Igor Stravinsky: Ιεροτελεστία της Άνοιξης (Pierre Monteux, 1956)

20 του Μάρτη σήμερα και τα ημερολόγια μας θυμίζουν την εαρινή ισημερία και την επίσημη είσοδο της άνοιξης. Γιαυτό και σκέφτηκα να αφιερώσουμε για τη μέρα αυτή της αναγέννησης της φύσης ένα κλασικό έργο για την άνοιξη που σημάδεψε ανεξίτηλα τη μουσική ιστορία προκαλώντας μάλιστα αληθινή επανάσταση στην εποχή του. 

Το έργο αυτό είναι η περίφημη Ιεροτελεστία της άνοιξης (Le sacre du printemps) του Ρώσου συνθέτη Igor Stravinsky (1882-1971), σκηνική σύνθεση (μπαλέτο) για τα ιστορικά Ρωσικά Μπαλέτα του Σέργιου Ντιαγκίλεφ, η οποία πρωτοπαρουσιάστηκε στο Παρίσι το 1913 προκαλώντας θύελλα αντιδράσεων από το αιφνιδιασμένο παριζιάνικο κοινό που έγινε μάρτυρας μιας επαναστατικής πρωτοποριακής μουσικής, αλλά και χορογραφίας που αναπαριστούσε μια παγανιστική τελετή γονιμότητας, η οποία κατέληγε στη θυσία μιας κόρης. Χαρακτηριστικά, ο ιστορικός της μουσικής Emile Vuillermoz στη δίτομη "Ιστορία της μουσικής" του σημειώνει μεταξύ άλλων για την ιστορική αυτή παράσταση: «...Καθώς οι μουχλιασμένοι από τον πολιτισμό νεαροί Γάλλοι είχαν μιαν εμφάνιση αρκετά αξιοθρήνητη μέσα στην πανοπλία του Αττίλα, ο Στραβίσκι αποκρίθηκε "Παρών" κι έριξε καταμεσίς του πλήθους τη βόμβα της "Ιεροτελεστίας της άνοιξης"! Η έκρηξη στάθηκε έκρηξη ατομικής βόμβας. Μετά τη στερνή συγχορδία του έργου τίποτε πια δεν έμενε όρθιο στο χώρο της αρμονίας, της αντίστιξης, της κλασικής σύνταξης και γραμματικής. Τρόμος και πανικός απλώθηκε πάνω σ' όσους βρέθηκαν εκεί. Ωστόσο κάθε καλόπιστος ακροατής βρέθηκε αναγκασμένος να παραδεχθεί πως η συσκευή αυτή ήταν κι ένα αξιοθαύμαστο αριστούργημα μηχανικής και πως επιτέλους είχε ανακαλυφθεί μια σωστή και αποτελεσματική φόρμουλα αντιγοητείας...».

Το έργο είναι δομημένο σε δύο μεγάλες ενότητες αποτελούμενες από μικρότερες σκηνές. Οι δυο ενότητες έχουν τους τίτλους: Ι. Η λατρεία της γης (L' adoration de la terre), II. Η θυσία (Le sacrifice). Στο πρώτο μέρος περιγράφεται ένα εθιμοτυπικό επεισόδιο των αρχαίων σλαβικών φυλών που έχουν συγκεντρωθεί για να γιορτάσουν τον ερχομό της άνοιξης. Στο δεύτερο μέρος αυτές οι φυλές ορίζουν ένα θύμα για θυσία και το έργο ολοκληρώνεται μέσα σε ένα γενικευμένο διονυσιακό χορό. «Μια μέρα του 1910, όταν τελείωνα το "Πουλί της Φωτιάς" στην Αγία Πετρούπολη, είχα ένα φευγαλέο όραμα... Είδα στη φαντασία μου μια παγανιστική τελετουργία: μια ομάδα σοφών γερόντων κάθονταν σε κύκλο, έχοντας στη μέση ένα νεαρό κορίτσι, που χόρευε μέχρι θανάτου. Τη θυσίαζαν για να εξευμενίσουν το θεό της άνοιξης. Αυτό είναι το θέμα της Ιεροτελεστίας της Άνοιξης» γράφει στην αυτοβιογραφία του ο συνθέτης.

Από τις πολυάριθμες εκτελέσεις του έργου που έχω στο αρχείο μου (πάνω από 20) με τους μεγαλύτερους αρχιμουσικούς του 20ου αιώνα (Szell, Karajan, Markevitch, Bernstein, Abbado, Davis, Haitink, Boulez, Barenboim, Ozawa, Mehta κ.ά.) έχω επιλέξει μια ιστορική εγγραφή που πραγματοποιήθηκε το 1956 στο Παρίσι από τον εμβληματικό Γάλλο αρχιμουσικό Pierre Monteux (1875-1964) με τη γαλλική Orchestre de la Societe des Concerts du Conservatoire de Paris. Πρόκειται για τον αρχιμουσικό που συνέδεσε στενά την καριέρα του με το έργο του Στραβίνσκι, αφού ήταν αυτός που διηύθυνε το 1913 στο Παρίσι τη μνημειώδη εκείνη πρώτη εκτέλεση της "Ιεροτελεστίας της άνοιξης", για την ενορχήστρωση μάλιστα της οποίας συνεργάστηκε με τον συνθέτη, αν και η αντίδρασή του απέναντι στην αρχική εκδοχή του έργου για πιάνο ήταν πολύ αρνητική!

(c) LP/CD | Decca | 1956/2004 | Πηγή: d58