Γιάννης Μαρκόπουλος: Θητεία (1974)

Θέλω να περάσω τώρα στην παρουσίαση μιας τετράδας δίσκων του μεγάλου μας συνθέτη Γιάννη Μαρκόπουλου (γενν. 1939) που θεωρώ ότι αποτελούν τα αριστουργήματά του και σηματοδοτούν πολύ πειστικά την εναλλακτική μουσική του πρόταση, η οποία κωδικοποιείται στη μεγαλόπνοη σύλληψη της ιδέας για "επιστροφή στις ρίζες", δηλαδή προσφυγή στα σφύζοντα από ζωή στοιχεία της μουσικής μας παράδοσης επεξεργασμένα με "έντεχνο" τρόπο, ώστε να σηματοδοτούν ένα αληθινά πρωτοποριακό μουσικό ρεύμα που υπερβαίνει τα στερεότυπα του διεθνούς φολκ κινήματος. Πρόκειται για τα έργα: "Ήλιος ο Πρώτος" (1969), "Χρονικό" (1970), "Ιθαγένεια" (1972) και "Θητεία" (1974). Τα δύο πρώτα εκδόθηκαν από τη Philips και τα άλλα δύο από την EMI. Και λέω να ξεκινήσω ανάποδα...

Βρισκόμαστε στα 1974, στο ξεκίνημα της μεταπολίτευσης. Καταιγισμός από Θεοδωράκη και πολιτικά τραγούδια. Κι όμως αυτή είναι η σημαντικότερη χρονιά στη συνθετική πορεία του Γιάννη Μαρκόπουλου. Αυτή τη χρονιά ο συνθέτης θα μας δώσει τους εξαιρετικούς "Μετανάστες" του με τη φωνή της Βίκυς Μοσχολιού και του Λάκη Χαλκιά. Ταυτόχρονα θα κυκλοφορήσει και η ευρεία τοιχογραφία του "Θεσσαλικού Κύκλου" πάνω στη λαϊκή ποίηση του Κώστα Βίρβου, όπου συμμετέχουν όλοι οι τραγουδιστές (πλην του Ξυλούρη), που εκείνη την εποχή αποτελούσαν την ομάδα Μαρκόπουλου. 

Αλλά την ίδια χρονιά έχουμε και το κορυφαίο - κατά τη γνώμη μου - και ωριμότερο έργο του Γιάννη Μαρκόπουλου, τη "Θητεία", έναν συμπαγή κύκλο τραγουδιών (εδώ είναι από τις λίγες φορές που ο όρος "κύκλος τραγουδιών" μπορεί να χρησιμοποιηθεί με ακρίβεια), πάνω σε ποίηση του Μάνου Ελευθερίου.

Η "Θητεία", όπως προείπαμε, μαζί με τον "Ήλιο τον Πρώτο", το "Χρονικό" και την "Ιθαγένεια" συνιστούν το κορυφαίο δημιουργικό κουαρτέτο έργων του Γιάννη Μαρκόπουλου, όπου με εξελικτικό τρόπο βρίσκουμε να αναπτύσσονται οι μουσικές του αντιλήψεις που περιλαμβάνουν ισχυρές δόσεις στοιχείων της παράδοσης σε συνδυασμό με τις κατακτήσεις της δυτικής και σύγχρονης μουσικής. Ειδικά στη "Θητεία" η εξέλιξη αυτή μοιάζει να φτάνει στα όριά της, με εντυπωσιακές μελωδικές και ρυθμικές συλλήψεις που μορφοποιούνται σε μια σειρά συγκλονιστικών τραγουδιών.

Ήδη ο συνθέτης εργαζόταν πάνω στα κείμενα του Μάνου Ελευθερίου από το 1970. Όπως σημειώνει και ο ίδιος, θέλησε να απεικονίσει το μουσικό ύφος μιας δραματικής παράστασης ή όπερας αποφεύγοντας τους υπερβολικούς συναισθηματισμούς και τις απλοϊκότητες που χαρακτήριζαν ως ένα βαθμό την έντεχνη δημιουργία των καιρών. "Αναζήτησα την έμπνευσή μου στα μουσικά τοπία των αστικών κέντρων. Τοπία που είχαν διαμορφωθεί από τους ρυθμούς, τα μοτίβα και τα ιδιώματα μελωδικών γραμμών των ανώνυμων μουσικών που άφησαν από παλιά τον ήχο τους διάχυτο παντού στον ελληνικό χώρο". Το πιάνο εδώ χρησιμοποιήθηκε ως βασικό ενορχηστρωτικό εργαλείο. Δίπλα του η λύρα, το σαντούρι, το κλαρίνο και το μπουζούκι σε αρμονική σύμπραξη με το όμποε, την κιθάρα, την τούμπα, το μπάσο και τα κρουστά.

Ο τίτλος του έργου παραπέμπει στη σωρευμένη εμπειρία του ανθρώπινου βίου από το ξεκίνημά ίσαμε το τέλος του. Γιαυτό και στα αγγλικά ο τίτλος αποδίδεται με τον όρο "lifetime". Ο ποιητικός λόγος αφηγείται ανθρώπινες ιστορίες, πραγματικές ή φανταστικές, μέσα από παιδικές μνήμες ή μνήμες αγώνων ή ηρωικών εξάρσεων που διαπερνούν το χρόνο και γίνονται παρόν. Η ζωή ξεκινά με το κλάμα του μωρού στην εισαγωγή του έργου, ακολουθούν οι φωνές και οι αγωνιστικές προτροπές που προσδιορίζουν τη διάρκεια του βίου, για να καταλήξουν όλα στον επιθανάτιο ρόγχο του φινάλε. Χωρίς αμφιβολία, ένα από τα αριστουργήματα της έντεχνης λαϊκής μουσικής μας.

Συγκλονιστικές ερμηνείες μας χαρίζουν οι τρεις ερμηνευτές του έργου: Ο Χαράλαμπος Γαργανουράκης, ο Λάκης Χαλκιάς και η Τάνια Τσανακλίδου στην πρώτη της δισκογραφική εμφάνιση. Συμμετέχουν σπουδαίοι μουσικοί: Πιάνο: Χάρης Καλέας, Κλαρίνο: Τάσος Χαλκιάς, Νίκος Γκίνος, Σαντούρι: Αριστείδης Μόσχος, Τούμπα: Γιάννης Ζουγανέλης, Όμποε: Βαγγέλης Χριστόπουλος, Ηλεκτρικό μπάσο: Νίκος Κεχαγιάς, Κρουστά: Γιάννης Ρενιέρης, Κιθάρα: Βασίλης Τενίδης, Βιολί: Παντελής Δεσποτίδης, Βιολοντσέλο: Σωτήρης Ταχιάτης, Κρητική λύρα: Χαράλαμπος Γαργανουράκης.

(c) LP | EMI | 1974 | πηγή: d58