Ο μελοποιημένος Καβάφης

Έτος Καβάφη, μεταξύ άλλων, χαρακτηρίζεται το 2013 που τελειώνει σε λίγες ημέρες, καθώς συμπληρώνονται 150 χρόνια από τη γέννηση και 80 από το θάνατο του μεγάλου Αλεξανδρινού ποιητή Κ. Π. Καβάφη (1863-1933). 

Σκέφτομαι καμιά φορά με χαμόγελο συγκατάβασης ένα παλιότερο δημοσίευμα του μουσικού περιοδικού "ΔΙΦΩΝΟ", όπου ο συντάκτης με περισπούδαστο ύφος διαδήλωνε πως ο Καβάφης ανήκει στους λίγους ποιητές που δεν μελοποιούνται! Είχε μάλιστα για ισχυρό του σύμμαχο μια δήλωση του Μίκη Θεοδωράκη ότι ο Καβάφης δεν τον εμπνέει μουσικά και γιαυτό δεν τον μελοποίησε ποτέ, εκτός από μερικούς στίχους της "Πόλης" που περιέλαβε στην 3η Συμφωνία του!

Η σχετική όμως έρευνα διαψεύδει πανηγυρικά αυτή την εντύπωση. Από το προσωπικό μου αρχείο και μόνο προκύπτει αβίαστα ότι ο ποιητής είναι από τους περισσότερο μελοποιημένους Έλληνες ποιητές! Κι αυτό επιδιώκω να καταδείξω με την παρούσα ανάρτηση.

Πρώτα πρώτα ο Καβάφης έχει τη μερίδα του λέοντος στις προτιμήσεις των λόγιων συνθετών μας. Καταλληλότερος να μας το εξηγήσει αυτό είναι ο σημαντικός μουσικός ερευνητής Γιώργος Μονεμβασίτης, σε σχετικό πόνημα* του οποίου καταγράφονται πάνω από 150 λόγιες μελοποιήσεις! Μεταξύ αυτών ξεχωρίζουν οι εργασίες του Δημήτρη Μητρόπουλου ("10 Invantions", 1925-26), του Αργύρη Κουνάδη ("Τρία Ποιήματα" & "Πέντε Ποιήματα", 1955-1981), του Μιχάλη Αδάμη, του Θόδωρου Αντωνίου, του Γιώργου Κουρουπού, του Νικηφόρου Ρώτα, του Άλκη Μπαλτά και πολλών άλλων λιγότερο γνωστών.

Στο χώρο της δισκογραφίας η πρώτη εμφάνιση του Καβάφη σημειώνεται το 1964, όταν με την ετικέτα ΔΙΟΝΥΣΟΣ της εταιρίας LYRA κυκλοφόρησε ο δίσκος "Ποιήματα" με απαγγελία του καθηγητή Γ. Π. Σαββίδη. Ένας δεύτερος δίσκος με τον ίδιο τίτλο και ανάλογο περιεχόμενο κυκλοφόρησε αμέσως την επόμενη χρονιά. Το πρώτο δισκογραφημένο τραγούδι ("Μέρες του 1903") μας το έδωσε ο Μάνος Χατζιδάκις το 1972 στο δίσκο "Ο Μεγάλος Ερωτικός", ενώ τρία χρόνια αργότερα στην "Τετραλογία" του ο Δήμος Μούτσης παρουσίασε τα ποιήματα "Η πόλις", "Απολείπειν ο Θεός Αντώνιον" και "Θάλασσα του πρωιού". Το 1979 ο Γιάννης Γλέζος μας έδωσε τον πρώτο ολοκληρωμένο δίσκο ("Περιμένοντας τους βαρβάρους") αποκλειστικά με μελοποιημένα ποιήματα του Καβάφη, για να ακολουθήσει ένας δεύτερος ολοκληρωμένο κύκλος το 1983 από τον Θάνο Μικρούτσικο ("Ο Γέρος της Αλεξάνδρειας"), που νομίζω πως αποτελεί και την καλύτερη ως τώρα μελοποίηση του ποιητή. Την ίδια χρονιά εκδόθηκε άλλος ένας δίσκος με απαγγελίες ποιημάτων του από την Έλλη Λαμπέτη, ενώ το 1990 ο Αλέξανδρος Καρόζας ηχογράφησε το δίσκο "Τιμή στον Καβάφη" αποκλειστικά με συνθέσεις πάνω σε καβαφικά ποιήματά. Το 1996 ο Χρήστος Νικολόπουλος μας έδωσε ένα εξαιρετικό λαϊκό τραγούδι βασισμένο στο ποίημα "Γκρίζα", ενώ κάτι ανάλογο επιχείρησε το 1998 ο Σωκράτης Μάλαμας με το ποίημα "Δεκέμβρης 1903". Τέλος, θα σταθώ σε κάποιες πολύ πρόσφατες εργασίες: Το 2005 ο Γιάννης Πετρίτσης μας έδωσε το "Αγαπητέ κύριε Καβάφη...", το 2006 η Κριστέλα Δημητρίου το "Σαπφώ-Καβάφης", το 2007 ο Δημήτρης Παπαδημητρίου το "...που γι' Αλεξανδρινό γράφει Αλεξανδρινός", το 2008 ο Νίκος Μαμαγκάκης το "Αόρατος θίασος", το 2009 ο Νίκος Ξυδάκης το "Rue Lepsius" και ο Θάνος Μικρούτσικος το "Επέστρεφε", το 2011 ο γιατρός Αθανάσιος Σίμογλου 12 μελοποιημένα ποιήματα με τη Σόνια Θεοδωρίδου, το 2013 ο Γιάννης Σπανός το "Πλησιάζοντας τον Καβάφη" και ο Αλέξανδρος Καρόζας τον κύκλο "Καβάφης" με τον Γιώργο Νταλάρα. Και φυσικά καταγράφονται δεκάδες άλλες δισκογραφικές εκδόσεις που περιέχουν μεταξύ άλλων τραγουδιών και κάποια μελοποιημένα ποιήματα του Καβάφη. Πλουσιότατη σοδειά λοιπόν!

________________

* Κατάλογος Μελοποιημένης Ποίησης, έκδ. 21ο Φεστιβάλ Υμηττού, Αθήνα 2008

Δυο άγνωστα τραγούδια του Μάνου Λοΐζου!

Ιδού δυο άγνωστα τραγούδια* του Μάνου Λοΐζου σε στίχους του Γιάννη Νεγρεπόντη κι ερμηνεία της Μαρινέλλας!  Οι τίτλοι τους: "Πού να σε βρω" και "Έλα λεβέντη μου". Ηχογραφήθηκαν το 1967 κανονικά στο studio για δισκάκι 45 στροφών, αλλά ατύχησαν, γιατί λίγες μέρες μετά εκδηλώθηκε το απριλιανό πραξικόπημα, οπότε αμέσως απαγορεύτηκαν από τη λογοκρισία, κυρίως για τους στίχους του δεύτερου τραγουδιού που κάνουν λόγο για ένα παιδί της εργατιάς! Δυστυχώς στα κατοπινά χρόνια τα δυο αυτά πανέμορφα λαϊκά τραγούδια ξεχάστηκαν εντελώς ανεξήγητα και από τον συνθέτη και από την τραγουδίστρια και από την εταιρία! 

Η μελωδία του τραγουδιού "Πού να σε βρω" χρησιμοποιήθηκε ένα χρόνο αργότερα (1968) στο οργανικό κομμάτι "Ο σταθμός" από τον ομώνυμο δίσκο του συνθέτη και παρθενικό της Minos. Το τραγούδι ακούστηκε επίσης στην ταινία "Τρούμπα 67" από την Καίτη Θεοχάρη. 

Σημειώνω ακόμη ότι τους ίδιους στίχους, αν και ελαφρά παραλλαγμένους, μελοποίησε αργότερα και ο Θωμάς Μπακαλάκος για το τραγούδι "Απέραντη πόλη" από το δίσκο "Πορεία στη νύχτα" (1981), όπου το τραγούδησε η Σοφία Μιχαηλίδη.
___________________

* Σχετική αναφορά διαβάστε επίσης εδώ

Ακούστε τα!

Μνήμη John Tavener

Έφυγε από τη ζωή πριν από μερικές ημέρες ο σημαντικός Άγγλος συνθέτης John Tavener (1944-2013). 

Πρόκειται για μια ιδιαίτερη μουσική φυσιογνωμία που δραστηριοποιήθηκε στο χώρο της λόγιας μουσικής, αλλά είχε καταφέρει ήδη από τα χρόνια του '70 να έχει ισχυρή διείσδυση στο ευρύ ακροατήριο, ενώ το κορυφαίο του έργο "The Protecting Veil" (Προστατευτικό Πέπλο) είχε αναρριχηθεί το 1992 στην κορυφή των charts της κλασικής μουσικής παγκοσμίως. Ο Tavener στα νεανικά του χρόνια είχε σχέσεις με τους Beatles διατηρώντας μάλιστα και στην κατοπινή εποχή φιλική σχέση με τον Paul McCartney. 

Κάπου στα τέλη της δεκαετίας του '70 ασπάστηκε το ορθόδοξο χριστιανικό δόγμα κι έκτοτε ανέπτυξε στενές σχέσεις με την Ελλάδα, από τον βυζαντινό πολιτισμό της οποίας αντλούσε σταθερά την έμπνευσή του. Μεταξύ άλλων μελοποίησε τα "Χάικου" του Γιώργου Σεφέρη, ενώ χαρακτηριστικό είναι το φωνητικό του έργο "Melina" για σόλο σοπράνο γραμμένο το 1994 και αφιερωμένο στη Μελίνα Μερκούρη λίγο καιρό μετά το θάνατό της!

Στερνό αντίο και σ' άλλον δάσκαλό μου!

Νίκος Χουρμουζιάδης (1930-2013).

Η δεύτερη μεγάλη απώλεια παλιού κι αγαπημένου μου δασκάλου! Και τι τραγική σύμπτωση; Τρεις μέρες νωρίτερα είχε φύγει ο αδελφός του, ο μεγάλος αρχαιολόγος Γιώργος Χουρμουζιάδης! Δεν έχει βέβαια και μεγάλη σημασία η σύμπτωση. Για μένα θα μείνει ζωντανή παντοτινά η εμπειρία της άμεσης επαφής μου μαζί τους, το διαρκές μάθημα ζωής που μου δίδαξαν, η καθαρή κι απροκατάληπτη επιστημονική οπτική και η απόλυτη αποστροφή τους σε κάθε μορφής μισαλλοδοξία. 

Ο Νίκος Χουρμουζιάδης ήταν κλασικός φιλόλογος με έδρα στη Φιλοσοφική Σχολή του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης. Εκεί τον συνάντησα στα φοιτητικά μου χρόνια, την περίοδο 1976-1980. Είχε εξειδικευμένο ενδιαφέρον για το αρχαίο δράμα και η μελέτη και συστηματική ανασύνθεση των λιγοστών αποσπασμάτων του σατυρικού δράματος αποτέλεσαν τη σημαντικότερη επιστημονική του συμβολή στον τομέα αυτόν. Διετέλεσε και διευθυντής του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος, όπου μάλιστα σκηνοθέτησε αρκετά έργα αρχαίου δράματος, ενώ υπήρξε καθοριστικός «στυλοβάτης» του σπουδαίου θιάσου της Θεσσαλονίκης Πειραματική Σκηνή «Τέχνης» σκηνοθετώντας έργα ξένων μεγάλων δραματουργών, όπως ο Σέξπιρ, ο Τσέχοφ, ο Μπρεχτ, ο Μπέκετ κ.ά. Επιλεκτικά αναφέρω μερικούς τίτλους σημαντικών μελετημάτων του: "Παραγωγή και φαντασία στον Ευριπίδη", "Ευριπίδης σατυρικός", "Όροι και μετασχηματισμοί στην αρχαία ελληνική τραγωδία".

Αποχαιρετισμός σ' έναν μεγάλο δάσκαλο!

Γιώργος Χουρμουζιάδης (1935-2013)

Αντίο, μεγάλε μου δάσκαλε! Θεωρώ τυχερό τον εαυτό μου που κάποτε συναντήθηκαν οι δρόμοι μας. Δεν έχω άλλα λόγια, πέρα από τα δικά σου που μας άφησες σαν ένα είδος αυτοβιογραφίας:

Γεννήθηκα στη Θεσσαλονίκη και θα ήθελα να πεθάνω στην Κεντρική Ασία, ακριβώς πάνω στο Δρόμο του Μεταξιού. Άρχισα να γράφω από οκτώ χρονώ. Στην αρχή έγραφα κρυφά, προσευχές και βωμολοχίες. Ύστερα εκθέσεις ιδεών, ποιήματα. Αποπειράθηκα να γράψω κι ένα μυθιστόρημα: "Το κορίτσι με τα γκρίζα μαλλιά". Από τότε δε σταμάτησα να γράφω παντού και τα πάντα. Διηγήματα, θεατρικά μονόπρακτα, σενάρια, αρχαιολογικά άρθρα, βιβλιοκρισίες, διαλέξεις, δοκίμια, ευθυμογραφήματα, συστατικές επιστολές, εγκυκλοπαιδικά λήμματα, ανακοινώσεις για επιστημονικά συνέδρια, πολιτικές προκηρύξεις και πολιτικά άρθρα, επιφυλλίδες σε εφημερίδες, στίχους για λαϊκά τραγούδια, χαιρετισμούς για πολιτικές συγκεντρώσεις, ακόμα και για ένα γάμο στο Ασχαμπάτ, όπου με είχανε καλέσει, όταν επισκέφτηκα το Τουρκμενιστάν. Έγραψα εισηγητικές εκθέσεις για διδακτορικές διατριβές και εκλογές καθηγητών, κείμενα διαφημίσεων, "αγορεύσεις" για τη βουλή, κατ' αρχήν και κατ' άρθρον. Έγραψα και δυο επικήδειους, έναν για τον Κίτσο Μακρή και έναν για τον Μανόλη Ανδρόνικο! Και σε έναν τοίχο, όταν ήμουνα πρόσκοπος, έγραψα με μεγάλα κόκκινα γράμματα "Σ' αγαπώ".

Κι όσο περνάει ο καιρός γράφω ασταμάτητα, γιατί εκείνο που θέλω να γράψω δεν το έγραψα ακόμα! Κι όταν πια δεν έχω τι άλλο να γράψω θα πάρω το Δρόμο του Μεταξιού!

Η Παγκόσμια Ημέρα του Εκπαιδευτικού και οι υποκριτές!

Ο ανώνυμος δασκαλάκος της πρώτης γραμμής στο ανοιχτό μέτωπο της μαχόμενης παιδείας, αυτός που αποτελεί τον εύκολο στόχο κάθε μικρόψυχου τιμητή, αυτός που λογίζεται ως άμορφη μάζα που προσφέρεται άβουλα στις "μεταρρυθμιστικές" ονειρώξεις κάθε ματαιόδοξου πολιτικού, αυτός ο αιωνίως κακοπληρωμένος και κατασυκοφαντημένος υπαλληλάκος του πιο μικρόψυχου υπουργείου, έχει - λέει - σήμερα την τιμητική του σε μια παγκόσμια ημέρα αφιερωμένη στη χάρη του! Τι είδους όμως τιμή να αποδοθεί σ' αυτό το εξουθενωμένο γραναζάκι ενός βάρβαρου μηχανισμού που συστηματικά αντιστρατεύεται κάθε έννοια πολιτισμού και πνευματικής καλλιέργειας; Αυτός ο άμοιρος ζει την παιδική του πλάνη ότι υπηρετεί τέτοιες αξίες. Γιατί λοιπόν ν' ασχοληθεί κανείς στα σοβαρά με την αιώνια εφηβία αυτού του αφελούς που επιμένει ανόητα να επιστρατεύει το φιλότιμο κόντρα στον κυνισμό που τον πολιορκεί ανελέητα; Κοντολογίς, πόσο σοβαρά μπορεί να πάρει κανείς τα εγκωμιαστικά λόγια που ξεστόμισε σήμερα για την αφεντιά του ο αρμόδιος υφυπουργός;

Στεκόμαστε με εκτίμηση και σεβασμό απέναντι στον ανώνυμο εκπαιδευτικό, είτε εργάζεται σε μια πόλη της προηγμένης δύσης είτε σε μια αυτοσχέδια σχολική αίθουσα κάποιου στρατοπέδου προσφύγων. Με σεβασμό στεκόμαστε απέναντι και στον Έλληνα εκπαιδευτικό, που επιτελεί το καθήκον του παρά τις όποιες δυσκολίες και μαθαίνει τα παιδιά μας γράμματα. Άλλωστε, είναι βέβαιο ότι δεν υπάρχει ισχυρότερο θεμέλιο για διαρκή ειρήνη και βιώσιμη ανάπτυξη από μια ποιοτική εκπαίδευση. Σήμερα, η Παγκόσμια Ημέρα των Εκπαιδευτικών μας θυμίζει τον καθοριστικό ρόλο που παίζει ο δάσκαλος μέσα στην κοινωνία. 

Υφυπουργός Παιδείας Συμεών Κεδίκογλου

Ι.Θ. Κακριδής: Γιατί διδάσκουμε Αρχαία Ελληνικά στα παιδιά

Ανέκδοτη ομιλία του καθηγητή Ι.Θ. Κακριδή για τη διδασκαλία των αρχαίων ελληνικών*. Καίριες επισημάνσεις με διαχρονική ισχύ και εντυπωσιακά επίκαιρη αξία...

______________________

Αληθινά λυπούμαι που τον καιρό αυτό είμαι αναγκασμένος να βρίσκομαι μακριά από την Ελλάδα, κι έτσι στερήθηκα τη χαρά να πάρω μέρος στο Συνέδριο αυτό, που σκοπό έχει να μελετήσει τις βασικές αρχές των νέων θεσμών που αποφάσισε το Υπουργείο Παιδείας στην προσπάθειά του ν’ ανυψώσει μέσα στ’ άλλα και τη Μέση Εκπαίδευση. Τίποτε δεν μπορεί ν’ αντικαταστήσει την παρουσία του ανθρώπου. Αν, παρ’ όλους τους δισταγμούς, αποφάσισα στο τέλος να καταγράψω μερικές μου σκέψεις και να παρακαλέσω να διαβαστούν μπροστά στην ολομέλεια του Συνεδρίου, αυτό έγινε γιατί δεν ήθελα ν’ απουσιάζω ολωσδιόλου από μια τόσο μεγάλη συγκέντρωση συναδέλφων-για ένα θέμα μάλιστα τόσο σημαντικό για τη μελλοντική προκοπή του τόπου μας.

Επαναστατικό είναι το νέο εκπαιδευτικό σύστημα από πολλές πλευρές. Η πιο επαναστατική από όλες τις καινοτομίες του είναι ίσως η απόφαση, στο τριτάξιο Γυμνάσιο οι αρχαίοι Έλληνες κλασικοί να διδάσκονται από μετάφραση, και μόνο στην τελευταία τάξη να δίνεται μια γενική εισαγωγή στους νόμους του αρχαίου αττικού λόγου. Ο νεωτερισμός αυτός δημιουργεί ένα πλήθος προβλήματα στην πραχτική του εφαρμογή, προκαλεί όμως και καθαρά θεωρητικές απορίες. Το μεγάλο πρόβλημα, που είναι φυσικό να βασανίζει τον καιρό αυτό το φιλόλογο του Γυμνασίου, είναι αν το νέο σύστημα θα μπορέσει ν’ ανταποκριθεί στο βασικό σκοπό της διδασκαλίας των αρχαίων Ελληνικών, τη στιγμή που ο αρχαίος λόγος θα πάψει ν’ ακούγεται αυτούσιος στο Γυμνάσιο.

Γιατί αλήθεια διδάσκουμε τα αρχαία ελληνικά στα παιδιά που θέλουμε να μορφώσουμε, σε τόσο πολλές ώρες μάλιστα;

Τρεις είναι οι κύριοι λόγοι που μας υποχρεώνουν να βοηθήσουμε τα παιδιά μας να επικοινωνήσουν όσο γίνεται περισσότερο με τον αρχαίο κόσμο.

Η εγωλατρία της κ. Ρεπούση

«Οι λογαριασμοί μετά τη λήξη τους μπορούν να εξοφλούνται στα τα­μεία της ΔΕΗ...», «Ρί­χνουμε τα ζυμαρικά στο αλατισμένο νε­ρό που βράζει. Αφήνουμε να βράσει 6- 8 λεπτά ανακατεύοντας κάθε τόσο». Μια από τις λιτές εντολές στο οπισθό­φυλλο του λογαριασμού της ΔΕΗ ή οι οδηγίες σε πακέτο με μακαρόνια. Λει­τουργική γλώσσα, που καταλαβαίνεις αμέσως τι εννοεί. Μπορεί κανείς να θεω­ρεί ότι αυτή η γλώσσα είναι η πραγματι­κή, η εμπορικά ανταποδοτική, η εγκε­κριμένη από το ρεαλισμό. Οι μεταφορές, οι ελιγμοί και οι ήχοι της ποίησης, της λογοτεχνίας, του αρχαίου δράματος, ανήκουν στο βαθύ χώρο της περιττολογίας, είναι ένας πλεονασμός που η κρίση οφείλει να εγχειρήσει.

Η κρίση παραγγέλνει το δικό της στο­χασμό, συστήνει το δικό της πολιτισμικό μνημόνιο. Σαν αυτό που εκφράζει με την εγωλατρία της η κ. Ρεπούση, σερφάροντας στο λαϊκιστικό κύμα ενός τελειωμένου και επαρχιώτικου γλωσσικού λει­τουργισμού. «Τα Αρχαία Ελληνικά είναι νεκρή γλώσσα». Η γλώσσα του λογα­ριασμού της ΔΕΗ, οι οδηγίες χρήσης του μίξερ, τα καθοδηγητικά σκίτσα του ΙΚΕΑ, είναι η γλώσσα που επιταχύνει τα πράγ­ματα ακριβολογώντας και συντομεύοντας. Ναι, πρέπει να διευκολύνουμε τη ζωή των ανθρώπων σε μια συντριπτική κυριολεξία, χωρίς μεταφορές, παρομοιώσεις, αλληγοριίες. Είναι σίγουρο.

Τα Αρχαία Ελληνικά δεν μαθαίνονται, τουλάχιστον στο συνήθη βίο της Δευτεροβάθμιας Εκπαίδευσης, δημιουργούν όμως μια γλωσσική ώση, που καθοδηγεί και σχηματίζει την έννοια, ξανασχεδιάζει το φθόγγο, το αίσθημα. Γιατί γλώσσα εί­ναι αυτή η έκτη αίσθηση που σε ειδοποι­εί για το ψέμα, την εκφραστική αστοχία, την ακυρολεξία που κρύβει ανεντιμότητα και όχι απλώς αδεξιότητα. Γλώσσα είναι η ταλάντωση πάνω στο θέμα, αλλά είναι και η επίμονη διιστορική ρίζα, που χαράσσεται στην ευαισθησία αιώνων και βουνών και βλεμμάτων και ήχων.

Ναι, να καταργηθούν τα Αρχαία που δεν ομιλούνται, αλλά και ο Μπερλιόζ που δεν ακούγεται (σε σχέση με τη Λάνα Ντελ Ρέι) και τα Μαθηματικά, που ούτως ή άλλως βρίσκονται εφαρμοσμένα στα γκάτζετ και τα απλικέισον -άρα τι χρειά­ζονται οι φτωχές δευτεροβάθμιες εξισώ­σεις-  και ο Τζόις ή ο Παπαδιαμάντης που κατοικούν στο βάθος της χρήσης και θα δυσκόλευαν τον κυβερνοστόκο. Χρήση, μόνο χρήση.

Ένας παραποιημένος φανξιοναλισμός, που θα διαμοιράσει την ήρα από το στάρι: ενεργό μέρος της γλώσσας, δηλα­δή αναγνωρίσιμο, και από την άλλη το μη ενεργό, δηλαδή το κρυμμένο, το ανυ­πάκουο, το πολυτελές. Κάτω οι υπαινιγ­μοί. Εκπαιδευτική αμεσότητα, φανάρι που ανάβει και γκαζώνεις. Είναι σίγουρο ότι πολλές αντιδράσεις ταΐζουν την ωραιοπάθειά της. Η κ. Ρεπούση, σχεδόν σε μια αμοιβαιότητα, σε μια αλληλοσυνεννόηση με τον κ. Ανθιμο, στήνει έ­να κούφιο και ανόητο μάρκετινγκ. Τα τάργκετ γκρουπ και των δύο χρειά­ζονται την εύκολη και ρη­χή αντιδικία. Ούτε ο ένας έχει τη μόρφωση να εγεί­ρει ούτε η άλλη το σθένος να διατυπώσει. Αποξηραμένοι κλώνοι μιας τηλεοπτικής εθνεγερσίας και πατροκτονίας, στήνουν σιγά σιγά και μεθοδικά την καριέρα τους, εκτός στοχασμού, νοηματοδοτήσεων, έξω από την κριτική εννόηση, την εννοιολογική πυκνότητα. Στον αραιό χώρο μιας αυτοερωτικής σαχλαμάρας, που δεν αγαπάει και δεν νοι­άζεται.

Γιατί είναι πολιτική η αντίρρησή μου στις ανεπεξέργαστες τηλεοπτικές πομφόλυγες της κ. Ρεπούση (και της θρησκοληπτικής συμμετρίας της με τον κ. Ανθιμο) και όχι μια απλή πολιτιστική, θεωρησιακή διαφωνία; Γιατί στον πυρήνα της λαίκιστικής κορόνας περί Αρχαίων Ελληνικών κατοικεί μια σκληρότατη μνημονιακή κουλτούρα. Η κουλτούρα της περιστολής συλλογικών πνευματι­κών πόρων, η κουλτούρα της κοντό­φθαλμης και λογιστικής ανταποδοτικότητας, η κουλτούρα των σχολείων της Νέας Ορλεάνης και του Φρίντμαν και των γνωστικών κουπονιών. Κρύβεται η πιο ανάλ­γητη και αναλφάβητη και τσιγκούνα και εμπαθής και καριερίστικη κουλτούρα ενός νέου και αχτύπητου εθνικισμού: του εθνικισμού που ο πολιτισμικός ιμπεριαλισμός του εμπορίου επιβάλλει. Εξαφά­νιση κάθε ετερότητας, κάτω από τη γενι­κή γλώσσα των οδηγιών χρήσης και των εμπορικών ετικετών ή πίσω από τα αρκτικόλεξα της νέας opengov γραφειο­κρατίας.

Η γλώσσα λέει κι αυτά που δεν ακούγονται. Αρκεί να βλέπεις τον ήχο στη λέξη, αρκεί ν' ακούς το σινιάλο της, να αισθάνεσαι αυτούς που λείπουν στο ίxvoς της. «Η καταπόντι(η)σις της εσπέρας». Μπορείς να το πεις και «ξημέρω­μα». Μπορείς να το πεις  και «5 η ώρα στην παραλία της Μυκόνου». Μπορείς να γυρίσεις πλευρό, μπορείς και να αγρυπνάς.

Του Δημήτρη Α. Σεβαστάκη, ζωγράφου & αναπληρωτή καθηγητή ΕΜΠ.

Δημοσιεύτηκε στην Ελευθεροτυπία, Σάββατο 14 Σεπτεμβρίου 2013

Ο Γιώργος Πέτρου κατακτά το "Opera Award"

 Ο Γιώργος Πέτρου αποτελεί την τελευταία 15ετία μια από τις διαπρεπέστερες προσωπικότητες του τόπου μας στο διεθνές στερέωμα της λόγιας μουσικής. 
Είναι ο αρχιμουσικός, ειδικευμένος στην εποχή του Μπαρόκ με όργανα εποχής, που έδωσε νέα πνοή στην Καμεράτα, Ορχήστρα των Φίλων της Μουσικής. 
Πριν από λίγους μήνες κατέκτησε το φετινό βρετανικό «Opera award», το βραβείο για την καλύτερη ηχογράφηση όπερας της χρονιάς με τον «Αλέξανδρο» του Χέντελ από την Καμεράτα, η οποία στη διεθνή της εκδοχή μετονομάστηκε σε Armonia Atenea, και με τη σφραγίδα της κορυφαίας δισκογραφικής εταιρίας Decca. 

Νίκος Μαμαγκάκης (1929-2013)

Πέθανε σήμερα ο μεγάλος συνθέτης Νίκος Μαμαγκάκης μετά από δύσκολη μάχη με τον καρκίνο.

Γεννήθηκε το 1929 στο Ρέθυμνο μέσα σ' ένα περιβάλλον μουσικό, καθώς ο θρυλικός λυράρης Ανδρέας Ροδινός ήταν ξάδερφός του. Και φυσικά επηρεάστηκε βαθύτατα από τους ήχους της πατρίδας του, τους οποίους κουβαλούσε βαθιά μέσα του σ' ολόκληρη τη μετέπειτα μεγάλη του πορεία στη μουσική. Οι μουσικές του σπουδές υπήρξαν μακροχρόνιες, αρχικά στο Ωδείο Αθηνών κι αργότερα στην Ανώτατη Σχολή του Μονάχου, όπου είχε δάσκαλο μεταξύ άλλων και τον Carl Orff. Έτσι ξεκίνησε και η μακρά σχέση του με τη νεότερη γερμανική μουσική σχολή, της οποίας θεωρείται

σημαντικό μέλος με εκλεκτές συνθέσεις στο χώρο της λόγιας μουσικής, στη γραμμή του Νίκου Σκαλκώτα και του Γιάννη Χρήστου, οι οποίοι υπήρξαν και τα πρότυπά του.

Από τα μέσα της δεκαετίας του '60 άρχισε παράλληλα να συνθέτει και έργα έντεχνης λαϊκής μουσικής εμπνευσμένα από την κρητική παράδοση ("Ερωτόκριτος", "Δυο κρητικές σουίτες", "Ερωφίλη"), αλλά και μουσικές για τον ελληνικό κινηματογράφο ("Εκδρομή", "Η αρχόντισσα κι ο αλήτης", "Παρένθεση", "Μια Ιταλίδα απ' την Κυψέλη", "Η νεράιδα και το παλικάρι" κ.ά.). Στη συνέχεια μας έδωσε μια σειρά πολυσήμαντων κύκλων τραγουδιών βασισμένων στη μελοποίηση μεγάλων μας ποιητών, όπως του Νίκου Εγγονόπουλου ("Μπολιβάρ"), του Γιώργου Σεφέρη ("Αγωνιστές της λευτεριάς"), του Κώστα Βάρναλη ("Σκλάβοι πολιορκημένοι"), του Γιάννη Ρίτσου ("11 Λαϊκά τραγούδια του Ρίτσου"), του Παντελή Πρεβελάκη ("Νέος Ερωτόκριτος"), του Γιώργου Ιωάννου ("Κέντρο διερχομένων"), του Νίκου Καζαντζάκη ("Οδύσσεια") και πολλών άλλων. Παράλληλα ασχολήθηκε με τη μουσική για το θέατρο, αρχαίο ("Βάκχες", "Νεφέλες") και νεότερο ("Ο κύκλος με την κιμωλία"), ενώ για πολλά χρόνια συνεργάστηκε με τον σκηνοθέτη Νίκο Περράκη επενδύοντας μουσικά της ταινίες του. Συνεργάστηκε με δημοφιλείς τραγουδιστές (Γιάννης Πουλόπουλος, Γιώργος Ζωγράφος, Αρλέτα, Καίτη Χωματά, Πόπη Αστεριάδη, Τζένη Βάνου, Μαρία Δημητριάδη, Δημήτρης Ψαριανός), ενώ ανέδειξε πολλούς και ο ίδιος (Ελευθερία Αρβανιτάκη, Νένα Βενετσάνου, Σαβίνα Γιαννάτου, Μελίνα Κανά, Σοφία Παπάζογλου).

Ο Νίκος Μαμαγκάκης υπήρξε ένας εντελώς ξεχωριστός συνθέτης με πολύ ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Βαθύτατος γνώστης της μουσικής θεωρίας επιχείρησε να συνθέσει έργα πρωτότυπα πάνω στις στέρεες βάσεις της ελληνικής παράδοσης. Τον χαρακτήριζε μεγάλη συνθετική ευκολία και μπορούσε να δώσει απλές κι εύληπτες μελωδίες, όταν το ήθελε ("Σ' αγαπώ, σ' αγαπώ", "Η αγάπη θέλει δύο", "Σκληρό μου αγόρι" κλπ.), αλλά αυτό συνήθως δεν του ήταν αρκετό και σχεδόν προκλητικά απέναντι στους εύκολους ακροατές υιοθετούσε δύστροπες και τεθλασμένες μελωδικές και ρυθμικές αναπτύξεις καταφεύγοντας συνήθως στην απρόβλεπτη και αντισυμβατική ενορχήστρωση, πράγμα που καθιστούσε τα έργα του πιο "δύσκολα" και φυσικά λιγότερο εμπορικά. Φαίνεται πάντως πως αυτό δεν τον απασχολούσε ιδιαίτερα κι εκείνος, σταθερά πιστός στις αντιλήψεις του, συνέχισε ακούραστος στην ίδια συνθετική αντίληψη μέχρι το τέλος του βίου του. Είχε μάλιστα το κουράγιο να αφιερώσει τα τελευταία του χρόνια - με πολύ κόπο και κόστος - σε μια τιτάνια προσπάθεια να ηχογραφήσει απ' την αρχή ολόκληρο το έργο του με νέες ενορχηστρώσεις και νέες φωνές ιδρύοντας για το λόγο αυτό τη δική του δισκογραφική εταιρία με το όνομα Ιδαία! Ένας χαλκέντερος δημιουργός, ασυμβίβαστος και συνεπής μέχρι το τέλος!

Ταπεινό requiem για έναν αγνό άνθρωπο...

Επαμεινώνδας Κωστούλας  (1933-2013)

Ένας αγνός άνθρωπος του μόχθου και της καθαρής ματιάς.
Δεν είχε ποτέ λογομαχήσει με κανέναν, εκτός ίσως από τον εαυτό του.
Ήταν πάντα αισιόδοξος και με τρόπο μαγικό το μετέδιδε και στους άλλους.
Εργάτης της ζωής από τα πρώτα χρόνια του βίου του ίσαμε τα τελευταία.
Ένας επιδέξιος άνθρωπος που μπορούσε να μαστορέψει
και να σκαρώσει απίθανα πράγματα, χρήσιμα ή διακοσμητικά.
Ο μικρός του κήπος ήταν ένας μικρός παράδεισος.
Δεν πήγε στο σχολείο, αλλά γνώριζε καλά ανάγνωση και γραφή.
Ανάμεσα στα φτωχικά μικροπράγματα που άφησε στο σπιτικό του
ήταν και μια ποιητική συλλογή με σημειώσεις και υπογραμμίσεις!
Είχε πάντα έναν κρυφό καημό να σιγοτρώει τα σωθικά του:
Ότι τα παιδιά του, οι δυο του γιοι, ζούσαν πολύ μακριά του
και δεν μπόρεσε ποτέ να τους χαρεί όσο θα το ήθελε.
Για πρώτη φορά ίσως έμοιαζε το πένθος που συνόδευσε τη φυγή του
τόσο αυθόρμητο κι απροσποίητο.
Ένας τέτοιος άνθρωπος δε γίνεται να σβηστεί απ' τη μνήμη και την καρδιά μου.
Αντίο, αγαπημένε μου πατέρα...

Οι καθηγητές και το δημόσιο συμφέρον

Γράφει ο Χρήστος Ζέρβας 

(Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, 19/5/2013)

c.zervas@eleftherotypia.net

______________

Πριν από τρία χρονιά, στην αρχή της μεγάλης κρίσης και της έναρξης της μνημονιακής λαίλα­πας, ο ελληνικός λαός ήταν εκείνος που συκοφαντήθηκε οτο σύνολό του. Ξένοι παρά­γοντες, διεθνή μέσα ενημέρωσης, κυ­ρίως ευρωπαϊκά και προεχόντως γερ­μανικά, απέδωσαν απαξιωτικούς χα­ρακτηρισμούς στους Ελληνες πολίτες, αποκαλώντας τους τεμπέληδες του Νότου, απατεώνες, διεφθαρμένους. Χωρίς καμία απολύτως εξαίρεση, όλοι μπήκαμε στον ίδιο ντορβά. Ο διασυρμός έπρεπε και ήταν καθολικός.

Στην ίδια θέση βρέθηκαν, άλλωστε, ό­λοι οι λαοί του ευρωπαϊκού Νότου, κα­θώς θεωρήθηκαν εκ προοιμίου «ένο­χοι», με την «τιμωρία» να μοιάζει περί­που ως αναγκαίο κακό, ως θεία δίκη και λύτρωση μαζί. Κάτι ανάλογο έγινε και στη συνέχεια, όταν στο στόχαστρο μπή­καν άλλες, ειδικότερες κατηγορίες πο­λιτών. Οι δημόσιοι υπάλληλοι, για παρά­δειγμα, όχι μόνο στην Ελλάδα, έγιναν α­ντικείμενο έντονης κριτικής. Εγιναν ξαφνικά, εν συνόλω, κοπανατζήδες, ε­πίορκοι, διεφθαρμένοι, «πελάτες» του φαυλοκρατικού κομματικού συστήμα­τος, εχθροί του δημοσίου συμφέροντος.

Η γενίκευση των ευθυνών ήταν και είναι πάντα ο καλύτερος σύμμαχος της εξουσίας. Ιδίως αυτής που παραπαίει και αναζητεί τρόπους επιβίωσης, εξαπα- τώντας τους πάντες ώστε να μείνει αυτή μόνη ανεύθυνη και... ατιμώρητη. 

Κάτι α­νάλογο έγινε και με τους καθηγητές. Η απεργία της ΟΛΜΕ αποτελεί βέβαια πα­ρελθόν. Οι ευθύνες της συνδικαλιστικής ηγεσίας στο χειρισμό της υπόθεσης εί­ναι, αδιαμφισβήτητα, τεράστιες. Ωστόσο η επίθεση που εξαπολύθηκε εναντίον τους ξεπέρασε κάθε όριο. Oi καθηγητές κατηγορήθηκαν για αδιαφορία προς τους μαθητές που δίνουν πανελλαδικές και τους γονείς τους. Λοιδορήθηκαν για ανευθυνότητα απέναντι στις υποχρεώ­σεις που φέρει το λειτούργημα του εκ­παιδευτικού. Τους αποδόθηκαν σχεδόν όλα τα κακά της Παιδείας. Ολόκληρος ο κλάδος, με τόσο σημαντικό ρόλο στη κοινωνία, χαρακτηρίστηκε από τον πρωθυπουργό «συντεχνία», ενώ ση­μαίνοντα στελέχη του απερχόμενου και απαξιωμένου πολιτικού συστήμα­τος τούς αποκάλεσαν περίπου «ε­χθρούς» της κοινωνίας και του «δημο­σίου συμφέροντος». Η ηρεμία των υποψηφίων και των οικογενειών τους στις εξετάσεις αποτε­λεί, ανεξάρτητα από τα παιχνίδια της όποιας εξουσίας, ιδιαίτερα σημαντικό θέμα. Αρκεί όμως η επίκλησή του, για να δικαιολογηθεί η νέα επιχείρηση πο­λιτικής επιστράτευσης; Είναι μάλλον προφανές ότι η έννοια του «δημοσίου συμφέροντος» χρησιμοποιήθηκε και πάλι ως άλλοθι ενεργοποίησης κοινω­νικών αυτοματισμών, ως πρόβα επιβο­λής αυταρχικών λύσεων.

Οι κυβερνήσεις, διαχρονικά, θεω­ρείται ότι υπάρχουν για να υπη­ρετούν το δημόσιο συμφέρον και μόνο. Στην πράξη ωστόσο τα πράγ­ματα είναι λίγο διαφορετικά. Η εκάστοτε εξουσία αξιοποιεί το δημόσιο συμ­φέρον ως εργαλείο επιβολής της πολι­τικής της ηγεμονίας. Το ταυτίζει εντέχνως με τα συμφέροντα της άρχουσας ελίτ, τα οποία αναδεικνύει ως την έκ­φραση της γενικής βούλησης που ει- σήγαγε το αρχικό κοινωνικό συμβό­λαιο. Εδώ αναφύονται σημαντικά ερω­τήματα:

1. Είναι η κυβέρνηση αυθεντικός και μοναδικός κριτής του δημοσίου συμφέροντος, όπως επιδιώκει; Κάτι τέ­τοιο οδηγεί σε πλήρη κυβερνητική αυ­θαιρεσία. Ο δικαστικός έλεγχος των πράξεών της είναι καθυστερημένος και ελλιπής.

2. Μπορεί η έννοια του δημοσίου συμφέροντος να δικαιολογήσει κά­θε κυβερνητική ενέργεια; Αυτό επιθυ­μεί διακαώς η πολιτική τάξη που ασκεί την εξουσία, για να καταργήσει κάθε άλλη διαμεσολάβηση. Αυτοανακηρύσσεται μονομερώς σε καθολικό προστά­τη της κοινωνίας και διεκδικεί να το πράξει, ανέλεγκτα.

3. Ποιος ο ρόλος της συνταγματικής νομιμότητας; Στο όνομα του δημοσί­ου συμφέροντος η κυβέρνηση υποστη­ρίζει ότι επιλέγει πολιτικές που στοχεύ­ουν στο γενικό καλό. Κορυφαίο καλό θε­ωρείται η σωτηρία της χώρας. Ωστόσο υπάρχουν διαφορετικές οπτικές για το τι είναι και πώς αυτό το καλό υπηρετείται καλύτερα. Οταν οι πολιτικές ακυρώνουν στην πράξη συνταγματικές κατακτήσεις που διέπουν τη δημοκρατική αρχή λει­τουργίας του κράτους, υπάρχει πρόβλη­μα. Οι πράξεις νομοθετικού περιεχομέ­νου, η κατάλυση της διάκρισης των ε­ξουσιών, η κυριαρχία της εξωθεσμικής τρόικας πάνω στην εκλεγμένη κυβέρνη­ση, είναι μερικές από τις εκφάνσεις αυ­τού του θεσμικού προβλήματος.

4. Εχει το δημόσιο συμφέρον πολίτι­κο-ιδεολογικά χαρακτηριστικά; Προφανώς. Το κράτος, ενώ υποστηρί­ζει ότι υπηρετεί το δημόσιο συμφέρον, αφήνει μέχρι τώρα στο απυρόβλητο ε­πιφανείς φοροφυγάδες και διεφθαρμέ­νους πολιτικούς. Γιατί επομένως ευνο­ούν το δημόσιο συμφέρον πράξεις που περικόπτουν το κοινωνικό κράτος και υπονομεύουν την ποιότητα της δημό­σιας Παδείας, μέσω συνεχών περικο­πών, τεχνητών συγχωνεύσεων σχολεί­ων και πανεπιστημίων, απαξίωσης των εκπαιδευτικών; Προφανώς γιατί βολεύει τους νομείς της εξουσίας. Νέ­ους και παλαιούς.

Μικρή αναφορά στον Βλαδίμηρο Μαγιακόφσκι

Σαν σήμερα, 14 Απρίλη, πριν από 83 χρόνια έφυγε από τη ζωή ο Βλαδίμηρος Μαγιακόφσκι (1893-1930). Υπήρξε ο μεγαλύτερος σοβιετικός ποιητής και θεατρικός συγγραφέας, εκπρόσωπος του φουτουριστικού ρεύματος στο ξεκίνημα του 20ου αιώνα, θερμός υπερασπιστής των αρχών της Επανάστασης, αλλά κι επικριτικός, όταν διέγνωσε τα συμπτώματα της εκτροπής από τις ορθόδοξες αρχές της. Η θεατρική του σατιρική κωμωδία "Ο Κοριός" γράφτηκε το 1928, στην εποχή της επικράτησης του Στάλιν, και φαίνεται πως λειτούργησε ως έναυσμα για αφύπνιση της λαϊκής συνείδησης με κύριο στόχο την καταγγελία των μικροαστικών καταλοίπων και της σοβιετικής καχυποψίας για την τέχνη. Το έργο πιθανότατα προκάλεσε τη δυσμένεια του ποιητή από το καθεστώς, πράγμα που επιτάχυνε το θάνατό του δυο χρόνια μετά με αυτοπυροβολισμό.
Στα καθ' ημάς ο Μαγιακόφσκι έγινε γνωστός μέσω των έγκυρων μεταφράσεων του Γιάννη Ρίτσου και του Άρη Αλεξάνδρου. Ο Θάνος Μικρούτσικος ήταν ο πρώτος Έλληνας μουσικός που αφιέρωσε ένα έργο του στον μεγάλο σοβιετικό δημιουργό ("Σπουδή σε ποιήματα του Μαγιακόφσκι", 1976). Ο Σπύρος Σαμοΐλης συμπεριέλαβε ένα μελοποιημένο ποίημα του Μαγιακόφσκι στο δίσκο του "Οι γειτονιές του κόσμου" (1977). Στο "Εμπάργκο" (1982) ο Θάνος Μικρούτσικος επιστρέφει στον ποιητή με το ποίημα "Η τέχνη δεν πρέπει...", ενώ το 1985 ο Σταμάτης Κραουνάκης ηχογράφησε την ολοκληρωμένη μουσική του σύνθεση πάνω στο θεατρικό έργο "Κοριός". Τέλος, το 2000 το συγκρότημα Σύννεφα Με Παντελόνια, που πήρε την ονομασία του από ομότιτλο ποίημα του Μαγιακόφσκι, συμπερίελαβε το ποίημα αυτό στο δίσκο του "Τίποτα δεν κρύβεται κάτω απ' τον ήλιο".

Ξύπνα Βασίλη! Στο 2ο Λύκειο Καστοριάς

Την κλασική θεατρική σάτιρα του Δημήτρη Ψαθά (1907-1979) "Ξύπνα Βασίλη", γραμμένη το 1965, παρουσιάζει η θεατρική ομάδα των μαθητών του 2ου Γενικού Λυκείου Καστοριάς το Σάββατο και την Κυριακή, 20 & 21 Απριλίου 2013, στην αίθουσα εκδηλώσεων της ΕΔΗΚΑ στις 8:30 το βράδυ. 

Νωρίτερα μέσα στην εβδομάδα και συγκεκριμένα την Τετάρτη 17 Απριλίου και την Παρασκευή 19 Απριλίου η παράσταση θα παιχτεί για τους μαθητές των σχολείων της πόλης με ώρα έναρξης στις 11:30. Τη γενική επιμέλεια της παράστασης έχουν αναλάβει οι εκπαιδευτικοί του Λυκείου, κυρίες Μάρθα Τσιάτσιου, Βαρβάρα Μπελερή και Αργυρώ Κούμα. 

Επειδή έχουμε προσωπική γνώση όλης της προετοιμασίας που κρατάει ήδη αρκετούς μήνες από τις αρχές της σχολικής χρονιάς, μπορούμε να διαβεβαιώσουμε ότι πρόκειται για μια εξαιρετική δουλειά, όπου το μεράκι και το ταλέντο των μαθητών εγγυώνται ένα απολαυστικό θέαμα, πλημμυρισμένο από ξεκαρδιστικές σκηνές, αλλά και αιχμηρά σχόλια κοινωνικού και πολιτικού προσανατολισμού.

Θυμίζουμε ότι το "Ξύπνα Βασίλη" αποτελεί και μια από τις γνωστότερες κι αγαπημένες ταινίες του παλιού ελληνικού κινηματογράφου γυρισμένη το 1969 για τη Finos Film από τον Γιάννη Δαλιανίδη στα σκοτεινά χρόνια της Επταετίας με πρωταγωνιστές τους Γιώργο Κωνσταντίνου, Αλέκο Αλεξανδράκη, Έλενα Ναθαναήλ, Γιώργο Μιχαλακόπουλο, Τασσώ Καββαδία και Ελένη Ζαφειρίου.

Ο Μάνος Ελευθερίου ...ακυρώνει τον Νίκο Καββαδία!

Βρήκα τυχαία το σχετικό βιντεάκι, το άκουσα με ...ανοιχτό το στόμα, θύμωσα κι εγώ, όπως και πολλοί άλλοι που το άκουσαν μαζί μου, και τελικά μελαγχόλησα με τη θλιβερή ψυχοδιανοητική κατάντια ενός πάλαι ποτέ κραταιού και άξιου στιχουργού και ποιητή. Ο ξεπεσμένος πια άρχοντας της στιχουργικής Μάνος Ελευθερίου πασχίζει με περισσή ζηλοφθονία να ακυρώσει την ποιητική αξία του Νίκου Καββαδία! Με επιχειρήματα που παραπέμπουν σε ...Κατίνες της γειτονιάς! Άραγε αν εφάρμοζε ο ίδιος τα συγκεκριμένα κριτήρια στη δική του ποίηση, αναρωτιέμαι πόσο αλώβητος θα έβγαινε. Πολύ περισσότερο στον ομότεχνό του Νίκο Γκάτσο που είχε και μια ροπή προς τον σουρρεαλισμό! Κακομοίρη Ελευθερίου! Τα στερνά τιμούν τα πρώτα, μεγάλε! Αυτό γιατί το ξεχνάς;

Κραυγή αγωνίας ενός τίμιου δασκάλου!

Αγαπητοί αναγνώστες,
Είμαι δάσκαλος και έχω τη θέση διευθυντή σχολείου. Παράλληλα έχω την τύχη να βρίσκομαι στα θρανία για 40 περίπου χρόνια. Πότε με την ιδιότητα του εκπαιδευτικού, πότε με την ιδιότητα του εκπαιδευόμενου και πότε και με τις δυο παράλληλα.
Έχω διδάξει και διδαχθεί σε όλων των ειδών τα σχολικά κτήρια. Και σε αυτά τα υπέροχα νεοκλασικά που κατασκευάστηκαν ενάμιση αιώνες πριν, και σε κτήρια της δεκαετίας του 60, και σε άλλα της δεκαετίας του 90, που μάλιστα λόγω κακοτεχνιών των εργολάβων δεν κατάφεραν να τα βγάλουν πέρα με το σεισμό, αλλά και στου τελευταίου τύπου εκπαιδευτικά διδακτήρια, τις περίφημες  προκατασκευασμένες, μεταλλικές κατασκευές που ονομάζουμε “προκάτ” και που αποδείχτηκαν ως το πιο «διαδεδομένο», «σύγχρονο», «επίτευγμα» της σημερινής ελληνικής εκπαίδευσης.
Μετά από τόσο χρόνια δάσκαλος η πολιτεία αποφάσισε να με ρωτήσει για το χώρο του διδακτηρίου. Όχι για την παλαιότητά του, όχι για την ακουστική του, όχι για το αν λειτουργεί σωστά η ηλεκτρική εγκατάσταση ή αν έχουν καταφέρει να επιβιώσουν τα σώματα θέρμανσης. Αν βουλώνουν οι απαράδεκτες υδρορροές, αν κλείνουν οι πόρτες, αν διαλύονται τα πόμολα και τα μεταλλικά στόρια (παρεμπιπτόντως δεν έχουν προβλεφθεί κουρτίνες για την καλύτερη ακουστική ή για να αναβαθμιστεί αισθητικά αλλά και παιδαγωγικά ο χώρος) και φυσικά όχι για την υγιεινή του η οποία δεν είναι κατάλληλη ούτε για άλλου είδους θηλαστικά, μια και τα κτήρια δεν ανασαίνουν και δεν μπορούν να καθαριστούν επαρκώς.
Φυσικά δεν ρωτήθηκα ούτε για τον εξωτερικό τους χώρο, ούτε για το που είναι χτισμένα ούτε για το θέμα της λάσπης και του νερού αλλά ούτε και της αποχέτευσης των όμβριων.
Με ρώτησαν όμως για τη χωρητικότητα τους. Προσέξτε με αγαπητοί μου, όχι για τα τετραγωνικά τους, αλλά για το πόσους μαθητές μπορούμε να στοιβάξουμε (συγγνώμη) να τοποθετήσουμε για να διδαχθούν σε αυτές.
Και με ρώτησαν επίσημα, μέσω της βάσης δεδομένων του προγράμματος Survey όπου γίνεται η επίσημη καταγραφή της κατάστασης στην εκπαίδευση σε πανελλήνιο επίπεδο.
Επειδή όμως στις οδηγίες συμπλήρωσης αναφέρεται ότι για κάθε μαθητή προβλέπεται από τον κανονισμό 1,5 τ.μ., θα ήθελα να μοιραστώ κάποιες σκέψεις μου μαζί σας.
Οι αίθουσες προκάτ είναι περίπου 22 τ.μ. Άρα 22:1,5 = 16 μαθητές περίπου. Κάτι που έχουν ήδη συμπληρώσει οι περισσότεροι διευθυντές. Έτσι είμαστε «σύννομοι» και δεν έχουμε ξεφύγει από τον προβλεπόμενο κανονισμό. Μπράβο μας!
 Βέβαια το 1,5 τ.μ. είναι βάσει ερευνών και δεν μπορώ να αμφισβητήσω την αγγλοσαξονική μεθοδικότητα, ακρίβεια και οργάνωση. Διερευνώντας μάλιστα προηγούμενα επιτεύγματα στο λίγο παλαιότερο παρελθόν αυτών των ερευνητών για την κατανομή ατόμων στο χώρο (μπορείτε μάλιστα να το κάνετε κι εσείς διερευνώντας στο διαδίκτυο με λέξεις κλειδιά όπως χωρητικότητα, χώρος ανά άτομο κλπ) βρέθηκα μπροστά και σε άλλους παρόμοιους κανονισμούς κατανομής ατόμων όπως για παράδειγμα στο πώς ήταν σχεδιασμένα τα βρετανικά δουλεμπορικά πλοία  σύμφωνα με τους κανονισμούς.
Βέβαια τα πράγματα στις ελληνικές αίθουσες είναι καλύτερα από ένα δουλεμπορικό σε ό,τι αφορά την κατανομή των μαθητών. Ο χώρος που προβλέπεται ότι αναλογεί σε κάθε μαθητή (1,5 τμ) είναι σαφώς μεγαλύτερος. Δεν φτάνει όμως τις προδιαγραφές που έχουν αποφασίσει βάσει κανονισμού άλλοι πρόγονοι, Βαυαρών αυτή τη φορά, ερευνητών για άλλου είδους άτομα σε στρατόπεδα συγκεντρώσεως στην Πολωνία. Ούτε βέβαια τολμάμε να κάνουμε σύγκριση με την προβλεπόμενη από τους κανονισμούς αναλογία «αμνοεριφίων» ανά τ.μ στους στάβλους της ελληνικής επικράτειας. Καθαρά για λόγους ενημέρωσης να σας πληροφορήσω ότι για κάθε αρσενικό πρόβατο ή γίδι  σε σύγχρονες εγκαταστάσεις προβλέπονται μόνο για την ανάπαυσή του 1,4 – 1,7 τμ. Χωρίς να υπολογίζεται ο χώρος που καταλαμβάνουν οι διάδρομοι οι ταΐστρες κλπ, κάτι που ανεβάζει την αναλογία σε πάνω από 2τ.μ ανά ζώο. Και συγκεκριμένα 661τ.μ. στάβλου : 240 προβατίνες = 2. 75 τμ ανά προβατίνα ή 661τ.μ.: 200  = 3.31 ανά γίδι.
Και φυσικά δε γράφω αυτό το άρθρο για σας βάλω να κάνετε τέτοιου είδους συγκρίσεις. Δεν πιστεύω ότι η «Ελληνική Πολιτεία» βλέπει τις σχολικές αίθουσες ως δουλεμπορικά, στρατόπεδα συγκεντρώσεως ή στάβλους. Απλά κάπου πρέπει να «μαζέψουμε» τους μαθητές και ζητάει από τους διευθυντές των σχολείων την σύμφωνη γνώμη.
Το πρόβλημα είναι ότι η Πολιτεία δεν συνυπολογίζει πως μέσα στην αίθουσα δεν υπάρχουν μόνο μαθητές. Στην κάθε αίθουσα, εκτός από μαθητές, υπάρχουν πρώτ’ απ’ όλα βιβλιοθήκες. Βέβαια είναι φυσικό η πολιτεία να μην το γνωρίζει γιατί, στο δικό μας σχολείο για παράδειγμα, οι βιβλιοθήκες και τα βιβλία είναι κατά κύριο λόγο δωρεά των απλών  γονέων και χωριανών και όχι του κράτους. Αυτό σημαίνει 22 τ.μ εμβαδό – 1.5 τ.μ (για μια τουλάχιστον βιβλιοθήκη) = 20,5 τ.μ. ελεύθερος χώρος.
Απ’ αυτό το χώρο θα πρέπει να αφαιρέσουμε και τον ηλεκτρονικό υπολογιστή που πάλι δεν μας τον έχει προμηθεύσει η πολιτεία και δυστυχώς πρέπει να βρίσκεται πάνω σε γραφείο. Άρα: 20,5 τ.μ – 1 τμ = 19,5 τ.μ.
Φυσικά δεν μπορούμε να συνυπολογίζουμε ξεχωριστό χώρο με μοκέτα που τα παιδιά θα δουλεύουν σε κύκλο ή θα τη χρησιμοποιούν ως γωνιά βιβλίου ή ξεκούρασης. Αυτές είναι «παιδαγωγικές υπερβολές και πολυτέλειες» για το σύγχρονο ελληνικό κράτος. Ούτε φυσικά για χώρο του ψυγείου ολοήμερου σχολείου ή φούρνου μικροκυμάτων. Ας πούμε ότι για ένα σύντομο χρονικό διάστημα 6 χρόνων που τα παιδιά φοιτούν στο δημοτικό σχολείο δε χρειάζονται να φάνε κάτι. Άλλωστε θα προκαλέσουν τη ζήλια των συμμαθητών τους που οι γονείς τους είναι άνεργοι και πραγματικά πεινάνε.
Πάλι όμως κάτι λείπει…Κάτι άλλο πιάνει χώρο στην αίθουσα…! Α, ναι! Μα πώς και της διέφυγε της Πολιτείας;
Σε κάθε αίθουσα υπάρχει και η έρμος ο δάσκαλος ή η δασκάλα που αγνοήσαμε την ύπαρξή τους. Καλό θα ήταν να τον ή την  συνυπολογίσουμε δίνοντάς τους τουλάχιστον 1.5 τ.μ. (όσο χώρο δίνουμε και σε κάθε μαθητή) για να βάλει και την έδρα αλλά και μια καρέκλα.  Άρα 19 τ.μ. – 1,5 = 17,5 τ.μ.. ελεύθερος χώρος. Αν το διαιρέσουμε λοιπόν με το 1,5 αναλογούν 11,66 μαθητές. Ας πούμε 12 για να μη χρειαστεί να «διαμελιστεί» κανένας. Τουλάχιστο με τη δική μου λογική αυτό το νούμερο πρέπει να  γράψουμε στην ηλεκτρονική φόρμα για την μέγιστη χωρητικότητα μαθητών σε αίθουσες προκάτ.
Αγαπητοί αναγνώστες.
Όπως ανέφερα παραπάνω, είμαι δάσκαλος και έχω τη θέση διευθυντή σχολείου. Παράλληλα έχω την τύχη να βρίσκομαι στα θρανία για 40 περίπου χρόνια. Πότε με την ιδιότητα του εκπαιδευτικού, πότε με την ιδιότητα του εκπαιδευόμενου και πότε και με τις δυο παράλληλα.
Δε με διόρισε κανένας, δε με μετέθεσε κανένας αλλά ούτε και με σπούδασε ποτέ, πριν ή μετά το διορισμό μου. Δεν πέρασα ποτέ την πόρτα πολιτικού γραφείου κι αν έχω κάτι που να θυμάμαι από τη δουλειά μου αυτό είναι μόνο μια συνάντηση με μια παλιά μου μαθήτρια που μου είπε ένα απλό: «Ευχαριστώ δάσκαλε» μέσα από την ψυχή της…!
Και σήμερα για πρώτη φορά έχω κλειστεί στο καβούκι μου, χωρίς καμία υποστήριξη από το συνδικαλιστικό μου φορέα. Για πρώτη φορά δεν τολμάω να κάνω απεργία γιατί θα χάσω το σπίτι μου, δεν τολμώ να διαμαρτυρηθώ γιατί θα χάσω τη δουλειά μου, δεν τολμώ να πληρώσω τις φορολογικές μου υποχρεώσεις γιατί θα πεινάσουν τα παιδιά μου.
Πρώτη φορά ντρέπομαι για τον εαυτό μου και γι’ αυτό που η ανοχή μου και, γιατί όχι, οι πολιτικές μου επιλογές έφεραν στον τόπο.
Είμαι, όπως κι εσείς, ένας άνθρωπος που βλέπει να τα χάνει όλα. Το μισθό μου, το αυτοκίνητό μου, την υγειονομική μου περίθαλψη, όλα. Εκτός από δυο πράγματα. Το ένα είναι η παιδεία μου, που τη χρωστάω στους δικούς μου δασκάλους και το άλλο είναι κάποιο ίχνος από την αξιοπρέπειά μου, που απορρέει από το λόγια μου, τα έργα μου και τις παραλείψεις μου. Και με αυτές τις λέξεις θέλω να χτυπήσω δυνατά την καμπάνα στην πολιτεία και να επαναλάβω το να μην ξεχνάει ότι υπάρχει και ο δάσκαλος και η δασκάλα.
Κι αν έγραψα αυτές τις γραμμές είναι για έναν απλό λόγο. Για να μπω αύριο στην τάξη και να διδάξω στους μαθητές μου πόσα άτομα πρέπει να χωράει η κάθε αίθουσα και να μπορέσω, χωρίς πια να ντρέπομαι, να τους κοιτάξω για μια ακόμα φορά στα μάτια. 

Τόκας Δημήτριος, δάσκαλος