Λίνου Κόκοτου: Το όνειρο του Τζιτζιρή (1977)

Αυτός είναι ένας σπανιότατος δίσκος του Λίνου Κόκοτου που κυκλοφόρησε το 1977 στις 33 στροφές, αλλά γρήγορα ξεχάστηκε και δυστυχώς παραμένει εδώ και δεκαετίες εκτός αγοράς. 
Πρόκειται για έναν παιδικό δίσκο που περιλαμβάνει αφηγηματικά και μουσικά μέρη, όπως ακούστηκαν στην ομώνυμη θεατρική παράσταση του Θεάτρου Τέχνης που έγραψε ο Γιώργο Αρμένης. Η παράσταση παίχτηκε κατά την περίοδο 1976-77 και τη σκηνοθέτησε ο Γιώργος Λαζάνης.
Το έργο είναι ένα παιδικό παραμύθι με αρχετυπικά χαρακτηριστικά: Πρόκειται για την προαιώνια παρόρμηση της αναζήτησης και της αντιμετώπισης ισχυρότερων αντίξοοων δυνάμεων, μέχρι την επίτευξη ενός υψηλού σκοπού. Εύκολα ανιχνεύονται αναφορές στην Οδύσσεια και στον Δον Κιχώτη, αλλά και σε πολλά λαϊκά παραμύθια και στο δημοτικό τραγούδι. 

Ο Τζιτζιρής είναι ένα κοκοράκι που βλέπει στο όνειρό του ότι φεύγει απ' το χωριό του και πάει στην πόλη, για να γίνει βασιλιάς. Όταν ξυπνάει, αποφασίζει να κάνει το όνειρό του αληθινό. Μετά από μια σειρά περιπετειών τα καταφέρνει και, παρόλο που η κατάσταση που βρίσκει στην πόλη είναι απογοητευτική, αποφασίζει να επιμείνει και να αντιμετωπίσει δυναμικά κάθε δυσκολία στη νέα του ζωή.
Ο Λίνος Κόκοτος έγραψε μια σειρά μουσικών θεμάτων πάνω στους στίχους του Γιώργου Αρμένη, τα οποία ερμηνεύει παιδική χορωδία, ενώ στο σόλο μέρος ακούγεται η Μίτσα Ρούτη. Τα τραγούδια είναι χαρούμενα κι ευφάνταστα δείχνοντας μια ιδιαίτερα αξιόλογη αλλά ατυχώς αναξιοποίητη πλευρά του ταλέντου που αναμφίβολα διαθέτει ο εκλεκτός συνθέτης. Στο φινάλε ακούγεται ένα παλαιότερο μουσικό θέμα που πρώτη φορά είχε ακουστεί στην ταινία "Βαβυλωνία" αλλά και στον κύκλο τραγουδιών "Ο κήπος" (1971). Το χαριτωμένο εξώφυλλο σχεδίασε ο Γιώργος Αρμένης.

Ο Θάνος Κωτσόπουλος στον "Πέτρο & το Λύκο" του Prokofiev (1966)

Ο μεγάλος Ρώσος συνθέτης Sergei Prokofiev (1891-1953), που δημιούργησε το κύριο μέρος του έργου κατά τη σοβιετική περίοδο, συνέθεσε το μουσικό παραμύθι Ο Πέτρος και ο Λύκος το 1936 πάνω σε δικό του κείμενο και το διηύθυνε ο ίδιος στην αίθουσα της ιστορικής Φιλαρμονικής της Μόσχας. Το έργο γνώρισε αμέσως τεράστια επιτυχία και σύντομα κατέκτησε το παγκόσμιο κοινό, για να γίνει ένα από τα πιο αγαπημένα συμφωνικά έργα για παιδιά, μαζί με το Καρναβάλι των Ζώων του Camille Saint-Saens και τον Οδηγό Ορχήστρας για Νέους του Benjamin Britten.
Κεντρικό πρόσωπο της ιστορίας είναι ο μικρός Πέτρος, που ζει με τον παππού του στην άκρη του δάσους παρέα μ' ένα σπουργίτι, μια πάπια και μια γάτα. Ξαφνικά εμφανίζεται ένας κακός λύκος που καταπίνει ζωντανή την πάπια. Τότε ο Πέτρος αποφασίζει να δράσει και καταφέρνει στο τέλος να οδηγήσει το λύκο με τη βοήθεια κάποιων κυνηγών στα χέρια των ανθρώπων του ζωολογικού κήπου της κοντινής πόλης.
Το πρωτότυπο εύρημα του συνθέτη είναι ότι όλοι οι ήρωες του παραμυθιού (άνθρωποι και ζώα) ερμηνεύονται από μουσικά όργανα: Ο Πέτρος από τα έγχορδα, ο παππούς από το φαγκότο, οι κυνηγοί από τα κρουστά, το σπουργίτι από το φλάουτο, η γάτα από το κλαρινέτο, η πάπια από το όμποε και ο λύκος από τα κόρνα. Έτσι ο συνθέτης καταφέρνει με τρόπο άμεσα καταληπτό και ταυτόχρονα συναρπαστικά ποιητικό να δώσει στους μικρούς (αλλά και στους μεγάλους) ακροατές του έργου του μία απολύτως σαφή εικόνα της δομής και της λειτουργίας της συμφωνικής ορχήστρας, μιας από τις μεγαλύτερες κατακτήσεις του ανθρώπινου πολιτισμού.
Το έργο έχει γνωρίσει κατά καιρούς πολυάριθμες ερμηνείες και ηχογραφήσεις με τις διασημότερες ορχήστρες και τους γνωστότερους αρχιμουσικούς του κόσμου. Αρκετές απ' αυτές έχουν εμφανιστεί και στην ελληνική δισκογραφία. Οι πιο γνωστές είναι αυτή με την Καμεράτα και αφηγητή τον Δημήτρη Χορν, καθώς και μία νεότερη με αφηγητή τον Πέτρο Φιλιππίδη.
Στο δίσκο που σας παρουσιάζω έχουμε μία ιστορική ηχογράφηση της ελληνικής εκδοχής του έργου που εκδόθηκε από τη Lyra αρχικά το 1966 κι επανεκδόθηκε το 1975. Αφηγητής είναι ο Θάνος Κωτσόπουλος (1911-1994), ο μεγάλος ηθοποιός και σκηνοθέτης του Εθνικού μας Θεάτρου. Η αφήγησή του είναι ιδιαίτερα εκφραστική και συναρπαστική. Το μουσικό μέρος είναι παρμένο από ξένη ηχογράφηση και μάλιστα από ρωσική ορχήστρα, για να είναι πιο κοντά στο πνεύμα του συνθέτη. Ο κορυφαίος σοβιετικός αρχιμουσικός Gennady Rozhdestvensky διευθύνει την Κρατική Συμφωνική Ορχήστρα της Σοβιετικής Ένωσης.

Ο Νίκος Μαμαγκάκης μελοποιεί την "Οδύσσεια" του Καζαντζάκη (1984)

Σας παρουσιάζω έναν δυσεύρετο δίσκο του Νίκου Μαμαγκάκη με τον μεγαλοπρεπή τίτλο "Οδύσσεια" και με δευκρινιστικό υπότιτλο "Πολύτεχνο έργο για ορχήστρα, χορωδία, μπαλέτο και σολίστ". Το έργο περιλαμβάνει εκτενή μελοποιημένα αποσπάσματα από το ομώνυμο επικό έργο του Νίκου Καζαντζάκη (1883-1957). Το rip έγινε από παλιό διπλό δίσκο βινυλίου και η συνολική του διάρκεια φτάνει τα 79'27'' (χωράει δηλαδή σε ένα cd).

Γράφει ο συνθέτης:
Στο δίσκο αυτό παρουσιάζεται η "Οδύσσεια" του Νίκου Καζαντζάκη ολοκληρωμένη, εκτός από ορισμένα μέρη που εξυπηρετούσαν καθαρά σκηνικές ανάγκες. Το έργο σχεδιάστηκε και γράφτηκε σε διάστημα μιας δεκαετίας και παρουσιάστηκε στις 5 Αυγούστου 1984 στο Ηράκλειο Κρήτης (παραγγελία του Δήμου) και στις 7 Αυγούστου στο Ηρώδειο. Εκτός από τα πολλά προβλήματα στη σύνθεση, αντιμετώπισα φοβερές δυσκολίες κατά το ανέβασμα. Ελλείψει κάποιου φορέα, κοντά στ' άλλα, ανέλαβα όλες τις οικονομικοτεχνικές διαδικασίες, πράγμα που αποτέλεσε μια από τις πικρότερες εμπειρίες της ζωής μου. Πιστεύω ότι το ανέβασμα ενός τέτοιου έργου μπορεί να γίνει μόνο από κρατικό πολιτιστικό τομέα.
Η "Οδύσσεια" είναι ένα πολύτεχνο έργο (multi media) και κατά την εκτίμησή μου αποτελεί μια νεομουσική, πέρα από τάσεις, τεχνοτροπίες, ψευτοεπιστημοσύνες και "-ισμούς". Είναι μουσική διεξοδικά συνθεμένη εξαρχής και κυριολεκτικά εμπνευσμένη από το μεγάλο κείμενο του Νίκου Καζαντζάκη. Είναι δομημένη με πολύ μικρές φόρμες. Η φροντίδα για τη σύνδεση των μερών αυτών μεταξύ τους έχει γίνει σχεδόν αυτοσκοπός και είναι, κατά τη γνώμη μου, το πιο ενδιαφέρον μέρος του έργου. Αν θέλουμε να απλουστεύσουμε τη φόρμα του, βλέπουμε ότι το έργο αποτελείται από τραγουδημένο λόγο, χορό και λόγο με όλες τις δυνατές εκφορές σε ισόχρονες διάρκειες, Κατά τη γνώμη μου η "Οδύσσεια" είναι ένα μουσικό έπος. Προτίμησα να συνεργαστώ με το Δισκογραφικό Συνεταιρισμό των Νέων Καλλιτεχνών για την παρουσίαση και διανομή του δίσκου, επειδή πιστεύω ότι ένας τέτοιος φορέας πρέπει να υπάρξει και να ενισχυθεί για την ηχογράφηση έργων μη εμπορικών, μια και στις υπάρχουσες δισκογραφικές εταιρείες τα κουκιά είναι πια μετρημένα. Ακόμα ήθελα να ευχαριστήσω από καρδιάς τον ποιητή Κίμωνα Φράιερ που μας επέτρεψε να χρησιμοποιήσουμε την καταπληκτική του μετάφραση στα αγγλικά, "The Odyssey...", Amodean Sekyel, New York... Simon & Shuster, 1958
Νίκος Μαμαγκάκης

Ο Νίκος Καζαντζάκης ξεκίνησε τη σύνθεση αυτού του τεράστιου επικού ποιήματος (η έκτασή του φτάνει τους 33.333 στίχους) στα τέλη του 1924 στο Ηράκλειο, όπου συνέθεσε την α' γραφή του. Η β' γραφή του έργου διαμορφώθηκε στα 1930 στο εξωτερικό, σε μια εποχή που ο συγγραφέας έκανε αλλεπάλληλα ταξίδια.
Η νέα Οδύσσεια αρχίζει από εκεί που τελειώνει το ομηρικό έπος. Ο νέος Οδυσσέας είναι ένας αντάρτης, που μετά το φόνο των μνηστήρων και την αποκατάσταση της εξουσίας του νιώθει να πνίγεται στο στενό πλαίσιο της πατρίδας του. Παίρνει λοιπόν μερικούς συντρόφους και σαλπάρει για το στερνό του ταξίδι. Προσαράζει στο επίνειο της Σπάρτης, αρπάζει την Ωραία Ελένη και βάζει πλώρη για την Κρήτη! Ακολουθεί μακελειό στο παλάτι του Ιδομενέα, η Ελένη το σκάει μ' έναν βάρβαρο κι ο Οδυσσέας κάνει πανιά για την Αίγυπτο, όπου προκαλεί γενικό ξεσηκωμό στους πληθυσμούς του Νείλου. Καταλήγει στις πηγές του ποταμού, όπου χτίζει τη δική του πολιτεία και γίνεται νομοθέτης του παρθένου αυτού κόσμου. Ένας μεγάλος σεισμός καταστρέφει την πολιτεία του κι ο Οδυσσέας ξεκινά για πιο νότια. Εκεί συναντά μέσα από απίθανους αναχρονισμούς τον Άμλετ, τον Δον Κιχώτη, τον Φάουστ, τον Όμηρο, τον Βούδα, το Χριστό και τον Λένιν. Φτάνει στο τελευταίο άκρο της Αφρικής κι από εκεί σαλπάρει για το άγνωστο, όπου έρχεται αντιμέτωπος με τον Χάροντα, με τον οποίο είναι ολόιδιος, και μαζί συνεχίζουν το ταξίδι. Λίγο μετά τον βρίσκει ο θάνατος όταν έχει φτάσει πια στο Νότιο Πόλο. Με συγκίνηση αποχαιρετά όσους γνώρισε και αγάπησε δίνοντας με ατρόμητη φωνή το σύνθημα του τελικού μισεμού: "Όρτσα παιδιά, και πρύμο φύσηξε του Χάρου το αγεράκι"...
Λίγα χρόνια αργότερα ο ποιητής επιχειρεί και γ' γραφή του έργου, ενώ στα κατοπινά χρόνια επανέρχεται συνεχώς με νέες γραφές, για να ολοκληρώσει οριστικά το έργο στα 1937 με επτά συνολικά τροποποιήσεις!

Στην εκτέλεση του έργου συμμετέχουν Μέλη της Συμφωνικής Ορχήστρας της Ραδιοφωνίας της Βουδαπέστης και η Χορωδία Kodaly.
Τραγουδούν: Νένα Βενετσάνου, Κάτια Γέρου, Σπύρος Σακκάς, Λάκης Χαλκιάς και Νίκος Μαμαγκάκης.
Συμμετέχουν επίσης οι μουσικοί: Έλενα Παπανδρέου (κιθάρα), Βίκυ Στυλιανού (πιάνο και διασκαλία τραγουδιών), Γιάννης Εκμετζόγλου (ηλεκτρική κιθάρα), Γιώργος Μαγκλάρας (βιολί) και Στάθης Κιόσογλου (κλαρίνο).
Την ορχήστρα και χορωδία διευθύνουν ο Janos Sandor και ο Νίκος Μαμαγκάκης.
Η ηχοληψία έγινε από τον Χρήστο Μανωλίτση.
Το εξώφυλλο σχεδίασε ο Γιώργος Σταθόπουλος.

Γεράσιμος Πυλαρινός: Ωδή στον Μαρίνο Αντύπα (1984)

Ο Γεράσιμος Πυλαρινός γεννήθηκε στο Ληξούρι της Κεφαλονιάς το 1949. Σπούδασε κιθάρα και θεωρητικά στο Ελληνικό Ωδείο με τον Γεράσιμο Μηλιαρέση, ενώ παρακολούθησε σεμινάρια ερμηνείας σύγχρονης μουσικής με τον Siegfried Behrend και σύνθεσης με τον Gunther Becker. Εμφανίστηκε σε ατομικά ρεσιτάλ και μουσική δωματίου σε διάφορα φεστιβάλ και άλλες εκδηλώσεις, καθώς και σε ραδιοφωνικά και τηλεοπτικά προγράμματα. Διετέλεσε καθηγητής του Ελληνικού Ωδείου για πολλά χρόνια, καθώς και παραγωγός ραδιοφωνικών εκπομπών, όπως διευθυντής προγράμματος του ραδιοσταθμού της Εκκλησίας της Ελλάδος. Έχει γράψει έργα συμφωνικά, ένα κοντσέρτο για βιολί ("Επιτάφιος θρήνος"), έργα για μικρά σύνολα, τρίο για φλάουτο, βιόλα και κιθάρα, παρτίτες για βιολί και πιάνο, καθώς και έργα για σόλο όργανα. Συνθέσεις του έχουν παρουσιαστεί σε συναυλίες και ραδιοτηλεοπτικά προγράμματα στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Το 1993 ίδρυσε τη χορωδία «Μελίτη», ενώ τώρα διευθύνει τη χορωδία της αδελφότητας Κεφαλλήνων & Ιθακησίων Πειραιά. Αρκετά έργα του έχουν ηχογραφηθεί και κυκλοφορούν σε δίσκους ή έχουν εκδοθεί σε παρτιτούρες.
Η δισκογραφία του περιλαμβάνει τους τίτλους:
1982. Μικρογραφίες για Κιθάρα
1984. Ωδή στον Μαρίνο Αντύπα
1989. 14 Τραγούδια για Κλασική Κιθάρα του Σταύρου Ξαρχάκου
2005. Η επανάσταση της σιωπής (soundtrack)
Ο δίσκος που σας παρουσιάζω περιέχει ως κύριο έργο τη σύνθεση για σόλο κλασική κιθάρα "Ωδή στον Μαρίνο Αντύπα" αποτελούμενη από 4 Στροφές, αφιερωμένη φυσικά στον μεγάλο συμπατριώτη του συνθέτη και αγωνιστή Μαρίνο Αντύπα (1872-1906), ο οποίος κήρυξε την εξέγερση των αγροτών στη Θεσσαλία το 1906 και δολοφονήθηκε το 1907. 

Ο δίσκος περιλαμβάνει επίσης τέσσερις σύντομες συνθέσεις του Πυλαρινού: Τις "Παραλλαγές και Αλλέγρο" βασισμένες σε ένα πρωτότυπο θέμα του Γιάννη Α. Παπαϊωάννου, τους "Χορούς" αρ. 2 και 3, από τους οποίους ο 3ος επονομάζεται "του γάμου", γιατί γράφτηκε για παράσταση του "Ματωμένου Γάμου" του Λόρκα (1982), και τέλος τις "Επτά Παραλλαγές" βασισμένες σε ελληνικό λαϊκό τραγούδι.

Το εξώφυλλο του δίσκου κοσμείται από ωραίο χαρακτικό του Βάλια Σεμερτζίδη.

Μανόλης Καλομοίρης: Η Συμφωνία της Λεβεντιάς (Μιλτιάδης Καρύδης)

(c) CD | KOCH/MUSICA MUNDI | 1990

Λιγοστές δυστυχώς είναι οι ξένες δισκογραφικές εκδόσεις με έργα λόγιων Ελλήνων συνθετών. Πέρα από τη συστηματική τα τελευταία χρόνια έκδοση των απάντων του Σκαλκώτα από τη σουηδική ΒIS, κάποιες σποραδικές κυκλοφορίες από τη Philips, την ΕΜΙ και τη DECCA, καθώς και τη γερμανική INTUITION (που ειδικεύεται στο λόγιο έργο του Θεοδωράκη) και πρόσφατα τη NAXOS, δεν έχουμε τίποτε άλλο που να δείχνει σοβαρό ενδιαφέρον για την εγχώρια μουσική δημιουργία. 
Έτσι λοιπόν η παρούσα έκδοση της γερμανικής KOCH με έργα των Μανόλη Καλομοίρη (1883-1962) και Νίκου Σκαλκώτα (1904-1949) είναι μια πολύ ευχάριστη έκπληξη. 
Η έκδοση αυτή περιλαμβάνει τη μνημειώδη 1η Συμφωνία του Καλομοίρη, την περίφημη "Συμφωνία της Λεβεντιάς", έργο 21, που γράφτηκε στα 1918-1920, αντλώντας την έμπνευσή της από τα βουνά και τους κάμπους της Μακεδονίας σε μια προσπάθεια του συνθέτη να αποδώσει τη συγκίνηση που πηγάζει από την ελληνική λεβεντιά σε όλες τις εκδηλώσεις της ζωής, χαρά, πόλεμο, χορό, αγάπη, θάνατο. Χαρακτηριστικό είναι το χορωδιακό φινάλε (κατά το πρότυπο της 9ης Συμφωνίας του Μπετόβεν), όπου διαπλέκεται έντεχνα το μουσικό υλικό του πρώτου μέρους με τον βυζαντινό ύμνο "Τη Υπερμάχω". 
Το έργο του Σκαλκώτα ονομάζεται "Η επιστροφή του Οδυσσέα" * και είναι ένα μεγάλο συμφωνικό ποίημα προγραμματικής μουσικής, γραμμένο στα 1942. Το έργο αναδεικνύει με απόλυτα πειστικό τρόπο την ικανότητα του συνθέτη στη συμφωνική γραφή.
Και τα δύο έργα ευτύχησαν μιας πολύ σημαντικής εκτέλεσης υπό τη διεύθυνση του διάσημου Έλληνα αρχιμουσικού Μιλτιάδη Καρύδη (1923-1998), ο οποίος διευθύνει τη Συμφωνική Ορχήστρα της Ραδιοφωνίας της Βιέννης (Καλομοίρης) και τη Συμφωνική Ορχήστρα της Δανικής Ραδιοφωνίας (Σκαλκώτας). Οι ηχογραφήσεις των δύο έργων έγιναν ζωντανά. Στο Ηρώδειο το 1979 για το έργο του Σκαλκώτα και στην αίθουσα Musikverein της Βιέννης το 1986 για το έργο του Καλομοίρη.

* Τον ίδιο τίτλο έχει και σχετικό ντοκιμαντέρ του Γιάννη Λάμπρου, παραγωγής 1998, με θέμα τη ζωή του Νίκου Σκαλκώτα

Θάνος Μικρούτσικος, Μιχάλης Γρηγορίου: Αντιθέσεις (1985)

Τρεις συνοδοιπόροι της μουσικής πρωτοπορίας, δύο Έλληνες κι ένας Γερμανός, συναντιούνται σ' αυτήν την ηχογράφηση του 1985. Ο Θάνος Μικρούτσικος (γενν. 1947) και ο Μιχάλης Γρηγορίου (γενν. 1947) από ελληνικής πλευράς και ο πρόωρα χαμένος Γερμανός avant garde συνθέτης Wilhelm Zobl (1950-1991).
Η σύνθεση του Μικρούτσικου είναι η μελοποίηση της "Σονάτας του σεληνόφωτος" από το ομώνυμο ποίημα του Γιάννη Ρίτσου, γραμμένη στη λιτή φόρμα του lied για βαθύφωνο και πιάνο. Αυτή είναι η πρώτη εκτέλεση του έργου, είκοσι περίπου χρόνια πριν από τη νεότερη επανεκτέλεση του Κώστα Θωμαΐδη (2004). Ερμηνεύει ο Φραγκίσκος Βουτσίνος με τη συνοδεία του συνθέτη στο πιάνο.
Ο Μιχάλης Γρηγορίου καταθέτει την οργανική σύνθεση ηλεκτρονικής μουσικής "Overdubbing", έργο 38, μοιρασμένο σε τρία μέρη. Ο ίδιος ο συνθέτης εκτελεί τη μουσική του στο synthesizer.
Ο Βίλχελμ Τσομπλ συμμετέχει με το έργο "Todesfuge" (Φούγκα του θανάτου) βασισμένο σε ποίηση του Πάουλ Τσέλαν. Το έργο είναι γραμμένο για χορωδία και 2 πιάνα. Ερμηνεύει η Χορωδία Arnold Schoenberg.

LP | Εταιρία Νέας Μουσικής | 1985

 

Χρήστος Παρμενίδης, Κ.Π. Καβάφης: Είσαι ακόμα μακριά (1996)

Χρήστος Παρμενίδης
ΕΙΣΑΙ ΑΚΟΜΑ ΜΑΚΡΙΑ
ποίηση: Κ.Π. Καβάφης
cd | hax | 1996 
_______________

Άλλος ένας σπάνιος δίσκος αφιερωμένος εξολοκλήρου στον ποιητή Κωνσταντίνο Π. Καβάφη (1863-1933). Η μελοποίηση έγινε από τον θεσσαλονικιό συνθέτη Χρήστο Παρμενίδη, του οποίου αυτή είναι η μοναδική δισκογραφική κατάθεση.
Το έργο περιλαμβάνει μια σύντομη εισαγωγή, 11 τραγούδια, 5 ιντερμέδια και μια μονόλεπτη οργανική coda. Το εισαγωγικό κομμάτι είναι μια μικρή οργανική ανάπτυξη διανθισμένη με σκόρπιους στίχους του ποιητή σε πεζή ανάγνωση. Τη ροή των τραγουδιών ανακόπτουν μικρά οργανικά στάσιμα με άναρθρους βοκαλισμούς που συμβάλλουν στη διαμόρφωση ενός κλίματος υποβλητικής δραματικότητας. Δημιουργείται έτσι η αίσθηση ότι έχεις να κάνεις περισσότερο με ένα soundtrack κάποιου απροσδιόριστου σεναρίου κι όχι απλώς με έναν κύκλο τραγουδιών. 

Πρόκειται ασφαλώς για έντονα ατμοσφαιρικά και δύστροπα τραγούδια σε κλασική φόρμα, τα οποία απαιτούν υπομονή και επιμονή, για να μπορέσουν να λειτουργήσουν. 

Την οργανική συνοδεία αποτελεί ένα τρίο για κλαρινέτο, βιολοντσέλο και πιάνο. Τα τραγούδια ερμηνεύουν εξαιρετικά η υψίφωνος Δάφνη Πανουργιά κι ο βαρύτονος Τάσης Χριστογιαννόπουλος.
Το λιτό ένθετο βιβλιαράκι περιέχει τους στίχους όλων των ποιημάτων στα ελληνικά, αλλά και στην έγκυρη αγγλική τους απόδοση παρμένη από το βιβλίο "C.P.Cavafy: Collected Poems" (1975) των Edmund Keely και Philip Sherrand. Η ηχογράφηση πραγματοποιήθηκε στο Λονδίνο για λογαριασμό της αγγλικής εταιρίας Hax.

Η Μαρία Φαραντούρη τραγουδά Έλληνες ποιητές στην Καστοριά

Είχα την τύχη πριν από μερικά χρόνια να γνωρίσω από κοντά τη μεγάλη ερμηνεύτρια Μαρία Φαραντούρη και να περάσω μαζί της ένα αξέχαστο Σαββατοκύριακο, με αφορμή ένα αφιέρωμα στη μελοποιημένη ποίηση που οργανώσαμε μαζί με συναδέλφους στην Καστοριά το 2009. Πολύωρη κουβεντούλα άκρως αποκαλυπτική για πράγματα μυθικά για μένα βγαλμένα μέσα από την πολύχρονη και πλουσιότατη εμπειρία της κορυφαίας καλλιτέχνιδας, από τα πρώτα της βήματα λίγο πριν από τα μέσα της δεκαετίας του '60, όταν μαθήτρια ακόμα βρέθηκε δίπλα στον Μίκη Θεοδωράκη και μαζί του έστησε αυτόν τον τρομαχτικό μύθο που τρέφει τόσες γενιές ήδη. Κάθε αποστροφή της για τον Μίκη έκρυβε και ισχυρές δόσεις ευγνωμοσύνης. Ιδιαίτερα θερμά εκφραζόταν και για τον Μάνο Χατζιδάκι, αλλά και για πολλούς νεότερους δημιουργούς.
Το ηχογράφημα που σας παρουσιάζω αποτελεί ερασιτεχνική καταγραφή εκείνης της μαγικής βραδιάς με το μεγάλο αφιέρωμα που ετοιμάσαμε στη μελοποιημένη ποίηση επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον μας σε πέντε κορυφαίους μας ποιητές: Κ. Π. Καβάφης, Γιώργος Σεφέρης, Γιάννης Ρίτσος, Οδυσσέας Ελύτης και Νίκος Γκάτσος. Στη μουσική φυσικά κυρίαρχη ήταν η παρουσία του Μίκη Θεοδωράκη, ενώ ακούστηκαν και αρκετά τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι, καθώς κι από ένα του Σταύρου Ξαρχάκου και του Δημήτρη Παπαδημητρίου.
Η παρουσία της Φαραντούρη (σημειωτέον ότι δεν ζήτησε καμία αποζημίωση για τη συναυλία) ήταν συγκλονιστική! Ακούραστη κι ευδιάθετη για δυο ολόκληρες ώρες, τραγουδούσε και σχολίαζε. Τη συνόδευαν ένα πιάνο κι ένα σαξόφωνο! Ασυνήθιστος αλλά εξαιρετικός συνδυασμός. Στο πιάνο η ρωσικής καταγωγής στενή της συνεργάτιδα Ιρίνα Βαλεντίνοβα και στο σαξόφωνο ο βορειοηπειρώτης Δημήτρης Τσάκας.
Ένα χορταστικό πρόγραμμα με 23 συνολικά αγαπημένα τραγούδια. Στο φινάλε ως bonus μας χάρισε δυο δυνατές εκτός προγράμματος ερμηνείες με το "Δρόμοι παλιοί" του Μίκη Θεοδωράκη σε ποίηση Μανόλη Αναγνωστάκη και την "Ελένη" του Θάνου Μικρούτσικου σε στίχους Μπάμπη Τσικληρόπουλου.

Ακούστε το...

Γιώργος Σισιλιάνος: Έργα για ορχήστρα (1999)

ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΙΣΙΛΙΑΝΟΣ
ΕΡΓΑ ΓΙΑ ΟΡΧΗΣΤΡΑ:
Κοντσέρτο για ορχήστρα, op.12
Μπαλάντα για μεγάλη ορχήστρα, op.56
Μελλιχόμειδη για σοπράνο & 11 όργανα σε ποίηση Σαπφώς, op.44

(c) AGORA, 1999 | TT. 61'14''
______________________________________

Ο Γιώργος Σισιλιάνος γεννήθηκε στην Αθήνα το 1920 και πέθανε το 2005. Σπούδασε μουσική στο Ωδείο Αθηνών και τη Μουσική Ακαδημία Santa Cecilia της Ρώμης. Το 1991 τιμήθηκε με το βραβείο Gottfried von Herder, το 1994 με το βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών και το 2001 με το βραβείο Μαρία Κάλλας από το Γ' Πρόγραμμα της Ραδιοφωνίας. Το 1999 ανακηρύχθηκε επίτιμος διδάκτωρ του Μουσικού Τμήματος του Πανεπιστημίου Αθηνών. Έχει ανακηρυχθεί επίσης Ιππότης Γραμμάτων και Τεχνών της Γαλλικής και της Ιταλικής Δημοκρατίας. Έχει δώσει αρκετές διαλέξεις και συνεντεύξεις για τη σύγχρονη μουσική, ενώ αναλύσεις έργων του, άρθρα, δοκίμια και σχόλια πάνω σε ποικίλα μουσικά θέματα έχουν μεταδοθεί από το ραδιόφωνο και την τηλεόραση ή έχουν δημοσιευθεί στον ημερήσιο ή περιοδικό Τύπο. Διετέλεσε Διευθυντής Μουσικών Εκπομπών στην Ελληνική Ραδιοφωνία και Τηλεόραση (1961-1962 και 1974-1975), ιδρυτικό μέλος του ΔΣ του ελληνικού τμήματος της Διεθνούς Εταιρείας Σύγχρονης Μουσικής (1964-1967), μέλος του ΔΣ της Καλλιτεχνικής Επιτροπής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής (1976-1980), μέλος και αργότερα αντιπρόεδρος του ΔΣ του ελληνικού τμήματος του Διεθνούς Ινστιτούτου Θεάτρου (1978-1985), μέλος του ΔΣ της Ελληνικής Ραδιοφωνίας Τηλεόρασης (1988-89), μέλος του ΔΣ του ελληνικού τμήματος της Διεθνούς Εταιρείας Αισθητικής και πρόεδρος του ΔΣ της Ένωσης Ελλήνων Μουσουργών (1981-1989).
Ο Γιώργος Σισιλιάνος έχει αναγνωριστεί ως ένας από τους σημαντικότερους δημιουργούς στον χώρο της έντεχνης ελληνικής μουσικής. Η ζωή του συνδέεται άρρηκτα με το έργο του, αφού ήταν πρώτα απ’ όλα συνθέτης. Από την ηλικία των 20 περίπου ετών μέχρι το τέλος αφοσιώθηκε σχεδόν αποκλειστικά στη σύνθεση. Ήταν από τους πρώτους που στα μέσα της δεκαετίας του ’50 εισήγαγαν τα σύγχρονα μουσικά ρεύματα στην Ελλάδα. Παράλληλα με τη συνθετική του εργασία, μέσα από τις θέσεις που κατέλαβε σε θεσμoύς της χώρας, συνέβαλε αποφασιστικά στην ανανέωση και ανάπτυξη της μουσικής ζωής και στην προβολή

της σύγχρονης μουσικής δημιουργίας. Το συνθετικό έργο του Σισιλιάνου δεν είναι δυνατό να διαχωριστεί από την πορεία του ως ανθρώπου, ούτε από τη σχέση αλληλεπίδρασης που τον συνέδεε με το κοινωνικό και πολιτισμικό περιβάλλον του.
Το έργο του Γιώργου Σισιλιάνου διακρίνεται σε τρεις περιόδους:
Η πρώτη περιλαμβάνει τα έργα που ακολουθούν τονικά και τροπικά ιδιώματα και γράφτηκαν μέχρι το 1953, χρονιά κατά την οποία ο Σισιλιάνος ολοκλήρωσε τις σπουδές σύνθεσης στην Ακαδημία Santa Cecilia της Ρώμης.
Η δεύτερη περίοδος ορίζεται από το 1954 και σ' αυτήν ανήκει το Κοντσέρτο για Ορχήστρα, έργο 12, σε 4 μέρη. Η σύνθεσή του ξεκίνησε στα 1954 και ολοκληρώθηκε το 1961. Είναι το πρώτο έργο, στο οποίο ο Σισιλιάνος χρησιμοποιεί τη δωδεκάφθογγη μέθοδο και χαρακτηρίζεται από τον πειραματισμό και την αναζήτηση γύρω από τα σύγχρονα μουσικά ρεύματα.
Στην τρίτη περίοδο του έργου του ο Σισιλιάνος κάνει μια συνειδητή στροφή προς ένα ιδίωμα μελωδικότερο και πιο εύληπτο και διαμορφώνει την προσωπική μουσική του γλώσσα χρησιμοποιώντας επιλεκτικά τις τεχνικές κατακτήσεις των χρόνων που προηγήθηκαν. Η Μελλιχόμειδη, έργο 44 (1980) σηματοδοτεί το πέρασμα στην περίοδο αυτή, η οποία προαναγγέλλεται από στοιχεία που μπορεί κανείς να διακρίνει και σε προγενέστερα έργα. Το έργο αναγράφεται ως σύνθεση για σοπράνο και 11 όργανα και στηρίζεται σε ποιητικά σπαράγματα της αρχαίας ποιήτριας Σαπφώς (7ος/6ος αι. π.Χ.), καθώς και σ' ένα στίχο του συντοπίτη της λυρικού ποιητή Αλκαίου, που είναι αφιερωμένος σ' εκείνη. Ερμηνεύει η σοπράνο Anna Ivanova.
Ο δίσκος συμπληρώνεται με τη νεότερη ορχηστρική σύνθεση Μπαλάντα για μεγάλη ορχήστρα, έργο 56, που γράφτηκε το 1994.
Τη Συμφωνική Ορχήστρα της Βουλγαρίας διευθύνει ο Άλκης Παναγιωτόπουλος.
Ο δίσκος εκδόθηκε από την ιταλική AGORA, εταιρία που έχει ήδη εκδόσει αρκετούς δίσκους με έργα Ελλήνων συνθετών (Σκαλκώτας, Χατζιδάκις, Μικρούτσικος).

Shostakovich, Κουιντέτο για πιάνο (Beaux Arts Trio)

DMITRI SHOSTAKOVICH
Quintet in g, op.57 for piano & string quartet*
Trio No 2 in e, op.67 for piano, violin & cello

Beaux Arts Trio
(Menahem Pressler, piano | Isidore Cohen, violin | Peter Wiley, cello)
Eugene Drucker, violin* | Lawrence Dutton, viola*
(c) Philips, 1991 | DDD  | TT. 57'22''
______________

Ο Dmitri Shostakovich (1906-1975) είναι ο αγαπημένος μου από τους συνθέτες του 20ου αιώνα κι ένας από τους κορυφαίους εκπροσώπους της μεγάλης ρωσο-σοβιετικής σχολής. Είναι ο μεγαλύτερος συμφωνιστής του αιώνα και αντάξιος συνεχιστής της μεγάλης παράδοσης των συμφωνιστών που ξεκινά από τον Joseph Haydn, συνεχίζεται με τον Mozart, τον Beethoven, τον Schubert, τον Bruckner, τον Brahms, τον Dvorak και τον Tchaikovsky μέχρι τους μεταρομαντικούς Mahler, Sibelius, Prokofiev και Shostakovich.
Ταυτόχρονα ο Σοστακόβιτς είναι κι ένας από τους μεγαλύτερους συνθέτες μουσικής δωματίου. Σίγουρα κι εδώ κατέχει μια από τις κορυφαίες θέσεις σ' αυτή την κατηγορία, αν συνυπολογίσουμε εδώ τους Haydn, Mozart, Beethoven, Schubert, Schumann, Brahms και Dvorak. Μας έχει κληροδοτήσει μεταξύ άλλων ένα εξαιρετικό σύνολο 15 Κουαρτέτων Εγχόρδων, που αποτελούν μια από τις βαριές κληρονομιές του περασμένου αιώνα.
Εν προκειμένω, όμως, θα αναφερθώ σε μια σύνθεση μουσικής δωματίου του Σοστακόβιτς, την οποία προσωπικά (με την αναπόφευκτη αυθαιρεσία του υποκειμενισμού) την κατατάσσω στα τρία σημαντικότερα έργα ολόκληρου του 20ου αιώνα! Συνυπολογίζοντας λοιπόν σ' αυτήν την κορυφαία τριάδα δύο μπαλέτα, την "Ιερετελεστία της Άνοιξης" του Igor Stravinsky και τον "Ρωμαίο και Ιουλιέτα" του Sergei Prokofiev, προσθέτω το Κουιντέτο για Πιάνο του Σοστακόβιτς. Όλα της μεγάλης ρωσο-σοβιετικής σχολής!
Το Κουιντέτο για πιάνο, έργο 57, είναι μια σύνθεση μουσικής δωματίου με την τυπική μορφή του είδους που διαμορφώθηκε ήδη από την κλασική περίοδο στα τέλη του 18ου αιώνα: Πιάνο μαζί με κουαρτέτο εγχόρδων, δηλαδή 2 βιολιά, βιόλα και βιολοντσέλο. Η σύνθεση του έργου ξεκίνησε το καλοκαίρι του 1940 και ολοκληρώθηκε τον Σεπτέμβριο της ίδιας χρονιάς. Η πρεμιέρα δόθηκε τον Νοέμβριο στο Ωδείο της Μόσχας με τον ίδιο τον συνθέτη στο πιάνο συνοδευόμενο από το ρωσικό Κουαρτέτο Μπετόβεν. Σημείωσε μεγάλη επιτυχία, πράγμα που άνοιξε το δρόμο για τη βράβευση του συνθέτη την επόμενη χρονιά με το Βραβείο Στάλιν. Περιλαμβάνει 5 μέρη με εναλλασσόμενη ρυθμική αγωγή. Μετά από μερικές ακροάσεις δεν μπορεί παρά να κολλήσει κανείς σε δύο μέρη του έργου: Το δαιμονισμένο Scherzo (3ο μέρος) και το ονειρικό Intermezzo (4ο μέρος). Ολόκληρο πάντως ο έργο είναι πανέμορφο και πλημμυρισμένο από ευφάνταστες μουσικές ιδέες.
Ο δίσκος μας προσφέρει επιπλέον κι ένα ακόμη δημοφιλές έργο μουσικής δωματίου του συνθέτη, το 2ο Τρίο για Πιάνο, Βιολί και Τσέλο. Έργο επίσης ενδιαφέρον με όμορφες μελωδικές και ρυθμικές στιγμές.
Η ερμηνεία των δύο έργων γίνεται από το κορυφαίο ίσως μουσικό σχήμα μουσικής δωματίου στα μεταπολεμικά χρόνια, το Beaux Arts Trio. Ιδρύθηκε το 1955 από τον πιανίστα Menahem Pressler, που παρέμεινε ενεργός μέχρι την σχετικά πρόσφατη διάλυση του σχήματος (2008), ενώ τα άλλα δύο μέλη έχουν ανανεωθεί κατά καιρούς. Ηχογραφεί κυρίως στη Philips και μας έχει δώσει σπουδαίες ερμηνείες σε έργα κλασικών και ρομαντικών συνθετών. 

Από τον Μάη της γροθιάς ...στον Μάη της καρδιάς!

Η διπλοσημία της Πρωτομαγιάς έχει εμπνεύσει διαχρονικά τους ανθρώπους της τέχνης και ειδικότερα τους μουσικούς δημιουργούς και ποιητές να γράψουν πολύ αξιόλογα πράγματα:
Θυμάμαι αμέσως αμέσως δύο θαυμάσια τραγούδια του Μάνου Λοΐζου: "Πρωτομαγιά" σε στίχους της Μάρως Λήμνου που τραγουδά υπέροχα η Σούλα Μπιρμπίλη, και "Πρώτη Μαΐου" σε στίχους του ίδιου του Μάνου και ερμηνεία από τον Βασίλη Παπακωνσταντίνου. Ο Θωμάς Μπακαλάκος λέει τη δική του "Πρώτη του Μάη" στους "Προστάτες", ενώ ο Νίκος Γκάτσος με τον Σταύρο Ξαρχάκο και τη φωνή της Βίκυς Μοσχολιού στο αριστουργηματικό "Νυν και αεί" κάνουν λόγο για μια Πρωτομαγιά που "με το σουγιά χαράξαν το φεγγίτη"... Κι επειδή Πρωτομαγιά χάθηκε ο αγωνιστής Αλέκος Παναγούλης, θυμίζω ότι ο Μίκης Θεοδωράκης έγραψε το "Κόκκινο Τριαντάφυλλο" που αναφέρεται σ' αυτήν ακριβώς τη μέρα. Πρωτομαγιά είχαμε και το τραγικό συμβάν της εκτέλεσης 300 ανθρώπων στο Σκοπευτήριο της Καισαριανής από τις κατοχικές δυνάμεις και ένα μικρό μνημόσυνο αποτέλεσε με έμμεσο τρόπο η "Καισαριανή" του Ξαρχάκου σε στίχους Λευτέρη Παπαδόπουλου και τη στιβαρή ερμηνεία του Μπιθικώτση. Ο Φώντας Λάδης στα "Γράμματα στη Γερμανία" περιμένει μάταια τον Μάη ελευθερωτή από το μοιραίο χτύπημα των συνταγματαρχών στο τραγούδι "Κίνησε ο Μάης" και την ίδια πικρή διάθεση εκφράζει ο Οδυσσέας Ελύτης στο κλασικό "Ένα το χελιδόνι" (..."πάρθηκεν από μάγους το σώμα του Μαγιού..") από το "Άξιον Εστί". Και μαζί μ' όλα αυτά, νά κι γαλλικός Μάης του '68 που περνάει μέσα από αμέτρητα τραγούδια, όπως το πρόσφατο "Αν θα μπορούσα τον κόσμο να άλλαζα" του Φίλιππου Πλιάτσικα.
Αλλά η Πρωτομαγιά κι ο Μάης συμβολίζουν ταυτόχρονα τη ζωή και τη χαρά της νέας αναγέννησης μέσα από το γκρίζο του χειμώνα. Και τον έρωτα, άλλοτε λυτρωτικό κι άλλοτε βασανιστικό. Κι έτσι πολλά τραγούδια θέλησαν να διαδηλώσουν τη χαρά και την ευφορία της ανθρώπινης ψυχής μαζί με τα κρυφά μεράκια που σχετίζονται με τη μέρα αυτή. Ο Σταύρος Κουγιουμτζής τη συνδέει με τη γλυκιά ανάμνηση μιας παλιάς αγάπης στο "Ήσουν ωραία" και ο Γιώργος Καζαντζής στην "Πρωτομαγιά" με τη φωνή του Γιώργου Παπαζήση τραγουδάει το δικό του ερωτικό πάθος. Μια "Πρωτομαγιά στη Σαντορίνη" που ανασύρει μνήμες από την ανέμελη νιότη τραγουδά η Ελίνα Παπανικολάου στη "Λοταρία" του Στέλιου Φωτιάδη. Και τον "Γαλανό τον Μάη" τραγουδά ο Γιάννης Πουλόπουλος σ' ένα παλιό τραγουδάκι του Λίνου Κόκοτου. Και ο χορός των σχετικών τραγουδιών καλά κρατεί: "Άνοιξε το παράθυρο", "Κάθε Μάρτη, κάθε Απρίλη, κάθε Μάη", "Η Ελένη του Μάη", "Παράξενη Πρωτομαγιά" και ένα σωρό άλλα. Ο καθένας σας μπορεί να θυμηθεί κάμποσα ακόμη.
Μια συλλογή λοιπόν τραγουδιών για την Πρωτομαγιά και τον Μάη αναγκαστικά θα πρέπει να μοιράζεται σε δύο ενότητες αντίστοιχες με το δίσημο συμβολισμό της ημέρας. Η πρώτη ενότητα θα περιλαμβάνει τραγούδια πολιτικού χρώματος που αποδίδουν, άμεσα ή έμμεσα, την έννοια της εργατικής Πρωτομαγιάς, ενώ η δεύτερη ενότητα θα καλύπτεται από τραγούδια της χαράς ή της θλίψης και του έρωτα.

Βασίλης Δημητρίου, Pablo Neruda: Δόξα και θάνατος (1975)

Ένας σπάνιος δίσκος του Βασίλη Δημητρίου, από τις πρώτες του δισκογραφικές καταθέσεις. Πρόκειται για το θεατρικό έργο του Πάμπλο Νερούδα "Fulgor y Muerte de Joaquin Murrieta" (Δόξα και Θάνατος του Χοακίν Μουριέτα), γραμμένο το 1968, το οποίο παρουσιάστηκε στην ελληνική σκηνή το 1974 σε μετάφραση Μανώλη Μαυρομάτη και απόδοση των στίχων από τον Λευτέρη Παπαδόπουλο. Τα τραγούδια της παράστασης απέδιδε η Ζωή Φυτούση. Η μουσική της παράστασης πέρασε αμέσως μετά στη δισκογραφία.
Ο δίσκος ξεκινά με ένα πρόλογο από τη φωνή της Hortencia Allende, χήρας του δολοφονημένου προέδρου της Χιλής Salvador Allende. Τα αφηγηματικά μέρη αποδίδει με τη στιβαρή φωνή του ο Νίκος Βασταρδής. Τραγουδούν: Αλέκα Αλιμπέρτη, Μάνος Μουντάκης και Νίκος Γεωργής.
Ο Joaquin Murrieta υπήρξε θρυλική μορφή του 19ου αιώνα, όταν έγινε γνωστός και ως Ρομπέν των Δασών του Ελ Ντοράντο. Πρόκειται για έναν χιλιανό τυχοδιώκτη που γύρω στα 1850 ξεκίνησε για την Καλιφόρνια για να βρει χρυσάφι. Εκεί βρέθηκε αντιμέτωπος με μύριες τόσες αντιξοότητες και τελικά, για να πετύχει το σκοπό του, αναγκάστηκε να σκοτώσει και να κλέψει, ώσπου βρήκε το θάνατο στα 1853. Η μορφή του Μουριέτα πέρασε στο θρύλο και ενέπνευσε αρκετούς καλλιτέχνες στα χρόνια που ακολούθησαν. Χαρακτηριστική περίπτωση είναι η γνωστή χολιγουντιανή ταινία "Robin Hood of El Dorado" του William Wellman (1936). Στο έργο του Νερούδα ο τυχοδιώκτης Μουριέτα πέρασε στο χώρο του συμβόλου ως εκφραστής του ασυμβίβαστου επαναστάτη κόντρα στην αμερικανική καταπίεση, η οποία κορυφώθηκε με τα θλιβερά γεγονότα του 1973 και την ανατροπή του Σαλβαντόρ Αλλιέντε.
Ο μεγάλος χιλιανός ποιητής Pablo Neruda (1904-1973), βραβευμένος με το

Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1971, είναι ένας από τους δημοφιλέστερους ξένους ποιητές στην Ελλάδα. Με αφορμή την ποίησή του γράφτηκαν μερικά πολύ αξιόλογα μουσικά έργα. Πρώτα το "Emiliano Zapata" (1971) του Γιάννη Γλέζου. Δεσπόζει βέβαια η μεγάλη σύνθεση του Μίκη Θεοδωράκη "Canto General" (1975) και μάλιστα στη γλώσσα του πρωτότυπου. Την ίδια χρονιά έχουμε το δίσκο "Παραστάσεις" του Χρήστου Λεοντή με αποσπάσματα από το ίδιο έργο, καθώς και το δίσκο του Βασίλη Δημητρίου. Λίγο αργότερα ο Χρήστος Γκάρτζος μελοποίησε ερωτικά ποιήματα στο δίσκο "Τα ερωτικά" (1980) με τον Δημήτρη Ψαριανό. Τέλος η αγαπημένη Angelique Ionatos στον δίσκο "Eros y muerte" (2007) έχει περιλάβει και ποιήματα του Πάμπλο Νερούδα. Βασική μεταφράστρια του έργου του στα ελληνικά υπήρξε η μεγάλη ερμηνεύτρια Δανάη (Στρατηγοπούλου).