Ο μελοποιημένος Καβάφης

Έτος Καβάφη, μεταξύ άλλων, χαρακτηρίζεται το 2013 που τελειώνει σε λίγες ημέρες, καθώς συμπληρώνονται 150 χρόνια από τη γέννηση και 80 από το θάνατο του μεγάλου Αλεξανδρινού ποιητή Κ. Π. Καβάφη (1863-1933). 

Σκέφτομαι καμιά φορά με χαμόγελο συγκατάβασης ένα παλιότερο δημοσίευμα του μουσικού περιοδικού "ΔΙΦΩΝΟ", όπου ο συντάκτης με περισπούδαστο ύφος διαδήλωνε πως ο Καβάφης ανήκει στους λίγους ποιητές που δεν μελοποιούνται! Είχε μάλιστα για ισχυρό του σύμμαχο μια δήλωση του Μίκη Θεοδωράκη ότι ο Καβάφης δεν τον εμπνέει μουσικά και γιαυτό δεν τον μελοποίησε ποτέ, εκτός από μερικούς στίχους της "Πόλης" που περιέλαβε στην 3η Συμφωνία του!

Η σχετική όμως έρευνα διαψεύδει πανηγυρικά αυτή την εντύπωση. Από το προσωπικό μου αρχείο και μόνο προκύπτει αβίαστα ότι ο ποιητής είναι από τους περισσότερο μελοποιημένους Έλληνες ποιητές! Κι αυτό επιδιώκω να καταδείξω με την παρούσα ανάρτηση.

Πρώτα πρώτα ο Καβάφης έχει τη μερίδα του λέοντος στις προτιμήσεις των λόγιων συνθετών μας. Καταλληλότερος να μας το εξηγήσει αυτό είναι ο σημαντικός μουσικός ερευνητής Γιώργος Μονεμβασίτης, σε σχετικό πόνημα* του οποίου καταγράφονται πάνω από 150 λόγιες μελοποιήσεις! Μεταξύ αυτών ξεχωρίζουν οι εργασίες του Δημήτρη Μητρόπουλου ("10 Invantions", 1925-26), του Αργύρη Κουνάδη ("Τρία Ποιήματα" & "Πέντε Ποιήματα", 1955-1981), του Μιχάλη Αδάμη, του Θόδωρου Αντωνίου, του Γιώργου Κουρουπού, του Νικηφόρου Ρώτα, του Άλκη Μπαλτά και πολλών άλλων λιγότερο γνωστών.

Στο χώρο της δισκογραφίας η πρώτη εμφάνιση του Καβάφη σημειώνεται το 1964, όταν με την ετικέτα ΔΙΟΝΥΣΟΣ της εταιρίας LYRA κυκλοφόρησε ο δίσκος "Ποιήματα" με απαγγελία του καθηγητή Γ. Π. Σαββίδη. Ένας δεύτερος δίσκος με τον ίδιο τίτλο και ανάλογο περιεχόμενο κυκλοφόρησε αμέσως την επόμενη χρονιά. Το πρώτο δισκογραφημένο τραγούδι ("Μέρες του 1903") μας το έδωσε ο Μάνος Χατζιδάκις το 1972 στο δίσκο "Ο Μεγάλος Ερωτικός", ενώ τρία χρόνια αργότερα στην "Τετραλογία" του ο Δήμος Μούτσης παρουσίασε τα ποιήματα "Η πόλις", "Απολείπειν ο Θεός Αντώνιον" και "Θάλασσα του πρωιού". Το 1979 ο Γιάννης Γλέζος μας έδωσε τον πρώτο ολοκληρωμένο δίσκο ("Περιμένοντας τους βαρβάρους") αποκλειστικά με μελοποιημένα ποιήματα του Καβάφη, για να ακολουθήσει ένας δεύτερος ολοκληρωμένο κύκλος το 1983 από τον Θάνο Μικρούτσικο ("Ο Γέρος της Αλεξάνδρειας"), που νομίζω πως αποτελεί και την καλύτερη ως τώρα μελοποίηση του ποιητή. Την ίδια χρονιά εκδόθηκε άλλος ένας δίσκος με απαγγελίες ποιημάτων του από την Έλλη Λαμπέτη, ενώ το 1990 ο Αλέξανδρος Καρόζας ηχογράφησε το δίσκο "Τιμή στον Καβάφη" αποκλειστικά με συνθέσεις πάνω σε καβαφικά ποιήματά. Το 1996 ο Χρήστος Νικολόπουλος μας έδωσε ένα εξαιρετικό λαϊκό τραγούδι βασισμένο στο ποίημα "Γκρίζα", ενώ κάτι ανάλογο επιχείρησε το 1998 ο Σωκράτης Μάλαμας με το ποίημα "Δεκέμβρης 1903". Τέλος, θα σταθώ σε κάποιες πολύ πρόσφατες εργασίες: Το 2005 ο Γιάννης Πετρίτσης μας έδωσε το "Αγαπητέ κύριε Καβάφη...", το 2006 η Κριστέλα Δημητρίου το "Σαπφώ-Καβάφης", το 2007 ο Δημήτρης Παπαδημητρίου το "...που γι' Αλεξανδρινό γράφει Αλεξανδρινός", το 2008 ο Νίκος Μαμαγκάκης το "Αόρατος θίασος", το 2009 ο Νίκος Ξυδάκης το "Rue Lepsius" και ο Θάνος Μικρούτσικος το "Επέστρεφε", το 2011 ο γιατρός Αθανάσιος Σίμογλου 12 μελοποιημένα ποιήματα με τη Σόνια Θεοδωρίδου, το 2013 ο Γιάννης Σπανός το "Πλησιάζοντας τον Καβάφη" και ο Αλέξανδρος Καρόζας τον κύκλο "Καβάφης" με τον Γιώργο Νταλάρα. Και φυσικά καταγράφονται δεκάδες άλλες δισκογραφικές εκδόσεις που περιέχουν μεταξύ άλλων τραγουδιών και κάποια μελοποιημένα ποιήματα του Καβάφη. Πλουσιότατη σοδειά λοιπόν!

________________

* Κατάλογος Μελοποιημένης Ποίησης, έκδ. 21ο Φεστιβάλ Υμηττού, Αθήνα 2008