Σταύρος Ξαρχάκος: Mirupafshim (1997)

"Mirupafshim" στα αλβανικά θα πει "καλή αντάμωση". Αυτός είναι ο τίτλος της ταινίας που γύρισε το 1997 ο Γιώργος Κόρας μαζί με τον Χρήστο Βούπουρα σε μια ελληνοκυπριακή συμπαραγωγή. Παίζουν: Άκης Σακελλαρίου, Μηνάς Χατζησάββας, Δήμητρα Χατούπη, Αντώνης Αντωνίου, Βασίλης Τσάγκλος, Myzafer Ziflaj, Armando Dauti. Η ταινία απέσπασε το πρώτο Βραβείο στο διαγωνιστικό τμήμα του Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης. Οι διάλογοι γίνονται στην ελληνική και την αλβανική γλώσσα.

Υπόθεση της ταινίας: Ένας καθηγητής με αριστερές ιδέες (Άκης Σακελλαρίου) γνωρίζει τρεις Αλβανούς λαθρομετανάστες. Ανάμεσά τους αναπτύσσεται μια δυνατή φιλία, η οποία προκαλεί τη σύγκρουση του νέου άντρα με το περιβάλλον του. Εκείνος θα επιμείνει στις απόψεις του, θα επιχειρήσει να κατανοήσει τα προβλήματα των εκπατρισμένων, θα επισκεφτεί την Αλβανία και το σπίτι των φίλων του, και θα προσπαθήσει να τους βοηθήσει να μείνουν με νόμιμο τρόπο στην Ελλάδα. 

Ο Σταύρος Ξαρχάκος έγραψε το σκορ της ταινίας, το οποίο παραμένει μέχρι στιγμής ανέκδοτο. Μινιμαλιστικά και υποβλητικά οργανικά μοτίβα που υπηρετούν καθαρά την εικόνα και δύσκολα θα μπορούσαν να λειτουργήσουν ως αυτόνομο ακρόαμα. Υπάρχει κι ένα πολύ ενδιαφέρον τραγούδι για φωνή και κλαρίνο, που αποδίδεται στην αλβανική γλώσσα και κλείνει το έργο ως μικρός επίλογος.

Γιάννης Μεταλλινός: Μουσική για τις Βάκχες του Ευριπίδη (2017)

Και ιδού - πάνω που διαβεβαίωνα με προπέτεια ότι ο "Καθρέφτης της γης" υπήρξε η μοναδική δισκογραφική κατάθεση του θεατρικού συνθέτη Γιάννη Μεταλλινού - ήρθε η πανηγυρική διάψευση μέσα από ένα πακετάκι που παρέλαβα μόλις σήμερα από το ταχυδρομείο με το όνομα του συνθέτη στη θέση του αποστολέα! 

Το πακετάκι λοιπόν αυτό περιείχε  μια δεύτερη δισκογραφική δουλειά του με τίτλο "Βάκχαι" του Ευριπίδη ή - για να ακριβολογήσω - Euripides Bacchae, μιας και η έκδοση είναι εξολοκλήρου αγγλόφωνη και πραγματοποιήθηκε με τη συνολική επιμέλεια του Μίνωα Μαμαγκάκη, γιου του αείμνηστου μεγάλου συνθέτη Νίκου Μαμαγκάκη.

Όπως προφανώς προκύπτει από τον τίτλο, πρόκειται για θεατρική μουσική εμπνευσμένη από την κλασική τραγωδία του Ευριπίδη, η οποία γράφτηκε το 407 π.Χ., αλλά διδάχθηκε στο αθηναϊκό κοινό το 405 π.Χ., ένα χρόνο δηλαδή μετά το θάνατο του ποιητή.

Ο συνθέτης έγραψε ένα ολοκληρωμένο σκηνικό έργο μεγάλης διάρκειας (κοντά στα 80 λεπτά!) που περιλαμβάνει κυρίως εντυπωσιακά χορωδιακά μέρη ερμηνευμένα από το φωνητικό σύνολο "Six" και το πολυφωνικό φωνητικό σύνολο "Fons Musicalis". Επικεφαλής του χορού είναι η σπουδαία σοπράνο Δάφνη Πανουργιά, ενώ στο ρόλο του Διόνυσου συμμετέχει ο βαρύτονος Τάσης Χριστογιαννόπουλος.

Το έργο αρχικά γράφτηκε για ζωντανή παρουσίαση το 2003, ενώ αρκετά χρόνια αργότερα, μετά από παραγγελία του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών, ο συνθέτης προχώρησε σε γενική αναθεώρησή του με σκοπό την έκδοσή του σε δίσκο, ώστε να λειτουργεί ως αυτόνομο ακρόαμα, έτσι όπως μπορούμε να το ακούσουμε στην πρόσφατη έκδοσή του.
Η εργασία του συνθέτη βασίστηκε στη δόκιμη μετάφραση του Γιώργου Χειμωνά, ενώ προσαρμόστηκε σε μορφή χοροδράματος από τον Ισίδωρο Σιδέρη με χορογραφίες του Κυριάκου Κοσμίδη σε συνεργασία με την ομάδα "Θεατροκίνηση", όπως παρουσιάστηκε στην αρχική εκδοχή του 2003. Η έκδοση του ψηφιακού δίσκου υλοποιήθηκε με τη χορηγία του κοινωφελούς ιδρύματος Ιωάννου Κωστόπουλου.

Νίκος Δόικος: Περί ποιήσεως

Περι ποιησεως

Γράφει ο Νίκος Δόικος

Κάθε τόσο επανέρχονται στις συζητήσεις μας τα κλασικά ερωτήματα: - Βρίσκεται, άραγε, εκτός χώρου και χρόνου η Ποίηση, είναι αχωρική και αχρονική έτσι όπως κινείται στο μεταίχμιο μεταξύ προσωπικού και διαπροσωπικού (κοινωνικού) χώρου, καθώς ο Ποιητής έξω εμπνέεται και έσω συνθέτει, έτσι όπως κινείται, δηλαδή, στο χώρο του μηδενός.  

Άραγε υπερβαίνει τον ιστορικό χρόνο, το χρόνο των κοινωνικών εξελίξεων;

Προσδιορίζεται νοηματικώς και μορφολογικώς από το κοινωνικό περιβάλλον ή μήπως το ξεπερνά και κατακτά την αχωρική και αχρονική της υπόσταση πέραν της Ιστορίας;  

Και εάν όντως επηρεάζεται από το κοινωνικό περιβάλλον (ετεροπροσδιορίζεται), τότε σε ποιο βαθμό το κοινωνικό περιβάλλον ως πεδίο κοινωνικών δράσεων, εξελίξεων, εξισοροπιστικών θεσμίσεων και ανατροπών, επηρεάζει την Ποίηση και, αντιστρόφως, κατά πόσον η Ποίηση συμμετέχει στην και τροφοδοτεί την κοινωνική δυναμική;

Για τη σύνθεση μιας κάποιας θέσης απέναντι στις προηγούμενες διλημματικές εκδοχές  θα πρότεινα ως παράδειγμα το συγγραφικό έργο του Ρακίνα.

Φαντάζομαι συμφωνούμε στο ότι η δραματουργία του Ρακίνα δεν θα είχε, ενδεχομένως, την ίδια εσωτερική νοηματική χωροταξία  αν ο ίδιος δεν  είχε ανατραφεί μέσα σε ένα αμιγώς Γιανσενίτικο περιβάλλον, δηλαδή μέσα στο γνωστό Γαλλικό θρησκευτικό (και αργότερα πολιτικό) κίνημα του 17ου-18ου  αιώνα, που αναπτύχθηκε ως  αντίδραση στις υπερβολές του Παπισμού και του βασιλικού απολυταρχισμού και, ασμένως, στήριξε τη Γαλλική Αστική Επανάσταση.

Εάν ο Ρακίνας  μεγάλωνε σε ένα λ.χ. Ιησουιτικό  περιβάλλον θρησκευτικού φανατισμού, θα είχαμε πιθανότατα έναν διαφορετικό δραματουργό.

Από μιαν άλλην οπτική γωνία τώρα, χωρίς την προσωπική έφεση, το έμφυτο ταλέντο και τις συστηματικές σπουδές του ίδιου τόσο στο Γιανσενίτικο

Πορ-Ρουαγιάλ, όσο και στο κοσμοπολίτικο Παρίσι του Λουδοβίκου 14ου, πιθανόν δεν θα είχαμε κανέναν επώνυμο Ρακίνα.

Με την αναφορά στην ειδική (και κάθε ανάλογη) περίπτωση του Ρακίνα αγγίζει κανείς το ζεύγος  Αιτιοκρατίας – Αναιτιοκρατίας, πιο απλά το ζεύγος αυτο-προσδιοριστίας (αυστηρή νομοτέλεια,  απόρριψη του τυχαίου) και, από την άλλη, έτερο-προσδιοριστίας (αντίληψη περί ιστορικού επηρεασμού και προσδιορισμού των ανθρώπινων δράσεων). Δύο θεμελιωδώς αντιθετικές σχολές και αντιλήψεις. 

Παρότι γνωστά και χιλιοειπωμένα, θα επαναλάβω πως για την πρώτη, δηλαδή την αυτο-προσδιοριστία, η πορεία του δημιουργού, του ποιητή, του εικαστικού, νομοτελειακώς προδιαγράφεται από την προσωπική του ετερότητα.

Για τη δεύτερη αντίληψη της ετερο-προσδιοριστίας, οι κοινωνικές εξελίξεις και οι ανθρώπινες δράσεις ετεροκαθορίζονται από ιστορικές συγκυρίες, από το ιστορικό κοινωνικό περιβάλλον και βεβαίως από την ελεύθερη ανθρώπινη βούληση.

Ακραίες εκφάνσεις αυτών των δύο Σχολών - αντιλήψεων  στην Ποίηση αποτελούν η ατομοκεντρική, η αυτο-ψυχαναλυτική, θα έλεγα, γραφή και, από την άλλη μεριά,  ο ιδεολογικός ρεαλισμός, η ιδεοληπτική θεώρηση της Ποίησης,  η οποία ασφαλώς την οδηγεί σε ατραπούς ιδεολογικής χειραγώγησης. Και δεν υπάρχει τίποτα πιο ασυμβίβαστο με την Τέχνη από τη χειραγώγηση.

Θα πρότεινα λοιπόν για συζήτηση πως η αυθεντική Ποίηση βρίσκεται στον συγκερασμό των δύο αντιλήψεων.

Και εξηγούμαι με ένα δεύτερο παράδειγμα: Παρατηρώντας δείγματα της λεγόμενης Παραδοσιακής Αρχιτεκτονικής, της άλαλης Ποίησης, από τη Δημητσάνα έως τη Μακρινίτσα κι από την Καστοριά μέχρι την Ξάνθη, εύκολα διαπιστώνει κανείς μιαν επανάληψη ή, καλύτερα, αναπαραγωγή ομοειδών αρχιτεκτονικών στοιχείων. Αισθητικά και λειτουργικά στοιχεία, που σε όλες τις περιπτώσεις επαναλαμβάνονται, διατηρώντας όμως πάντοτε την ετερότητά τους, χωρίς να αντιγράφουν, χωρίς να συνιστούν απομιμήσεις.                                                         

Σε κάθε ξεχωριστό αρχιτεκτόνημα, εύκολα διακρίνονται μικρές ποιοτικές μορφολογικές διαφοροποιήσεις, μικρές, θα έλεγα, πινελιές ετερότητας, πάντοτε, όμως, στον ίδιο καμβά, στην ίδια ρυθμολογική βάση. Και εδώ ακριβώς βρίσκεται ο κεντρικός νοηματικός άξονας τής συγκεκριμένης αρχιτεκτονικής.

Πώς είναι δυνατόν, παρά την αναπαραγωγή ομοειδών στοιχείων, να αποφεύγεται η αντιγραφή; Ποιος είναι ο Μηχανισμός Γένεσης της δημώδους αρχιτεκτονικής;

Θα απαντούσα πως είναι αυτή ακριβώς η τάση αναπαραγωγής που κατορθώνει να μη συνιστά απομίμηση, αλλά επαναδιατύπωση αισθητικών και λειτουργικών κωδίκων κοινωνικά αποδεκτών και, κυρίως, κοινωνικά παραγόμενων.

Κοντολογίς, με τα μαστόρικα συνεργεία, με τους κουδαραίους μαΐστορες, μέσω της  βιωματικής εμπειρίας και του ταλέντου των, η ίδια η Κοινωνία αρχιτεκτονεί

μέσω της αναπαράστασης, της επαναδιατύπωσης κοινωνικών αισθητικών και λειτουργικών συμβάσεων με την αριστοτελική έννοια της «μιμήσεως» που δεν σημαίνει απομίμηση, αλλά αναπαράσταση κοινωνικά αποδεκτών αισθητικών και λειτουργικών αρχών.

Υπό το ίδιο πρίσμα θα έλεγα πως η κοινοτική εμπειρική αλήθεια λειτουργεί ως μαγιά της Τέχνης, ως μαγιά της Ποίησης.

Εάν συμφωνούσαμε πως η Τέχνη ασφυκτιά τόσο στο ατομοκρατικό όσο και στο ιδεοληπτικό-χειραγωγικό περιβάλλον, τότε θα αποτολμούσα έναν ορισμό, πως

αυθεντική Ποίηση είναι η αναδιατύπωση αισθητικών και λειτουργικών  κωδίκων κοινωνικώς αποδεκτών και κοινωνικώς παραγόμενων, με την καθοριστική συνδρομή της παιδείας και του ταλέντου του ποιητή, δηλαδή με τη σφραγίδα της προσωπικής ετερότητας του δημιουργού.

Σε κάθε συγγραφικό πεδίο εκφράζονται διαφορετικές ανάγκες επικοινωνίας και συμμετοχής στον ευρύτερο κοινωνικό διάλογο, διαφορετικές μορφές έκφρασης της ίδιας αγωνίας.

Εάν προσεγγίσουμε την Ποίηση ως λαλούσα Αρχιτεκτονική, θα έλεγα πως η Ποίηση έχει μια δική της εσωτερική χωροταξία. Και όχι μονάχα μορφολογική και ρυθμολογική, αλλά μιαν εσωτερική νοηματική χωροταξία που οφείλει να υπακούει σε κανόνες στατικής επάρκειας και λειτουργικής ρυμοτομίας, ειδάλλως καταρρέει. Και εδώ θα πρότεινα πως οι κανόνες αυτοί δεν είναι τίποτα άλλο παρά κοινωνικές συμβάσεις που κληρονομούνται και αναδιατυπώνονται από γενιά σε γενιά, από δημιουργό σε δημιουργό, από ποιητή σε ποιητή.

Νομίζω πως η  Κρίση, με την ευρεία έννοια τού όρου, δηλαδή η πρωτίστως πολιτισμική και εξ αυτής  κοινωνική, οικονομική και πολιτική κρίση, επηρεάζει τον ιδιωτικό και δημόσιο χώρο σε καθοριστικό βαθμό,  καθώς συντόμως

εξελίσσεται σε συμπεριφορική κρίση μπολιάζοντας έτσι και το πνευματικό  και θεσμικό πεδίο.

Πώς μπορεί λοιπόν να μείνει κανείς ουδέτερος, κλεισμένος στο χρυσό κλουβί της δικής του διαρκούς αυτο-ψυχανάλυσης;  

Θυμηθείτε από την Θεία Κωμωδία του Δάντη: - «Οι πιο σκοτεινές γωνιές της Κολάσεως είναι φυλαγμένες για εκείνους που διατηρούν την ουδετερότητά τους σε εποχές ηθικής κρίσης».

Θα έλεγα λοιπόν πως οι πνευματικοί δημιουργοί, οι ποιητές, επηρεάζονται βαθύτατα από τους τριγμούς της σημερινής και κάθε εποχής, αλλά, και συγχρόνως, πως το δημιουργικό αποτέλεσμα αυτού του επηρεασμού είναι ευθέως ανάλογο με την πνευματική ετερότητα του κάθε ποιητή.

Πάντοτε το κοινωνικό περιβάλλον και η ιστορική συγκυρία σημαδεύουν την θεματολογία και την ποιότητα της πνευματικής δημιουργίας. Πρόκειται για την κοσμική ακτινοβολία του «συλλογικού υποκείμενου» που προτιμώ να χαρακτηρίζω συλλογικό δημιουργό, όπου πάντως εμφιλοχωρεί καθοριστικά η προσωπική ετερότητα του καθενός πνευματικού  δημιουργού.

Συχνά με ρωτούν  ποιους αφορά η Ποίηση. Μα, νομίζω, τους πάντες.

Όπως όλες οι τέχνες, έτσι και η αυθεντική Ποίηση μπορεί να αρέσει, να προσλαμβάνεται δηλαδή με το συναίσθημα πολύ πριν γίνει εγκεφαλικώς κατανοητή . Άρα η απόλαυσή της δεν προϋποθέτει την κατοχή μεταπτυχιακών τίτλων,  ειμή μόνον αγαθή προαίρεση και στοιχειώδη κοινωνική παιδεία.

Κάτω από τούτο το πρίσμα, το ποιητικό έργο νοηματοδοτείται στο βαθμό που έχει κάτι να προσφέρει στη συλλογική προσπάθεια προς την επαλήθευση του  κοινοτικού βίου. Άρα, εάν έχει κάποια συναισθηματική σχέση, είναι εκείνη του δημιουργού με το συλλογικό υποκείμενο.

Θυμηθείτε τον Έλιοτ: - «Ποίηση δεν είναι η απελευθέρωση των αισθημάτων, αλλά η   δραπέτευση από τα αισθήματα. Δεν είναι η έκφραση της προσωπικότητας, αλλά η δραπέτευση από την προσωπικότητα. Αλλά θα πρέπει κανείς να έχει αισθήματα και προσωπικότητα, για να θέλει να δραπετεύσει από αυτά».

Θέλω να πω, τελειώνοντας, πως το έργο του καθενός, ιδίως δε το ποιητικό έργο, δεν αποτιμάται με κάποιο αισθηματόμετρο, αλλά με τον βαθμό της αυτοαναίρεσης, της αυταπάρνησης που εκφράζει, εάν εκφράζει, με την δική του αλήθεια, με το μερτικό του στην επαλήθευση του κοινοτικού βίου.

Ελένη Καραΐνδρου: Τα πρώτα τραγούδια (1969-1972)

Η Ελένη Καραΐνδρου κατά το διάστημα 1967-1975 βρισκόταν στο Παρίσι για μουσικές σπουδές. Η επιστροφή της στα πάτρια συνοδεύτηκε και με την κυκλοφορία του πρώτου και μοναδικού κύκλου τραγουδιών της με τίτλο "Η μεγάλη αγρυπνία" που ερμήνευσε η Μαρία Φαραντούρη.

Ωστόσο πριν από την οριστική επιστροφή της στην Ελλάδα είχε δώσει κάποια πρώτα δείγματα του τραγουδοποιητικού της ταλέντου ηχογραφώντας κατά την τριετία 1969-1972 οκτώ συνολικά τραγούδια, τα πρώτα έξι από τα οποία εκδόθηκαν στην Ελλάδα σε δισκάκια 45 στροφών από την His Master's Voice/Columbia με ερμηνευτές τη Δήμητρα Γαλάνη και τον Μανώλη Μητσιά.

Συγκεκριμένα, το 1969 κυκλοφόρησαν τα δυο πρώτα τραγούδια της συνθέτριας με τη Δήμητρα Γαλάνη, η οποία εκείνη τη χρονιά έκανε την πρώτη της εμφάνιση στην ελληνική δισκογραφία, πρώτα με δυο τραγούδια του Δήμου Μούτση κι αμέσως μετά με τα δυο αυτά τραγούδια της Καραΐνδρου. Πρόκειται για τα τραγούδια: "Μια νύχτα σ' έχασα" και "Ποια πόρτα να χτυπήσω", αμφότερα σε στίχους του Νίκου Γκάτσου. Η συνθέτρια υπογράφει με το συντομευμένο όνομα Ελένη Καρά. Το πρώτο από τα τραγούδια αυτά δεν επανεκδόθηκε ποτέ, ενώ το δεύτερο μπήκε σε δυο νεότερες συλλογές, πρώτα στη συλλογή "Δυο δυο" (1987) και στη συνέχεια στην ψηφιακή συλλογή "Από τους θησαυρούς των 45 στροφών" (1995).

Την επόμενη χρονιά η Ελένη Καραΐνδρου υπέγραψε τέσσερα καινούργια τραγούδια που ερμήνευσε σε δυο 45άρια ο Μανώλης Μητσιάς με δεύτερη φωνή τη Βούλα Γκίκα. Τρία από τα τραγούδια αυτά ("Δεν είναι αυλή να δροσιστείς", "Έλα αύριο βράδυ στις εννιά", "Μαζί σου να την πάρεις δεν μπορείς") είχαν στίχους της ίδιας της συνθέτριας, ενώ το τέταρτο ("Απόψε τα μεσάνυχτα") είχε στίχους και πάλι του Νίκου Γκάτσου. Όλα αυτά τα τραγούδια ενσωματώθηκαν στον πρώτο προσωπικό δίσκο του Μανώλη Μητσιά (1971), αλλά και στη νεότερη ψηφιακή συλλογή του τραγουδιστή "Τραγούδια από τις 45 στροφές" (1998).

Πέρα από τα τέσσερα αυτά λαϊκά τραγούδια, η Ελένη Καραΐνδρου συνεργάστηκε και με τη διάσημη Ελληνίδα τραγουδίστρια Νάνα Μούσχουρη με δυο τραγούδια στη γαλλική γλώσσα, τα οποία περιλήφθηκαν σε δυο δίσκους 33 στροφών με τίτλους "Le tournesol" (1970) και "Un voix" (1972). Tο πρώτο από αυτά ("On ne sait jamais") βασίζεται στη μελωδία του τραγουδιού "Μαζί σου να την πάρεις δεν μπορείς".

Να προσθέσω απλώς ότι η Ελένη Καραΐνδρου πολλά χρόνια αργότερα, το 1986, ηχογράφησε δυο ακόμη ανέξάρτητα τραγούδια με τη φωνή της Μελίνας Τανάγρη ("Το ταγκό του εραστή", "Όλα μπερδεύονται γλυκά"). Όλα τα υπόλοιπα τραγούδια της, που δεν είναι και πολλά, γράφτηκαν αποκλειστικά για τον κινηματογράφο και το θέατρο και κυκλοφόρησαν κατά καιρούς με τα αντίστοιχα soundtrack.

Νίκος Μαμαγκάκης: Οι ένοχοι (1966)

Το 1966 ο Νίκος Μαμαγκάκης έγραψε τη μουσική και τα τραγούδια της δραματικής ελληνικής ταινίας "Οι ένοχοι" σε σκηνοθεσία και σενάριο του Κώστα Ασημακόπουλου. Στην ταινία πρωταγωνιστούσαν ο Πέτρος Φυσσούν, η Άννα Φόνσου, ο Κώστας Καζάκος, ο Λάκης Κομνηνός και ο Δημήτρης Μυράτ.

Στην ταινία καταγράφεται για πρώτη φορά η φωνή της πρόσφατα χαμένης τραγουδίστριας Έλενας Κυρανά που ερμηνεύει το τραγουδάκι "Η Μαριώ", το οποίο φυσικά παραμένει ανέκδοτο. Επίσης ο Γιώργος Φέρης ερμηνεύει το τραγούδι "Κραταιά ως θάνατος αγάπη" εμπνευσμένο από τo "Άσμα Ασμάτων" του Σολομώντα. Ακούγονται ακόμα η Άννα Φόνσου (στο τραγούδι "Στου δάσου το νερόμυλο") και ο Πέτρος Φυσσούν.

Ο Κώστας Σμοκοβίτης τραγουδά Δερβενιώτη

Ο Κώστας Σμοκοβίτης έλαμψε στο μουσικό στερέωμα για ένα σύντομο χρονικό διάστημα εκεί στα μέσα της δεκαετίας του '70 και στη συνέχεια έσβησε σιγά σιγά, ενώ σήμερα πια έχει δυστυχώς ξεχαστεί εντελώς, έτσι που το όνομά του αμφιβάλλω αν λέει κάτι στη σημερινή γενιά.

Κι όμως, υπήρξε ένας υπέροχος τραγουδιστής με καθαρή και εκφραστικότατη φωνή που ευτύχησε για ένα διάστημα 3-4 ετών να ερμηνεύσει σπουδαία τραγούδια του Μάνου Λοΐζου ("Καλημέρα ήλιε"), του Γιώργου Χατζηνάσιου ("Άσπρο μαύρο"), του Βασίλη Δημητρίου ("Ω, τι κόσμος μπαμπά"), του Απόστολου Καλδάρα ("Για ρεμπέτες και για φίλους"), ακόμη και του Μίκη Θεοδωράκη ("Προδομένος λαός"). Παρόλα αυτά, σ' εκείνο το παραγωγικό του διάστημα ηχογράφησε μόλις έναν όλο κι όλο προσωπικό δίσκο. Ήταν τα "Τραγούδια του καιρού μας" που έγραψε για τη φωνή του ο Σταύρος Κουγιουμτζής το 1977. Κι αυτό ήταν κάτι σαν κύκνειο άσμα του δυστυχώς, γιατί στη συνέχεια βρέθηκε αντιμέτωπος με τη δισκογραφική του εταιρία (Minos), εναντίον της οποίας στράφηκε ακόμη και δικαστικά, για να αποδεσμευτεί από το συμβόλαιό του, δεδομένου ότι δεν αντιμετωπίστηκε όπως θα περίμενε, ίσως επειδή στην εταιρία τότε κυριαρχούσαν κάποιοι πρωτοκλασάτοι αστέρες που ένιωθαν άβολα με την παρουσία άλλων συγκρίσιμων φωνών...

Μετά από τετράχρονη σιωπή ωστόσο ο Κώστας Σμοκοβίτης έκανε μια αξιοπρόσεκτη απόπειρα να επανέλθει στο δισκογραφικό προσκήνιο ηχογραφώντας το 1981 τον δεύτερο προσωπικό του δίσκο με τίτλο "Τριαντάφυλλο κι αγκάθι" που εκδόθηκε από την εταιρία General. Τα τραγούδια του δίσκου έγραψε ένα από τα πλέον κλασικά δίδυμα του λαϊκού μας τραγουδιού, ο Θόδωρος Δερβενιώτης κι ο Κώστας Βίρβος. 

Ο Δερβενιώτης, όπως ξέρουμε, είχε αφήσει έντονο το αποτύπωμά του στο λαϊκό τραγούδι κατά τις δεκαετίες του '50 και του '60 κυρίως μέσα από τις αξεπέραστες ερμηνείες του Στέλιου Καζαντζίδη. Το ίδιο κι ο πολυγραφότατος στιχουργός Κώστας Βίρβος. Αμφότεροι μετά το '70 συνέχισαν να παράγουν αξιόλογα τραγούδια συνεργαζόμενοι με όλους τους νεότερους τραγουδιστές που κινούνταν στις παρυφές του ορθόδοξου λαϊκού τραγουδιού και πατάγανε γερά στο πεδίο του "έντεχνου". Θυμίζω ότι ο Δερβενιώτης το 1984 μοιράστηκε με τον Σταμάτη Κραουνάκη το δίσκο "Εξ αδιαιρέτου" που τραγούδησε ο Μανώλης Μητσιάς.

Ο δίσκος "Τριαντάφυλλο κι αγκάθι" είναι ένας καθαρά λαϊκός κύκλος τραγουδιών που ερμηνεύεται πολύ πειστικά από τον Κώστα Σμοκοβίτη. Είναι μια σειρά τραγουδιών χωρίς εξάρσεις, χωρίς κάποιο μεγάλο σουξέ, αλλά με μια αξιοπρέπεια και τιμιότητα που δυστυχώς δεν εκτιμήθηκαν στην εποχή τους, με αποτέλεσμα να μην περάσουν στον κόσμο και να ξεχαστούν. Ήταν κάτι σαν τελικό χτύπημα στην άτυχη καριέρα του καλού τραγουδιστή, ο οποίος στη συνέχεια αποσύρθηκε σιγά σιγά, αν και τραγούδησε σποραδικά κάποια τραγούδια του Μιχάλη Τερζή και κάποια άλλα σκόρπια.

Ευγενία Συριώτη: Μια θάλασσα μικρή (1982)

Δώδεκα χρόνια μετά την έκδοση του δίσκου "Ταξιδεύοντας" (1970) η Ευγενία Συριώτη ηχογραφεί τον δεύτερο και τελευταίο της μέχρι σήμερα προσωπικό δίσκο με τίτλο "Μια θάλασσα μικρή".

Η λογική κι αυτού του δίσκου παραμένει η ίδια κι έτσι το υλικό του περιλαμβάνει κυρίως διασκευασμένα παραδοσιακά τραγούδια από διάφορες περιοχές του κόσμου (Ιταλία, Αγγλία, Σκωτία, Γαλλία, Ισπανία) μαζί με ένα ελληνόφωνο της Καλαβρίας και τρία κλασικά έντεχνα ελληνικά τραγούδια των Γιάννη Σπανού ("Οδός Αριστοτέλους"), Διονύση Σαββόπουλου ("Μια θάλασσα μικρή") και Θάνου Μικρούτσικου ("Η πιο όμορφη θάλασσα"). 

Η ενορχήστρωση αυτή τη φορά είναι πλουσιότερη και περιλαμβάνει πιάνο, ακορντεόν, φυσαρμόνικα, βιολί, μαντολίνο και κιθάρα. Τη διασκευή και ενορχήστρωση επιμελήθηκε ο Κώστας Γεωργίου. Στα φωνητικά συμμετέχουν η Σόνια Θεοδωρίδου και ο Οδυσσέας Παυλόπουλος. 

Όμορφες, χαμηλόφωνες και γεμάτες λυρισμό ερμηνείες που αξίζουν έστω και την ετεροχρονισμένη μας προσοχή. Την παραγωγή του δίσκου έκανε η Εταιρεία Προστασίας Σπαστικών.

Ευγενία Συριώτη: Ταξιδεύοντας (1970)

Η Ευγενία Συριώτη υπήρξε μια κοσμοπολίτισσα ελληνίδα μουσικός με σπουδές στο Ωδείο Αθηνών και στη Royal Academy of Music του Λονδίνου. Οι πρώτες της δισκογραφικές παρουσίες σημειώθηκαν το 1962 στο "Καίσαρ και Κλεοπάτρα" και το 1964 στους "Όρνιθες" του Μάνου Χατζιδάκι με το ψευδώνυμο Ευγενία Βάλβη. 

Αργότερα βρέθηκε στην Αμερική και συμμετείχε ενεργά στο φολκ κίνημα εκεί στα τέλη του '60, ενώ στη συνέχεια επέστρεψε στην Ελλάδα και επιδόθηκε σε πολυάριθμες περιοδείες ανά το πανελλήνιο, ενώ παράλληλα και για πολλά χρόνια παρουσίαζε την εξαιρετική τηλεοπτική σειρά "Τα τραγούδια του κόσμου".

Στο διάστημα εκείνο ηχογράφησε και δύο προσωπικούς δίσκους με μουσικές από διάφορα μέρη του κόσμου, πρώτα το "Ταξιδεύοντας" (1970) κι αργότερα το "Μια θάλασσα μικρή" (1982). Συμμετείχε επίσης και στη σχετικά πρόσφατη έκδοση του δίσκου "Ο καθρέφτης του Βορρά" (2005) με τραγούδια της Ρίκας Δεληγιαννάκη (από παλιότερη ηχογράφηση του 1973).

Το 1970 λοιπόν ηχογράφησε τον πρώτο προσωπικό της δίσκο με τίτλο "Ταξιδεύοντας". Ο τίτλος προικονομεί εύγλωττα και το περιεχόμενο του δίσκου. Πρόκειται για μια υπέροχη περιδιάβαση στις μουσικές του κόσμου, από το Μεξικό και τις ΗΠΑ ως τη Γαλλία, την Αγγλία, την Αρμενία, την Κύπρο, το Ισραήλ, την Περσία και φυσικά την Ελλάδα. Τα τραγούδια αποδίδονται απογυμνωμένα από ορχηστρικά φτιασίδια, μόνο με φωνή και κιθάρα. Η ερμηνεία της Συριώτη είναι κατανυκτική και εκφραστικότατη, ενώ ο σπουδαίος κιθαριστής και συνθέτης Βασίλης Τενίδης τη συνοδεύει λιτά και διακριτικά με την κιθάρα του.

Ο δίσκος εκδόθηκε από τη μικρή εταιρία Rod Strofes, την οποία γνωρίσαμε κυρίως μέσα από τις εξαιρετικές καταγραφές σημαντικών ποιητικών έργων σε απαγγελία από γνωστούς ηθοποιούς (Λόρκα, Ταγκόρ, Γεφτουσένκο, Ρίτσος, Καββαδίας κ.ά.) που είχαν κυκλοφορήσει κατά το δεύτερο μισό της δεκαετίας του '60.

Δημήτρης Λάγιος: Ζακυνθινές Σερενάδες (1988)

Το 1988 ο Δημήτρης Λάγιος επιμελήθηκε την έκδοση ενός ξεχωριστού δίσκου με τίτλο "Ζακυνθινές Σερενάδες" γραμμένες σε πολύ παλιότερη εποχή από τον αρχιμάστορα του είδους ζακυνθινό συνθέτη Γεώργιο Τζώρτζη Κωστή (1870-1959).

Οι στίχοι των τραγουδιών γράφτηκαν από τους Δημήτριο Πελεκάση (1881-1973) και Γιάννη Τσιλιμίγκρα (1872-1947). Το κομμάτι "Με τον τρόπο του Τζώρτζη Κωστή" γράφτηκε από τον Δημήτρη Λάγιο, ο οποίος διασκεύασε και ενορχήστρωσε όλο το υλικό του δίσκου. Ξεχωρίζει η υπέροχη largo μελωδία της εναρκτήριας σερενάτας με τον υποβλητικό τίτλο "Ουράνιο πλάσμα".

Τραγουδούν ο τενόρος Κωνσταντίνος Παλιατσάρας και ο βαρύτονος Διονύσης Τρούσ(σ)ας, ενώ συμμετέχει η εξαιρετική Ορχήστρα Νυκτών Οργάνων του Δήμου Πατρέων.

Δημήτρης Λάγιος, Δημήτρης Μαρίνος: Του μαντολίνου (1987)

Ο Δημήτρης Μαρίνος, ζακυνθινής καταγωγής, είναι ένας κορυφαίος δεξιοτέχνης του μαντολίνου που ζει και δραστηριοποιείται στην Αμερική, αλλά συχνά πυκνά επιστρέφει στην πατρίδα του για διάφορες εμφανίσεις και ρεσιτάλ.

Το 1987 ο συνθέτης Δημήτρης Λάγιος αποφάσισε να αξιοποιήσει τον σπουδαίο δεξιοτέχνη που τότε ανήκε στη μουσική του ομάδα. Συγκέντρωσε λοιπόν κατάλληλα έργα Επτανησίων συνθετών γραμμένα είτε κατευθείαν για μαντολίνο, είτε για άλλα οργανικά σχήματα σε διασκευή για μαντολίνο και ηχογράφησε το δίσκο "Του μαντολίνου" που εκδόθηκε από τη CBS. Περιλαμβάνονται συνθέσεις των Διονυσίου Λαυράγκα (1860-1041), Παύλου Καρρέρ (1829-1896), Ναπολέοντα Λαμπελέτ (1864-1932), Σπύρου Σαμάρα (1861-1917), Διονυσίου Βισβάρδη (1910-1999), Αλέκου Ξένου (1912-1995), Κυριάκου Σφέτσα (1945- ) και Δημήτρη Λάγιου (1952-1991).

Δημήτρης Λάγιος: Ζακυνθινή εκκλησιαστική παράδοση (1986)

Η ανήσυχη φύση του Δημήτρη Λάγιου κάλυψε ολόκληρο το φάσμα της μουσικής έκφρασης και ήταν φυσικό να απλωθεί και στην εκκλησιαστική μουσική. Αποτέλεσμα αυτού του ενδιαφέροντος ήταν δύο δίσκοι, από τους οποίους ο ένας, με τίτλο "Ίνα τι", εκδόθηκε μεταθανάτια από τη Minos.

Νωρίτερα, το 1986, είχε εκδοθεί ο δίσκος "Ζακυνθινή εκκλησιαστική παράδοση" ως ανεξάρτητη παραγωγή του Κάλβειου Μουσικού Σχολείου. Το περιεχόμενό του αναφέρεται στην εκκλησιαστική υμνωδία, όπως αποδίδεται από τους παραδοσιακούς ψαλτάδες της πατρίδας του συνθέτη. Με τη φροντίδα λοιπόν του Δημήτρη Λάγιου καταγράφηκαν εκκλησιαστικοί ύμνοι της ορθόδοξης εκκλησίας, ηχογραφημένοι στο ναό του Αγίου Διονυσίου της Ζακύνθου. Ψάλλουν διάφοροι ζακυνθινοί ψαλτάδες και η εκκλησιαστική χορωδία του Αγίου Διονυσίου υπό τη διεύθυνση του πρωτοψάλτη Γιάννη Σούλη.

Δημήτρης Λάγιος: Σκιές (1987)

Πέρα από τη δεδηλωμένη αγάπη του για τη μουσική της ιδιαίτερης πατρίδας του, της Ζακύνθου, ο σημαντικός συνθέτης Δημήτρης Λάγιος αφιέρωσε μεγάλο μέρος της ζωής και του έργου του στη δεύτερη πατρίδα του, την Κύπρο. Μεταθανάτια μάλιστα εκδόθηκε ο κατεξοχήν "κυπριακός" του δίσκος με τίτλο "Των αθανάτων" (1994), όπου συνεργάστηκε με Κύπριους ποιητές και τον αξιόλογο Κύπριο συνθέτη Μιχάλη Χριστοδουλίδη.

Κάμποσα χρόνια νωρίτερα πάντως μας είχε δώσει ένα πρώτο δείγμα του κυπριακού του ενδιαφέροντος, όταν το 1987 ηχογράφησε το δίσκο "Σκιές" σε ανεξάρτητη παραγωγή με δική του μουσική και στίχους. 

Πρόκειται για έναν κύκλο έντεχνων τραγουδιών με σύγχρονη ενορχήστρωση που ερμηνεύει ο ίδιος, ενώ από ένα τραγούδι ερμηνεύουν οι Ηλέκτρα Βάργκα, Λόλα Αζά και Μαίρη Θεολογίδου. Συμμετέχει επίσης και το κυπριακό Φωνητικό Σύνολο "Διάσταση". Ένα τραγούδι του δίσκου ("Τα δάκρυα της Αμμοχώστου") βασίζεται σε στίχους της πολυγραφότατης Κύπριας ποιήτριας Κλαίρης Αγγελίδου (γενν. 1932), ενώ το τραγούδι "Σε καρτερούσα" έχει στίχους του ζακυνθινού ποιητή Τάλμποτ Κεφαλληνού (1918-1988) και μάλιστα αυτό το τραγούδι έχει περιληφθεί και στο δίσκο "Των αθανάτων".

Δημήτρης Λάγιος: Λαϊκά τραγούδια της Ζάκυνθος (1985)

Έχουμε ξαναμιλήσει για τη μεγάλη αγάπη του συνθέτη Δημήτρη Λάγιου (1952-1991) για τη μουσική του τόπου του και των Επτανήσων και για τη συστηματική καταγραφή, επεξεργασία και ηχογράφηση των λαϊκών μουσικών θησαυρών του Ζακύνθου σε μια σειρά δίσκων που εκδόθηκαν σε ανεξάρτητες τοπικές παραγωγές κατά τη δεκαετία του '80 και σήμερα πλέον είναι δυσεύρετοι και δυστυχώς άγνωστοι για τους περισσότερους μουσικόφιλους. 

Το πρώτο έργο αυτής της σειράς ηχογραφήσεων ήταν τα "Λαϊκά τραγούδια της Ζάκυνθος" που εκδόθηκε το 1985 από το Κάλβειο Μουσικό Σχολείο που είχε ιδρύσει ο συνθέτης το 1983. 

Ο δίσκος περιλαμβάνει δεκαέξι λαϊκά τραγούδια ανώνυμων δημιουργών μοιρασμένα ισοδύναμα σε δυο ενότητες: α) Αγροτικά, β) Αρέκιες. Οι αρέκιες είναι ένα ιδιαίτερο είδος αυτοσχέδιων τραγουδιών που ακούγονται σε όλα τα Ιόνια νησιά. Η έρευνα, καταγραφή, επεξεργασία του πρωτότυπου υλικού και η διδασκαλία των τραγουδιών ανήκει στον Δημήτρη Λάγιο. Τραγουδά ο ίδιος και μαζί του η Γεωργία Άνθη, ο Μιχάλης Άνθης και άλλοι ζακυνθινοί τραγουδιστές. Συμμετέχουν το Κάλβειο παραδοσιακό συγκρότημα και οι Τραγουδιστάδες του Ασκηταριού. 

Γιώργος Κατσαρός: Έξοδος κινδύνου (OST, 1980)

Μια από τις τελευταίες κινηματογραφικές μουσικές του πολυγραφότατου συνθέτη Γιώργου Κατσαρού (έγραψε μουσική σε πάνω από 100 ταινίες!!!) ήταν αυτή που έγραψε το 1980 για την ταινία του Νίκου Φώσκολου "Έξοδος κινδύνου". 

Πρόκειται για μια έγχρωμη αστυνομική περιπέτεια με λαμπερούς πρωταγωνιστές, επικεφαλής των οποίων είναι ο Νίκος Κούρκουλος, ο Γιώργος Φούντας και η διεθνής Όλγα Καρλάτου, η οποία είναι και η βασική ερμηνεύτρια των τραγουδιών. 

Τραγουδούν επίσης η Έρρικα Μπρόγιερ και ο ηθοποιός Αλμπέρτο Εσκενάζυ, ενώ ένα τραγούδι ερμηνεύει η Δούκισσα. Φυσικά, όπως εύλογα θα περίμενε κανείς, ο δίσκος περιέχει και μερικά οργανικά κομμάτια που δίνουν την ευκαιρία στον συνθέτη να δείξει τις δεξιοτεχνικές του ικανότητες στο σαξόφωνο.

(c) LP | Polydor | OST | πηγή: d58

Μπέμπα Μπλανς: Σπάνιες Ερμηνείες (1964-1975)

Ήτανε γραφτό σχεδόν ταυτόχρονα να φύγουν από τη ζωή πριν από λίγες ημέρες στην ίδια περίπου ηλικία δυο καλές τραγουδίστριες της ευλογημένης γενιάς του '60. Η μια ήταν η Έλενα Κυρανά, για την οποία κάναμε ήδη ένα μικρό αφιέρωμα.

Η άλλη ήταν η πολύ γνωστότερη Μπέμπα Μπλανς ή, κατά κόσμον, Αγγελική Κωνσταντοπούλου, που αναχώρησε από το μάταιο τούτο κόσμο στα 73 της χρόνια. Πρωτοεμφανίστηκε το 1964 με το τραγούδι "Καλωσόρισες βρε Γιώργη" του Γιώργου Ζαμπέτα, ο οποίος της έγραψε τα περισσότερα τραγούδια κι ανάμεσά τους πολλές μεγάλες επιτυχίες και κυρίως τα δυο κλασικότερα τραγούδια της, το "Μιας πεντάρας νιάτα" και το αγαπημένο μου "Καράβι". Η τρίτη μεγάλη επιτυχία της ήταν το γοργό ζεϊμπέκικο "Έναν αητό αγάπησα" του Γιάννη Σπανού. Ερμήνευσε επίσης τραγούδια πολλών άλλων λαϊκών δημιουργών, όπως ο Γιώργος Μητσάκης, ο Γιώργος Μανισαλής, ο Αντώνης Κατινάρης και άλλοι.

Ολόκληρη η δισκογραφία της Μπέμπας Μπλανς, αρκετά πλούσια, κυκλοφόρησε σε δισκάκια 45 στροφών που καλύπτουν την περίοδο 1964-1975. Στα χρόνια της ψηφιακής δισκογραφίας εκδόθηκαν δύο μεγάλες συλλογές με τραγούδια της από τις 45 στροφές. Η πρώτη κυκλοφόρησε το 1995 με τίτλο "20 Μεγάλες Επιτυχίες" από την Polydor, ενώ το 2000 κυκλοφόρησε από την ίδια εταιρία άλλη μια συλλογή τραγουδιών ενταγμένη στη σειρά "Ελληνικό Τραγούδι" (Νο 23). 

Λουκάς Θάνος: Αναστροφή (1983)

Ο Λουκάς Θάνος μας εξέπληξε ευχάριστα με την πρώτη κιόλας εμφάνισή του το 1978, όταν κυκλοφόρησε από την ΕΜΙ ο κλασικός πια δίσκος "Σάλπισμα" με τη μνημειώδη ερμηνεία του Νίκου Ξυλούρη. Είναι ο δίσκος που μας έδωσε τη διαχρονική και πολυτραγουδισμένη "Μπαλάντα του κυρ Μέντιου". Αμέσως μετά όμως ο συνθέτης χάθηκε, παρά τις υψηλές προσδοκίες που είχε γεννήσει εκείνη η πρώτη του εμφάνιση. Χρειάστηκε να περάσουν πέντε χρόνια περισυλλογής και αναζήτησης μουσικού προσανατολισμού, για να επανέλθει με καινούργιο υλικό μέσω της μικρής εταιρίας Δισκογραφικός Συνεταιρισμός Καλλιτεχνών με το δίσκο "Αναστροφή".

Μοιάζει πολύ ταιριαστός ο τίτλος του δίσκου, μιας και το μουσικό του ύφος έρχεται σε πλήρη διάσταση μ' αυτόν του "Σαλπίσματος". Εδώ πλέον ο συνθέτης δοκιμάζει νέα ηχοχρώματα φλερτάροντας αποφασιστικά με τον ηλεκτρονικό ήχο και με κατεύθυνση προς το ροκ και τη τζαζ μουσική. Παρόλο που όλη η δουλειά έχει έναν εμφανή πειραματικό χαρακτήρα, το αποτέλεσμα είναι πολύ ενδιαφέρον κι έδειξε ασφαλώς έναν καινούργιο δρόμο. 

Αυτός ο δρόμος σύντομα θα αποφέρει μια νέα δουλειά με τον πολύ εύγλωττο τίτλο "Jazzburger" (1984), για να ακολουθήσει νέα και πιο μακροχρόνια περίοδος σιωπής, ενώ πολύ πρόσφατα επανήλθε με μελοποιημένο Παλαμά ("Ο δωδεκάλογος του γύφτου", 2016) στο ύφος της πρώτης του εμφάνισης στο μακρινό 1978 ολοκληρώνοντας έτσι τον προσωπικό μουσικό του κύκλο.

Ο Βασίλης Δημητρίου μελοποιεί Αριστοφάνη

Η στενότατη σχέση του συνθέτη Βασίλη Δημητρίου με το χώρο του θεάτρου, όπως λέγαμε προ ημερών, έχει αποδειχθεί γονιμότατη και διαχρονική, αφού χρονολογείται από τις αρχές της δεκαετίας του '70, όταν είχε εκδοθεί το 1972 σε μικρό δίσκο η μουσική του για το θεατρικό έργο "Διάσημος 702" του Αλέξη Μιροντάν, για να ακολουθήσουν οι "Κλειδοκράτορες" του Μίλαν Κούντερα, το "Ω, τι κόσμος μπαμπά" του Κώστα Μουρσελά και πληθώρα άλλων παραστάσεων μέχρι το τέλος της ζωής του.

Από τις αρχές του 2000 ο συνθέτης βρέθηκε κοντά στο Θέατρο Διαδρομή (κάποια στιγμή μετονομάστηκε σε Θεατρική Διαδρομή), με το οποίο είχε μια σημαντική συνεργασία κυρίως σε παραστάσεις αρχαίου θεάτρου, κωμωδίες ή τραγωδίες. Ειδικά με το έργο του Αριστοφάνη ο συνθέτης είχε μακρόχρονη σχέση γράφοντας μουσική για διάφορα θεατρικά σχήματα σχεδόν για το σύνολο των αριστοφανικών κωμωδιών, σε κάποιες περιπτώσεις και περισσότερες από μία φορές για το ίδιο έργο. Το 2008 μάλιστα εκδόθηκε από τη Lyra ένα τετραπλό άλμπουμ, όπου συγκεντρώθηκαν όλες οι μουσικές του Βασίλη Δημητρίου για τον Αριστοφάνη υπό το γενικό τίτλο "Αριστοφάνους έργα".

Επανέρχομαι όμως στο Θέατρο Διαδρομή, για να αναφερθώ σε δύο σημαντικές παραστάσεις αριστοφανικών κωμωδιών. Οι "Εκκλησιάζουσες" σε σκηνοθεσία Γιώργου Μιχαλακόπουλου και μετάφραση Κ.Χ. Μύρη παρουσιάστηκαν το καλοκαίρι του 2000 και ήταν η δεύτερη φορά που ο Βασίλης Δημητρίου έγραψε μουσική για τη συγκεκριμένη κωμωδία, αφού είχε προηγηθεί το 1996 η παράσταση του Εθνικού Θεάτρου. Τραγουδούν μέλη του θιάσου, μεταξύ των οποίων η Μίρκα Παπακωνσταντίνου, η Νικολέτα Βλαβιανού, ο Χρήστος Ευθυμίου και ο Γιάννης Θωμάς.

Έλενα Κυρανά: Όλα τα τραγούδια της (1967-1976)

Άλλη μια οδυνηρή απώλεια είχαμε από το χώρο του ελληνικού τραγουδιού, λίγο μόλις καιρό μετά το θάνατο του Γιάννη Καλατζή και της Αρλέτας. Έφυγε στα 74 χρόνια της η τραγουδίστρια Έλενα Κυρανά. 
Ίσως βέβαια για πολλούς να μη λέει και πολλά πράγματα το όνομά της, αλλά οι πραγματικοί μύστες του έντεχνου λαϊκού τραγουδιού τη γνώριζαν καλά και την είχαν αγαπήσει από αυτές τις ελάχιστες στιγμές που αποτυπώθηκε το όνομά της στους παλιούς δίσκους εκεί στα τέλη του '60 και στις αρχές του '70.

Η αλήθεια είναι ότι η Έλενα Κυρανά έχει πενιχρή παρουσία στην ελληνική δισκογραφία. Έγινε γνωστή κυρίως από τη συμμετοχή της σε δυο αξιόλογους δίσκους στα χρόνια της δύσης του Νέου Κύματος. Πρόκειται για τους δίσκους "12 Τραγούδια του F.G. Lorca" (1969) του Γιάννη Γλέζου, όπου ερμηνεύει δυο τραγούδια ("Το κεφαλόδεσι", "Το πρώτο φιλί"), και "Ο κήπος" (1971) του Λίνου Κόκοτου, όπου συμμετέχει με τρία τραγούδια ("Μια λυπημένη θάλασσα", "Λουλούδι η ζωή μας", "Άσε με ήλιε").

Πέρα από τα πέντε αυτά εξαιρετικά τραγούδια ηχογράφησε μόλις δώδεκα ακόμη ανεξάρτητα τραγούδια σε έξι δισκάκια 45 στροφών, τα οποία κυκλοφόρησαν από τη Philips και τη Zodiac κατά το διάστημα 1967 μέχρι 1971. Πρόκειται για συνθέσεις του Κώστα Χατζή, του Εμμανουήλ Τομάζου, του Πάνου Πετσά, του Γιάννη Γκούμα και του Γιώργου Ζαμπέτα. 

Βασίλης Δημητρίου: Ορέστης του Ευριπίδη (2005)

Ο συνθέτης Βασίλης Δημητρίου (1945-2015) έχει καταθέσει το πιο εκλεκτό κομμάτι του πλούσιου συνθετικού του έργου στο θέατρο και την τηλεόραση καταφέρνοντας μάλιστα να βγάλει ακόμη και εμπορικά σουξέ μέσα από τα δεκάδες αυτά soundtrack. 

Το 1972 κυκλοφόρησε σε 45άρι η μουσική του για το θεατρικό έργο "Διάσημος 702", ενώ η πρώτη ολοκληρωμένη θεατρική μουσική του που καταγράφηκε σε δίσκο 33 στροφών ήταν το "Δόξα και θάνατος" που κυκλοφόρησε το 1975. Ακολούθησαν πολυάριθμες συνεργασίες με τα μεγαλύτερα ελληνικά θέατρα και θιάσους, όπως το Εθνικό Θέατρο, το Σύγχρονο Θέατρο, το Θέατρο Κνωσσός, διάφορα ΔΗΠΕΘΕ κλπ.

Η συνεργασία του με το Θέατρο Διαδρομή κατά την πρώτη δεκαετία του 21ου αιώνα υπήρξε εξαιρετικά γόνιμη και απέδωσε θαυμάσιες μουσικές, έστω κι αν σχεδόν στο σύνολό τους παραμένουν ανέκδοτες. Ανάμεσα σ' αυτές περιλαμβάνεται και η παράσταση της τραγωδίας "Ορέστης" του Ευριπίδη που παρουσιάστηκε στην Επίδαυρο το καλοκαίρι του 2005 σε μετάφραση του Γιώργου Χειμωνά και σκηνοθεσία του Σταμάτη Φασουλή. Το soundtrack αποτελείται από οκτώ τελετουργικά χορωδιακά θέματα. Στο "Μοιρολόι" συμμετέχει η πρωταγωνίστρια Καρυοφυλιά Καραμπέτη.  

Ο συγκεκριμένος ψηφιακός δίσκος κυκλοφόρησε σε 200 μόνο αντίτυπα και διατέθηκε αποκλειστικά κατά τη διάρκεια των παραστάσεων, οπότε ουσιαστικά παραμένει ανέκδοτος και φυσικά είναι πλέον δυσεύρετος.

Δήμητρα Γαλάνη: Όλα τα 45άρια (1969-1988)

Η Δήμητρα Γαλάνη αποτελεί έναν από τους ακρογωνιαίους λίθους του ελληνικού τραγουδιού στον τομέα της ερμηνείας για τη δεκεατία του '70 και νομίζω πως μαζί με τη Χαρούλα Αλεξίου καταλαμβάνει δικαιωματικά την πρωτοκαθεδρία στο χώρο αυτό κατά τη συγκεκριμένη περίοδο. 
Η ίδια ξεκίνησε λίγο πριν από τη δύση της προηγούμενης δεκαετίας, αφού μέσα στο 1969 ηχογράφησε τα πρώτα οκτώ τραγούδια της. Πρώτος ο Δήμος Μούτσης της εμπιστεύθηκε τέσσερα υπέροχα τραγούδια σε στίχους του Νίκου Γκάτσου ("Κάποιο τρένο", "Βράδιασε", "Μια Παρασκευή", "Ρήνα Κατερίνα"), από τα οποία τα δύο πρώτα περιλήφθηκαν στον μεγάλο δίσκο "Ένα χαμόγελο" (1969), ενώ τα άλλα δύο κυκλοφόρησαν στις 45 στροφές. Την ίδια χρονιά ηχογράφησε επίσης άλλα δύο 45άρια με δύο τραγούδια του Γιάννη Σπανού ("Με πνίγει ετούτη η σιωπή", "Τι αγάπη") και άλλα δύο της Ελένης Καραΐνδρου ("Ποια πόρτα να χτυπήσω", "Μια νύχτα σ' έχασα") που συνιστούν και την πρώτη δισκογραφική εμφάνιση της σημαντικής αυτής δημιουργού.

Με το ξεκίνημα της νέας δεκαετίας η Δήμητρα Γαλάνη, πριν καλά καλά κλείσει την εφηβεία της, βρέθηκε δίπλα σε σημαντικούς συνθέτες κι ευτύχησε να ερμηνεύσει μεγάλα τραγούδια, κυρίως στο διάστημα που ανήκε στο δυναμικό της Columbia, δηλαδή ως το 1976. Στο διάστημα αυτό συμμετείχε σε τρεις δίσκους του Μάνου Χατζιδάκι ("Επιστροφή", "Της γης το χρυσάφι", "Αθανασία"), αλλά και σε δίσκους, μικρούς ή μεγάλους, του Λουκιανού Κηλαηδόνη, του Γιάννη Σπανού, του Γιώργου Κατσαρού, του Βασίλη Δημητρίου, του Γιώργου Χατζηνάσιου, του Χριστόδουλου Χάλαρη, του Λίνου Κόκοτου, του Μίμη Πλέσσα και άλλων, ενώ η σύντομη συνεργασία της με τον Βασίλη Τσιτσάνη μας έδωσε ένα σπάνιο λαϊκό διαμάντι, το αξεπέραστο "Ακρογιαλιές δειλινά" (σε δεύτερη εκτέλεση). 

Ακολούθησε η μακρά περίοδος συνεργασίας της με τη Minos, η οποία χαρακτηρίστηκε από ένα ύφος πιο προσωπικό και λυρικό με τραγούδια που υπέγραψαν αρκετοί νέοι συνθέτες της εποχής (Αντώνης Βαρδής, Χρήστος Γκάρτζος, Δημήτρης Λέκκας κ.ά.), αλλά και παλιοί, όπως ο Μάνος Λοΐζος, ο Μίκης Θεοδωράκης ή ο Θάνος Μικρούτσικος, ενώ η σύμπραξή της με τη Χαρούλα Αλεξίου στο δίσκο "Τα τραγούδια της χθεσινής μέρας" με όμορφες και χαμηλόφωνες επανεκτελέσεις παλιών τραγουδιών σημάδεψε αποφασιστικά τη δεκαετία του '80.

Η Μαίρη Δαλάκου τραγουδά Γιάννη Μαρκόπουλο (1964-1966)

Ξεφυλλίζοντας το συναρπαστικό μουσικό βιβλίο της δεκαετίας του '60 θα σταθώ και πάλι σε μια από τις πολύ όμορφες σελίδες του, τη σύντομη, αλλά ιδιαίτερα γόνιμη και δημιουργική συνάντηση του μεγάλου συνθέτη Γιάννη Μαρκόπουλου με την τραγουδίστρια Μαίρη Δαλάκου. Ήταν μια συνεργασία που κράτησε μόλις τρία χρόνια, από το 1964 ως το 1966, και βρήκε και τους δύο καλλιτέχνες στο ξεκίνημα της μουσικής τους πορείας.

Ο Γιάννης Μαρκόπουλος, ενταγμένος από τις αρχές του '60 στην ομάδα των νέων συνθετών υπό τη σκέπη του Μίκη Θεοδωράκη, συνοδοιπόρος και συνεργάτης του Χρήστου Λεοντή και του Μάνου Λοΐζου, πειραματιζόταν ήδη στο λαϊκό ήχο είτε σε μορφή απλών λαϊκών τραγουδιών, είτε ως μουσική επένδυση σε ελληνικές ταινίες της εποχής. Το 1964 λοιπόν συναντήθηκε με τη Μαίρη Δαλάκου, μια νεαρή μουσικό με αξιόλογη καλλιέργεια τόσο στο λυρικό τραγούδι, όσο και στο πιάνο, και αποφάσισαν να συνεργαστούν. 

Πρώτος καρπός αυτής της συνεργασίας ήταν ένα δισκάκι 45 στροφών με δυο πανέμορφα και δροσερά τραγούδια που κυκλοφόρησαν την ίδια χρονιά από την Polydor. Ήταν τα τραγούδια: "Γαλάζιο περιστέρι" (σε στίχους του συνθέτη) και "Ξαστεριά" (σε στίχους του Κώστα Γεωργουσόπουλου).

Εν τω μεταξύ ο συνθέτης είχε ολοκληρώσει το πρώτο μεγάλο του έργο με τίτλο "Ο Θησέας" προορισμένο για το χορόδραμα της Ραλλούς Μάνου. Στο καθαρώς ορχηστρικό σώμα αυτού του έργου αποφάσισε να ενσωματώσει σε κάθε ορχηστρική ενότητα κι ένα τραγούδι πάνω σε στίχους του ποιητή Δημήτρη Χριστοδούλου. Έτσι προέκυψαν τα πέντε τραγούδια του "Θησέα", τα οποία ερμήνευσε έξοχα η Μαίρη Δαλάκου συνοδευόμενη από τη σόλο κιθάρα του σπουδαίου κιθαριστή Γεράσιμου Μηλιαρέση.