Θωμάς Μπακαλάκος: Ιπποκράτειος Όρκος (2001)

Ο Θωμάς Μπακαλάκος, γνωστός συνθέτης τραγουδιών από τη δεκαετία του ’70 με τα «Αγροτικά» (1975), την «Πορεία στη νύχτα» (1977), τους «Προστάτες» (1979) και μερικούς ακόμη δίσκους στα χρόνια του ’80, έχει σιωπήσει τα τελευταία χρόνια ασχολούμενος κυρίως με την τοπική αυτοδιοίκηση. Η μειωμένη απήχηση των τελευταίων του συνθέσεων τον έστρεψε στη «σοβαρή» μουσική, όπου φαίνεται πως βρίσκουν συχνά καταφύγιο πολλοί «αναξιοπαθούντες» δημιουργοί, για να συγκαλύψουν ενδεχομένως το στέρεμα της έμπνευσής τους, με δεδομένο ότι έτσι κι αλλιώς ο συγκεκριμένος χώρος έχει πολύ περιορισμένο κοινό και δεν λειτουργεί – τουλάχιστον σε εγχώριο επίπεδο – με τα κριτήρια του εμπορικού ανταγωνισμού και των καταλόγων πωλήσεων.
Η μελοποίηση του "Ιπποκράτειου Όρκου" στη φόρμα του ορατόριου ασφαλώς είναι μια φιλόδοξη απόπειρα, αν και όχι πρωτότυπη, αφού ήδη το σπουδαίο αυτό κείμενο είχε μελοποιήσει με το δικό του απόλυτα προσωπικό και ιδιότυπο μουσικό ύφος ο μεγάλος Έλληνας συνθέτης Γιάννης Ξενάκης το 1981 για μικτή χορωδία.
Χορωδιακή βασικά είναι και η φόρμα της σύνθεσης του Μπακαλάκου. Η εκτεταμένη ορχηστρική εισαγωγή πάντως φανερώνει μια ενδιαφέρουσα συμφωνική γραφή. Το τελείωμα του έργου ωστόσο μου δίνει την αίσθηση του ανολοκλήρωτου. Συμμετέχει η Χορωδία "Animato" από τη Σόφια μαζί με τη Νέα Συμφωνική Ορχήστρα του Φεστιβάλ της Σόφιας. Το όλο εγχείρημα αποκτά μια αξιοπρεπή έκφραση χάρις στην υποστήριξη από την έμπειρη διεύθυνση του σπουδαίου Έλληνα αρχιμουσικού Βύρωνα Φιδετζή.
Το παρόν CD αποτελεί ανεξάρτητη παραγωγή με την προσωπική πρωτοβουλία του συνθέτη, ο οποίος επιφορτίστηκε και με την ευθύνη της διανομής του κυρίως μέσω των γραφειοκρατικών μηχανισμών της τοπικής αυτοδιοίκησης - και κάπως έτσι το απέκτησα κι εγώ.

Ιδού το πρωτότυπο κείμενο του «Όρκου»:

ΟΜΝΥΜΙ ΑΠΟΛΛΩΝΑ ΙΗΤΡΟΝ ΚΑΙ ΑΣΚΛΗΠΙΟΝ ΚΑΙ ΥΓΕΙΑΝ ΚΑΙ ΠΑΝΑΚΕΙΑΝ ΚΑΙ ΘΕΟΥΣ ΠΑΝΤΑΣ ΤΕ ΚΑΙ ΠΑΣΑΣ ΙΣΤΟΡΑΣ ΠΟΙΟΥΜΕΝΟΣ, ΕΠΙΤΕΛΕΑ ΠΟΙΗΣΕΙΝ ΚΑΤΑ ΔΥΝΑΜΙΝ ΚΑΙ ΚΡΙΣΙΝ ΕΜΗΝ ΟΡΚΟΝ ΤΟΝΔΕ.
ΗΓΗΣΕΣΘΑΙ ΜΕΝ ΤΟΝ ΔΙΔΑΞΑΝΤΑ ΜΕ ΤΗΝ ΤΕΧΝΗΝ ΤΑΥΤΗΝ ΙΣΑ ΓΕΝΕΤΗΣΙΝ ΕΜΟΙΣΙ, ΚΑΙ ΒΙΟΥ ΚΟΙΝΩΣΕΣΘΑΙ ΚΑΙ ΧΡΕΩΝ ΧΡΗΖΟΝΤΙ ΜΕΤΑΔΟΣΙΝ ΠΟΙΗΣΕΣΘΑΙ ΚΑΙ ΓΕΝΟΣ ΤΟ ΕΞ ΑΥΤΟΥ ΑΔΕΛΦΕΟΙΣ ΙΣΟΝ ΕΠΙΚΡΙΝΕΕΙΝ ΑΡΡΕΣΙ, ΚΑΙ ΔΙΔΑΞΕΙΝ ΤΗΝ ΤΕΧΝΗΝ ΤΑΥΤΗΝ, ΗΝ ΧΡΗΙΖΩΣΙ ΜΑΝΘΑΝΕΙΝ, ΑΝΕΥ ΜΙΣΘΟΥ ΚΑΙ ΞΥΓΓΡΑΦΗΣ.
ΠΑΡΑΓΓΕΛΙΗΣ ΤΕ ΚΑΙ ΑΚΡΟΗΣΙΟΣ ΚΑΙ ΤΗΣ ΛΟΙΠΗΣ ΑΠΑΣΗΣ ΜΑΘΗΣΙΟΣ ΜΕΤΑΔΟΣΙΝ ΠΟΙΗΣΕΣΘΑΙ ΥΙΟΙΣΙ ΤΕ ΕΜΟΙΣΙ ΚΙΑ ΤΟΙΣΙ ΤΟΥ ΕΜΕ ΔΙΔΑΞΑΝΤΟΣ ΚΑΙ ΜΑΘΗΤΑΙΣΙ ΣΥΓΓΕΓΡΑΜΜΕΝΟΙΣΙ ΤΕ ΚΑΙ ΩΡΚΙΣΜΕΝΟΙΣ ΝΟΜΩ ΙΗΤΡΙΚΩ ΑΛΛΩ ΔΕ ΟΥΔΕΝΙ.
ΔΙΑΙΤΗΜΑΣΙ ΤΕ ΧΡΗΖΟΜΑΙ ΕΠ'ΩΦΕΛΕΙΗ ΚΑΜΝΟΝΤΩΝ ΚΑΤΑ ΔΥΝΑΜΙΝ ΚΑΙ ΚΡΙΣΙΝ ΕΜΗΝ, ΕΠΙ ΔΗΛΗΣΕΙ ΔΕ ΚΑΙ ΑΔΙΚΙΗ ΕΙΡΞΕΙΝ.
ΟΥ ΔΩΣΩ ΔΕ ΟΥΔΕ ΦΑΡΜΑΚΟΝ ΟΥΔΕΝΙ ΑΙΤΗΘΕΙΣ ΘΑΝΑΣΙΜΟΝ, ΟΥΔΕ ΥΦΗΓΗΣΟΜΑΙ ΞΥΜΒΟΥΛΙΗΝ ΤΟΙΗΝ ΔΕ ΟΜΟΙΩΣ ΔΕ ΟΥΔΕ ΓΥΝΑΙΚΙ ΠΕΣΣΟΝ ΦΘΟΡΙΟΝ ΔΩΣΩ.
ΑΓΝΩΣ ΔΕ ΚΑΙ ΟΣΙΩΣ ΔΙΑΤΗΡΗΣΩ ΒΙΟΝ ΤΟΝ ΕΜΟΝ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗΝ ΤΗΝ ΕΜΗΝ.
ΟΥ ΤΕΜΕΩ ΔΕ ΟΥΔΕ ΜΗΝ ΛΙΘΙΩΝΤΑΣ, ΕΚΧΩΡΗΣΩ ΔΕ ΕΡΓΑΤΗΣΙΝ ΑΔΡΑΣΙΝ ΠΡΗΞΙΟΣ ΤΗΣΔΕ.
ΕΣ ΟΙΚΙΑΣ ΔΕ ΟΚΟΣΑΣ ΑΝ ΕΣΙΩ, ΕΣΕΛΕΥΣΟΜΑΙ ΕΠ' ΩΦΕΛΕΙΗ ΚΑΜΝΟΝΤΩΝ, ΕΚΤΟΣ ΕΩΝ ΠΑΣΗΣ ΑΔΙΚΙΗΣ ΕΚΟΥΣΙΗΣ ΚΑΙ ΦΘΟΡΙΗΣ ΤΗΣ ΤΕ ΑΛΛΗΣ ΚΑΙ ΑΦΡΟΔΙΣΙΩΝ ΕΡΓΩΝ ΕΠΙ ΤΕ ΓΥΝΑΙΚΕΙΩΝ ΣΩΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΑΝΔΡΕΙΩΝ, ΕΛΕΥΘΕΡΩΝ ΤΕ ΚΑΙ ΔΟΥΛΩΝ.
Α Δ'ΑΝ ΕΝ ΘΕΡΑΠΕΙΗ Η ΙΔΩ Η ΑΚΟΥΣΩ, Η ΚΑΙ ΑΝΕΥ ΘΕΡΑΠΕΙΗΣ ΚΑΤΑ ΒΙΟΝ ΑΝΘΡΩΠΩΝ, Α ΜΗ ΧΡΗΠΟΤΕ ΕΓΚΑΛΕΣΘΑΙ ΕΞΩ, ΣΙΓΗΣΟΜΑΙ, ΑΡΡΗΤΑ ΗΓΕΥΜΕΝΟΣ ΕΙΝΑΙ ΤΑ ΤΟΙΑΥΤΑ.
ΟΡΚΟΝ ΕΝ ΟΥΝ ΜΟΙ ΤΟΝΔΕ ΕΠΙΤΕΛΕΑ ΠΟΙΕΟΝΤΙ ΚΑΙ ΜΗ ΞΥΓΧΕΟΝΤΙ ΕΙΗ ΕΠΑΥΡΑΣΘΑΙ ΚΑΙ ΒΙΟΥ ΚΑΙ ΤΕΧΝΗΣ, ΔΟΞΑΖΟΜΕΝΩ ΠΑΡΑ ΠΑΣΙΝ ΑΝΘΡΩΠΟΙΣ ΕΣ ΤΟΝ ΑΙΕΙ ΧΡΟΝΟΝ, ΠΑΡΑΒΑΙΝΟΝΤΙ ΔΕ ΚΑΙ ΕΠΙΟΡΚΕΟΝΤΙ, ΤΑΝΑΝΤΙΑ ΤΟΥΤΕΩΝ.

Κι εδώ μια απόδοσή του στα νεοελληνικά:
Ορκίζομαι στον Απόλλωνα τον Ιατρό και τον Ασκληπιό και στην Υγεία και στην Πανάκεια και σε όλους τους Θεούς επικαλούμενος τη μαρτυρία τους, να τηρήσω πιστά κατά τη δύναμη και την κρίση μου αυτό τον όρκο και το συμβόλαιό μου αυτό. Να θεωρώ αυτόν που μου δίδαξε αυτήν την τέχνη ίσο με τους γονείς μου και να μοιραστώ μαζί του τα υπάρχοντά μου και τα χρήματά μου αν έχει ανάγκη φροντίδας. να θεωρώ τους απογόνους του ίσους με τα αδέλφια μου και να τους διδάξω την τέχνη αυτή αν θέλουν να τη μάθουν, χωρίς αμοιβή και συμβόλαιο και να μεταδώσω με παραγγελιές, οδηγίες και συμβουλές όλη την υπόλοιπη γνώση μου και στα παιδιά μου και στα παιδιά εκείνου που με δίδαξε και στους άλλους μαθητές που έχουν κάνει γραπτή συμφωνία μαζί μου και σε αυτούς που έχουν ορκιστεί στον ιατρικό νόμο και σε κανέναν άλλο και να θεραπεύω τους πάσχοντες κατά τη δύναμή μου και κατά την κρίση μου χωρίς ποτέ, εκουσίως, να τους βλάψω ή να τους αδικήσω. Και να μη δώσω ποτέ σε κανένα, έστω και αν μου το ζητήσει, θανατηφόρο φάρμακο, ούτε να δώσω ποτέ τέτοια συμβουλή, ομοίως, να μη δώσω ποτέ σε γυναίκα φάρμακο για να αποβάλει. να διατηρήσω δε τη ζωή μου καθαρή και αγνή, και να μη χειρουργήσω πάσχοντες από λίθους, αλλά να αφήσω την πράξη αυτή για τους ειδικούς
και σε όποια σπίτια κι αν μπω, να μπω για την ωφέλεια των πασχόντων αποφεύγοντας κάθε εκούσια αδικία και βλάβη και κάθε γενετήσια πράξη και με γυναίκες και με άνδρες, ελεύθερους και δούλους. Και ό,τι δω ή ακούσω κατά την άσκηση του επαγγέλματός μου, ή κι εκτός, για τη ζωή των ανθρώπων, που δεν πρέπει ποτέ να κοινοποιηθεί, να σιωπήσω και να το κρατήσω μυστικό. Αν τον όρκο μου αυτό τηρήσω πιστά και δεν τον αθετήσω, είθε να απολαύσω για πάντα την εκτίμηση όλων των ανθρώπων για τη ζωή μου και για την τέχνη μου, αν όμως παραβώ και αθετήσω τον όρκο μου να υποστώ τα αντίθετα από αυτά.

ΙΠΠΟΚΡΑΤΗΣ Ο ΚΩΟΣ (Κως, 460 – Λάρισα, 377 π.Χ.)
Θεωρείται ο θεμελιωτής της επιστημονικής ιατρικής που οι ρίζες της ξεκινούν χρονολογικά και συνυφαίνονται με την περίοδο του Χρυσού Αιώνα του Περικλή. Το έργο του παραλληλίζεται με τα θαυμαστά έργα του Φειδία και του Πολύκλειτου. Σπούδασε ιατρική στο φημισμένο Ασκληπιείο της Κω, έχοντας πρώτο δάσκαλο τον πατέρα του, αλλά και άλλους διάσημους γιατρούς, οι οποίοι συνιστούσαν τη λεγόμενη Ιατρική Σχολή της Κω. Στη γενέτειρά του άλλωστε πέρασε τα περισσότερα χρόνια της ζωής του. Το έργο του είναι τεράστιο. Η λεγόμενη Ιπποκράτειος Συλλογή αριθμεί 59 μεγάλα συγγράμματα, γραμμένα στην ιωνική διάλεκτο.
Ο περίφημος «Όρκος» του, που από ορισμένους αμφισβητείται ότι είναι γνήσιο έργο του Ιπποκράτη, φαίνεται πως γράφτηκε στις αρχές του 4ου αιώνα κι έγινε ένα από τα διαχρονικότερα και διασημότερα κείμενα της αρχαιότητας. Στο κείμενο αυτό εκφράζεται η αξιοθαύμαστη ιπποκρατική ηθική. Είναι ένα κείμενο που ανταποκρίνεται στην έννοια του αγνού επιστήμονα, αλλά ταυτόχρονα και του ιδανικού ανθρώπου, που έχει μία και μοναδική αποστολή: Να χαρίζει την υγεία στον ασθενή. Το κλασικό αυτό κείμενο, παρά τις σχετικές τροποποιήσεις που έχει υποστεί με το πέρασμα των αιώνων, δεν παύει να αποτελεί τον καταστατικό χάρτη της ιατρικής δεοντολογίας. Αξίζει να αναφερθεί ενδεικτικά η τελευταία του παράγραφος, που δείχνει το ύψιστο περιεχόμενό του:
«Ορκίζομαι να κανονίζω τη θεραπεία για το καλό του αρρώστου, όσο μπορώ και ξέρω. Ιερή και αγνή θα κρατήσω και την επιστήμη και τη ζωή μου. Σ’ όποιο σπίτι μπαίνω, θα κοιτάζω μόνο τον άρρωστο, πώς να τον γιατρέψω, και δε θα κάνω συνειδητά κανένα κακό και καμιάν ατιμία. Ό,τι τύχει ν’ ακούσω ή να δω εκεί μέσα ή έξω σχετικό με τη ζωή των ανθρώπων, δε θα το πω σε κανέναν και θα μείνει μυστικό μου, μια και δεν πρέπει να το ακούσουν αυτιά ξένα».

CD | ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΗ ΠΑΡΑΓΩΓΗ | 2001 | mp3 320 | Εξώφυλλα

Ο ΔΙΣΚΟΣ