Τίμος Αρβανιτάκης, Δεκάλογος (1982)

ΔΕΚΑΛΟΓΟΣ

Μουσική: Τίμος Αρβανιτάκης

LP | MUSIC BOX | 1982 | mp3 @320 | Πλήρη Εξώφυλλα

Ιδού ένας ακόμη σπανιότατος δίσκος που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί δίσκος-αίνιγμα. Ο συνθέτης του ονομάζεται Τίμος Αρβανιτάκης και σήμερα διευθύνει τη Μουσική Σχολή Ζακύνθου. Ο δίσκος "Δεκάλογος" είναι η μοναδική του δισκογραφική κατάθεση. Ταυτόχρονα πρόκειται για μια δουλειά παντελώς άγνωστη στον πολύ κόσμο, παρόλο που περιέχει αξιόλογα τραγούδια. Μάλιστα ο δίσκος έχει και το ειδικό ενδιαφέρον ότι περιλαμβάνει κατά το μεγαλύτερο μέρος του μελοποιημένα ποιήματα τριών σημαντικών μας ποιητών: Του Κώστα Βάρναλη, του Γιώργου Σεφέρη και του Οδυσσέα Ελύτη.
Συγκεριμένα, περιλαμβάνονται τα ποιήματα: "Χρυσή πατρίδα" και "Ψυχοδύναμη" του Βάρναλη, "Ανάμεσα στα κόκκαλα εδώ" και "Το φύλλο της λεύκας" του Σεφέρη, "Που 'ναι το παλικάρι" και "Κείνοι που πράξαν το κακό" του Ελύτη. Πολύ ενδιαφέρουσες μελοποιήσεις στο μουσικό ύφος της σχολής Θεοδωράκη - Λεοντή, θα έλεγα. Η "Χρυσή πατρίδα" είναι ίσως η ωραιότερη από τις τέσσερις συνολικά μελοποιήσεις που έχουν γίνει για το συγκεκριμένο ποίημα. Επίσης το "Φύλλο της λεύκας" είναι ένα πολύ όμορφο τραγούδι, το καλύτερο του δίσκου, νομίζω.
Τα υπόλοιπα τέσσερα τραγούδια έχουν στίχους των Θ. Αρβανιτάκη, Ν. Γογγάκη, Δ. Τσεκούρα και Ν. Μπαζιάνα. Οι ερμηνευτές του δίσκου, ο Στέλιος Παναγιωτίδης και η Ρένα Κυριαζή, είναι δύο άγνωστοι επίσης τραγουδιστές που διαθέτουν ωραίες και εκφραστικότατες φωνές, αν και αυτό δε στάθηκε αρκετό, για να μπορέσουν να έχουν μια μεγαλύτερη παρουσία στα δισκογραφικά μας πράγματα. Η Ρένα Κυριαζή ερμηνεύει τα δύο πιο όμορφα τραγούδια του δίσκου ("Κύμα κύμα", "Το φύλλο της λεύκας"), ενώ από τα τραγούδια που ερμηνεύει ο Στέλιος Παναγιωτίδης ξεχωρίζω περισσότερο το "Αγνάντεμα".
Στο μπουζούκι είναι ο Χ. Ψαρρός, ο Φ. Τσεμπερούλης στα πνευστά (φλάουτο, κλαρίνο, φλογέρα), ο Τ. Διακογιώργης στο σαντούρι, ο Τ. Αρβανιτάκης στο βιολί, ο Ν. Τουλιάτος στα ντραμς.

Ο ΔΙΣΚΟΣ

Λουκιανός Κηλαηδόνης, Media Luz (1976)

ΛΟΥΚΙΑΝΟΣ ΚΗΛΑΗΔΟΝΗΣ  

Media Luz

CD | EMI Columbia | 1976

______________

Ένας εντελώς προσωπικός και ιδιαίτερος δίσκος του Λουκιανού Κηλαηδόνη είναι η "Media Luz". Δίσκος πρωτότυπος για τα ελληνικά δεδομένα, εξομολογητικός και μαζί αποκαλυπτικός για τα γούστα και τις αισθητικές καταβολές του συνθέτη.
Θα μπορούσαμε να θεωρήσουμε αυτό το δίσκο ως ένα soundtrack κάποιας φανταστικής ταινίας τύπου film noir, του είδους που γνώρισε μεγάλη άνθιση στη δεκαετία του '40 στο Χόλιγουντ και ανέδειξε μεγάλα ονόματα μυθικών πλέον διαστάσεων με προεξάρχουσα, απόλυτα cult μορφή, αυτή του Humphrey Bogart. Και δίπλα του τον James Cagney και τον Edward G. Robinson. Η χαμηλός φωτισμός, το μυστήριο, ο φόνος, ο αμοραλισμός του κεντρικού ήρωα συνθέτουν το σκηνικό ενός τυπικού film noir. 

Θα μπορούσε η "Media Luz" άνετα να είναι το soundtrack αυτής της ταινίας: Ένας μυστηριώδης φόνος, ένας ντετέκτιβ που αναλαμβάνει την υπόθεση, ένα συνδικάτο του εγκλήματος που εμπλέκεται στην υπόθεση, κυνηγητό, περίεργα τηλεφωνήματα, μια μοιραία γυναίκα, η θανάσιμη καταδίωξη, ο τελικός θρίαμβος του κεντρικού ήρωα. Ένα τέτοιο σενάριο εικονογραφεί μουσικά ο Λουκιανός Κηλαηδόνης. Και καταλήγει με το "Προσκλητήριο", ένα τραγούδι που συντίθεται από μια εντυπωσιακή απαρίθμηση όλων των ονομάτων της noir κινηματογραφίας, ηθοποιοί, σκηνοθέτες, μουσικοί, σε μια απίθανη παρέλαση. Ταυτόχρονα η μουσική περιγράφει και το αγαπημένο στον συνθέτη σκηνικό του θερινού σινεμά. Αυτή τη μαγική ατμόσφαιρα που έχει άλλωστε τραγουδήσει κι άλλες φορές. Στη μέση της ταινίας γίνεται και το απαραίτητο διάλειμμα, ενώ πριν αρχίσει το δεύτερο μέρος, η αδημονία των θεατών παρατείνεται με την προβολή σκηνών "Προσεχώς".

Μάνος Λοΐζος, Ο Σταθμός (1968)

Ο ΣΤΑΘΜΟΣ
Μουσική: Μάνος Λοΐζος
Στίχοι: Λευτέρης Παπαδόπουλος
Ερμηνεία: Γιάννης Καλατζής, Γιώργος Νταλάρας, Λίτσα Διαμάντη, Δημήτρης Ευσταθίου

CD | MINOS-EMI | 1968 | REMASTER 2002
_______________

Έτος 1968. Το χουντικό καθεστώς έχει ήδη εδραιώσει την παρουσία του κι έχει υποτάξει στους ασφυκτικούς κανόνες της λογοκρισίας κάθε μορφής καλλιτεχνική έκφραση. Τη χρονιά εκείνη ξεκινάει επίσημα τη λειτουργία της η δισκογραφική εταιρία MINOS συγκεντρώνοντας στους κόλπους της τις νέες δυνάμεις του χώρου. Ένας απ' αυτούς και ο Μάνος Λοΐζος. Αν και είχε δώσει τα πρώτα δείγματα της δουλειάς του κάμποσα χρόνια νωρίτερα, μέχρι εκείνη τη στιγμή είχε περιοριστεί σε λιγοστά σκόρπια τραγούδια με τον Γιάννη Πουλόπουλο, τη Σούλα Μπιρμπίλη και την Αλέκα Μαβίλη. Μπαίνοντας στη νεοσύστατη εταιρία ανέλαβε να ηχογραφήσει τον πρώτο μεγάλο δίσκο της, ο οποίος και κυκλοφόρησε τελικά τον Δεκέμβριο της ίδιας χρονιάς.
Ο δίσκος βαφτίστηκε με τον συμβολικό τίτλο "Ο Σταθμός". Τους στίχους υπέγραψε ο στενός φίλος του συνθέτη και ήδη καταξιωμένος στιχουργός Λευτέρης Παπαδόπουλος. Η διάθεση για στιγματισμό του καθεστώτος ήταν έντονη, αλλά αυτό δεν μπορούσε παρά να γίνει πλάγια και υπαινικτικά. Και πράγματι, αρκετοί στίχοι λειτουργούν προς αυτήν την κατεύθυνση, αν και η λογοκρισία έβαλε τελικά το χεράκι της παραμορφώνοντας κάποια τραγούδια, όπως το "Πίσω απ' την πόρτα". Πάντως το γενικότερο κλίμα του δίσκου αποπνέει μια χαρούμενη και αισιόδοξη διάθεση, πράγμα που οφείλεται κυρίως στο εισαγωγικό τραγούδι, το περίφημο "Δελφίνι δελφινάκι", που έγινε τεράστια επιτυχία και λειτούργησε ως το εφαλτήριο για την ευρεία απήχηση ολόκληρου του δίσκου στο κοινό της εποχής.
Σε επίπεδο φόρμας, θα λέγαμε ότι πρόκειται για έναν τυπικό κύκλο τραγουδιών που παρέπεμπε στο είδος και το ύφος που είχε εισαγάγει λίγα χρόνια νωρίτερα ο Μίκης Θεοδωράκης και αξιοποίησε ιδιαίτερα ο Σταύρος Ξαρχάκος. Από τα 12 κομμάτια του δίσκου τα πέντε είναι οργανικά, κάποια με πρωτότυπες μελωδίες ("Ο σταθμός")* και κάποια ως ορχηστρικές μεταμορφώσεις των κύριων θεμάτων των τραγουδιών. Τα περισσότερα απ' αυτά τα τραγούδια είχαν ήδη ακουστεί σε πρωτόλειες μορφές με διάφορες αφορμές τα προηγούμενα χρόνια, για να πάρουν εδώ την τελική και ολοκληρωμένη τους μορφή. Την ερμηνεία τους ανέλαβαν δύο καινούργια ονόματα που ανέδειξε η νέα εταιρία, τα οποία στα επόμενα χρόνια θα γίνουν πρώτα ονόματα του χώρου: ο Γιάννης Καλατζής (που είχε ήδη εμφανιστεί με έναν προσωπικό δίσκο) και ο Γιώργος Νταλάρας. Μαζί τους η παλιότερη Λίτσα Διαμάντη (ερμηνεύει το υπέροχο "Όποιος δει το παλικάρι" σε στίχους του συνθέτη) και ο λαϊκός τραγουδιστής Δημήτρης Ευσταθίου στο βαρύ χασάπικο "Η δουλειά κάνει τους άντρες", που είχε πρωτοπεί ένα χρόνο νωρίτερα η Ελένη Ροδά.

___________

* Στην πραγματικότητα κι αυτή η μελωδία προέκυψε από τραγούδι που είχε ηχογραφηθεί ένα χρόνο νωρίτερα με τίτλο "Πού να σε βρω" και ερμηνεύτρια τη Μαρινέλλα, αλλά δεν κυκλοφόρησε τελικά ποτέ λόγω της λογοκρισίας...

Δήμος Μούτσης, Τετραλογία (1975) Παρουσίαση

Ο Δήμος Μούτσης είναι ένας συνθέτης που ποτέ δεν επαναπαύτηκε στα κεκτημένα (τόσο σημαντικά άλλωστε) και πάντα αναζητούσε το καινούργιο στη μουσική του έκφραση. Έχοντας εδραιώσει μία πολύ υπολογίσιμη παρουσία στα χρόνια του '60 με τα πανέμορφα λαϊκά τραγούδια του μπήκε στη δεκαετία του '70 με την πρώτη του "ανταρσία" που εκφράστηκε με τον πρωτοποριακό τότε δίσκο "Άγιος Φεβρουάριος". Λίγο μετά τη μεταπολίτευση και αγνοώντας επιδεικτικά το κυρίαρχο μουσικό κλίμα του καιρού επιχείρησε μια δεύτερη "επανάσταση" ηχογραφώντας το 1975 το δίσκο "Τετραλογία". Αργότερα, στις αρχές του '80, προχώρησε ακόμη περισσότερο με το "Φράγμα", ενώ στα μέσα της δεκαετίας του '90 αποφάσισε να γυρίσει οριστικά την πλάτη του σε όλο το δισκογραφικό κατεστημένο προτιμώντας τη σιωπή από μια παρουσία συμβατική και συμβιβασμένη. Και, παρόλο που προσωπικά πολύ θα ήθελα να παρέμενε ενεργός, επικροτώ με πολλά θαυμαστικά την ακεραιότητα της στάσης του.
Πάμε λοιπόν στην "Τετραλογία". Ένα κορυφαίο έργο της ελληνικής δισκογραφίας, που τάραξε να νερά όταν κυκλοφόρησε υποδεικνύοντας ταυτόχρονα έναν πολύ πειστικό τρόπο για τη μουσική προσέγγιση του ποιητικού λόγου, ιδιαίτερα μάλιστα του ελεύθερου στίχου της νεωτερικής μας ποίησης. Ο τίτλος δηλώνει την παρουσία τεσσάρων ποιητών στο μελοποιημένο υλικό του δίσκου: Του Κωνσταντίνου Καβάφη (1863-1933), του Κώστα Καρυωτάκη (1896-1928), του Γιώργου Σεφέρη (1900-1971) και του Γιάννη Ρίτσου (1909-1990). Ο Καβάφης και ο Σεφέρης συμμετέχουν με τρία ποιήματα ο καθένας, ο Καρυωτάκης με δύο και ο Ρίτσος με ένα. Στο σύνολο εννιά μελοποιημένα ποιήματα και μια σύντομη οργανική εισαγωγή.
Δεν είναι εύκολα τα τραγούδια αυτού του δίσκου. Με την εξαίρεση τεσσάρων απ' αυτά ("Κι αν ο αγέρας φυσά", "Πες της το μ' ένα γιουκαλίλι", "Θάλασσα του πρωιού", "Θρήνος για τον Άδωνη"), τα οποία είναι "κανονικά" (και πανέμορφα) τραγούδια, τα υπόλοιπα έχουν χαρακτήρα εντελώς αντισυμβατικό, με περίπλοκη μελωδική ανάπτυξη και αντίστοιχα περίτεχνη αλλά απολύτως λειτουργική και ατμοσφαιρική ενορχήστρωση. Ο Μούτσης δε δίστασε να διακινδυνεύσει τη χρήση ηλεκτρονικών μουσικών μέσων, για να αποδώσει τα καινούργια ηχοχρώματα που είχε συλλάβει. Ιδού πώς περιγράφει ο ίδιος τη διαδικασία ηχογράφησης του δίσκου:
Από πλευράς παραγωγής, τα πράγματα είναι εξαιρετικά άνετα. Πολύ ακριβή παραγωγή. Φαίνεται, άλλωστε, και στην πρώτη έκδοση του δίσκου με μια αφίσα μέσα, με ανάγλυφο εξώφυλλο. Αλλά πριν φτάσουμε εκεί, εμφανίζεται το πιο σημαντικό, ίσως, δίλημμα, που αφορά την τελική μορφή του έργου... Καλές οι μελωδίες, αλλά τι να κάνω τώρα; Να βάλω πάλι δυο μπουζούκια, μια κιθάρα και το ποίημα από πάνω και να κάνω ένα δίσκο όπως ήτανε οι παλιοί; Πάνω σ' αυτό, τράβηξα μεγάλο λούκι... Με παίδεψε ένα με ενάμισι χρόνο, ως ότου αποφασίσω τι θα κάνω τελικά. Σ' αυτή τη φάση, βρεθήκαμε με τον Γιάννη Κιουρτσόγλου, ο οποίος, μαζί με τον Λουκιανό Κηλαηδόνη, είχανε πάρει ένα από τα πρώτα συνθεσάιζερ που είχαν έρθει στην Ελλάδα και δεν είχαν προκάτ ήχους, ένα «Μούγκ»... Και είπα; «θα το κάνω έτσι».» Έκανα μια μυστήρια ενορχήστρωση με έγχορδα, με πνευστά, με ήχους καθαρά ηλεκτρονικούς και όχι μιμητικούς κάποιων οργάνων... Ουσιαστικά, μετά τον ΑΓΙΟ ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟ, πίστευα πως, ό,τι είχε να δώσει το λαϊκό τραγούδι, το είχε δώσει. Ό,τι και να έκανα μετά, θα ήταν επανάληψη. Δοκίμασα λοιπόν μπας και η λύση ήταν η μεγάλη ορχήστρα και μέσα σ' αυτήν έβαλα και τα ηλεκτρονικά. Σκόπιμα. Μήπως είναι αυτό που θα μας βγάλει από την επανάληψη... Μήπως και δεν είναι το ύφος των τραγουδιών, αλλά ο τρόπος που θα τα ντύσουμε. Κι έτσι έκανα αυτό το ...απονενοημένο -ηχητικά- διάβημα. Αλλιώς, πολλά από τα τραγούδια που υπάρχουν εκεί, θα μπορούσαν να λεχθούν και με μια κιθάρα...
Παρά τις αμφιβολίες του συνθέτη, το αποτέλεσμα τον δικαίωσε πανηγυρικά. Η "Τετραλογία" είναι ένα έργο με την πλήρη σημασία του όρου, συμπαγές και ολοκληρωμένο, και μία πρωτοποριακή μουσική πρόταση, που δεν είχε πάντως κάποια σοβαρή συνέχεια ούτε από τον ίδιο, ούτε από τους ομολόγους του στο μουσικό περιβάλλον.
Άξιοι ερμηνευτές του δίσκου στάθηκαν ο Μανώλης Μητσιάς, ο Χρήστος Λεττονός και η μόλις 18χρονη Άλκηστις Πρωτοψάλτη σε πρώτη δισκογραφική εμφάνιση.