Ο Bernard Haitink στη Ροζαμούνδη και την Ημιτελή Συμφωνία του Schubert

Θα κάνουμε σήμερα μια μικρή αλλαγή πλεύσης, για να τιμήσουμε τη μνήμη του κορυφαίου Ολλανδού αρχιμουσικού Bernard Haitink (1929-2021), ο οποίος έφυγε από τη ζωή σαν σήμερα πριν από τέσσερα χρόνια αφήνοντας πίσω του μια τεράστια κληρονομιά υποδειγματικών ερμηνειών και ηχογραφήσεων του λόγιου ρεπερτορίου. Ο Χάιτινκ υπήρξε σχεδόν ισόβιος αρχιμουσικός της σπουδαίας Concertgebouw Orchestra του Άμστερνταμ, την οποία ανέλαβε το 1956 και τη μετέτρεψε σε μια από τις δυο τρεις σημαντικότερες ορχήστρες του πλανήτη (δίπλα στις Φιλαρμονικές της Βιέννης και του Βερολίνου). Διετέλεσε επίσης για ένα διάστημα (1967-1979) και αρχιμουσικός της London Philharmonic Orchestra, αλλά και άλλων σημαντικών συμφωνικών ορχηστρών, ενώ η δισκογραφία του είναι ογκωδέστατη κι απλώνεται από την εποχή του όψιμου Μπαρόκ μέχρι τα πρωτοποριακά ρεύματα του 20ου αιώνα με κύρια πάντως έμφαση στην εποχή του ρομαντισμού (19ος αιώνας). Οι καλύτερες στιγμές του καταγράφονται με έργα των Mozart, Beethoven, Mendelssohn, Brahms, Bruckner, Mahler, Debussy, Ravel και Shostakovich.

Από τις εκατοντάδες αυτές ηχογραφήσεις του σπουδαίου αρχιμουσικού διάλεξα μια πολύ αγαπημένη μου με έργα του μεγάλου Αυστριακού συνθέτη του πρώιμου ρομαντισμού Franz Schubert (1797-1828), ο οποίος έζησε όλη τη ζωή του στη Βιέννη κάτω από τη βαριά σκιά του Μπετόβεν, το έργο του οποίου στάθηκε γι' αυτόν πρότυπο και βασική πηγή έμπνευσης. Παρόλο που έφυγε πολύ νωρίς από τη ζωή, μόλις στα 32 του χρόνια, ο Σούμπερτ πρόλαβε να πλουτίσει το λόγιο ρεπερτόριο με δεκάδες αριστουργήματα, όπως οι Συμφωνίες αρ. 8 («Ημιτελής») και αρ. 9 («Η μεγάλη»), τα πάνω από 600 lieder (τραγούδια) του, δεκαπέντε εξαιρετικής έμπνευσης Κουαρτέτα Εγχόρδων, δύο υπέροχα Τρίο για Πιάνο, μερικές όπερες και σκηνικές μουσικές και πλούσια μουσική για σόλο πιάνο, ενώ παραδόξως δεν μας άφησε κανένα έργο στη δημοφιλή φόρμα του Κοντσέρτου.

Ο δίσκος που διάλεξα, έκδοση της ολλανδικής δισκογραφικής εταιρείας Philips, περιλαμβάνει δύο εκλεκτές συνθέσεις του Σούμπερτ ερμηνευμένες από τον Χάιτνκ. Η πρώτη από αυτές είναι η περίφημη «Ημιτελής» Συμφωνία που φέρει τον αριθμό 8 από το σύνολο των εννέα Συμφωνιών του συνθέτη. Γράφτηκε το 1822, αλλά εκτελέστηκε για πρώτη φορά στη Βιέννη μόλις το 1865, δηλαδή 37 ολόκληρα χρόνια μετά το θάνατο του συνθέτη. Το έργο έμεινε ημιτελές και περιορίζεται στα δύο πρώτα μέρη (Allegro moderato, Andante con moto), αν και φαίνεται πως είχε γραφτεί κι ένα σχέδιο του τρίτου μέρους (Scherzo). Στα νεότερα χρόνια πάντως το έργο ηχογραφήθηκε και σε πλήρη μορφή με τέσσερα μέρη, από τα οποία το τελευταίο αποτελεί δάνειο από το συμφωνικό έργο του Σούμπερτ «Rosamunde». 

Η σκηνική σύνθεση «Rosamunde» - πλήρης τίτλος: Ροζαμούνδη, πριγκίπισσα της Κύπρου - είναι το δεύτερο έργο που φιλοξενείται στην ίδια έκδοση της Philips υπό τη διεύθυνση του Χάιτινκ. Η μουσική γράφτηκε για το ομώνυμο θεατρικό έργο της Γερμανίδας συγγραφέως Helmina von Chezy (1783-1856) που περιγράφει τις περιπέτειες της κατατρεγμένης πριγκίπισσας της Κύπρου Ροζαμούνδης, η οποία αναγκάστηκε να μεγαλώσει ως βοσκοπούλα και τελικά μέσα από μια σειρά εμπόδια και δολοπλοκίες κατάφερε να ανακτήσει το θρόνο της. Ο Σούμπερτ έγραψε ένα υπέροχο συμφωνικό έργο που περιλαμβάνει φωνητικά, χορωδιακά και ορχηστρικά μέρη (εισαγωγή, τρία ιντερμέδια και μουσική μπαλέτου) με εξαίσιες μελωδικές νησίδες, όπως η γοητευτική «Romance», η δεύτερη «Entr' acte» (που χρησιμοποιήθηκε και ως το φινάλε της «Ημιτελούς» Συμφωνίας, όπως προαναφέραμε), αλλά και η τρίτη «Entr' acte» που μεταγράφηκε και για σόλο πιάνο («Impromptu», op.142, αρ.3), καθώς και σε μορφή Κουαρτέτου Εγχόρδων για το ομώνυμο Κουαρτέτο (αρ.13).

Στην εκτέλεση των δύο έργων συμμετέχει η Concertgebouw του Άμστερνταμ υπό τη διεύθυνση φυσικά του Χάτινκ. Συμμετέχει επίσης η Χορωδία της Ολλανδικής Ραδιοφωνίας, καθώς και η Ολλανδή κοντράλτο Aafje Heynis (1924-2015). Η «Ροζαμούνδη» ηχογραφήθηκε το 1965 και κυκλοφόρησε σε αυτοτελή αναλογική έκδοση, ενώ η «Ημιτελής» το 1976, αλλά σε ενιαία ψηφιακή έκδοση τα δυο έργα πρωτοκυκλοφόρησαν το 1995.

(c) CD | Philips | 1995 | Πηγή: d58