Σταύρος Λογαρίδης: Σε άλλη γη (1980)

Δυο χρόνια μετά το δεύτερο προσωπικό άλμπουμ του Σταύρου Λογαρίδη με τίτλο το όνομά του (Σταύρος Λογαρίδης, 1978) εκδόθηκε από την PolyGram η τρίτη ολοκληρωμένη προσωπική δουλειά του με τίτλο Σε άλλη γη που μπορεί να θεωρηθεί και η πρώτη με την απόλυτη κυριαρχία της δικής του παρουσίας σε μουσική και στίχους. Βέβαια και πάλι έχουμε μικρές, αλλά αξιοσημείωτες συμμετοχές με ένα τραγούδι του Παύλου Σιδηρόπουλου κι άλλο ένα με μουσική Richard Broadbaker (που δεν είναι άλλος από τον Βαγγέλη Παπαθανασίου) και στίχους Δημήτρη Ιατρόπουλου, ενώ ένα τραγούδι («Κάποιος περνά») φέρει από κοινού την υπογραφή του Λογαρίδη και του Σιδηρόπουλου.

Ο δίσκος περιέχει αρκετές όμορφες στιγμές, κυρίως τα τραγούδια «Πολεμιστής», «Σούπερμαν», «Ο Λάκης», «Κάποιος περνά», ίσως και κάποια ακόμη, πάντα στο γνώριμο ροκ ήχο του δημιουργού. Την ενορχήστρωση επιμελήθηκαν ο συνθέτης με τη βοήθεια των συνεργατών του Δημήτρη Παπαχρήστου και Γιώργου Πεντζίκη, ενώ την παραγωγή έκανε ο Λουκάς Σιδεράς, βασικό μέλος του θρυλικού συγκροτήματος Aphrodite's Child (των Βαγγέλη Παπαθανασίου και Ντέμη Ρούσου).

Αξιοσημείωτο είναι ότι η ψηφιακή επανέκδοση του δίσκου (1996) είναι εμπλουτισμένη με τέσσερα επιπλέον τραγούδια, τα οποία προέρχονται από δυο δισκάκια 45 στροφών που ηχογράφησε ο Σταύρος Λογαρίδης μέσα στη δεκαετία του '70. Το πρώτο («Της ζωής η πρώτη μου σταλιά», «Ο Παν») εκδόθηκε το 1973 και αποτελεί την πρώτη δισκογραφική κατάθεση του συγκροτήματος Ακρίτας (η μουσική ανήκει στον Σταύρο Λογαρίδη και τον Άρη Τασούλη), ενώ το δεύτερο («The Belly Danger», «Close the Door») εκδόθηκε το 1978 με αγγλόφωνο στίχο και με την υπογραφή του Σταύρου Λογαρίδη. Μάλιστα το τραγούδι «Close the Door» συπεριλήφθηκε την ίδια χρονιά και στο άλμπουμ Σταύρος Λογαρίδης.

Σταύρος Λογαρίδης: Ομώνυμο (1978)

Λιγότερο παραγωγικός από τον παλιό συνοδοιπόρο του Κώστα Τουρνά ο Σταύρος Λογαρίδης χρειάστηκε πέντε ολόκληρα χρόνια μετά την πρώτη προσωπική του δουλειά (Ακρίτας, 1973), για να παρουσιάσει την επόμενη, η οποία ήρθε με το άλμπουμ Σταύρος Λογαρίδης που εκδόθηκε από την Polydor το 1978. Κι αυτή η δουλειά έχει πολυσυλλεκτικό χαρακτήρα, τόσο στη μουσική, όσο και στο στιχουργικό της μέρος. Στη μουσική βρίσκουμε τα ονόματα της Αριάδνης MacKinnon Andrew και του Σταμάτη Σπανουδάκη, ενώ στίχους συνεισφέρουν ο Μανώλης Ρασούλης, η Φ. Θεοφανίδου και η Νίκη MacKinnon Andrew. Μάλιστα στο εναρκτήριο τραγούδι "Το πρώτο τραγούδι" οι στίχοι του Μανώλη Ρασούλη διαπλέκονται με στίχους της Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου!  

Η αλήθεια είναι ότι ο Λογαρίδης είχε να αντιμετωπίσει μια δύσκολη συγκυρία σε μια εποχή που το ισχυρό ρεύμα του μεταπολιτευτικού πολιτικού τραγουδιού και η παράλληλη δυναμική εξέλιξη του λεγόμενου "έντεχνου" λαϊκού ήρθαν να συναντηθούν με μιαν ορμητική επανάκαμψη του ρεμπέτικου μέσα από την πληθώρα των ρεμπέτικων κομπανιών που άρχισαν να ξεφυτρώνουν από παντού κι όλα αυτά μαζί, έστω κι ασυνείδητα, συνέβαλαν στη σταδιακή περιθωριοποίηση του ροκ, το οποίο πλέον περνάει σε φάση ύφεσης και παρακμής. Ο Λογαρίδης είχε να αντιμετωπίσει όλο αυτό το περιρρέον κλίμα και να σταθεί όρθιος μέσα σε ένα εμφανώς εχθρικό περιβάλλον. Η παρουσία του Μανώλη Ρασούλη στο δίσκο, την ίδια χρονιά που έκανε τη δυναμική του εισβολή στο ελληνικό πεντάγραμμο με την Εκδίκηση της γυφτιάς, σηματοδοτεί κι ένα άνοιγμα του Λογαρίδη σε άλλα πεδία, πόσο μάλιστα που σ' αυτό το άνοιγμα μπόρεσε να χωρέσει ακόμη και η Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου! Όλα αυτά βέβαια ταυτόχρονα φανερώνουν κι έναν ανήσυχο μουσικό που δεν ήταν περιχαρακωμένος σε στενά όρια. Έτσι εξηγείται άλλωστε και η συνεργασία του λίγα χρόνια αργότερα με τον νεολαϊκό τραγουδοποιό Γιώργο Ζήκα στο άλμπουμ Με τα φεγγάρια χάνομαι (1985), αλλά και οι ποικίλες μουσικές του εργασίες για την τηλεόραση.

Ο δίσκος πάντως, αν και ανισοβαρής, με καλές και μέτριες στιγμές, περιλαμβάνει επτά φωνητικά μέρη και τρία οργανικά, από τα οποία ξεχωρίζει το "Σνιφ, σνιφ",  το οποίο μάλιστα αποτέλεσε και το μουσικό σήμα της τηλεοπτικής εκπομπής Μουσικόραμα. Από τις καλύτερες στιγμές του δίσκου είναι τα κομμάτια "Το πρώτο τραγούδι" και το αγγλόφωνο "Close the Door". Όλα τα τραγούδια τα ερμηνεύει υπέροχα ο Σταύρος Λογαρίδης, ενώ στα φωνητικά συμμετέχουν η Ευτυχία και η Μαριάντζελα. Μαζί του επίσης είναι και μερικοί εκλεκτοί μουσικοί, όπως ο σταθερός συνεργάτης του Δήμης Παπαχρήστου (κιθάρες), η Αριάδνη MacKinnon Andrew (πιάνο, πλήκτρα, συνθεσάιζερ), ο Γιώργος Φιλιππίδης (μπάσο) και ο Γιώργος Τριανταφυλλίδης (τύμπανα, κρουστά). Αξιοσημείωτο επίσης είναι ότι την ευθύνη της παραγωγής έχει ο εμβληματικός μουσικός παραγωγός Γιάννης Πετρίδης.

Σταύρος Λογαρίδης: Ακρίτας (1973)

Φυσική συνέχεια του πρόσφατου αφιερώματος στον Κώστα Τουρνά αποτελεί η αναφορά μας στον στενό συνεργάτη του στα χρόνια των Poll Σταύρο Λογαρίδη, ο οποίος γεννήθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 1953 κι έφυγε πρόωρα από τη ζωή το 2022. Ο Λογαρίδης θεωρείται πρωτοπόρος του ελληνικού ροκ και εξαίρετος τραγουδιστής, αλλά αρκετά μοναχικός και εκκεντρικός στη ζωή του, πράγμα που δεν του επέτρεψε να έχει την καριέρα που θα αναλογούσε στο ξεχωριστό του ταλέντο. Κατάφερε ωστόσο να μας αφήσει μια πολύ ενδιαφέρουσα δισκογραφική παρακαταθήκη τόσο ως τραγουδοποιός, όσο και ως απλός τραγουδιστής σε συνθέσεις άλλων δημιουργών, όπως το άλμπουμ Με τα φεγγάρια χάνομαι (1985) του Γιώργου Ζήκα.

Αμέσως μετά τη διάλυση των Poll (1972) τα τρία βασικά του μέλη (Κώστας Τουρνάς, Robert Williams, Σταύρος Λογαρίδης) ξεκίνησαν την προσωπική τους καριέρα. Την ίδια λοιπόν χρονιά ο Σταύρος Λογαρίδης δημιούργησε το σχήμα Ακρίτας (ονομασία δανεισμένη από την "Ασκητική" του Νίκου Καζαντζάκη) μαζί με τους Γιώργο Τσουπάκη, Άρη Τασούλη και Δήμη Παπαχρήστου. Το συγκρότημα ξεκίνησε με ένα 45άρι ("Ο Παν", "Της ζωής η πρώτη μου σταλιά") κι αμέσως μετά παρουσίασε το μοναδικό ολοκληρωμένο του δίσκο με τον ίδιο τίτλο που κυκλοφόρησε το 1973, παράλληλα με τα Απέραντα χωράφια του Κώστα Τουρνά. 

Το έργο έχει σκηνικό ύφος και χαρακτηρίζεται ως σουίτα χορού για κουαρτέτο (τα τέσσερα μέλη δηλαδή του συγκροτήματος) και playback. Η μουσική κινείται στο χώρο του ροκ και φολκ ρεύματος της εποχής και βασίζεται σε λιμπρέτο του σκηνοθέτη Κώστα Φέρρη, ένα αλληγορικό κείμενο με στοιχεία προφητικού λόγου. Τη μουσική μοιράστηκαν ο Σταύρος Λογαρίδης και ο Άρης Τασούλης. Φυσικά τραγουδιστής είναι ο Λογαρίδης που παίζει ταυτόχρονα μπάσο και ακουστική κιθάρα, ενώ ο Γιώργος Τσουπάκης παίζει ντραμς και ο Άρης Τασούλης πιάνο και πλήκτρα. Το εξώφυλλο σχεδίασε ο Κώστας Φέρρης. 

Ο δίσκος δε γνώρισε καμία απήχηση στο ελληνικό κοινό, ωστόσο κατάφερε να έχει διανομή σε πολλές χώρες του εξωτερικού (κυρίως Γερμανία, Ιαπωνία) και με το χρόνο να περιβληθεί έναν ακαταμάχητο μύθο ως ένα από τα πιο πρωτοποριακά άλμπουμ στην ιστορία της ροκ μουσικής. 

Κώστας Τουρνάς: Λευκά φτερά (1975)

Ολοκληρώνουμε το αφιέρωμά μας στην πρώιμη προσωπική δισκογραφία του Κώστα Τουρνά με το άλμπουμ Λευκά φτερά που κυκλοφόρησε το 1975 από την Polydor κλείνοντας έτσι έναν πρώτο ιδιαίτερα δημιουργικό κύκλο που απέφερε πέντε ολοκληρωμένες δουλειές, οι οποίες είναι και οι αξιολογότερες δισκογραφικές καταθέσεις που μας έχει δώσει στη μακρά διαδρομή του στο ελληνικό τραγούδι από τις αρχές της δεκαετίας του '70 μέχρι και σήμερα.

Τα Λευκά φτερά είναι ένας κύκλος ένδεκα τραγουδιών που μοιάζουν να συνεχίζουν πάνω στη γραμμή του Κυρίες και κύριοι με ανάλογη στιχουργική θεματολογία και μουσική. Οι ουμανιστικές και ιδεαλιστικές ανησυχίες του δημιουργού που ενίοτε τον απομακρύνουν από την κυνική καθημερινότητα σε κόσμους νοητούς και εξιδανικευμένους, δίνουν και πάλι το παρών τους, όπως πολύ χαρακτηριστικά το υποδηλώνει και το ομώνυμο τραγούδι του δίσκου, αλλά και η σύνθεση του εξωφύλλου. Η μουσική του πάντα σε ένα ύφος ήπιου ροκ με ποπ διάθεση καταφέρνει να μορφοποιήσει στίχους και μελωδίες σε όμορφα καμμάτια, όπως τα: "Σαν πολύτιμο πετράδι", "Δώδεκα άλογα με φτερά", "Λευκά φτερά", "Ο κύκνος". Η λυρική του πλευρά βρίσκει έκφραση σε μερικές θαυμάσιες μελωδικές απογειώσεις, όπως το γοητευτικό "Στιγμές", από τα ωραιότερα τραγούδια που έγραψε ποτέ ο συνθέτης. 

Αξιοσημείωτο είναι το "Τραγούδι της χαράς" στο φινάλε του δίσκου που διαπλέκεται όμορφα με τη μνημειώδη μελωδία από την "Ωδή της χαράς" του Μπετόβεν, το τελευταίο μέρος της 9ης Συμφωνίας! Σημειώνω επίσης ότι στην ενορχήστρωση επανεμφανίζεται ο Κώστας Κλάββας, όπως στους δύο πρώτους δίσκους του συνθέτη.

Κώστας Τουρνάς: Επί γης ειρήνη... (1974)

Η δεύτερη προσωπική δουλειά του Κώστα Τουρνά μέσα στο 1974 κυκλοφόρησε στα τέλη της χρονιάς, μερικούς μήνες μετά την έκδοση του κύκλου τραγουδιών Κυρίες και κύριοι. Τίτλος της: ...Επί γης ειρήνη... Κι όπως εύκολα μπορεί κανείς να συμπεράνει από τον τίτλο, αλλά και από τη συνολική αισθητική της έκδοσης, εδώ έχουμε να κάνουμε με κάτι διαφορετικό από μια απλή σειρά τραγουδιών. Έχουμε να κάνουμε δηλαδή με ένα συγκροτημένο έργο θρησκευτικής πνοής με θεματική αναφορά στη γέννηση του Θεανθρώπου περασμένη μέσα από το φίλτρο της ποπ μουσικής προσέγγισης, αλλά και την ανάλογης λογικής στιχοποιία. Από μια άλλη σκοπιά μάλιστα μπορούμε να μιλήσουμε για μια νέα προσπάθεια του δημιουργού να μας δώσει ένα σοβαρό μουσικό έργο ανάλογης φιλοδοξίας με τα Απέραντα χωράφια της προηγούμενης χρονιάς.

Στην πραγματικότητα ο συνθέτης έντυσε μουσικά δέκα ποιήματα της Ρέας Σύλβια (Μαρίας Φερεντίνου) από την ποιητική της συλλογή "Επί πτερύγων" με αναφορές στη γέννηση του Χριστού, αλλά και σε βιβλικά κείμενα ("Ψαλμοί", "Κατά Ιωάννην Ευαγγέλιο"). Ο Τουρνάς δεν απομακρύνθηκε πολύ από την προσωπική του ποπ μανιέρα, αν και μια πλάγια αναφορά στους βυζαντινούς ήχους διατρέχει τις μελωδίες του. Το αποτέλεσμα ακούγεται ευχάριστα και σε κάποιες περιπτώσεις μας δίνει άρτια τραγούδια που μπορούν να λειτουργήσουν και αυτόνομα από το υπόλοιπο υλικό. Για την ερμηνεία τους ο συνθέτης προσέτρεξε σε φίλους και συνεργάτες του, όπως ο Robert Williams, η Μπέσσυ Αργυράκη, ο Ιπποκράτης Εξαρχόπουλος, η Λία Βίσση, ο συνθέτης Γιάννης Πετρίτσης και η μικρούλα Ρούλα (Χριστοπούλου), η οποία είχε μια ενδιαφέρουσα δισκογραφική παρουσία εκείνη την εποχή δίπλα στον Γιώργο Χατζηνάσιο, ενώ το 1976 έλαβε μέρος και στο Φεστιβάλ Τραγουδιού της Θεσσαλονίκης με το τραγουδάκι "Πες μου μπαμπά μου". Συμμετέχει επίσης και παιδικό χορωδιακό σχήμα, ενώ το τραγούδι "Γεννήθηκε" αποδίδεται σε διπλή εκτέλεση καλύπτοντας τη θέση προλόγου και επιλόγου στο έργο. Την ενορχήστρωση επιμελήθηκε ο Κώστας Τουρνάς. 

Αξίζει να σημειώσουμε ότι στη νεότερη ψηφιακή επανέκδοση του δίσκου (1996) προστέθηκε και το τραγούδι "Χριστούγεννα" σε μουσική και στίχους του Γιάννη Πετρίτση από το άλμπουμ Χριστουγεννιάτικα τραγούδια με τους... (1974), το οποίο ερμηνεύουν, εκτός των παραπάνω, η Ελπίδα και ο Γιώργος Πολυχρονιάδης.

Κώστας Τουρνάς: Κυρίες και κύριοι (1974)

Μέσα στο 1973 ο Κώστας Τουρνάς μας έδωσε δύο προσωπικές δουλειές (Απέραντα χωράφια, Αστρόνειρα). Το ίδιο συνέβη και την επόμενη χρονιά, τη χρονιά της Μεταπολίτευσης, όταν παρουσίασε και πάλι δύο δουλειές, μία θρησκευτικού περιεχομένου με τίτλο "...Επί γης ειρήνη..." και άλλη μια με κανονικά τραγούδια.

Ο τρίτος λοιπόν προσωπικός δίσκος του Κώστα Τουρνά ήταν ο κύκλος τραγουδιών Κυρίες και κύριοι που κυκλοφόρησε το 1974 από τον Polydor. Kι αν με τις δυο πρώτες του δουλειές ο τραγουδοποιός επιχείρησε μια ρομαντική απόδραση από το παρόν καταφεύγοντας είτε στις παιδικές του μνήμες, είτε σε φανταστικούς αστρικούς κόσμους, με το δίσκο αυτό αποφασίζει να προσγειωθεί στο παρόν και να μιλήσει για την τρέχουσα πραγματικότητα. Ο στίχος του αυτή τη φορά παίρνει ένα τόνο χαλαρής κοινωνικής κριτικής με υποδόρειες πολιτικές αναφορές, χωρίς πάντως κραυγαλέες συνθηματολογίες και καταγγελτικό λόγο, όπως ίσως θα απαιτούσε η ιστορική συγκυρία, αλλά μέσα σε ένα πλαίσιο αστικής ευγένειας. 

Η μουσική του αυτή τη φορά περνάει σε πρώτο πλάνο, καθώς διαθέτει μια ευφάνταστη ρυθμική ποικιλία, πάντα σε ποπ και ροκ τόνους, και το αποτέλεσμα είναι μια σειρά καλογραμμένων τραγουδιών που ακούστηκαν πολύ και τα περισσότερα είναι πλέον κλασικά. Πέρα από το ομώνυμο τραγούδι που ακούγεται και στον επίλογο του δίσκου, ξεχωρίζουν πολλές ακόμη στιγμές, όπως τα: "2009 μ.Χ.", "Πέτρος", "Μαίρη", "Ο χρόνος ο καλύτερος", "Είδα κάποια που σου μοιάζει", "200 χιλιόμετρα". Ολόκληρο πάντως το άλμπουμ ακούγεται ευχάριστα κι ασφαλώς αποτελεί την αρτιότερη δισκογραφική κατάθεση του Κώστα Τουρνά στο πεδίο του τραγουδιού.

Την ενορχήστρωση επιμελήθηκε προσωπικά ο συνθέτης παίζοντας ο ίδιος κιθάρα, μαντολίνο και συνθεσάιζερ, ενώ τη μπάντα πνευστών ενορχήστρωσε ο Ρήγας Σαριτζιώτης. Στην ορχήστρα συμμετέχουν και αξιόλογοι σολίστες από το χώρο της λόγιας μουσικής, όπως οι βιολονίστες Δημήτρης Βράσκος και Κώστας Καβάκος (πατέρας του διάσημου Λεωνίδα Καβάκου).

Κώστας Τουρνάς: Αστρόνειρα (1973)

Αμέσως μετά τη σύνθεση του φιλόδοξου έργου Απέραντα χωράφια, με το οποίο μας συστήθηκε ως συνθέτης, ο Κώστας Τουρνάς προχώρησε στην ηχογράφηση του πρώτου καθαρά τραγουδιστικού του δίσκου εγκαινιάζοντας έτσι τη λαμπρή πορεία του ως ολοκληρωμένος τραγουδοποιός με τακτικό πλέον το δισκογραφικό του παρών σε ετήσια βάση.

Στα τέλη λοιπόν του 1973, μερικούς μόλις μήνες μετά την κυκλοφορία των Απέραντων χωραφιών, κυκλοφόρησε το άλμπουμ Αστρόνειρα, ένας κύκλος δεκατεσσάρων καινούργιων τραγουδιών που κινούνται σε ύφος ποπ και ροκ με στοιχεία μπλουζ και φολκ. 

Η έννοια του "κύκλου" αρμόζει απόλυτα σ' αυτή τη σειρά τραγουδιών, καθώς ο συνθέτης συνεχίζει και πάλι στη λογική της πρώτης του δουλειάς με υλικό που έχει ένα συγκεκριμένο θεματικό κέντρο, γύρω από το οποίο αναπτύσσεται η ειδικότερη θεματολογία κάθε τραγουδιού. Κινούμενος από τον νεανικό του ρομαντισμό ο δημιουργός οραματίζεται ένα ταξίδι φυγής από το γήινο κόσμο και καταφυγής σε ονειρικούς τόπους αστρικούς και διαστημικούς! Το αποτέλεσμα είναι αρκετά ενδιαφέρον και σε κάποιες περιπτώσεις οδηγεί σε καλά τραγούδια, μερικά από τα οποία ακούστηκαν πολύ στον καιρό τους, όπως η "Μηχανή του χρόνου" και "Ο πιο καλός τραγουδιστής", τραγούδια αναφοράς για το προσωπικό ρεπερτόριο του Κώστα Τουρνά. Κυριαρχεί το ρυθμικό στοιχείο, αλλά δε λείπουν και οι πιο λυρικές στιγμές με μπλουζ διάθεση, όπως τα τραγούδια "Άννα", "Κι εγώ κι εσύ", "Ο άρχων νους" και "Ανήκουν σε μένα".

Την ενορχήστρωση αυτή τη φορά επιμελήθηκε ο ίδιος ο συνθέτης, ο οποίος παίζει ακουστική και ηλεκτρική κιθάρα, καθώς και συνθεσάιζερ, ενώ στα φωνητικά συμπράττει το σύνολο Ρουθ (Μαρία, Μίστη, Λίλη, Peter Mc Namee) που συμμετείχε και στα Απέραντα χωράφια.

Κώστας Τουρνάς: Απέραντα χωράφια (1973)

Γενέθλια ημέρα η σημερινή για μια ξεχωριστή μορφή της ελληνικής ποπ σκηνής, τον Κώστα Τουρνά, ο οποίος αισίως πλέον συμπληρώνει τα 76 του χρόνια παραμένοντας πάντα ενεργός και δημιουργικός με μια ζηλευτή καριέρα που ξεπερνά ήδη το μισό αιώνα.  Πρωτοεμφανίστηκε στη δισκογραφία το 1970 με το χιλιοτραγουδισμένο "Άνθρωπε αγάπα", το οποίο στάθηκε το εφαλτήριο για τη μεγάλη αποδοχή από το κοινό της εποχής του βραχύβιου νεανικού συγκροτήματος των Poll (1971-1972) που δημιούργησε μαζί με τους Robert Williams, Σταύρο Λογαρίδη και Κώστα Παπαϊωάννου. Μετά τη διάλυση των Poll ο Κώστας Τουρνάς ξεκίνησε την προσωπική του καριέρα, η οποία μέχρι σήμερα έχει αποφέρει δεκάδες προσωπικούς δίσκους και πάμπολλες επιτυχίες τραγουδισμένες από τον ίδιο ή από άλλες φωνές.

Η αρχή λοιπόν αυτής της λαμπρής προσωπικής πορείας του στο ελληνικό τραγούδι έγινε με το εμβληματικό άλμπουμ Απέραντα χωράφια που γράφτηκε το 1972 κι εκδόθηκε από την Polygram το 1973. Πρόκειται για ένα δίσκο αναφοράς με ιστορική πλέον αξία που πιστοποιείται και από το πρωτοποριακό του περιεχόμενο, αλλά και από τη δύσκολη χρονική συγκυρία της έκδοσής του σε συνθήκες ασφυκτικού ελέγχου των καλλιτεχνικών δημιουργημάτων από το χουντικό καθεστώς. Ο Κώστας Τουρνάς πιστώνεται με ένα απροσδόκητα ώριμο για τη νεαρή του ηλικία έργο που ασφαλώς προηγούνταν της εποχής του και κινούνταν σε ένα πεδίο προοδευτικού-ψυχεδελικού ροκ μπολιασμένου με φολκ στοιχεία και έναν άρτιο και ιδιαίτερα φορτισμένο ελληνικό λόγο πλημμυρισμένο από βιωματικές αναφορές, σαν ένα είδος προσωπικού χρονικού από τα παιδικά του χρόνια στους κάμπους της Αρκαδίας, όπου γεννήθηκε και μεγάλωσε, μέχρι τη μόνιμη εγκατάστασή του στην Αθήνα από τις αρχές της δεκαετίας του '60. 

Το έργο στηρίζεται σε δεκατρία ποιητικά σκαριφήματα που έντυσε μουσικά ο ίδιος δημιουργώντας μια μορφή σουίτας συνεχούς ροής με εναλλασσόμενα μουσικά μοτίβα, ενίοτε επαναλαμβανόμενα με μικρές παραλλαγές. Η μουσική του αποτελεί ένα εντυπωσιακό μίγμα ροκ και συμφωνικών χρωμάτων που ενορχήστρωσε επιδέξια ο Κώστας Κλάβας με τη συμμετοχή της Ορχήστρας της Λυρικής Σκηνής και του οργανικού σχήματος Ρουθ (Γιώργος Στεφανάκης, Γιώργος Φιλιππίδης, Χρήστος Στασινόπουλος). Μάλιστα το έργο ξεκινά με μια οργανική εισαγωγή εν είδει οπερατικής ουβερτούρας, όπου παρελαύνουν βιαστικά όλες οι μελωδίες των τραγουδιών, ενώ στο σώμα του έργου παρεμβάλλονται άλλες δυο οργανικές γέφυρες σαν μικρά ιντερμέδια.

Αξίζει να προσθέσουμε ότι, αν και το έργο δεν εκτιμήθηκε όσο του άξιζε στην εποχή του, στα κατοπινά χρόνια ήρθε η αναγνώριση μέσα από επανειλημμένες δισκογραφικές επανεκδόσεις, αλλά και ζωντανές σκηνικές του αναβιώσεις, όπως αυτή του 2012 από το Ίδρυμα Μείζονος Ελληνισμού και η νεότερη του 2019 στο Κηποθέατρο Παπάγου.

Κώστας Γανωτής, Νίκος Γκάτσος: Μέρες Επιταφίου (2024)

Ο μικρός ποιητικός κύκλος «Μέρες Επιταφίου» γράφτηκε κατά τη δεκαετία του '80 από τον Νίκο Γκάτσο με παρότρυνση του Μάνου Χατζιδάκι, ο οποίος σχεδίαζε να τον μελοποιήσει με ερμηνευτή τον Μανώλη Μητσιά. Το σχέδιο αυτό δυστυχώς δεν ευοδώθηκε ποτέ και το έργο παρέμεινε αναξιοποίητο όσο ζούσε ο ποιητής. 

Πολλά χρόνια αργότερα, το 2006, πρώτος ο Χρήστος Τσιαμούλης μελοποίησε ένα από τα ποιήματα της συλλογής ("Μεγάλη Πέμπτη") και το συμπεριέλαβε στο άλμπουμ Δωδεκάορτο με ερμηνευτή τον Αλκίνοο Ιωαννίδη. Πέρασαν άλλα δέκα χρόνια, ώσπου ο Δημήτρης Παπαδημητρίου, έχοντας ήδη στη φαρέτρα του μια σειρά τραγουδιών πάνω σε αμελοποίητους στίχους του Νίκου Γκάτσου (Λένη, 2003, Λουλούδι στη φωτιά, 2012), μελοποίησε ολόκληρο το έργο σε λόγιο ύφος με την Καμεράτα και τη φωνή του Μανώλη Μητσιά.

Και ιδού μια δεύτερη ολοκληρωμένη μουσική προσέγγιση στο έργο του Νίκου Γκάτσου, πολύ πρόσφατη, μόλις πριν από ένα χρόνο. Είναι ο Κώστας Γανωτής που μελοποίησε εκ νέου τα έξι αυτά ποιήματα με το δικό του ολότερα ξεχωριστό ύφος στη μουσική και την ερμηνεία, χωρίς το παραμικρό ίχνος επιρροής από τις προγενέστερες μελοποιήσεις, προτιμώντας έναν ήχο ατφοσφαιρικής μπαλάντας με εκκλησιαστικούς τόνους και λιτή οργανική συνοδεία από μια κιθάρα μέσα σ' ένα κατανυκτικό πλαίσιο που διαμορφώνουν τα ηλεκτρονικά χρώματα του συνθεσάιζερ που χειρίζεται ο Γιώργος Μπουσούνης. 

Το άλμπουμ αυτό διάρκειας μόλις 23 λεπτών εκδόθηκε το 2024 σε βινύλιο από την MLK (Χρωμοδιάσταση) με ένθετο ψηφιακό δίσκο, ενώ στο εξώφυλλό του υπάρχει ένας συγκλονιστικός πίνακας του Γιάννη Κονταράτου από το βιβλίο του "Επιτάφιος Θρήνος" (2023) που απεικονίζει δυο προσφυγοπούλες να κρατάνε το χέρι ενός νεκρού παιδιού. Πόσο επίκαιρο στις ζοφερές αυτές ημέρες που θρηνούμε καθημερινά εκατόμβες νεκρών προσφύγων, ενώ ταυτόχρονα στην ανατολική γωνιά της Μεσογείου συντελείται μια παρανοϊκή γενοκτονία!

Κώστας Γανωτής: Λάβετε θέσεις..., Όχι δεν είναι χίμαιρα (2004/5)

Κλείνοντας την πρώτη φάση της μουσικής του πορείας (1983-1997) που απέφερε πέντε ολοκληρωμένες προσωπικές δουλειές (Κατά τ' άλλα καλά, Έθνος Εξαιρετικά, Γαλάζιο, Καραβάνια, Πακέτο), ο τραγουδοποιός Κώστας Γανωτής αποφάσισε ν' αλλάξει ρότα και ν' αποσυρθεί από τον κοινότοπο δρόμο μιας τυπικής μουσικής καριέρας στρέφοντας πλέον το ενδιαφέρον του στη συγγραφή, αλλά και στη μελοποιημένη ποίηση. 

Ήδη το 1995 είχε παρουσιάσει το πρώτο συγγραφικό του πόνημα («Ευδαίμων Κοντοθώρης»), ενώ το 2004 συνέθεσε το τραγούδι της Ολυμπιακής Εκεχειρίας με αφορμή τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας και το 2005 ένα τραγούδι αφιερωμένο στην Παγκόσμια Ημέρα για Άτομα με Αναπηρία. Το 2010 εξέδωσε το δεύτερο βιβλίο του με τίτλο «Περιμένοντας τον Λάκη Ρα», ενώ το 2013 παρουσίασε τη μουσική παράσταση «Τρεις Δημιουργοί για τον Καβάφη» και το 2019 έλαβε μέρος στη μουσική παράσταση «Καβάφης, Ένας Ποιητής, Δύο Κόσμοι». Πιο πρόσφατα, μόλις πέρσι, μας έδωσε άλλο ένα βιβλίο («Μαμά, εγώ δεν είμαι εγώ»), καθώς και δύο μουσικά έργα, το «Ανατολή Ανατολών» σε κείμενα του Ζάχου Ε. Παπαζαχαρίου και «Μέρες Επιταφίου» σε ποίηση του Νίκου Γκάτσου. 

Είναι φανερό λοιπόν ότι ο ποιητικός λόγος έχει κυριαρχήσει πλέον στις μουσικές του δημιουργίες, έστω κι αν το σημαντικό αυτό έργο δεν έχει ιδιαίτερη απήχηση στο ευρύτερο κοινό. Ο ίδιος μας εξηγεί τους λόγους αυτής της εμμονής: «Οι ποιητές, από κάποια στιγμή της ζωής μου και μετά, υπήρξαν και παραμένουν κατευθυντήριοι φάροι, όχι μόνο με το έργο τους, αλλά και πίσω απ’ αυτό, εκεί, ανάμεσα στις λέξεις και τα νοήματα τους. Αυτό λοιπόν που εισέπραξα και εισπράττω δεν μπορώ  παρά  να το τραγουδήσω. ‘Εμαθα βλέπεις, τραγουδώντας, να μιλώ για πράγματα κοινά ανθρώπων που κατάλαβαν  πως μόνο η αφαίρεση στη ζωή  ελευθερώνει».

Πάμε λοιπόν λίγο πιο πίσω, στο ξεκίνημα αυτής της ποιητικής περιπλάνησης του δημιουργού. Το 2004, τη χρονιά των Ολυμπιακών Αγώνων της Αθήνας, ο Κώστας Γανωτής συνέθεσε το τραγούδι της Ολυμπιακής Εκεχειρίας με τίτλο: «Λάβετε θέσεις, έτοιμοι, παύσατε πυρ», ένα επικό κομμάτι δοσμένο σε τρεις εκδοχές, μία τραγουδιστική, μία χορωδιακή και μία ορχηστρική. Βασίστηκε σε στίχους από το «Άσμα Ασμάτων» του Σολομώντα και από το ποίημα «Ωδή στον Υδροχόο» του Τάκη Παπατσώνη (1895-1976). Τραγουδούν η Δήμητρα Γαλάνη και η Άλκηστη Πρωτοψάλτη, ενώ συμμετέχουν η ηθοποιός Πέμη Ζούνη, η αθλήτρια Κατερίνα Θάνου και η δημοσιογράφος Μαρία Χούκλη, καθώς και η Παιδική Χορωδία Δημήτρη Τυπάλδου και το Δημοτικό Σχολείο Διαπολιτισμικής Εκπαίδευσης Παλαιού Φαλήρου. 

Την επόμενη χρονιά (2005) ο Κώστας Γανωτής ηχογράφησε το σημαντικό τραγούδι «Όχι, δεν είναι χίμαιρα» με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Ατόμων με Αναπηρία που τιμάται κάθε χρόνο στις 23 Δεκεμβρίου. Πρόκειται για μελοποίηση αποσπάσματος από το ποίημα «Αττικό» του μεγάλου ποιητή Άγγελου Σικελιανού (1884-1951), μέσω του οποίου ο συνθέτης εκφράζει την κοινωνική του ευαισθησία επιλέγοντας μάλιστα ως διευκρινιστικό υπότιτλο την καίρια φράση: "Για μια κοινωνία ανοιχτή, χωρίς διακρίσεις, χωρίς αποκλεισμούς". Το τραγούδι είναι μια λυρική μπαλάντα παιγμένη από μια κιθάρα μέσα σε ένα ατμοσφαιρικό ηχητικό πλαίσιο που διαμορφώνουν τα πλήκτρα του συνθεσάιζερ, το οποίο επιμελήθηκε ο Κώστας Παπαδούκας. Το ερμηνεύει ο Γιώργος Νταλάρας συνοδευόμενος από τη χορωδία του Λεόντειου Λυκείου Νέας Σμύρνης. 

Και τα δυο τραγούδια εκδόθηκαν σε μορφή CD Single, το πρώτο από την MBI με τη χορηγεία του Δήμου Αθηναίων για λογαριασμό της Διεθνούς Αμνηστίας, ενώ το δεύτερο διανεμήθηκε μέσω της εφημερίδας Ελευθεροτυπία με τη χορηγεία της ΕΡΤ και των αυτοδιοικητικών οργανώσεων ΕΝΑΕ και ΚΕΔΚΕ.

Κώστας Γανωτής: Έθνος Εξαιρετικά (1985)

Επιστρέφω σήμερα στον τραγουδοποιό Κώστα Γανωτή, για να κλείσω μια εκκρεμότητα που άφησα ανοιχτή κατά την πρόσφατη παρουσίαση της προσωπικής του δισκογραφίας. 

Θυμίζω ότι ο Βολιώτης καλλιτέχνης (γεννήθηκε το 1956 στη Νέα Αγχίαλο του Βόλου) είχε κάνει την πρώτη δισκογραφική του εμφάνιση ως ερμηνευτής το 1983 με το άλμπουμ Κατά τ' άλλα καλά του Τάκη Μπουγά αφήνοντας πολύ καλές εντυπώσεις. Στη συνέχεια έδειξε ότι ο ρόλος του ερμηνευτή - παρόλο που διαθέτει ζεστή κι εκφραστική φωνή - δεν του ήταν αρκετός, αφού ήδη είχε αρχίσει να σκαρώνει τα δικά του τραγούδια, χωρίς πάντως να έχει αποτολμήσει να τα δημοσιοποιήσει. Και ήταν τελικά ο Αντώνης Βαρδής που λειτούργησε σε κείνη τη φάση ως μαικήνας του, αφού ανέλαβε την πρωτοβουλία να τα προωθήσει στο στούντιο με δική του μουσική επεξεργασία και ενορχήστρωση και να λάβουν σύντομα σάρκα και οστά.

Το 1985 λοιπόν από την Polydor εκδόθηκε το άλμπουμ Έθνος Εξαιρετικά, το πρώτο του Κώστα Γανωτή με δικές του συνθέσεις, έστω κι αν το υλικό δεν του ανήκει ολοκληρωτικά, καθώς δύο τραγούδια έχουν μουσική του Αντώνη Βαρδή κι ένα του Γιώργου Κατσαρού, με τον οποίο είχε ήδη γνωριστεί στην τηλεοπτική εκπομπή Νά η ευκαιρία. Στους στίχους, εκτός από τη δική του, εμφανίζονται και οι υπογραφές του Σαράντη Αλιβιζάτου, του Γιώργου Μυλωνά και του Θοδωρή Γκόνη. Έτσι ο δίσκος παρουσιάζει πολλαπλό ενδιαφέρον, αφού δε συνιστά μόνο το συνθετικό ντεμπούτο του Γανωτή, αλλά και την πρώτη δισκογραφική εμφάνιση του σπουδαίου στιχουργού Θοδωρή Γκόνη με τρία τραγούδια, μεταξύ των οποίων και το ομώνυμο, εμπνευσμένο από την εμβληματική μάρκα τσιγάρων της ιστορικής καπνοβιομηχανίας Κεράνης που ιδρύθηκε το 1926 κι έκλεισε τον κύκλο εργασιών της το 2006. Σημαντική επίσης στιγμή του δίσκου είναι το δυνατό τραγούδι "Φυλακές ανηλίκων" (Σάπια βίδα) από την ομώνυμη ταινία του Ντίμη Δαδήρα, παραγωγής 1982 σε σενάριο του Γιώργου Μυλωνά που υπογράφει και τους στίχους του τραγουδιού.

Η μουσική του Κώστα Γανωτή σ' αυτό το πρώτο δείγμα της ηχεί έντονα επιθετική και κινείται σε ένα ύφος δυναμικού ροκ που συνδυάζεται με μια στιχουργική καταγγελτικής διάθεσης και συγχρόνως αυτοπεριοριστικής από την πεσιμιστική της εσωστρέφεια, η οποία μοιάζει πιο απελευθερωμένη στα μικρά ξέφωνα νηνεμίας που ξανοίγονται απροσδόκητα. Ο δημιουργός δείχνει να ελέγχει πλήρως τα εκφραστικά του εργαλεία και καταθέτει μια ιδιαίτερα πειστική ερμηνεία παρέχοντας συγχρόνως τις αναγκαίες εγγυήσεις για μια καλή συνέχεια στη δισκογραφική του πορεία...

Μανώλης Ρασούλης: Δυο τραγούδια για τον πόλεμο & τον Καστοριάδη (1999)

Ολοκληρώνοντας αυτόν τον αφιερωματικό κύκλο επέλεξα ένα ακόμη ψηφιακό δισκάκι (single) με δυο τραγούδια του Μανώλη Ρασούλη, χωρίς τη σύμπραξη αυτή τη φορά του Πέτρου Βαγιόπουλου.

Το 1999 λοιπόν από την Eros Music σε παραγωγή του Στέλιου Φωτιάδη εκδόθηκε αυτό το δισκάκι με τα τραγούδια: "Της άγνοιας ο γιος", "Μου είπαν πως σε είδανε με τον Καστοριάδη". Τη μουσική και στα δυο υπογράφει ο ίδιος ο Μανώλης Ρασούλης. 

Το τραγούδι "Της άγνοιας ο γιος" είναι εμπνευσμένο από τον αιματηρό πόλεμο του Κόλπου (1990-1991), όταν το Ιράκ εισέβαλε στο έδαφος του Κουβέιτ προκαλώντας εκατόμβες ανθρώπινων θυμάτων. Ο Ρασούλης πήρε αυτή την αφορμή, για να γράψει μια τρυφερή αντιπολεμική ελεγεία διασκευάζοντας μια πολύ όμορφη παραδοσιακή ανατολίτικη μελωδία. Το άλλο τραγούδι είναι αφιερωμένο στον εμβληματικό Ελληνογάλλο φιλόσοφο και συγγραφέα Κορνήλιο Καστοριάδη (1922-1997) και είναι γραμμένο σε καθαρά λαϊκή φόρμα (χασαποσέρβικο). 

Ο ίδιος ο Ρασούλης ερμηνεύει τα δυο τραγούδια, ενώ σημειώνει σχετικά: 

«Το τραγούδι Της άγνοιας ο γιος γράφτηκε κατά του πολέμου στον Κόλπο. Η μουσική υπήρχε κάπου στην Ασία. Την διασκεύασα. Δυστυχώς, ούτε με 1000 τραγούδια δεν ανασταίνεται ένας νεκρός. Το τραγούδι για τον Κορνήλιο Καστοριάδη γράφτηκε το 1994. Το είχα πει στον Κορνήλιο και μου είχε δώσει τη διεύθυνσή του στο Παρίσι να του το στείλω. Δυστυχώς δεν πρόκανα».

Πέτρος Βαγιόπουλος, Μανώλης Ρασούλης: Γεια σου κυρ Εισαγγελέα (1997)

Η θεματολογία της στιχουργικής του Μανώλη Ρασούλη είχε ως κύριο χαρακτηριστικό της την απουσία κάθε είδους φραγμού και αναστολής, με αποτέλεσμα να απλώνεται με την ίδια ευκολία σε κάθε πεδίο, φανερό ή απόκρυφο, της ανθρώπινης ζωής, από απλές καθημερινές ιστορίες και αναφορές σε υπαρκτά πρόσωπα, γεγονότα και χώρους, μέχρι υπερβατικές ψυχαναλυτικές πτήσεις της οργιαστικής του φαντασίας. 

Δεν προξενεί λοιπόν εντύπωση ότι συχνά καταπιανόταν με μικρές ιστορίες της καθημερινότητας που τις μεταποιούσε με προσφυή τρόπο σε τραγούδια χυμώδη και απολαυστικά. Μια τέτοια ευκαιρία του δόθηκε το 1997 με ένα σκάνδαλο που συντάραξε την τότε ελληνική επικαιρότητα. Πρωταγωνιστής του ήταν ο εισαγγελέας Ρόδου Γιώργος Σακελλαρόπουλος και η ερωτική σχέση του με το τρανσέξουαλ μοντέλο Τζένη Χειλουδάκη, ένα γεγονός που μόλις γνωστοποιήθηκε, οδήγησε στην απομάκρυνση του εισαγγελέα από τη θέση του για λόγους ηθικής τάξης. 

Το ασυνήθιστο αυτό συμβάν στάθηκε η αφορμή να γράψει ο Ρασούλης το τραγούδι Γεια σου κυρ Εισαγγελέα σχολιάζοντας το σκάνδαλο με το δικό του τρόπο, ενώ ο σταθερός συνεργάτης του Πέτρος Βαγιόπουλος το έντυσε με μουσική, πάντα στο γνωστό λαϊκό του ύφος. Το τραγούδι αυτό αποτέλεσε τη βάση ενός δίσκου μικρής διάρκειας που εκδόθηκε την ίδια χρονιά από την Eros Music, όπου μάλιστα ακούγεται σε τρεις εκδοχές, δύο φωνητικές και μία οργανική, με ερμηνευτές τους Μπάμπη Τσέρτο, Οπισθοδρομικούς, Λάμπρο Καρελά, Ελένη Καλαϊτζίδου, Αντώνη Καφετζόπουλο και Πέτρο Βαγιόπουλο, ενώ ο δίσκος συμπληρώνεται με το τραγούδι "Βαλκανιζατέρ" με τη φωνή της Ελένη Βιτάλη, παρμένο από τον ομώνυμο δίσκο που είχε κυκλοφορήσει δυο χρόνια νωρίτερα.

Μάνος Λοΐζος, Γιώργος Νταλάρας: Αχ, χελιδόνι μου (2007)

Διακόπτοντας για λίγο τη ροή των τελευταίων μου παρουσιάσεων, θα ήθελα να ανοίξω μια αναγκαία παρένθεση, προκειμένου να αποτίσω τον οφειλόμενο φόρο τιμής σ' ένα σπουδαίο δημιουργό του "έντεχνου" λαϊκού τραγουδιού μας που έφυγε σαν σήμερα, στις 17 Σεπτεμβρίου του 1982 μόλις στα 45 του χρόνια. Φυσικά αναφέρομαι στον Μάνο Λοΐζο (1937-1982), έναν εμβληματικό δημιουργό με μικρό σε όγκο, αλλά μέγιστο σε ποιότητα έργο που γνωρίζει, 43 χρόνια ήδη, μιαν εντυπωσιακή υστεροφημία μέσα από τις συνεχείς επανεκτελέσεις των υπέροχων τραγουδιών του.

Επειδή ήδη στο Δισκοβόλο φιλοξενείται το σύνολο του πρωτότυπου έργου του συνθέτη, αλλά και πολλές μεταθανάτιες εκδόσεις, σκέφτηκα να επιλέξω γι' αυτό το μικρό αφιέρωμα ένα διπλό άλμπουμ που εξέδωσε η Minos-EMI το 2007 με τίτλο Αχ, χελιδόνι μου και με αποκλειστικό ερμηνευτή τον Γιώργο Νταλάρα, ο οποίος υπήρξε ο προνομιακός ερμηνευτής του, δίπλα στον Γιάννη Καλατζή, και στήριξε αποφασιστικά τη μεγαλειώδη καριέρα του σ' αυτά τα τραγούδια, είτε στις πρώτες και αξεπέραστες εκτελέσεις τους, είτε και στις πολλαπλές ζωντανές τους ηχογραφήσεις.

Η έκδοση χωρίζεται σε δύο διακριτές ενότητες, από τις οποίες η πρώτη περιλαμβάνει αποκλειστικά τραγούδια σε στίχους του Λευτέρη Παπαδόπουλου, ο οποίος ήταν αχώριστος συνεργάτης και στενός φίλος του συνθέτη ως το τέλος του βίου του, ενώ η δεύτερη ενότητα στηρίζεται κυρίως σε στίχους του παλιού φίλου του συνθέτη Φώντα Λάδη. 

Πιο συγκεκριμένα, ο πρώτος δίσκος περιλαμβάνει δέκα τραγούδια στις αυθεντικές τους εκτελέσεις από τους δίσκους: Ο Σταθμός (1968), Θαλασσογραφίες (1970), Ο μέτοικος (1971) και Νάχαμε, τι νάχαμε (1972), καθώς και τρεις ζωντανές ηχογραφήσεις από τη μεγάλη συναυλία στο Ολυμπιακό Στάδιο (1985) κι ένα αφιέρωμα στον Λευτέρη Παπαδόπουλο στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών (2006). Ένα από τα τραγούδια αυτά ("Αντίο φίλε") έχει μουσική του Χρήστου Νικολόπουλου.

Ο δεύτερος δίσκος περιλαμβάνει εννέα πρωτότυπα τραγούδια από το άλμπουμ Τα τραγούδια μας (1976), καθώς και μια ζωντανή ηχογράφηση πάλι από το Ολυμπιακό Στάδιο (1985) με το τραγούδι "Η μέρα εκείνη δε θ' αργήσει" που είχε πρωτοτραγουδήσει ο ίδιος ο συνθέτης με τη Δήμητρα Γαλάνη στο κύκνειο δισκογραφικό του άσμα Για μια μέρα ζωής (1980), ενώ σ' αυτή τη ζωντανή ηχογράφηση τη θέση του συνθέτη έχει πάρει ο Γιώργος Νταλάρας. Η έκδοση κρύβει στο φινάλε της και μια πολύ ευχάριστη έκπληξη, δυο ανέκδοτες ηχογραφήσεις με τα τραγούδια "Το δίχτυ" και "Ταξιδεύοντας" από τον κύκλο μελοποιημένης ποίησης Γράμματα στην αγαπημένη (εκδόθηκε μεταθανάτια, το 1983) σε ποίηση του Ναζίμ Χικμέτ (μετάφραση Γιάννη Ρίτσου), οι οποίες είχαν γίνει το 1973 ή 1974, όταν ο συνθέτης ετοίμαζε το έργο με τη φωνή του Γιώργου Νταλάρα, αλλά αυτό το σχέδιο δεν υλοποιήθηκε ποτέ. Μάλιστα το τραγούδι "Ταξιδεύοντας" διασώζεται μόνο σ' αυτή την εγγραφή, αφού δεν περιλήφθηκε στην επίσημη έκδοση του δίσκου.

Πέτρος Βαγιόπουλος, Μ. Ρασούλης: Με Καλαματιανό ρυθμό θα σε δούμε αναστημένη (1986)

Αφού πήρε το βάπτισμα του πυρός με το άλμπουμ Εσύ κι αν γίνεις υπουργός, εγώ θα σ' αγαπάω, αμέσως μετά ο λαϊκός συνθέτης Πέτρος Βαγιόπουλος μας έδωσε ένα καινούργιο δίσκο σύντομης διάρκειας με δύο τραγούδια σε στίχους και πάλι του Μανώλη Ρασούλη, την ίδια χρονιά που οι δυο σταθεροί συνεργάτες παρουσίασαν και το δεύτερο ολοκληρωμένο δίσκο τους με τίτλο Πότε Βούδας, πότε Κούδας που έκανε γνωστό τον συνθέτη στο πανελλήνιο.

Το 1986 λοιπόν κυκλοφόρησε από τη CBS ένα maxi single με τα τραγούδια: "Με καλαματιανό ρυθμό θα σε δούμε αναστημένη", "Οι κεραίες στα μπαλκόνια". Το πρώτο και γνωστότερο από τα δύο γράφτηκε με αφορμή το μεγάλο σεισμό των 6 βαθμών της κλίμακας ρίχτερ που σημειώθηκε στην περιοχή της Καλαμάτας στις 13 Σεπτεμβρίου 1986 και κόστισε τη ζωή σε 20 ανθρώπους. Ο στιχουργός προτίμησε μια εξωστρεφή ανάγνωση της τραγωδίας με μια έντονη διάθεση αισιόδοξης οπτικής. Τον ακολούθησε ο συνθέτης που δε θα μπορούσε παρά να γράψει μια μουσική σε καλαματιανό ρυθμό! Μάλιστα στην ερμηνεία του τραγουδιού συγκεντρώθηκε μια ολόκληρη παρέα με επικεφαλής την υπέροχη Μαρίζα Κωχ και μαζί της τον Αντώνη Βαρδή, τον συνθέτη και τον στιχουργό. Το δεύτερο (ωραιότατο) τραγούδι, γραμμένο σε νεορεμπέτικο ύφος, το ερμηνεύει ο ίδιος ο συνθέτης συνοδευόμενος από τους δυο μικρούς γιους του Χρήστο και Λευτέρη Βαγιόπουλο. Τα έσοδα από την πώληση του δίσκου διατέθηκαν για την ενίσχυση των σεισμοπαθών της Καλαμάτας.

Παρόλο που το 1986 στάθηκε μια γόνιμη χρονιά για τον συνθέτη, η χρονιά της καταξίωσής του στο ελληνικό πεντάγραμμο, παραδόξως στη συνέχεια χάθηκε από το προσκήνιο σχεδόν για μια δεκαετία, για να επανεμφανιστεί το 1994 με τρία τραγούδια στο δίσκο Στου κόσμου το τέρμα της Χριστίνας Μαραγκόζη, ενώ από την επόμενη χρονιά θα επανέλθει για τα καλά παρουσιάζοντας μια μεγάλη σειρά προσωπικών δίσκων έχοντας πάντα δίπλα του τον Μανώλη Ρασούλη.

Πέτρος Βαγιόπουλος, Μανώλης Ρασούλης: Εσύ κι αν γίνεις υπουργός... (1985)

Πρόλογος: Επανέρχομαι - μετά από ένα πολύ εξαντλητικό πενθήμερο με οικογενειακά τρεχάματα από τη Σάμο ίσαμε τα Γιάννενα - για να κλείσω μερικές εκκρεμότητες σχετικές με τα πρόσφατα δισκογραφικά αφιερώματα που παρουσίασα στο Δισκοβόλο.

Ας σταθούμε λοιπόν λίγο ακόμη στον λαϊκό δημιουργό Πέτρο Βαγιόπουλο μέσα από την πολύχρονη και ιδιαίτερα γόνιμη συνεργασία του με τον σπουδαίο στιχουργό Μανώλη Ρασούλη. Θυμίζω ότι ο Ρασούλης ήταν ο άνθρωπος που μας σύστησε τον Καρδιτσιώτη συνθέτη στις αρχές της δεκαετίας του '80, για να αποτελέσει τελικά μαζί του ένα αχώριστο δίδυμο στο ελληνικό πεντάγραμμο. Πρωτογνωρίστηκαν το 1983, όταν ο συνθέτης αποφάσισε να εγκατασταθεί μόνιμα στην Αθήνα εγκαταλείποντας το χώρο της ιδιωτικής εκπαίδευσης, όπου δραστηριοποιούνταν επαγγελματικά επί χρόνια διατηρώντας φροντιστήριο στο Βόλο. 

Η συνάντηση των δύο ανδρών σύντομα απέφερε τον πρώτο καλλιτεχνικό της καρπό με το άλμπουμ Εσύ κι αν γίνεις υπουργός, εγώ θα σ' αγαπάω που κυκλοφόρησε το 1985 από τη Lyra. Όπως επισημαίνει και ο στιχουργός στο σημείωμα που υπογράφει στο οπισθόφυλλο του δίσκου, η πρώτη αυτή μουσική εργασία του Πέτρου Βαγιόπουλου κάθε άλλο παρά τα χαρακτηριστικά ενός άγουρου και νεοφώτιστου δημιουργού αποκάλυπτε. Αντίθετα, είναι φανερή η βαθιά σχέση του με τους αυθεντικούς δρόμους του λαϊκού τραγουδιού, αλλά και η ευφυής προσαρμογή της μουσικής του με το ύφος και τον εκκεντρικό λόγο του στιχουργού. Έτσι προέκυψε ένα άρτιο αποτέλεσμα με δώδεκα καλογραμμένα και εύηχα λαϊκά τραγούδια σε μεγάλη ποικιλία ρυθμικών και μελωδικών σχημάτων, έστω κι αν το υλικό δεν ευτύχησε εμπορικά.

Κατ' απαίτηση του Ρασούλη, ως βασική ερμηνεύτρια του δίσκου επελέγη η αδελφή του Ανθή Κουφουδάκη, η οποία είχε μακρύ παρελθόν στο πάλκο, αν και δισκογραφικά παντελώς απούσα, αφού μόλις την προηγούμενη χρονιά συμμετείχε ως δεύτερη φωνή στο δίσκο Ναι στο ναι και ναι στο όχι του Ρασούλη, ενώ ο δίσκος του Βαγιόπουλου αποτελεί και τη μοναδική δισκογραφική της κατάθεση ως πρώτης φωνής. Στην ερμηνεία των τραγουδιών συμμετέχουν επίσης ο ίδιος ο Ρασούλης και ο συνθέτης, ο οποίος επιμελήθηκε και την ενορχήστρωση υποβοηθούμενος από τον Παναγιώτη Παπαδάτο.

Στην ορχήστρα συμμετέχουν εξαίρετοι μουσικοί, μεταξύ των οποίων οι Ναπολέων και Νίκος Μουλιάκος (μπουζούκι, μπαγλαμά, τζουρά), Παναγιώτης Καλαντζόπουλος (κιθάρα, λαούτο), Μαρία Ρεμπούτσικα (βιολί), Κώστας Στεφάνου (ακορντεόν) και Δημήτρης Γούσιος (βιολοντσέλο). Σημειώνω επίσης ότι ο δίσκος επανεκδόθηκε ψηφιακά το 2010 μαζί με Τα ποδοσφαιρικά (1988), το πρώτο από τα δύο άλμπουμ της συνεργασίας του Μανώλη Ρασούλη με τον συνθέτη Γιώργο Γαβαλά, με τον οποίο το 1990 μας έδωσε και το άλμπουμ Διπλά σακατεμένος πειρατής.

Πέτρος Βαγιόπουλος, Μανώλης Ρασούλης: Τι γυρεύεις μες στην Κίνα, Τσάκι Τσαν; (2000)

Με την αλλαγή του αιώνα ολοκληρώνεται και η έντονη δισκογραφική δραστηριότητα του Πέτρου Βαγιόπουλου που είχε ξεκινήσει το 1995 με το Βαλκανιζατέρ και είχε αποφέρει ήδη τέσσερις ολοκληρωμένους κύκλους τραγουδιών με τη σύμπραξη του Μανώλη Ρασούλη, ενώ στο ενδιάμεσο είχε προκύψει και μια πρώτη συνάντησή του με τον παλιό ευθυμογράφο στιχουργό Γιάννη Λογοθέτη (Αμήν και πότε, 1996) που λειτούργησε ως προάγγελος κι άλλων μελλοντικών συνεργασιών τους, όπως αυτή του 2012 με το δίσκο Πεινιάουου...! 

Το 2000 λοιπόν κυκλοφόρησε το άλμπουμ Τι γυρεύεις μες στην Κίνα, Τσάκι Τσαν; με δεκαπέντε τραγούδια που κινούνται στο πεδίο του λαϊκού ή έντεχνου λαϊκού ύφους. Εδώ ο Μανώλης Ρασούλης μοιάζει να αναπτύσσει ένα πολύ προσωπικό ιδεολογικό θεματολόγιο σαν ένα κράμα υπαρξιακών και ερωτικών ανησυχιών μέσα σε ένα πλαίσιο ενός ιδιότυπου ελληνοκεντρικού οικουμενισμού και σαν ένας απόηχος της κλασικής εποχής του λαϊκού μας τραγουδιού, στα οποία ανταποκρίθηκε πρόθυμα και πολύ εύστοχα με τη μουσική του ο συνθέτης δείχνοντας τη βαθιά σύνδεσή του με τον άναρχο ψυχοδιανοητικό κόσμο του στιχουργού. Θα έλεγα μάλιστα ότι αυτή η ιδιότυπη "χημεία" εδώ βρίσκει την καλύτερη στιγμή της, καθώς το αποτέλεσμα είναι ένας πολύ όμορφος και εύηχος δίσκος με θαυμάσια τραγούδια που μάλιστα ευτύχησαν και αντάξιων ερμηνειών από τον Μανώλη Μητσιά, τη Νένα Βενετσάνου, τον Ορφέα Περίδη, τη Γλυκερία, τον Δημήτρη Μπάση, τη Ναταλί Ρασούλη και, κατά τα συνήθη, των δύο δημιουργών, ενώ το ομότιτλο τραγούδι σε ρυθμό χιπ χοπ αποδίδουν τα Ημισκούμπρια.

Την ενορχήστρωση επιμελήθηκε ο Πέτρος Βαγιόπουλος, ενώ στο χορωδιακό σχήμα του φινάλε συμμετέχουν μεταξύ άλλων η Νίκη Τσαϊρέλη, η Μαρία Σπυροπούλου, ο Γιώργος Λίζος, ο Θανάσης Συλιβός, ο Παντελής Αμπαζής και ο Αλέξης Βάκης, ο οποίος έχει και τη διεύθυνσή της.

Μετά το δίσκο αυτό ο συνθέτης αραίωσε πολύ τη δισκογραφική του παρουσία, καθώς τον βρίσκουμε πλέον να περιορίζεται σε σκόρπιες συμμετοχές ή σε κάποια προσωπικά singles, με εξαίρεση την ολοκληρωμένη συνεργασία του με τον Γιάννη Λογοθέτη που προαναφέραμε.

Πέτρος Βαγιόπουλος, Μανώλης Ρασούλης: Στο νοηματουργείο (1998)

Η πέμπτη ολοκληρωμένη συνεργασία του δίδυμου Πέτρος Βαγιόπουλος και Μανώλης Ρασούλης ήρθε το 1998 με τον κύκλο τραγουδιών Στο νοηματουργείο που φέρει και το χαρακτηριστικό υπότιτλο Μάγκας επιζών, σαν να θέλει ο Ρασούλης θα απολογηθεί για τον απόλυτο τρόπο που είχε προεξοφλήσει κάμποσα χρόνια νωρίτερα ότι είχαν οριστικά χαθεί οι μάγκες, γιατί ...τους πάτησε το τρένο!

Ο δίσκος έχει πλούσιο περιεχόμενο με δεκατέσσερα συνολικά τραγούδια και τέσσερα οργανικά θέματα (για πρώτη φορά σε δίσκο του συνθέτη). Το κεντρικό τραγούδι του άλμπουμ "Ο μάγκας ζει στην πέμπτη εποχή" μας δίνεται σε τριπλή εκδοχή, μία οργανική και δύο χορωδιακές, από τις οποίες η συντομευμένη δεύτερη αποτελεί τον επίλογο του δίσκου. 

Το υλικό είναι κάπως ετερόκλητο, καθώς ουσιαστικά αποτελεί μια συλλογή τραγουδιών που γράφτηκαν μέσα στα προηγούμενα επτά χρόνια με παλιότερο το οργανικό "Χορός του παλικαριού" που ανατρέχει αρκετά πίσω, στα 1987. Ουσιαστικά λοιπόν έχουμε μια μίξη ρεμπέτικων, λαϊκών, έντεχνων, ακόμη και παραδοσιακών ρυθμικών στοιχείων που συγκροτούν πάντως ένα πολύ ενδιαφέρον ακρόαμα νεορεμπέτικης αισθητικής. Για την ερμηνεία του επιστρατεύτηκαν δύο ιδιαίτεροι ερμηνευτές, ένας παλιότερος με έντονη ρεμπέτικη προϊστορία, ο Γιώργος Ξηντάρης που υποδύεται κατά κάποιο τρόπο το ρόλο του παλιού μάγκα, και δίπλα του ο νεότερος μάγκας που τον υποδύεται ο Γιώργος Λίζος.

Ένα πολύ αξιόλογο σώμα εκλεκτών σολίστ υπό την καθοδήγηση του συνθέτη αποδίδει άρτια το υλικό. Μεταξύ αυτών ο Μανώλης Πάππος που παίζει μπουζούκι και μπαγλαμά, ο Βαγγέλης Καρίπης στα κρουστά, ο Βασίλης Δρογκάρης στο ακορντεόν και ο συνθέτης στην κιθάρα. Στο οργανικό μάλιστα "Ο χορός του παλικαριού" συμμετέχει ο Αχιλλές Περσίδης στο λαούτο και ο Χαράλαμπος Γαργανουράκης στη λύρα. Στην αυτοσχέδια χορωδία συμμετέχουν μεταξύ άλλων ο Μανώλης Ρασούλης, ο Αντώνης Καφετζόπουλος, η Αφεντούλα Ραζέλη, ο Αλέξης Βάκης και ο συνθέτης.

Πέτρος Βαγιόπουλος, Μανώλης Ρασούλης: Σελοτέιπ (1997)

Ένα χρόνο μετά το Βαλκανιζατέρ (1995) ο καλός τραγουδοποιός Πέτρος Βαγιόπουλος άνοιξε μια παρένθεση στην επίμονη συνεργασία του με τον στιχουργό Μανώλη Ρασούλη παρουσιάζοντας το άλμπουμ Αμήν και πότε (1996), όπου για πρώτη φορά συναντήθηκε με τον στιχουργό και τραγουδοποιό (και όχι μόνο) Γιάννη Λογοθέτη, με τον οποίο την επόμενη δεκαετία θα μας δώσει κι άλλα δείγματα της καλής χημείας που αναπτύχθηκε μεταξύ τους.

Το 1997 πάντως το δίδυμο Βαγιόπουλος - Ρασούλης επανήλθε δυναμικά με καινούργιο υλικό. Το άλμπουμ Σελοτέιπ μάλιστα είναι ένας γενναιόδωρος κύκλος με δεκαέξι καινούργια τραγούδια που διευρύνουν τα εκφραστικά μέσα του συνθέτη πέρα από τα στενά λαϊκά πλαίσια με όμορφες μελωδικές στιγμές. Κορυφαία όλων το ωραιότατο "Βαλς" που μάλιστα ακούγεται δυο φορές, μία στην αρχή ως πρόλογος κι άλλη μια στο τέλος ως επίλογος του δίσκου. Στην πραγματικότητα, όπως το επισημαίνει κι ο συνθέτης, αυτή η δουλειά μοιάζει να ανακεφαλαιώνει την ως τότε κοινή πορεία του με τον σπουδαίο στιχουργό που είχε ήδη καρποφορήσει στο παρελθόν με τρεις ολοκληρωμένες δουλειές, δηλαδή: Εσύ κι αν γίνεις υπουργός, εγώ θα σ' αγαπάω (1985), Πότε Βούδας, πότε Κούδας (1986) και Βαλκανιζατέρ (1995). Ευρηματική στιχοποιία, ενίοτε βασισμένη ακόμη και σε πραγματικά γεγονότα της εποχής, ρυθμοί και μελωδίες με έντονο το παρεΐστικο στοιχείο, όλα αυτά στοιχειοθετούν ένα πηγαίο ακρόαμα αυθεντικής καθαρότητας. 

Στην ερμηνεία των τραγουδιών και πάλι έχει επιστρατευτεί ένα εκλεκτό επιτελείο, όπως: Ορφέας Περίδης, Γλυκερία, Χάρης και Πάνος Κατσιμίχας, Κώστας Μακεδόνας, Ανδρέας Καρακότας, Αγάθωνας Ιακωβίδης, Κατερίνα Σιάπαντα και φυσικά, όπως πάντα, ο συνθέτης και ο στιχουργός, ενώ το ντεμπούτο της κάνει η Ναταλί Ρασούλη, κόρη του Μανώλη Ρασούλη. Στα φωνητικά συμμετέχουν επίσης ο Στέλιος Φωτιάδης, ο Αλέξης Πάππος, η Ελένη Καλαϊτζίδου και ο ηθοποιός Αντώνης Καφετζόπουλος.

Πέτρος Βαγιόπουλος, Μανώλης Ρασούλης: Βαλκανιζατέρ (1995)

Τις καλές εντυπώσεις που άφησε ο δίσκος Πότε Βούδας, πότε Κούδας (1986) ο συνθέτης Πέτρος Βαγιόπουλος δε φάνηκε πρόθυμος να τις εξαργυρώσει βιαστικά με κάποια καινούργια δουλειά, αλλά αποτραβήχθηκε για ένα διάστημα από το προσκήνιο και περιορίστηκε σε μια μικρή συμμετοχή με τρία τραγούδια στον προσωπικό δίσκο της Χριστίνας Μαραγκόζη Στου κόσμου το τέρμα (1994). Ένα χρόνο μετά επανήλθε δυναμικά με μια μεγάλη σειρά νέων κύκλων τραγουδιών σε ετήσια σχεδόν  βάση επί μία συνεχή πενταετία (ως το 2000) που συνιστά την πιο γόνιμη περίοδο της καριέρας του. 

Ο πρώτος κύκλος αυτής της σειράς κυκλοφόρησε το 1995 με τίτλο Βαλκανιζατέρ βγαλμένο μέσα από την αστείρευτη και σκαμπρόζικη φαντασία του Μανώλη Ρασούλη, ο οποίος υπογράφει και πάλι τους στίχους των τραγουδιών. Υπενθυμίζω εδώ ότι δυο χρόνια αργότερα εκδόθηκε ο δίσκος Κρυφτό του Νίκου Πορτοκάλογλου με τη μουσική για την ταινία Βαλκανιζατέρ (το ομότιτλο τραγούδι ακούστηκε πολύ), χωρίς όμως να έχει καμία σχέση με το δίσκο του Βαγιόπουλου. 

Συνολικά δεκατρία τραγούδια κι ένα χορωδιακό φινάλε συνιστούν το σώμα του δίσκου που φυσικά κινείται πάντα στο ίδιο πλαίσιο του λαϊκού ήχου με "έντεχνες" πινελιές, κυρίως στο ενορχηστρωτικό επίπεδο που επιμελήγθηκε ο ίδιος ο συνθέτης σε συνεργασία με τον Πόλη Πιερρόπουλο. Για την ερμηνεία των τραγουδιών επιστρατεύτηκε ένα μεγάλο επιτελείο καθαρόαιμων λαϊκών ερμηνευτών, όπως η Ελένη Βιτάλη, η Γλυκερία, ο Αγάθωνας Ιακωβίδης, ο Λάμπρος Καρελάς, ο Θοδωρής Παπαδόπουλος και ο Πασχάλης Τερζής, καθώς και ερμηνευτών με πιο "έντεχνο" προσανατολισμό, όπως ο Ανδρέας Καρακότας και ο Πέτρος Γαϊτάνος. Και πάλι ο Μανώλης Ρασούλης εμφανίζεται και σε ρόλο ερμηνευτή αποδίδοντας δύο τραγούδια, καθώς και ο συνθέτης που ερμηνεύει το χαριτωμένο "Αθήνα κατεργάρα".

Πέτρος Βαγιόπουλος, Μανώλης Ρασούλης: Πότε Βούδας, πότε Κούδας (1986)

Με αφορμή τα σημερινά του γενέθλια περνάμε τώρα σε έναν άλλο τραγουδοποιό που ανέδειξε η δεκαετία του '80, ο οποίος κινήθηκε στο χώρο του λαϊκού ήχου ή αυτού που ο ίδιος κάποιες φορές το ονόμαζε "έντεχνο νεολαϊκό" τραγούδι. Αναφέρομαι στον Πέτρο Βαγιόπουλο, ο οποίος γεννήθηκε στους Σοφάδες Καρδίτσας στις 7 Σεπτεμβρίου 1949 και σπούδασε Μαθηματικός στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο και μάλιστα για κάμποσα χρόνια άσκησε το συγκεκριμένο επάγγελμα διατηρώντας ιδιωτικό φροντιστήριο στο Βόλο. Γύρω στο 1983 γνωρίστηκε με τον Μανώλη Ρασούλη κι αυτή η γνωριμία οδήγησε στην πρώτη κοινή δισκογραφική τους δουλειά με το άλμπουμ Εσύ κι αν γίνεις υπουργός, εγώ θα σ' αγαπάω (1985). 

Ο εμβληματικός στιχουργός Μανώλης Ρασούλης (1945-2011) έχει καταγραφεί πλέον στην ιστορία του ελληνικού τραγουδιού ως ο άνθρωπος που τάραξε τα λιμνάζοντα ύδατα του λαϊκού τραγουδιού σε μια εποχή που η κυριαρχία του μεταπολιτευτικού πολιτικού τραγουδιού φάνηκε να επισκιάζει τα πάντα. Η πρώτη "ανατρεπτική" κίνηση ήρθε το 1978 με τον ιστορικό δίσκο Η εκδίκηση της γυφτιάς που συνεχίστηκε αμέσως μετά με τα Δήθεν, αμφότερα σε μουσική του Νίκου Ξυδάκη. Λίγο αργότερα τη σκυτάλη πήρε ο Μάνος Λοΐζος με τα Τραγούδια της Χαρούλας (1979) κι αμέσως μετά ο Χρήστος Νικολόπουλος με τους κύκλους Οι κυβερνήσεις πέφτουνε, μα η αγάπη μένει (1981) και Παίξε Χρήστο επειγόντως (1982). Κι έτσι φτάνουμε στη συνάντηση του στιχουργού με τον Πέτρο Βαγιόπουλο, μια συνάντηση που θα αποβεί εξαιρετικά γόνιμη και θα διαρκέσει ως το τέλος της ζωής του αποφέροντας συνολικά γύρω στα 100 τραγούδια.

Η σημαντικότερη λοιπόν στιγμή αυτής της μακροχρόνιας συνεργασίας ήρθε το 1986 με το άλμπουμ Πότε Βούδας, πότε Κούδας που εκδόθηκε από τη CBS, αφού καμιά άλλη εταιρεία δε φάνηκε πρόθυμη να το εκδώσει, καθώς μάλιστα η αιρετική στιχουργία του Ρασούλη είχε ήδη ξεσηκώσει πολλές αντιδράσεις από συστηρητικούς κύκλους. Το ομότιτλο πάντως τραγούδι με τον εμβληματικό του τίτλο γνώρισε τεράστια επιτυχία συμβάλλοντας αποφασιστικά στην εδραίωση του νέου συνθέτη στο χώρο. Κι όπως ο ίδιος εξομολογήθηκε, το ιστορικό αυτό τραγούδι διαμορφώθηκε από συρραφή σκόρπιων στίχων του Ρασούλη που σταχυολόγησε ο συνθέτης μέσα από τη σατιρική-κριτική εφημεριδούλα "Αυγό" που εξέδιδε κατά καιρούς ο στιχουργός.

Ο δίσκος κινείται στο πλαίσιο του νέου αυτού λαϊκού ήχου που ήδη είχαν διαμορφώσει ο προκάτοχοι του Βαγιόπουλου που προαναφέραμε. Ρυθμοί άλλοτε εξωστρεφείς κι άλλοτε πιο χαμηλόφωνοι διαμορφώνουν ένα ετερόκλητο ακρόαμα που δεν είναι βέβαιο ότι μπορεί να αποσπάσει την αποδοχή όλων των μουσικόφιλων. Πάντως λυρικές στιγμές απέραντης τρυφερότητας κι ευαισθησίας, όπως το τραγούδι "Νιώσε με", δύσκολα μπορούν να συναντήσουν επιφυλάξεις. Ο Νίκος Παπάζογλου ερμηνεύει με αξεπέραστο τρόπο το ομότιτλο τραγούδι, ενώ σημαντική συμμετοχή στην ερμηνεία των τραγουδιών έχουν οι δυο δημιουργοί τους, ο Πέτρος Βαγιόπουλος και ο Μανώλης Ρασούλης, ο οποίος άλλωστε δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ξεκίνησε ως τραγουδιστής. Τραγουδούν επίσης η Γλυκερία, ο Λεωνίδας Βελής, ο Αντώνης Βαρδής και η Χριστίνα Μαραγκόζη.

Κώστας Γανωτής: Πακέτο (1997)

Η συνεισφορά του Βολιώτη τραγουδοποιού Κώστα Γανωτή στο ελληνικό τραγούδι με την τυπική έννοια του κύκλου τραγουδιών ολοκληρώνεται το 1997 με τον πέμπτο προσωπικό του δίσκο, χωρίς πάντως αυτό να σημαίνει ότι αποσύρθηκε από το χώρο της μουσικής - κάθε άλλο - αφού με το ξεκίνημα της επόμενης δεκαετίας (και του νέου αιώνα), παράλληλα με τα συγγραφικά του ενδιαφέροντα, συνέχισε να δίνει σποραδικά το παρών, με δημιουργίες ωστόσο άλλου προσανατολισμού, επικεντρωμένες κυρίως στη μελοποιημένη ποίηση, αλλά και με ειδικές συνθέσεις, όπως το τραγούδι για την Ολυμπιακή Εκεχειρία με αφορμή τους Ολυμπιακούς Αγώνες της Αθήνας το 2004 ή το πολύ ενδιαφέρον τραγούδι "Όχι, δεν είναι χίμαιρα" (2005) σε ποίηση του Άγγελου Σικελιανού και ερμηνεία από τον Γιώργο Νταλάρα, αφιερωμένο στην Παγκόσμια Ημέρα Ατόμων με Αναπηρία, καθώς και ποικίλες μουσικές παραστάσεις πάντα με ποιητικές αφορμές.

Επιστρέφουμε λοιπόν στο 1997 και στο άλμπουμ Πακέτο που εκδόθηκε από τη Lyra με επιμέλεια παραγωγής από τον γνωστό στιχουργό και ραδιοφωνικό παραγωγό Κώστα Κωτούλα. Πλούσιο το περιεχόμενο του δίσκου με 14 τραγούδια σε μουσική, στίχους και ερμηνεία του Κώστα Γανωτή. Το άλμπουμ κλείνει με ένα ορχηστρικό φινάλε βασισμένο στη μελωδία του τραγουδιού "Βήματα περαστικών", ίσως του ωραιότερου του δίσκου με την πολύ εκφραστική ερμηνεία της Τάνιας Τσανακλίδου, η οποία μάλιστα συνοδεύει τον συνθέτη και στο τραγούδι "Ταξίδια". Από τα ενδιαφέροντα στοιχεία του δίσκου είναι και η παρουσία της μεγάλης λαϊκής ερμηνεύτριας Πόλυς Πάνου που αποδίδει το τραγούδι "Η βάρκα", μια απροσδόκητη λαϊκή νότα μέσα σε ένα υλικό που κινείται πάντα στο πεδίο της ροκ μπαλάντας. Αξίζει να σημειώσουμε ότι το τραγούδι "Ψίθυροι" είναι αφιερωμένο στον Αντώνη Καλογιάννη.

Κώστας Γανωτής: Καραβάνια (1993)

Η δεκαετία του '90 στάθηκε η πιο γόνιμη για τον τραγουδοποιό Κώστα Γανωτή. Ξεκίνησε με την πολύ πετυχημένη εμπορικά συμμετοχή του στη μουσική παράσταση Λεωφόρος Β', μαζί με την έκδοση του προσωπικού του δίσκου Γαλάζιο, τρίτου κατά σειρά μετά το Κατά τ' άλλα καλά (1983) και Έθνος εξαιρετικά (1985). Μάλιστα στη συνέχεια αποτέλεσε βασικό συντελεστή και στη νέα σειρά μουσικών παραστάσεων που πέρασαν και στη δισκογραφία με τίτλο Ζωντανή ηχογράφηση στο Zoom 91-92, πάλι με το ίδιο περίπου καλλιτεχνικό επιτελείο, δηλαδή την Άλκηστη Πρωτοψάλτη, τον Σταμάτη Κραουνάκη και τη Λίνα Νικολακοπούλου.

Το 1993 λοιπόν, παράλληλα με τη συμμετοχή του στο άλμπουμ Καθαρός ουρανός του Γιώργου Σταυριανού, ο Κώστας Γανωτής μας έδωσε και την καινούργια προσωπική του δουλειά με τίτλο Καραβάνια που νομίζω πως αποτελεί και την κορύφωση της τραγουδοποιητικής του παρουσίας. Το άλμπουμ περιλαμβάνει ένδεκα πρωτότυπα τραγούδια στο γνώριμο ύφος της ροκ μπαλάντας με το ομότιτλο τραγούδι να ξεχωρίζει και να γνωρίζει αρκετά καλή αποδοχή από το κοινό της εποχής. Στίχοι, μουσική και ερμηνεία πάντα από τον ίδιο με μια πεσιμιστική κριτική διάθεση απέναντι στην περιρρέουσα πολιτικο-κοινωνική ατμόσφαιρα και στα μικρά υπαρξιακά και ερωτικά αδιέξοδα.

Στην ερμηνεία κάποιων τραγουδιών συμπράττει η καλή φίλη του συνθέτη Άλκηστη Πρωτοψάλτη, ενώ παρούσα και η Λίνα Νικολακοπούλου ως παραγωγός του δίσκου. Την ενορχήστρωση επιμελήθηκε ο Δημήτρης Αντωνίου. Μια αξιόλογη δισκογραφική κατάθεση που δεν ευτύχησε εμπορικά, αλλά περιμένει υπομονετικά την ετεροχρονισμένη της αναγνώριση...

Κώστας Γανωτής: Γαλάζιο (1990)

Ο Κώστας Γανωτής εμφανίστηκε στο δισκογραφικό προσκήνιο στις αρχές της δεκαετίας του '80, αρχικά ως ερμηνευτής και στη συνέχεια ως ολοκληρωμένος τραγουδοποιός. Η πρώτη ολοκληρωμένη του δουλειά με δικό του αποκλειστικά υλικό εκδόθηκε το 1985 με το άλμπουμ Έθνος εξαιρετικά που έκανε καλή εντύπωση και τον εδραίωσε πλέον στο χώρο του τραγουδιού, χωρίς πάντως να αξιωθεί ποτέ της προβολής και καταξίωσης που του αναλογούσε. Πάντως η συμμετοχή του στις δυο Λεωφόρους (1987, 1990) του εξασφάλισε μια καλή εμπορική αποδοχή, έστω κι αν την παρουσία του επισκίαζε η μεγάλη δημοφιλία των ερμηνευτριών που τον πλαισίωναν (Άλκηστις Πρωτοψάλτη, Ελευθερία Αρβανιτάκη). 

Το 1990 λοιπόν, παράλληλα με τη συμμετοχή του στη Λεωφόρο Β', ο Κώστας Γανωτής παρουσίασε τη δεύτερη προσωπική του δουλειά με την ιδιότητα του τραγουδοποιού. Πρόκειται για το άλμπουμ Γαλάζιο που εκδόθηκε από την ΑΚΤΗ και περιλαμβάνει ένδεκα τραγούδια σε ύφος ροκ μπαλάντας. Οι στίχοι του διακρίνονται από μια διάθεση κοινωνικής κριτικής με μιαν απαισιόδοξη οπτική σαν μικρές εξομολογήσεις ενός ανήσυχου ανθρώπου που παλεύει να μην αποδεχθεί την ήττα του. 

Το ιδιαίτερο πάντως ενδιαφέρον του δίσκου εντοπίζεται σε τρία μελοποιημένα ποιήματα που περιέχει, τα οποία αποκαλύπτουν και την έφεση του τραγουδοποιού για τον ποιητικό λόγο, πράγμα που αργότερα θα τον απασχολήσει πολύ πιο συστηματικά. Ξεχωρίζει το πρώτο ("Ακατόρθωτη υποκρισία") που ανήκει στον Γιάννη Ρίτσο από την ποιητική συλλογή "Χειρονομίες" (1972) και είναι αυτό που έδωσε και τον τίτλο στο δίσκο από τον εναρκτήριο στίχο του. Έχουμε επίσης το ποίημα "Μονοτονία" του Κωνσταντίνου Καβάφη και το "Σχόλιο για το σχηματισμό των μαζών" του Γερμανο-Αμερικανού ποιητή Τσαρλς Μπουκόφσκι σε ελληνική απόδοση του Γιώργου Μπλάνα. 

Τάκης Μπουγάς, Κώστας Γανωτής: Κατά τ' άλλα καλά (1983)

Θ' ανοίξουμε σήμερα ένα μικρό αφιέρωμα σε έναν μάλλον άγνωστο και πάντως αδικαιολόγητα υποτιμημένο τραγουδοποιό από την άγονη δεκαετία του '80, ο οποίος ωστόσο άφησε το δικό του αποτύπωμα στην ελληνική δισκογραφία κατά τις δεκαετίες του '80 και '90, πριν αποφασίσει να διοχετεύσει τη δημιουργική του παρόρμηση και σε άλλα πεδία, όπως η λογοτεχνία, χωρίς ωστόσο ποτέ να έχει εγκαταλείψει το χώρο της μουσικής.

Ο λόγος για τον Βολιώτη τραγουδοποιό Κώστα Γανωτή (γενν. 1956), ο οποίος πρωτοεμφανίστηκε ως ερμηνευτής το 1983 με το άλμπουμ Κατά τ' άλλα καλά, ενώ δυο χρόνια αργότερα μας έδωσε και τις πρώτες δικές του συνθέσεις με τον κύκλο 'Εθνος εξαιρετικά, για να ακολουθήσει η πολύ πετυχημένη εμπορικά σύμπραξή του στην ιστορική μουσική παράσταση Λεωφόρος (1987) του Ανδρέα Βουτσινά πλάι στην Άλκηστη Πρωτοψάλτη και την Ελευθερία Αρβανιτάκη, καθώς και στη Λεωφόρο Β' (1990). Η δεκαετία του '90 στάθηκε η πιο γόνιμη της καριέρας του, αφού μας χάρισε τρεις ολοκληρωμένες δουλειές του με δικό του αποκλειστικά υλικό (Γαλάζιο, 1990, Καραβάνια, 1993, Πακέτο, 1997), ενώ παράλληλα στράφηκε και στο χώρο της λογοτεχνίας αραιώνοντας σταδιακά τη μουσική του παρουσία.

Το άλμπουμ Κατά τ' άλλα καλά κυκλοφόρησε το 1983 από τη Minos. Πρόκειται για έναν συμπαθητικό κύκλο εννέα τραγουδιών, όπου ο Κώστας Γανωτής συμμετέχει μόνο ως ερμηνευτής. Τη μουσική έγραψε ο Τάκης Μπουγάς (1953-2021), ένας πολύ ενδιαφέρων συνθέτης με άρτια μουσική κατάρτιση που ξεκίνησε στα τέλη της δεκαετίας του '70 με σκόρπιες συμμετοχές, ενώ το 1982 μας έδωσε τις δυο σημαντικότερες προσωπικές του δουλειές, μία με ένα Αφιέρωμα στον σατιρικό ποιητή Γεώργιο Σουρή (με ερμηνευτή τον Χάρρυ Κλυνν) κι άλλη μία με τον ωραίο κύκλο τραγουδιών Μίλα μου απλά. Τα τραγούδια του διαθέτουν ένα ισχυρό λυρικό υπόβαθρο και μελωδική δύναμη, αλλά και στοιχεία από το ελαφρολαϊκό τραγούδι ή ακόμη και το ροκ. Κορυφαία στιγμή του δίσκου το τελευταίο τραγούδι με τίτλο "Μπαλάντα για δύο", μια πολύ τρυφερή ερωτική συνομιλία που αποδίδουν πολύ εκφραστικά ο Κώστας Γανωτής και η Γιούλη Τσίρου. Οι στίχοι είναι γραμμένοι από τον Αντώνη Ανδρικάκη (γενν. 1956), στενό συνεργάτη του συνθέτη επί πολλά χρόνια, έναν πολύ δραστήριο στιχουργό, αλλά και ραδιοφωνικό παραγωγό και θεατρικό συγγραφέα, ο οποίος έχει καταγράψει πάμπολλες συνεργασίες στο χώρο του πενταγράμμου με εκλεκτούς δημιουργούς όπως ο Γιάννης Μαρκόπουλος, ο Σταμάτης Σπανουδάκης, ο Τάκης Μπουγάς, ο Χρήστος Νικολόπουλος, ο Νίκος Ιγνατιάδης, ο Αντώνης Βαρδής, ο Χρήστος Γκάρτζος και άλλοι.

Διονύσης Κυπριώτης: Καθ' οδόν (2016)

Η δεύτερη προσωπική δουλειά του ερασιτέχνη λαϊκού δημιουργού Διονύση Κυπριώτη υπό την αιγίδα του ρακοσυλλέκτη παραγωγού Κώστα Χατζηδουλή έμελλε να είναι και η τελευταία του σημαντικού αυτού ρέκτη της λαϊκής μας παράδοσης, ο οποίος μάλιστα είχε συνδεθεί με στενή φιλία με τον Κυπριώτη και γιαυτό εμπιστεύτηκε στα χέρια του το πολύτιμο αρχείο του. Πρόκειται για ένα άλμπουμ μικρής διάρκειας (21 λεπτά) με έξι λαϊκά τραγούδια υπό τον γενικό τίτλο Καθ' οδόν που εκδόθηκε το 2016 και πάλι ως ανεξάρτητη προσωπική παραγωγή.

Αν η προηγούμενη δουλειά του Διονύση Κυπριώτη είχε τον τίτλο Πάω για Ιθάκη (2012) σηματοδοτώντας ένα φαντασιακό ταξίδι προς ένα εξιδανικευμένο στόχο, θα έλεγα ότι με τη δεύτερη δουλειά του ο δημιουργός μας θυμίζει ότι το ταξίδι εκείνο ακόμη δεν είχε ολοκληρωθεί, αλλά βρισκόταν σε μια διαρκή εξέλιξη. Αν μάλιστα συνυπολογίσουμε και το ποιητικό μέρος αυτών των έξι τραγουδιών που βασίζεται σε στίχους εμβληματικών δημιουργών της κλασικής εποχής του λαϊκού τραγουδιού, δηλαδή του Κώστα Μάνεση, του Γιάννη Λελάκη, της Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου και του Χαράλαμπου Βασιλειάδη, τότε καταλαβαίνουμε ίσως ότι το ταξίδι αυτό δεν είναι παρά ένας διαρκής νόστος στις πηγές του λαϊκού τραγουδιού που παραμένουν πάντα ολόφρεσκες εστίες έμπνευσης για τις νεότερες γενιές μουσικών. Ιδού πως το είδε όλο αυτό ο ίδιος ο συνθέτης:

«Τρικυμία με έπιασε όταν ο Κ. Χατζηδουλής μου έδωσε κάποιους στίχους του Γιάννη Λελάκη. Είπα πως δεν γίνεται ν’ απλώσω τα χέρια μου πάνω στα ιερά και τα όσια, θα τα μολύνω… Μου απάντησε "πιες δυο ουίσκια και θα τα φτιάξεις σίγουρα". Στην πραγματικότητα ήπια δυο μπουκάλια, ίσως και περισσότερα. Άρχισα σιγά σιγά να τα παλεύω… Στη συνέχεια μου έδωσε και από τους άλλους ιερούς (Τσάντας, Μάνεσης, Παπαγιαννοπούλου) δημιουργούς του δισκογραφικού λόγου… Είχα ήδη βουτήξει στη φωτιά και φοβόμουν λιγότερο. Ελπίζω να απέφυγα την ιεροσυλία… Απ’αυτούς τους φωτεινούς στίχους, με τα ιδιαίτερα και ασυνήθιστα θέματα, θα σταθώ στα λόγια της Ευτυχίας. Εκ πρώτης όψεως ίσως φαίνονται σκληρά και καταθλιπτικά, αλλά κρύβουν αισιοδοξία και υποδηλώνουν δίψα για τη ζωή...».

Πατώντας λοιπόν πάνω στους καίριους στίχους των τεσσάρων αυτών ιερών τεράτων του λαϊκού τραγουδιού που γράφτηκαν σε διαφορετικούς χρόνους από τη δεκαετία του '40 ως τα πρώτα μεταπολιτευτικά χρόνια ο συνθέτης σκάρωσε τις δικές μελωδίες έτσι όπως θεώρησε ότι ταίριαζαν καλύτερα στο ύφος και τη θεματολογία τους δείχνοντας και πάλι τη μαστοριά του στο χτίσιμο στέρεων λαϊκών σκοπών. Άξιοι ερμηνευτές των τραγουδιών στάθηκαν ο Μανώλης Μητσιάς, η Δήμητρα Γαλάνη, ο Μπάμπης Στόκας, η Σαββέρια Μαργιολά και ο Γρηγόρης Λαγουδάκος. Ο τελευταίος συμμετείχε και ως μουσικός παίζοντας κιθάρα και ενορχηστρώνοντας το υλικό με τη σύμπραξη του επικεφαλής της ορχήστρας και μπουζουξή Θοδωρή Κατσαρού.

Η πολύ φροντισμένη έκδοση υπό την εποπτεία του Κώστα Χατζηδουλή περιλαμβάνει πλούσιο ένθετο με λεπτομέρειες για τα τραγούδια και τους καλλιτέχνες που συμμετέχουν στην παραγωγή, η οποία είναι αφιερωμένη στη μνήμη του μπουζουξή και συνθέτη Σπύρου Ιωαννίδη.

Διονύσης Κυπριώτης: Πάω για Ιθάκη (2012)

Κλείνουμε αυτό το άτυπο αφιέρωμα στις δισκογραφικές παραγωγές του ανήσυχου "ρακοσυλλέκτη" ερευνητή του λαϊκού μας τραγουδιού Κώστα Χατζηδουλή (1946-2019) με δύο μάλλον άγνωστες παραγωγές του, από τις τελευταίες που πρόλαβε να υποστηρίξει λίγο πριν φύγει από τη ζωή. Πρόκειται για δύο δισκογραφικές καταθέσεις του Διονύση Κυπριώτη (γενν. 1961), ερασιτέχνη δημιουργού που τον συνέδεε στενή φιλία με τον Χατζηδουλή, αφού άλλωστε είναι ο άνθρωπος που έχει σήμερα στη διάθεσή του το αρχείο του παραγωγού, το οποίο ελπίζουμε κάποια στιγμή να τροφοδοτήσει νέες δισκογραφικές εκδόσεις αντλημένες από το πλούσιο και εν πολλοίς ανεξερεύνητο θησαυροφυλάκιο του αυθεντικού λαϊκού μας τραγουδιού.

Το 2012 λοιπόν σε ανεξάρτητη παραγωγή εκδόθηκε το διάρκειας 29 λεπτών άλμπουμ Πάω για την Ιθάκη, η πρωτόλεια δισκογραφική δουλειά του Διονύση Κυπριώτη με εννιά πρωτότυπα τραγούδια γραμμένα πάνω στους αυθεντικούς δρόμους του λαϊκού μας τραγουδιού (ζεϊμπέκικο, καμηλιέρικο, χασάπικο, χασαποσέρβικο, καλαματιανός) σε στίχους του Θεόδωρου Ποάλα, του Βασίλη Λάμπρου, του Νίκου Παπαδόπουλου και του ίδιου του συνθέτη. Τα τραγούδια είναι καλογραμμένα και διαθέτουν την πηγαία ομορφιά του αληθινού ερασιτέχνη αποκαλύπτοντας ωστόσο και μια βαθιά αντίληψη της λαϊκής αισθητικής, χωρίς ανούσιους εντυπωσιασμούς και παραπλανητικές φιοριτούρες. 

Ο εξαίρετος σολίστ του μπουζουκιού και συνθέτης Σπύρος Ιωαννίδης - ένα μόλις χρόνο πριν φύγει από τη ζωή - συνέβαλε με τη δική του μαστοριά στο θαυμάσιο αποτέλεσμα ενορχηστρώνοντας το υλικό και παίζοντας μπουζούκι. Μαζί του και άλλοι άξιοι μουσικοί, όπως ο Παντελής Μπενετάτος (πιάνο), ο Σπύρος Παναγιωτόπουλος (κρουστά), ο Γιώτης Σαμαράς (κιθάρα) και ο Κώστας Κωνσταντίνου (μπάσο). Αντάξιοι του αυθεντικού αυτού υλικού στέκονται και οι ερμηνευτές του Μιχάλης Δημητριάδης, Εβελίνα Αγγέλου, Μανώλης Καϊτατζής και Γιώργος Ρωμοσιός.

Η λιτή έκδοση, παρά τον ιδιωτικό της χαρακτήρα, είναι ιδιαίτερα καλαίσθητη και φέρει τη σφραγίδα του τελειομανή Κώστα Χατζηδουλή με τα όμορφα εικαστικά του Αντώνη Καπίρη που κοσμούν το εξώφυλλο.