κάποιος. Βαρύνει ιδιαίτερα σε μένα η άποψη του Γιώργου Τσάμπρα που εκτιμώ ιδιαίτερα ότι δεν σκοτώνουμε τα άλογα όταν γεράσουν κι ότι και σε μεγαλύτερη ηλικία μπορεί κάποιος να προσφέρει σημαντικές στιγμές. Και στο κάτω κάτω ελεύθερη είναι η αγορά, όποιον δε μας αρέσει δεν τον ακολουθούμε. Για να συντηρείται μέσα στο κύκλωμα αυτό σημαίνει ότι σε κάποιους κάτι καλύπτει. Δε θα ξεχάσω την τελευταία περιοδεία του Σινάτρα που γίνοταν το αδιαχώρητο χωρίς εκείνος να μπορεί τραγουδήσει. Η Νάνα Μούσχουρη; Που όπου πάει αποθεώνεται;; Στα 80 + να τραγουδάει στο Ηρώδειο και να είναι κατάμεστο;;
Τώρα η Γλυκερία δεν έχει πέσει πολύ; Στις χαμηλές δεν υπάρχει καν ήχος. Απλά έχει υψηλή τεχνική και κάνει κάποια γυρίσματα. Η φωνή της είναι πολύ βραχνή εδώ κ τουλάχιστον 20 χρόνια. Κι ο Καζαντζίδης για όσους ξέρουν τη φωνή του, τι σχέση είχε από τον Δρόμο της επιστροφής και μετά με τον Υπάρχω εαυτό του;;; Κάνεις δε βγαίνει αλώβητος από τον χρόνο παιδιά...
Δημοσίευση σχολίου