Μίκη Θεοδωράκη, Μποστ: Η νήσος των Αζορών (1960)

Το 1960, μέσα στον οργιαστικό ρυθμό δημιουργίας των πρώτων μεγάλων τραγουδιστικών κύκλων του ("Επιτάφιος", "Πολιτεία", "Αρχιπέλαγος", "Επιφάνια"), ο Μίκης Θεοδωράκης ηχογράφησε κι ένα δισκάκι 45 στροφών με δύο σατιρικά τραγούδια σε στίχους του Χρύσανθου (Μέντη) Βοσταντζόγλου, του γνωστού μας Μποστ. Ήταν η απαρχή μιας πολύ ενδιαφέρουσας συνεργασίας ανάμεσα στους δύο καλλιτέχνες, η οποία αναπτύχθηκε πολύ δημιουργικά τα αμέσως επόμενα χρόνια ("Όμορφη πόλη" κλπ).
Ο Μποστ τότε είχε ήδη κάνει αισθητή την παρουσία του στα καλλιτεχνικά πράγματα με τις αιχμηρές γελοιογραφίες του πάνω στην τρέχουσα επικαιρότητα. Ένα από τα καθημερινά αστεία του ήταν να αποκαλεί τον Μίκη ...Επιμήκη! Στην ιστορία έχει μείνει το περίφημο "τρακ" του Γρηγόρη Μπιθικώτση στη συναυλία του Μίκη Θεοδωράκη στο θέατρο Κεντρικόν τον Μάρτη του 1961, απ' όπου πήρε την αφορμή η ευρηματικός Μποστ κι έφτιαξε μια μνημειώδη γελοιογραφία με τίτλο "Ανωμαλίε εις τας συναβλίε". Εκεί λοιπόν μεταξύ άλλων διαβάζουμε την "ιστορική" στιχομυθία: (Μίκης) Τι έπαθες Γρηγόρη μου, τι έχεις, πού μ' αφήνης; / Θέλης να φέρω το γιατρό ή θες νερό της κρήνης; (Γρηγόρης) Γυιέ μου, εγώ δε χάθικα, θα κσαπλοθό λιγάκη, / το μεσιμέρη έφαγα ισπανικό λαδάκι...
Το συγκεκριμένο δισκάκι περιλαμβάνει τα τραγούδια "Η Νήσος των Αζορών" και "Η Ρομβία". Όταν προτάθηκαν τα τραγούδια στον Γρηγόρη Μπιθικώτση, εκείνος αντέδρασε έντονα θεωρώντας το μεγάλη προσβολή να τα ερμηνεύσει! Δήλωσε μάλιστα περήφανος: "Εγώ έχω τελειώσει το σχολείο. Δεν τραγουδάω τέτοια πράγματα..." !!! Ωστόσο η Columbia τον υποχρέωσε να τα πει κι εκείνος για εκδίκηση έβαλε τα δυνατά του να τα αποδώσει επίτηδες όσο πιο σοβαρά μπορούσε! Ο συνθέτης ενθουσιάστηκε από το αποτέλεσμα, γιατί κατάλαβε ότι το έντονο κοντράστ μεταξύ ερμηνείας και στίχων ήταν απολύτως κατάλληλο για τα συγκεκριμένα τραγούδια!

Δήμος Μούτσης: Κάποιο καλοκαίρι (1968)

Ο Δήμος Μούτσης ανήκει στην πρώτη γενιά των συνθετών του λεγόμενου "έντεχνου" τραγουδιού μετά τους πρωτοπόρους Μίκη Θεοδωράκη και Μάνο Χατζιδάκι. Χρονικά προηγήθηκαν κατά τι ο Σταύρος Ξαρχάκος, ο Γιάννης Μαρκόπουλος, ο Χρήστος Λεοντής, ο Νίκος Μαμαγκάκης, ο Σταύρος Κουγιουμτζής και ο Μάνος Λοΐζος, ενώ σχεδόν ταυτόχρονα ξεκίνησε ο Γιάννης Σπανός, ο Νότης Μαυρουδής και ο Διονύσης Σαββόπουλος. Τα πρώτα του τραγούδια, βασισμένα σε ποίηση Ανδρέα Αγγελάκη (1940-1991) γράφτηκαν το 1964, αλλά παρέμειναν ανέκδοτα μέχρι πριν από μερικά χρόνια που ενσωματώθηκαν σε προσωπική συλλογή με ερμηνείες του Γιώργου Μούτσιου.

Τα πρώτα δισκογραφημένα τραγούδια του συνθέτη κυκλοφόρησαν το 1965 στις 45 στροφές και ήταν τα: "Το κορίτσι μου στ' άστρα" και "Μέσα απ' το παλιό μου σπίτι". Τα ερμήνευσε ο Γιάννης Πουλόπουλος, ενώ το δεύτερο στη συνέχεια το ηχογράφησε και ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης. Οι στίχοι αυτού του δεύτερου τραγουδιού αποδίδονται στον Γιάννη Πουλόπουλο, αλλά στην πραγματικότητα - σύμφωνα με μαρτυρία του συνθέτη - γράφτηκαν ως δώρο από τον Μάνο Χατζιδάκι!
Ήταν η εποχή που ο Μούτσης συμμετείχε ως μουσικός (φυσαρμόνικα και βιολί) σε ηχογραφήσεις του μεγάλου συνθέτη και η εποχή ακριβώς που γνωρίστηκε με τον κορυφαίο στιχουργό Νίκο Γκάτσο. Η γνωριμία αυτή θα αποβεί καταλυτική για την πορεία του στο ελληνικό τραγούδι, καθώς για μια 5ετία περίπου θα συνεργαστεί στενά μαζί του, ενώ σχεδόν το σύνολο των τραγουδιών του κατά το διάστημα 1966-1970 είχε δικούς του στίχους. 

Αφού κυκλοφόρησαν σε 45άρια κάμποσα απ' αυτά τα τραγούδια και γνώρισαν ευρεία αποδοχή ("Βρέχει ο Θεός", "Πήρες το μεγάλο δρόμο", "Σ' έβλεπα στα μάτια", "Μη μου χτυπάς τα μεσάνυχτα", "Φαρμάκι τα γεράματα", "Πού να 'βρω ταχυδρόμο" κ.ά.), το 1968 ήρθε ο πρώτος ολοκληρωμένος κύκλος τραγουδιών του Μούτση και του Γκάτσου με τίτλο "Κάποιο Καλοκαίρι".
Χωρίς αμφιβολία, ο Δήμος Μούτσης είναι ένας από τους πιο χαρισματικούς τραγουδοποιούς μας κι αυτό αποδείχθηκε ξεκάθαρα με τον πρώτο του κιόλας δίσκο. Δέκα τραγούδια και δύο οργανικά βασισμένα στα κύρια θέματα των τραγουδιών συνιστούν το σώμα ενός εξαιρετικού κύκλου τραγουδιών, που κατά ανεξήγητο λόγο στις μέρες μας συνήθως παραβλέπεται και δεν του δίνεται η δέουσα σημασία, καθώς γενικά επικρατεί η επιπόλαιη εντύπωση ότι ο Μούτσης ξεκίνησε με τον "Άγιο Φεβρουάριο"! 

Προσωπικά τρέφω ξεχωριστή αγάπη για τους δύο πρώτους λαϊκούς δίσκους του Μούτση, αυτόν εδώ, καθώς και τον επόμενο ("Ένα χαμόγελο"). Είναι ο Μούτσης που αγαπώ περισσότερο, πιο πάνω από τον "Άγιο Φεβρουάριο", την "Τετραλογία" ή το "Φράγμα" του. Όλα τα τραγούδια στο "Κάποιο Καλοκαίρι" είναι σπουδαία, έστω κι αν ο χρόνος ξεχώρισε περισσότερο κάποια απ' αυτά, όπως τα "Άπονη καρδιά", "Μια βραδιά στη Λάρισα", "Απόψε μην αργείς" και κυρίως την κοσμαγάπητη "Πειραιώτισσα". Ακούστε, ας πούμε, το ελάχιστα γνωστό ζεϊμπέκικο "Παραθύρι παραθύρι", για να καταλάβετε. Στέρεες μελωδίες και εμπνευσμένη λαϊκή ενορχήστρωση με φευγαλέες συμφωνικές αποχρώσεις, δημιουργούν τραγούδια ολοκληρωμένα που τα έχει δικαιώσει πανηγυρικά ο χρόνος.

Εξαιρετικοί στάθηκαν και οι ερμηνευτές του δίσκου με επικεφαλής τον περιζήτητο εκείνον τον καιρό Σταμάτη Κόκοτα και μαζί του τη γλυκύτατη Μαρία Δουράκη (στο ξεκίνημά της), τον καθαρόαιμο λαϊκό τραγουδιστή Γιώργο Χατζηαντωνίου και την Ελένη Ροδά στις καλύτερες ερμηνευτικές στιγμές της στη σύντομη έτσι κι αλλιώς τραγουδιστική της καριέρα.

Γιώργος Γιαννουλάτος: Λιοτρόπια (1974)

Τα "Λιοτρόπια" είναι ένας δίσκος-απωθημένο από το μακρινό παρελθόν. Ένας δίσκος που αγαπούσα ιδιαίτερα στα εφηβικά μου χρόνια, εκεί στα μέσα της δεκαετίας του '70, όταν τον άκουγα ασταμάτητα από μια κασέτα, της οποίας πλέον αγνοείται η τύχη. Κάποια στιγμή αποφάσισα να τον αποκτήσω, για να διαπιστώσω ότι είχε γίνει ήδη πολύ σπάνιος και δυσεύρετος. Τελικά τον ανακάλυψα εντελώς τυχαία στη δισκοθήκη ενός φίλου και μάλιστα σε άριστη κατάσταση. Ήταν μια ευτυχισμένη στιγμή για μένα!

Ο Γιώργος Γιαννουλάτος, ο συνθέτης αυτών των τραγουδιών, έχει μια πολύ μικρή παρουσία στα δισκογραφικά πράγματα. Πέρα από τα "Λιοτρόπια", που είναι και η παρθενική του μουσική κατάθεση, αξιόλογη δουλειά του υπήρξε η μουσική και τα τραγούδια που έγραψε για την ταινία "Η δίκη της χούντας" (1982) του Θεοδόση Θεοδοσόπουλου. Μερικά σκόρπια τραγούδια του, κυρίως με την Άλκηστη Πρωτοψάλτη, κι ένας ακόμη δίσκος του με τίτλο "Στο φως του φεγγαριού" (1990) ολοκληρώνουν την παρουσία του στο ελληνικό τραγούδι.
Τα "Λιοτρόπια" γράφτηκαν πάνω σε στίχους του πολυγραφότατου Πυθαγόρα, που εδώ μας έδωσε την ωριμότερη στιχουργική του δουλειά μετά τη "Μικρά Ασία" (1972) του Απόστολου Καλδάρα. Στίχοι καλογραμμένοι με άψογη τεχνική και λανθάνοντα μηνύματα για την περιρρέουσα πολιτική και κοινωνική συγκυρία. Μερικοί απ' αυτούς μετουσιώθηκαν σε πανέμορφα τραγούδια που ακούστηκαν και τραγουδήθηκαν πολύ εκείνα τα χρόνια, όπως: "Κάντε κουράγιο", "Η φτώχεια είναι καμάρι", "Τι θέλεις από την καρδιά μου", "Ο Σίμος", "Αν θες να μάθεις", "Πώς να σ' αφήσω", "Ρίξε Θεέ μου" και το γοητευτικό ορχηστρικό φινάλε (που θυμίζει έντονα κάποια ορχηστρικά του Δήμου Μούτση). Εμπνευσμένες και στέρεες λαϊκές μελωδίες που σε παρασύρουν να τις σιγοτραγουδήσεις.
Τα τραγούδια ερμηνεύονται από δύο ξεχωριστούς ερμηνευτές των χρόνων εκείνων. Τον σπουδαίο Αντώνη Καλογιάννη, με τη αδρή κι εκφραστική του φωνή, στα πρώτα του ακόμα βήματα σ' ένα ρεπερτόριο εκτός του Θεοδωράκη, και την ξεχασμένη, αλλά εξαιρετική τραγουδίστρια Πετρή Σαλπέα. Αυτή η τελευταία αξίζει μιας παραπάνω μνείας: Την πρωτοακούσαμε στο "Άσμα ηρωικό και πένθιμο..." (1968) του Νότη Μαυρουδή, την αγαπήσαμε στα σπουδαία τραγούδια του "Άγιου Φεβρουάριου" (1971) του Δήμου Μούτση, καθώς και στα πανέμορφα τραγούδια του Μίμη Πλέσσα στο "Για μια σταγόνα αλάτι" (1973), πάλι μαζί με τον Αντώνη Καλογιάννη. Δυστυχώς, μετά τα "Λιοτρόπια" - με μικρή αναλαμπή τη συμμετοχή της στο δίσκο "Η δίκη της χούντας" που προαναφέραμε - σταδιακά χάθηκε από το προσκήνιο και μαζί χάθηκε μια υπέροχη φωνή από το ελληνικό τραγούδι.

Γιώργος Κριμιζάκης: Αύριο θάναι Κυριακή (1986)

Ο Γιώργος Κριμιζάκης είναι ένας συνθέτης του ελαφρολαϊκού ρεπερτορίου με αφετηρία στην ύστερη νεοκυματική περίοδο, εκεί γύρω στα 1970 που παρουσίασε τα πρώτα του τραγούδια με γνωστά ονόματα του πενταγράμμου, όπως ο Γιάννης Πουλόπουλος, ο Μιχάλης Βιολάρης, η Καίτη Χωματά, η Μαρία Δουράκη και άλλοι. Αργότερα συνεργάστηκε πολύ πετυχημένα στους σατιρικούς δίσκους του Χάρρυ Κλυνν, ενώ στη συνέχεια σταδιακά αποσύρθηκε από τα δισκογραφικά πράγματα.

Το 1986 παρουσίασε έναν αρκετά ενδιαφέροντα δίσκο με τίτλο "Αύριο θάναι Κυριακή". Πρόκειται για 12 καλοφτιαγμένα λαϊκά τραγούδια που ακούγονται ευχάριστα. Γράφτηκαν για την τηλεοπτική ταινία "Το Μαντείο των Δελφών". Οι στίχοι φέρουν μια βαριά υπογραφή, αυτή του σημαντικού στιχουργού Κώστα Κινδύνη (1934-1998). Στίχοι απλοί, καθημερινοί, ερωτικής κυρίως θεματολογίας. 

Τα τραγούδια ερμήνευσαν τέσσερις νέοι τότε τραγουδιστές: Κωνσταντίνα, Κώστας Τσίγκος, Σόφη Κωνσταντάκη και Μαρία Κώνστα. Απ' αυτούς μόνο η πρώτη έκανε στη συνέχεια μια αξιόλογη καριέρα κι εν μέρει ο νεορεμπέτης Κώστας Τσίγκος (γνωστός κυρίως από τη συμμετοχή του στο "Ρεμπέτικο" του Σταύρου Ξαρχάκου), ενώ οι άλλες δύο αγνοούνται πλήρως από το δισκογραφικό στερέωμα.

Μιχάλης Τερζής: Αρχαία Λυρικά (1982)

Ως "λυρική ποίηση" οι αλεξανδρινοί φιλόλογοι χαρακτήριζαν την ποίηση που συνοδευόταν από μουσική παιγμένη από μια λύρα (ή ένα παρόμοιο έγχορδο της εποχής), δηλ. το είδος που συνήθως ονομάζεται "μελική" ποίηση (από το μέλος, τραγούδι) και διακρίνεται σε "μονωδική" (που έχει έναν εκτελεστή) και σε "χορική" λυρική ποίηση (που εκτελείται από έναν χορό). Από τη ρωμαϊκή εποχή όμως στη λυρική συμπεριλαμβάνονταν επίσης η ελεγειακή και η ιαμβική ποίηση, που συνοδεύονταν από τη μουσική αυλού ή απαγγέλλονταν ως ρετσιτατίβο. Από τα ομηρικά έπη, όπου το κοινό άτομο σχεδόν αγνοείται, φθάνουμε στη λυρική ποίηση, όπου ο μέσος άνθρωπος, αυτός που δε διεκδικεί κάποια ηρωική καταγωγή, βρίσκει μια φωνή. Ο λυρικός ποιητής εκφράζει περισσότερο δικές του σκέψεις και συναισθήματα ή ερμηνεύει ιδέες και ψυχικές καταστάσεις άλλων.

Ένα από τα μυστήρια του αρχαίου κόσμου που παραμένουν άλυτα είναι κι αυτό της μουσικής τους. Είναι γνωστό ότι η μουσική έπαιζε πρωταρχικό ρόλο στη ζωή και την εκπαίδευση των αρχαίων Ελλήνων. Από τον Όμηρο ως τους μεγάλους τραγικούς ποιητές αναπτύχθηκε η μουσική τέχνη σε πολύ υψηλό επίπεδο. Ενδιάμεσα είχαμε την ακμή της λυρικής ποίησης (6ος και 5ος αιώνας), όπου οι ποιητές απήγγελλαν και τραγουδούσαν τους στίχους τους.

Στα νεότερα χρόνια έγιναν απόπειρες, για να "διαβαστεί" και να εκτελεστεί η αρχαία ελληνική μουσική με αμφίβολα αποτελέσματα ως προς την πιστότητα της ανάγνωσης. Υπάρχει βέβαια ο γνωστός δίσκος "Musique de la Grece Antique" του Gregorio Paniagua (Harmonia Mundi 1951015) και από ελληνικής πλευράς οι απόπειρες του Πέτρου Ταμπούρη με το δίσκο "Music of Greek Antiquity" (FM Records) και του Χριστόδουλου Χάλαρη με το δίσκο "Μουσική της Αρχαίας Ελλάδας" (ORATA), δίσκοι που προσπαθούν να αναπλάσσουν την αρχαία ελληνική μουσική με μεγάλη όμως δόση αυτοσχεδιαστικής προσέγγισης και φαντασίας.

Ωστόσο από πολύ νωρίς στη νεότερη ελληνική μουσική εμφανίστηκαν απόπειρες σύγχρονης μελοποίησης αρχαίων κειμένων, προπάντων των χορικών του αρχαίου δράματος, είτε στην πρωτότυπη γλώσσα είτε σε δόκιμες μεταφράσεις. Πρώτα οι λόγιοι συνθέτες και κατόπιν οι λαϊκοί μάς έδωσαν πληθώρα τέτοιων μελοποιήσεων και σε αρκετές περιπτώσεις αξιόλογα τραγούδια βασισμένα στους ποιητές της αρχαιότητας.

Οι λυρικοί ποιητές βέβαια υπήρξαν από τις πιο προσφιλείς επιλογές των σύγχρονων συνθετών. Η τρυφερή και ευαίσθητη ποίησή τους ήταν εύλογο να αποτελέσει πηγή έμπνευσης για τους νέους μουσικούς. Το πρώτο παράδειγμα που αυθόρμητα μπορεί κανείς να επικαλεστεί είναι το ωραιότατο "Κέλομαί σε Γογγύλα" από τον "Μεγάλο Ερωτικό" (1972) του Μάνου Χατζιδάκι, ο οποίος μελοποίησε στο πρωτότυπο το ποίημα αυτό της Σαπφώς. Το 1986 ο Σπύρος Βλασσόπουλος παρουσίασε έναν ολόκληρο κύκλο τραγουδιών πάνω σε ποίηση πάλι της Σαπφώς με τη φωνή της Αλέκας Κανελλίδου ("Σαπφώ", 1986). Η Σαπφώ υπήρξε η δημοφιλέστερη ποιήτρια όχι μόνο της αρχαιότητας, αλλά και όλων των εποχών. Η καλύτερη δισκογραφική της παρουσία βρίσκεται στο δίσκο της σπουδαίας ελληνίδας μουσικού Angelique Ionatos "Sappho de Mytilene" (1991) με μελοποιημένουα αποσπάσματα στο πρωτότυπο ή στην εξαιρετική απόδοση του Οδυσσέα Ελύτη. Ακολούθησαν πάμπολλες άλλες ενδιαφέρουσες προσεγγίσεις στο έργο της από τους Άβατον ("Εξ αδοκήτω", 1996), τη Μαρίζα Κωχ ("Στον κήπο της Σαπφούς", 2006), τον Γιάννη Γλέζο ("Ρόδα της Πιερίας", 2006), τον Νίκο Ξυδάκη ("Γρήγορα η ώρα πέρασε", 2006), τον Νίκο Μαμαγκάκη ("Σπαράγματα", 2008) και αρκετούς άλλους.

Ας δούμε όμως πώς ξεκίνησε αυτή η λαμπρή μελοποιητική περιπέτεια: Το 1981, στους περίφημους Αγώνες Ελληνικού Τραγουδιού της Κέρκυρας με εμψυχωτή τον Μάνο Χατζιδάκι, ακούστηκε ένα υπέροχο και μελωδικότατο τραγούδι του νέου τότε ακόμη συνθέτη Μιχάλη Τερζή με τον τίτλο "Νυχτωδία" από τη φωνή της Κρίστης Στασινοπούλου. Ήταν ένα μελοποιημένο ποίημα της Σαπφώς, που αποτέλεσε τη βάση για μια ολοκληρωμένη δουλειά του συνθέτη πάνω σε επιλεγμένα ποιήματα λυρικών ποιητών, όπως ο Ανακρέων, ο Αρχίλοχος, ο Αλκμάν, ο Αρίων, ο Εύκλος, ο Βακχυλίδης, ο Αλκαίος και φυσικά η Σαπφώ. Χρησιμοποιήθηκαν δόκιμες μεταφράσεις του κλασικού μεταφραστή της παλιότερης γενιάς Ηλία Βουτιερίδη, αλλά και του νεότερου Άκου Δασκαλόπουλου, ο οποίος είχε όλη την επιμέλεια αυτού του δίσκου. Σε μερικά ποιήματα επίσης έχουμε μεταφράσεις από τον Χ. Παρασκευαΐδη και τον Κύπριο ποιητή Κώστα Μόντη.

Ο Μιχάλης Τερζής, χωρίς προκαταλήψεις και μεγαλοστομίες, έγραψε μια σειρά απλές μελωδίες και έντυσε αυτά τα ποιήματα με ηχοχρώματα ασυνήθιστα αλλά άμεσα καταληπτά δημιουργώντας ένα πολύ όμορφο αποτέλεσμα. Γράφει ο ίδιος για την προσπάθειά του:

"Με ευλαβική προσήλωση σ' αυτό που ονομάζουμε "ελληνικό ήχο", όπως αυτός διαμορφώθηκε τα τελευταία 50 χρόνια, πατώντας γερά πάνω σε αρχέγονες βάσεις (βυζαντινή μουσική, δημοτικό και λαϊκό τραγούδι) στοχεύω σ' ένα πιο σύνθετο αποτέλεσμα χρησιμοποιώντας μαζί με το κλαρίνο, την άρπα, το λαούτο, τη φλογέρα, το νταούλι, αλλά και ηλεκτρονικούς ήχους. Στόχος μου ένα σύγχρονο δυναμικό άκουσμα, να εκτοξεύεται στο μυρωμένο αεράκι της Άνοιξης που έρχεται..."

(c) LP | MINOS-EMI | 1982 

Ακούστε επίσης μια επιλεγμένη ανθολογία μελοποιήσεων αρχαίας λυρικής ποίησης

Παντελής & Νίκος Παλαμήδης: Άσματα ανείπωτα (2009)

Ο Νίκος Παλαμήδης (γενν. 1921) υπήρξε παλιός αγωνιστής της Αριστεράς, γνωστός με το παρωνύμι Πάλδης, κυνηγημένος για τις ιδέες του από το επίσημο κράτος, εξόριστος και για 40 χρόνια αυτοεξόριστος στη μακρινή Βενεζουέλα στο διάστημα 1956-1998. 

Οι σκληρές μνήμες αυτής της περιπετειώδους πολιτείας στάθηκαν για τον ίδιο πηγή έμπνευσης, η οποία εκφράστηκε μέσα από μια σειρά αγωνιστικών στιχουργημάτων που καταγράφουν πολέμους, εμφύλιο σπαραγμό, εξορίες και λαϊκούς αγώνες. 

Ο γιος του, συνθέτης και πιανίστας Παντελής Παλαμήδης, τα μελοποίησε πριν από πολλά χρόνια, αλλά μόλις πρόσφατα είδαν το φως της δημοσιότητας μέσα από τη συγκεκριμένη ανεξάρτητη δισκογραφική έκδοση, η οποία δεν κυκλοφορεί στο εμπόριο, αλλά ουσιαστικά διακινείται χέρι χέρι. Επιθυμία του ποιητή ήταν να ονομάσει τα τραγούδια του "Τα Κουκουέδικα", με σαφή αναφορά στο κομματικό του στίγμα, αλλά τελικά το απέφυγε, για να μην τον πυροβολήσουν οι σύντροφοί του, όπως εξομολογείται αυθόρμητα ο ίδιος! 

Τα τραγούδια είναι κυρίως λαϊκού χρώματος, αλλά έχουμε και άλλους ήχους πιο μοντέρνους και διεθνείς, όπως τους επεξεργάστηκε ο Καναδός ενορχηστρωτής Pierre Allard. Βασικός τραγουδιστής είναι ο Κωνσταντίνος Παλαμήδης, ο άλλος γιος του ποιητή και αδελφός του συνθέτη. Συμμετέχει επίσης ο Άλκης Κόλλιας.

Χάρης & Πάνος Κατσιμίχας: Τραγούδια του βυθού (2016)

Μπορεί επίσημα ο Χάρης και ο Πάνος Κατσιμίχας, οι δυο κορυφαίοι Έλληνες τραγουδοποιοί της δεκαετίας του '80, να έχουν αποσυρθεί από το προσκήνιο, αλλά η "βαριά" σκιά τους είναι πάντοτε παρούσα, είτε με έμμεσο, είτε με άμεσο τρόπο, καθώς επανέρχονται στο προσκήνιο κατά καιρούς με διάφορους τρόπους, πότε "πειράζοντας" τα παλιά τους τραγούδια και πότε παρουσιάζοντας ακυκλοφόρητο υλικό που είχαν στα συρτάρια τους. Κάθε φορά πάντως μας εκπλήσσουν ευχάριστα δείχνοντας πως ίσως ήταν λίγο πρόωρη η αποχώρησή τους, γιατί είχαν ακόμη πολλά να μας προσφέρουν.
Στο τελευταίο τεύχος του αξιόλογου μουσικού περιοδικού ΜΕΤΡΟΝΟΜΟΣ διανεμήθηκε η πρόσφατη δισκογραφική επανεμφάνιση των δύο αδελφών με ένα άλμπουμ-συλλογή που περιλαμβάνει μια προσωπική ανθολόγηση από το παλιό τους έργο είτε στις αρχικές εκτελέσεις, είτε και σε καινούργιες με τη φωνή των ιδίων, αλλά και του Τόλη Φασσόη σε κάποια αγγλόφωνα τραγούδια. Ετερόκλητο υλικό που φαίνεται πως το ενοποιεί ένας απόκρυφος συνδετικός άξονας, όπως υπαινικτικά δηλώνεται και από τον τίτλο της συλλογής. Οι ίδιοι εξηγούν πως πρόκειται για τραγούδια που έχουν κοινή καταγωγή από το "βυθό" του υποσυνείδητου. Στίχοι ποιητικοί και μουσική πηγαία κι αυθόρμητη προέκυψαν με μια διαδικασία αυτόματης γραφής μέσα από σπαράγματα ιδεών και εικόνων που ξεπηδούσαν από μνήμες απωθημένες.
Όπως και να έχει, το αποτέλεσμα που μας προσφέρεται είναι συναρπαστικό, με πολύ όμορφες μουσικές στιγμές και εξαιρετικά κείμενα ποιητικών προδιαγραφών. Οι αδελφοί Κατσιμίχα είναι και πάλι παρόντες, για να μοιραστούν μαζί μας ξεχασμένες ευαισθησίες, νοσταλγικές αναδρομές και μελωδικές περιπλανήσεις σε ποικίλα πεδία της μουσικής γλώσσας.