Τίτος Ξηρέλλης: Η νύχτα φεύγει ολόχαρη (2023)

Συμπληρώνονται σήμερα 39 χρόνια από το θάνατο ενός σημαντικού ανθρώπου της μουσικής που έδρασε κυρίως κατά τη μεσοπολεμική περίοδο ως λυρικός τραγουδιστής, αλλά και ως συνθέτης και στιχουργός με ρεπερτόριο που απλώνονταν από το λυρικό θέατρο (όπερα) ως το παραδοσιακό και το ελαφρό τραγούδι. Ο λόγος για τον κορυφαίο προπολεμικό βαρύτονο Τίτο Ξηρέλλη, ο οποίος γεννήθηκε στη Λέσβο στις 27 Μαρτίου 1898 και πέθανε στην Αθήνα στις 25 Ιανουαρίου 1985. Στην τουρκοκρατούμενη τότε πατρίδα του έλαβε τα πρώτα μουσικά του μαθήματα και συνέχισε τις σπουδές του στο εξωτερικό, όπου έζησε κιόλας κατά διαστήματα και ανέπτυξε την καριέρα του (Ιταλία, Γαλλία, ΗΠΑ, Κύπρος). Πέρα από τις μνημειώδεις ερμηνείες του στο λυρικό θέατρο, συνέθεσε κι ο ίδιος αρκετά έργα με έμφαση στην εκκλησιαστική μουσική, μελοποίησε ποιήματα και έκανε μεταγραφές δημοτικών τραγουδιών.

Με αφορμή την επικείμενη συμπλήρωση των 40 χρόνων από το θάνατο του εκλεκτού τέκνου της Λεσβιακής γης ο Δήμος Μυτιλήνης εξέδωσε πρόσφατα ένα πολυτελή τόμο 300 σελίδων μεγάλου μεγέθους με τίτλο: "Η νύχτα φεύγει ολόχαρη", παρμένο από τραγούδι του Τίτου Ξηρέλλη, και διευκρινιστικό υπότιτλο: Η ζωή και το έργο του Λέσβιου Τίτου Ξηρέλλη. Το υλικό της εξαιρετικής αυτής έκδοσης στηρίχθηκε στο πλούσιο αρχείο (βιβλία, κοστούμια, παρτιτούρες, ηχογραφήματα, χειρόγραφες σημειώσεις, προγράμματα συναυλιών κ.ά) που κληροδότησε ο καλλιτέχνης στο Δήμο Μυτιλήνης. 

Το έργο χωρίζεται σε δυο μέρη. Το πρώτο περιλαμβάνει εκτενή βιογραφικά στοιχεία συνοδευόμενα από πλήρη κατάλογο των συνολικά 127 ιστορικών ηχογραφήσεων σε μπομπίνες και δίσκους γραμμοφώνου που έχουν διασωθεί, καθώς και αποσπάσματα κριτικών που δημοσιεύτηκαν στον ελληνικό και διεθνή τύπο, όπου καταγράφονται τα θυαμαστά εκτός Ελλάδας επιτεύγματά του σε πολύ ιδιαίτερες μάλιστα ιστορικές στιγμές, όπως στη Νέα Υόρκη του 1929 με το μεγάλο οικονομικό κραχ ή πολύ αργότερα στο Μόναχο, ενώ υπάρχει και ειδικό κεφάλαιο για τη στενή σχέση του Ξηρέλλη με την εκκλησιαστική μουσική. Το δεύτερο μέρος της έκδοσης περιλαμβάνει παρτιτούρες των τραγουδιών του, όπου εντοπίζονται και συνθέσεις πολυφωνικής εκκλησιαστικής μουσικής, αλλά και δημώδη άσματα. Τη συγγραφική ομάδα που διεκπεραίωσε το σημαντικό αυτό εγχείρημα αποτελούν οι: Νίκος Ανδρίκος, Αντώνης Βερβέρης, Ευτέρπη Κατσαμάτσα, Δημήτρης Β. Κοφτερός, Δημήτρης Πατίλας, Λαμπρογιάννης Πεφάνης, Στέφανος Φευγαλάς και Δημήτρης Χατζηγιαννάκης.

Η μικρή ανθολογία ιστορικών ηχογραφήσεων του Τίτου Ξηρέλλη που μπόρεσα να φτιάξω περιλαμβάνει δεκατρία τραγούδια του ελαφρού και λυρικού ρεπερτορίου από το διάστημα 1920-1938. Μεταξύ άλλων περιλαμβάνονται αποσπάσματα από οπερέτες των Θεόφραστου Σακελλαρίδη και Νίκου Χατζηαποστόλου, μια άρια από την "Τραβιάτα" του Βέρντι, αλλά και τραγούδια των Παναγιώτη Τούντα, Γρηγόρη Κωνσταντινίδη και Τιμόθεου Ξανθόπουλου. Σε κάποια τραγούδια συμμετέχει επίσης ο υπέροχος προπολεμικός ερμηνευτής Γιώργος Βιδάλης. 

(c) Δήμος Μυτιλήνης | 2023 | Ηχογραφήσεις 1920-1938 | Πηγή: Δημ.Πατ./d58