Νίκος Μαμαγκάκης: Τα πρώτα τραγούδια στη Fidelity (1961-1962)

Ο μεγάλος και πολυσχιδής Έλληνας συνθέτης Νίκος Μαμαγκάκης (1929-2013) εμφανίστηκε στη δισκογραφία στις αρχές του '60 ηχογραφώντας αρκετά τραγούδια σε δισκάκια 45 στροφών, απλά ή extended, συνεργαζόμενος αποκλειστικά με τη Fidelity της πολυεθνικής Philips. 

Κατά τη διετία 1961-1962 ηχογράφησε συνολικά 22 τραγούδια μοιρασμένα σε 9 απλά 45άρια (με δύο δηλαδή τραγούδια το καθένα) και ένα extended (με τέσσερα τραγούδια). Πρόκειται για ένα υλικό που αιφνιδιάζει, σχεδόν κατακεραυνώνει, τον αμύητο ακροατή που γνωρίζει τον συνθέτη μέσα από τις μεγάλες κατοπινές του δουλειές, όπως ο "Ερωτόκριτος", ο "Μπολιβάρ", οι "Σκλάβοι πολιορκημένοι", το "Κέντρο διερχομένων" κλπ., ή ακόμα περισσότερο μέσα από τα αβαντγκάρντ έργα του που τον κατατάσσουν σε σημαντική θέση στο διεθνές στερέωμα της λόγιας μουσικής. Αυτά τα πρώτα τραγούδια κινούνται στους ορθόδοξους δρόμους του λαϊκού ή του ελαφρού τραγουδιού και ερμηνεύονται από γνωστά ή και άσημα ονόματα του πενταγράμμου, όπως η Γιοβάννα, ο Γιάννης Βογιατζής, ο Μανώλης Καναρίδης, ο Φώτης Δήμας, η Λένα Παμέλα, ο Κώστας Πρέντζας, ακόμη και το Τρίο Μπελκάντο!

Από τα 22 αυτά τραγούδια τα 10 κυκλοφόρησαν το 1961 και τα άλλα 12 το 1962. Το πρώτο extended περιλάμβανε τα 4 ελαφρά τραγούδια που ερμήνευσε η Γιοβάννα και κυκλοφόρησαν τότε με τον τίτλο "4 Ελληνικά τραγούδια", ενώ συγχρόνως τα δύο πρώτα 45άρια με τον Μανώλη Καναρίδη κυκλοφόρησαν παράλληλα και σε ενιαίο extended δισκάκι με τίτλο "Ο Μανώλης Καναρίδης σε 4 λαϊκά τραγούδια του Νίκου Μαμαγκάκη". 

Από τα 22 τραγούδια μπόρεσα να μαζέψω τα 20. Λείπει δυστυχώς το τελευταίο 45άρι του 1962 με ερμηνευτή τον Κώστα Πρέντζα που περιέχει το πρωτότυπο τραγούδι "Χίλιες πληγές, χίλιες αγάπες" και σε δεύτερη εκτέλεση το "Μη με ρωτάτε" (που ερμήνευσε πρώτος ο Φώτης Δήμας και υπάρχει μέσα στο αρχείο). Δυστυχώς το δισκάκι του Πρέντζα είναι απολύτως δυσεύρετο και μακάρι κάποιος φίλος που διαβάζει τώρα αυτές τις γραμμές και τυχαίνει να το έχει, να μας το χαρίσει, για να ολοκληρωθεί απόλυτα η συλλογή.

Nα σημειώσω ότι τα περισσότερα τραγούδια βασίζονται σε στίχους γνωστών ποιητών με προεξάρχοντα τον Γιώργο Θέμελη που αριθμεί εννέα τραγούδια (μαζί με τα 2 που λείπουν), ενώ υπάρχουν και μελοποιημένα ποιήματα του Κωστή Παλαμά, του Κωνσταντίνου Χατζόπουλου, του Κώστα Καρυωτάκη, της Μαρίας Πολυδούρη και άλλων. Και φυσικά εδώ έχουμε και την πρώτη χρονικά μελοποίηση των "Μοιραίων" ("Η ταβέρνα") του Κώστα Βάρναλη, δυο χρόνια πριν από την πασίγνωστη μελοποίηση του Μίκη Θεοδωράκη.

Κοντολογίς, τα πρώτα τραγούδια του Νίκου Μαμαγκάκη αναδεικνύουν το τεράστιο ταλέντο του συνθέτη και τη μοναδική ικανότητά του να μεταλλάσσεται μουσικά με απόλυτη άνεση σε κάθε μουσική έκφραση. Τα τραγούδια αυτά είναι εν πολλοίς άγνωστα στον κόσμο, αρκετά αντισυμβατικά στη φόρμα και τη μελωδική τους ανάπτυξη, αλλά στέρεα ενορχηστρωμένα και άρτια ερμηνευμένα.

(c) Vinyl 45'' | Fidelity/Philips | 1961-1962 | πηγή: π.Αρτ./d58

Κατερίνα Πετράκου: Το κενό (1994)

Την Κατερίνα Πετράκου την πρόσεξα μέσα από ένα τραγούδι πριν από κάμποσα χρόνια. Εννοώ "Το τέλος ενός καλοκαιρινού έρωτα", σε μουσική και ερμηνεία του Νίκου Γράψα από το δίσκο "Μικροί έρωτες στη λυπημένη πόλη" (1997), που μου άρεσε πολύ, όταν το πρωτοάκουσα, αλλά δυσκολεύομαι πια πολύ να το ξανακούσω, ίσως γιατί φωτογραφίζει με ακρίβεια κάποια απωθημένη βιωματική μου εμπειρία. Πάντως ήταν το τραγούδι που με οδήγησε να ψάξω περισσότερο γι' αυτή τη στιχουργό. Κι έτσι ανακάλυψα αυτόν τον μάλλον άγνωστο προσωπικό της δίσκο.
Ήταν ήδη στα 44 της χρόνια, όταν έκανε αυτήν την πρώτη και μοναδική της δισκογραφική κατάθεση το 1994, με την οποία μας συστήθηκε όχι μόνο ως στιχουργός, αλλά ως ολοκληρωμένη τραγουδοποιός. Στο δίσκο "Το κενό" όλα έγιναν από την ίδια. Στίχοι, μουσική και ερμηνεία. Μαζί της βέβαια συμμετείχαν σε ένα τραγούδι ο Νίκος Γράψας, που έκανε και την ενορχήστρωση του δίσκου, και σε δύο άλλα η Αντιγόνη Μπούνα. 

Αν και δεν με ενθουσίασε η φωνή της, διαπίστωσα και πάλι μια πολύ ενδιαφέρουσα περίπτωση στιχουργού με θεματολογία ερωτική στο πλαίσιο των σημερινών ερωτικών συνθηκών προς μια μάλλον απαισιόδοξη κατεύθυνση. Πληγωμένοι, ανεκπλήρωτοι και ξεχασμένοι έρωτες στην ασφυκτική μέγκενη της καθημερινότητας. Η μουσική της ενδιαφέρουσα, αλλά χωρίς κάποια πρωτοτυπία, υπηρετεί επαρκώς τη στιχουργική προτεραιότητα. 

Δυστυχώς η προσπάθεια έμεινε χωρίς συνέχεια κι έτσι δεν μπορούμε να εκτιμήσουμε πιο ολοκληρωμένα την περίπτωση της δημιουργού Κατερίνας Πετράκου με έναν και μοναδικό δίσκο στο ενεργητικό της.

Κώστας Κλάββας: Ο τελευταίος πειρασμός (μουσική για ταινία)

Ο Κώστας Κλάββας (1934-2012) υπήρξε μια ξεχωριστή μορφή της ελληνικής μουσικής στο συνολικό της φάσμα, μιας και καταπιάστηκε με ποικίλες μορφές της μουσικής έκφρασης, από το απλό τραγούδι, μέχρι τη μουσική για τον κινηματογράφο και το θέατρο, την ενορχήστρωση, την παραγωγή, αλλά και τη συμφωνική μουσική τόσο ως δημιουργός, όσο και ως διευθυντής ορχήστρας.

Στη δεκαετία του '60 είχε έντονη δραστηριότητα στο πεδίο της κινηματογραφικής μουσικής επενδύοντας δεκάδες ελληνικές ταινίες με πρωτότυπες συνθέσεις, συνήθως με συμφωνικά κομμάτια και σπανιότερα με τραγούδια. 

Μια τέτοια ταινία ήταν και ο "Τελευταίος πειρασμός", παραγωγής 1964, που σκηνοθέτησε ο Σωκράτης Καψάσκης βασιζόμενος σε ένα μυθιστόρημα του Γιάννη Μαρή. Πρόκειται για ένα δυνατό ερωτικό δράμα με πρωταγωνιστές τους Τίτο Βανδή και Άννα Φόνσου.

Ο συνθέτης έγραψε για την ταινία μερικά υπέροχα ορχηστρικά θέματα με συμφωνικές αποχρώσεις σαν μικρά adagio για πιάνο και ορχήστρα. Στο αρχείο έχω τα τρία βασικά θέματα κι επιπλέον το οργανικό θέμα των τίτλων που βασίζεται στη μελωδία του μοναδικού τραγουδιού που ακούγεται στην ταινία. Πρόκειται για το ωραιότατο ελαφρό τραγουδάκι "Αν ξαναρθείς" που ερμηνεύει η ηθοποιός Ράνια Κωστίδου, η οποία κρατάει κι ένα ρόλο στην ταινία. Η εκτέλεση αυτή δεν κυκλοφόρησε ποτέ στη δισκογραφία, αλλά το τραγούδι δεν ξεχάστηκε, αφού γνώρισε στα κατοπινά χρόνια δύο ακόμη ερμηνείες, μία με τη Νινή Ζαχά (που ηχογραφήθηκε στο Studio Β' του Λάκη Παλλίδη) κι άλλη μία με τον Δάκη για κάποιον προσωπικό του δίσκο.  Θα τις βρείτε όλες στο αρχείο.

Σωκράτης Βενάρδος: Ο Ύμνος της Αγάπης (1977)

Ο δίσκος "Ο Ύμνος της Αγάπης" του Σωκράτη Βενάρδου κυκλοφόρησε από την Ωδή το 1977 παράλληλα με το δίσκο "Δοξολογία και 4 Ύμνοι". Πάντα με θρησκευτικό περιεχόμενο. Συγκεκριμένα, εδώ έχουμε τη μελοποίηση στίχων του Απόστολου Παύλου από την "προς Κορινθίους Επιστολή", η οποία καλύπτει την πρώτη όψη του δίσκου.

Η δεύτερη όψη περιλαμβάνει τέσσερις ύμνους σε στίχους των Μανώλη Κάσδαγλη, Ντίνου Βλαχογιάννη, Σωκράτη Βενάρδου και του ποιητή Ματθαίου Μουντέ.

Τραγουδά Βυζαντινή Χορωδία με τη συνοδεία ορχήστρας, ενώ στα σόλο μέρη ερμηνεύουν οι Π. Μακαρώνης,  Ν. Καρανταλής, Σπ. Ζωγόπουλος και ο Θόδωρος Δημήτριεφ.

Στον επίλογο του δίσκου, κατά την προσφιλή συνήθεια του συνθέτη, έχουμε ένα ακόμη συμφωνικό κομμάτι με τίτλο "Τον συνάναρχον λόγον".

(c) LP | ΩΔΗ | 1977 | mp3 | Πλήρη Εξώφυλλα

ΑΚΟΥΣΤΕ ΤΟ

πηγή: π.Αρτ.

Σωκράτης Βενάρδος: Ηλιοτρόπια (1973)

Δυο χρόνια μετά τη "Φάτνη" (1971), τον πρώτο ολοκληρωμένο του δίσκο, ο Σωκράτης Βενάρδος ηχογράφησε για την εταιρία του Ωδή τον δεύτερο μεγάλο δίσκο του με τίτλο "Ηλιοτρόπια".
Ο δίσκος περιλαμβάνει έξι τραγούδια θρησκευτικού περιεχομένου, μοιρασμένα από τρία σε κάθε πλευρά, πάνω σε στίχους του ποιητή Γ. Βερίτη, αλλά και του Μητροπολίτη Γορτυνίας και Αρκαδίας Τιμόθεου και του Σήφη Κόλλια. Τα ερμηνεύει Βυζαντινή Χορωδία με τη συνοδεία ορχήστρας. Στις μονωδίες ακούγονται οι Γ. Λαμπρόπουλος και Π. Μακαρώνης.

Αξιοσημείωτο είναι ότι η κάθε πλευρά του δίσκου έχει για επίλογο ένα συμφωνικό οργανικό θέμα ("Φαεινή λαμπάδα", "Παράκληση") συνεχίζοντας την ανάλογη προσπάθεια του συνθέτη που ξεκίνησε με το δίσκο "Ταξιάρχες" (1968).

(c) LP | ΩΔΗ | 1973 | mp3 | Εξώφυλλα

ΑΚΟΥΣΤΕ ΤΟ

πηγή: π.Αρτ.

Θωμάς Μπακαλάκος: Πορεία στη νύχτα (1977)

Ο Θωμάς Μπακαλάκος, δυο χρόνια μετά τα "Αγροτικά" (1975), τα οποία τον έκαναν αμέσως γνωστό, παρουσίασε τη δεύτερη δουλειά του, η οποία κινούνταν και πάλι στο χώρο του πολιτικού τραγουδιού και είχε τίτλο "Πορεία στη νύχτα" (1977), την ίδια χρονιά που κυκλοφόρησε και ο ομότιτλος δίσκος του Πάνου Τζαβέλλα.

Η περίπτωση αυτού του δίσκου είναι από τις ασυνήθιστες στην ελληνική δισκογραφία, μιας και το 1981 ηχογραφήθηκε εκ νέου με άλλους ερμηνευτές! Κάτι ανάλογο βέβαια, αν και σπανιότατο, έχει ξανασυμβεί. Θυμίζω πρόχειρα τις περιπτώσεις των δίσκων του Μάνου Χατζιδάκι "Για την Ελένη" και "Χειμωνιάτικος ήλιος". 

Ο δίσκος του Μπακαλάκου περιλαμβάνει δώδεκα τραγούδια, κυρίως μελοποιημένα ποιήματα του Φώτη Αγγουλέ (1911-1964) και του Κώστα Βάρναλη (1884-1974), ενώ σε 5 τραγούδια οι στίχοι γράφτηκαν από τον Γιάννη Νεγρεπόντη (1930-1991).
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα 5 ποιήματα του Φώτη Αγγουλέ, από τα οποία τα 4 υπάρχουν και στο δίσκο του Πάνου Τζαβέλλα. Απέναντι στο λυρικό χρώμα εκείνης της μελοποίησης ο Μπακαλάκος αποδίδει τα ποιήματα με ένα ύφος κάπως στομφώδες. Υπάρχουν όμως και εξαιρέσεις, όπως το τρυφερότατο "Νανούρισμα". Αυτό το τελευταίο είναι το πιο δημοφιλές ποίημα του Αγγουλέ, όπως δείχνουν οι πολλαπλές μελοποιήσεις του από διάφορους συνθέτες (Θεοδωράκης, Τζαβέλλας, Μπακαλάκος, Παπανικολάου).
Τα δύο ποιήματα του Κώστα Βάρναλη ("Αιδώς Αργείοι", "Παρωδία") δεν είναι από τα γνωστότερα του ποιητή, ενώ από τα τραγούδια του Γιάννη Νεγρεπόντη ξεχωρίζει η τρυφερή μπαλάντα "Απέραντη πόλη". Αξίζει να σημειώσουμε ότι τους στίχους αυτού του τραγουδιού είχε μελοποιήσει το 1967 και ο Μάνος Λοΐζος για τη φωνή της Μαρινέλλας, σε μια ηχογράφηση όμως που έμεινε εκτός κυκλοφορίας λόγω της δικτατορίας.
Τα τραγούδια του δίσκου ερμηνεύουν ο συνθέτης και η Νατάσσα (Παπαδοπούλου), σύζυγος του Πάνου Τζαβέλλα. Την ενορχήστρωση υπογράφει ο Τάσος Καρακατσάνης.

Θωμάς Μπακαλάκος: Απ' την Ελλάδα γεια χαρά (1993)

Ο Θωμάς Μπακαλάκος είχε μια ενδιαφέρουσα παρουσία στο ελληνικό τραγούδι που κράτησε κοντά μια εικοσαετία. Τον πρωτοβρίσκουμε στη δισκογραφία το 1974 με τη συμμετοχή του στον πολυσυλλεκτικό δίσκο "Νιάτα", ενώ την επόμενη χρονιά έδωσε το δυναμικό παρών του με τα "Αγροτικά", που αποτελούν και την πρώτη ολοκληρωμένη προσωπική του κατάθεση.

Το 1993 ηχογράφησε το δίσκο "Απ' την Ελλάδα γεια χαρά" που είναι μέχρι στιγμής και η τελευταία του εμφάνιση στην ελληνική δισκογραφία. Πρόκειται για ένα κύκλο απλών τραγουδιών που χαρακτηρίζονται από τους πολύ αιχμηρούς στίχους πολιτικού προσανατολισμού με έντονα στοιχεία σαρκασμού και ειρωνίας για το κοινωνικοπολιτικό περιβάλλον. Αξίζει να σταθεί κανείς στο τραγούδι "Βρυξέλλες" που αναφέρεται στο στρατηγείο της ευρωπαϊκής ιδέας με τρόπο τραγικά επίκαιρο ακόμη και για σήμερα. Ανάλογα μηνύματα διατρέχουν και τα υπόλοιπα τραγούδια που θα μπορούσαν άνετα να σταθούν και στη σημερινή οδυνηρή συγκυρία που διέρχεται ο τόπος μας.

Στίχοι, μουσική και ενορχήστρωση είναι του Θωμά Μπακαλάκου. Ο ίδιος ερμηνεύει τα περισσότερα τραγούδια. Συμμετέχουν ο Αντώνης Βαρδής και η Χριστίνα Μαραγκόζη.

(c) LP | Alfa Mi | 1993 | πηγή: π.Αρτ.

Ηλίας Ανδριόπουλος: Επιλογές (1983)

Στο ενδιάμεσο της κυκλοφορίας των δίσκων "Λαϊκά προάστια" (1980) και "Προσανατολισμοί" (1984) ο Ηλίας Ανδριόπουλος περιορίστηκε σε δύο δίσκους με παλιότερο υλικό του. Ο ένας ("Περιπλάνηση", 1982) περιλάμβανε νέες εκτελέσεις γνωστών τραγουδιών με χορωδία. 
Ο δεύτερος κυκλοφόρησε από την εταιρία Venus το 1983. Τίτλος του: "Επιλογές".

Ο τελευταίος αυτός δίσκος περιλαμβάνει κάποια πρωτότυπα τραγούδια ("Πώς μεγαλώσαμε", "Όσο η καρδιά μου θα χτυπά"), αλλά κυρίως γνωστά τραγούδια του συνθέτη από την εποχή του "Κύκλου Σεφέρη" μέχρι τα "Λαϊκά προάστια" σε δεύτερες εκτελέσεις με τη φωνή του Βασίλη Πάτσιου, ενός καλού λαϊκού τραγουδιστή που ποτέ δεν κατάφερε να βρεθεί στο πρώτο πλάνο του ενδιαφέροντος. Μάλιστα τα πρώτα τραγούδια του που καταγράφονται στη δισκογραφία γράφτηκαν από τον Ηλία Ανδριόπουλο το 1978. Παραδόξως ένα από αυτά ("Φεύγεις μετανάστης"), που έγινε γνωστό με τη φωνή της Άλκηστης Πρωτοψάλτη από τα "Γράμματα στον Μακρυγιάννη", εδώ το ερμηνεύει ο Νίκος Δημητράτος. 

Στο δίσκο επίσης περιλαμβάνεται η πρώτη εκτέλεση του "Τραγουδιού του Αιγαίου" με τη Γεωργία Βέρδη που υπάρχει και στο δίσκο "Εικόνες" (1978), καθώς και η εκτέλεσή του από τον ίδιο τον συνθέτη που βρήκαμε επίσης και στο δίσκο "Παναθηναϊκός-Συναυλία 1η" (1979).

Σωκράτης Βενάρδος: Τρία Τραγούδια (1968)

Ο ποιητής Γ. Βερίτης (1915-1948), με πραγματικό όνομα Αλέξανδρος Γκιάλας, καταγόταν από τη Χίο, ενώ πολύ νωρίς άρχισε να δημοσιεύει τα πρώτα του ποιήματα στο λογοτεχνικό περιοδικό Νέα Εστία. Σπούδασε στη Θεολογική Σχολή Αθηνών και συνδέθηκε στενά με τη θεολογική αδελφότητα "Ζωή". Το ποιητικό του έργο έχει αποκλειστικά σχεδόν θρησκευτικό περιεχόμενο με έντονα λυρική διάθεση και παραδοσιακή τεχνοτροπία. Πολλά ποιήματά του έχουν μελοποιηθεί από συνθέτες, όπως ο Απόστολος Βαλληνδράς, η Ελένη Οικονοπούλου και ο Σωκράτης Βενάρδος.

Το 1968 ο πρωτοψάλτης και συνθέτης Σωκράτης Βενάρδος (1927-1983) μελοποίησε τρία θρησκευτικά ποιήματα του Γ. Βερίτη, τα οποία κυκλοφόρησαν σε 45άρι βινύλιο από την ιδιωτική του εταιρία ΩΔΗ. Την ίδια χρονιά άλλωστε είχε ηχογραφήσει για την Ωδή ακόμη δύο δισκάκια που έχουν ήδη παρουσιαστεί στον Δισκοβόλο. Ψάλλει Βυζαντινή Χορωδία με τη συνοδεία μικρής ορχήστρας, όπου πρωταγωνιστικό ρόλο κατέχει ο ήχος του βιολοντσέλου. Κατανυκτική ατμόσφαιρα...

(c) Vinyl 45'' | ΩΔΗ | 1968 | mp3 | Πλήρη εξώφυλλα

ΑΚΟΥΣΤΕ ΤΟ

πηγή: π.Αρτ.

Ηλίας Ανδριόπουλος: Ανέκδοτες εκτελέσεις με τη Μπέλλου και τη Μοσχολιού

Το 1980 από τη Lyra κυκλοφόρησε ο σπουδαίος λαϊκός δίσκος του Ηλία Ανδριόπουλου "Λαϊκά προάστια" σε στίχους Μιχάλη Μπουρμπούλη με την εμβληματική ερμηνεία της Σωτηρίας Μπέλλου. Ο δίσκος αγαπήθηκε πολύ από τον κόσμο και αρκετά τραγούδια έγιναν τεράστιες λαϊκές επιτυχίες ("Μην κλαις", "Πλατεία Βάθης").

Εκείνο όμως που ελάχιστοι γνωρίζουν είναι ότι αρκετά από τα τραγούδια του δίσκου διασώζονται και σε κάποιες άλλες εκτελέσεις που υπάρχουν στο αρχείο του συνθέτη. Έτσι λοιπόν έχουμε δύο τραγούδια με τη φωνή της Σωτηρίας Μπέλλου, αλλά με διαφορετικούς στίχους γραμμένους από τον Μάνο Ελευθερίου! Τα δυο τραγούδια έχουν τους τίτλους: "Μέσα στα καπνομάγαζα" και "Είναι κάτι άνθρωποι". Τη θέση τους στο δίσκο πήραν τα τραγούδια: "Στις λασπωμένες στράτες" και "Λαϊκά προάστια".

Διασώζονται επίσης άλλες πέντε ανέκδοτες εκτελέσεις με τη Βίκυ Μοσχολιού από τη συναυλία στο γήπεδο του Παναθηναϊκού το καλοκαίρι του 1979! Εδώ τα τραγούδια έχουν τους κανονικούς τους στίχους, όπως υπάρχουν και στο δίσκο, και είναι τα εξής: "Μην κλας", "Είπα να σου στείλω", "Κάποιο βράδυ τ' όνειρό μου", "Πλατεία Βάθης", "Τώρα που χαράζει".

Το αρχείο περιλαμβάνει και δύο οργανικά θέματα με τίτλους "Αναπολήσεις" και "Ιριδισμοί". Το πρώτο στηρίζεται στη μελωδία του τραγουδιού "Ο αγέρας στους δρόμους", ενώ στο δεύτερο κυριαρχεί ο ήχος από το σαντούρι του Αριστείδη Μόσχου. Σύμφωνα με τις σημειώσεις του συνθέτη, τα δυο αυτά οργανικά θέματα μαζί με τις δυο ανέκδοτες ερμηνείες της Σωτηρίας Μπέλλου συνιστούν τον ανέκδοτο κύκλο "Αντι-Ηχήσεις".

Ηλίας Ανδριόπουλος: Παναθηναϊκός-Συναυλία 1η (1979)

Μετά την πολύ επιτυχημένη συναυλία του το καλοκαίρι του 1978 στο Λυκαβηττό, ο Ηλίας Ανδριόπουλος πραγματοποίησε μια δεύτερη μεγάλη συναυλία στο γήπεδο του Παναθηναϊκού στις 2 Ιουλίου του 1979, όπου μαζεύτηκε 24.000 κόσμος κι αποτέλεσε σταθμό στην πορεία προς την καθιέρωσή του στο μουσικό στερέωμα. 

Το υλικό αυτής της συναυλίας καταγράφηκε στο δίσκο της Venus «Παναθηναϊκός-Συναυλία 1η», που απαρτίζεται από οργανικά θέματα και τραγούδια γραμμένα σε διαφορετικές εποχές. 

Όπως σημειώνει στο δίσκο ο συνθέτης, «πολλά από τα μουσικά κομμάτια γράφτηκαν κάποιο αυγουστιάτικο μσημέρι ταξιδεύοντας Ολυμπία – Πύλο – Μεθώνη και αφιερώνονται σε όλους τους Έλληνες που νιώθουν τον αέρα του πεύκου, της πικροδάφνης και της θάλασσας». 

Κάποια από τα οργανικά θέματα του δίσκου τα βρίσκουμε και στους δίσκους "Εικόνες" και "Κοντσέρτο για σαντούρι" (1978).

Δυο τραγούδια ("Ξένες αγκαλιές", "Μετανάστης") ερμηνεύει εξαιρετικά ο Νίκος Δημητράτος, ενώ ακούμε και το σπουδαίο «Τραγούδι του Αιγαίου» (σε ποίηση Οδυσσέα Ελύτη) και μάλιστα σε δύο εκτελέσεις, μία με την άγνωστη Μαρία Αστρά και μία με τον ίδιο τον συνθέτη. 

Ηλίας Ανδριόπουλος: Κοντσέρτο για Σαντούρι (1978)

Φιλόδοξη ορχηστρική σύνθεση του Ηλία Ανδριόπουλου από την πρώτη δημιουργική του περίοδο στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του '70. Είχε ξεκινήσει δυο χρόνια νωρίτερα με τον "Κύκλο Σεφέρη", για να ακολουθήσουν οι "Εικόνες", ενώ την ίδια χρονιά κυκλοφόρησε ταυτόχρονα και το "Κοντσέρτο για Σαντούρι και Ορχήστρα" από την περιθωριακή εταιρία Asterias.
Το έργο ηχογραφήθηκε στο πλαίσιο μιας σειράς συναυλιών του συνθέτη στο θέατρο Λυκαβηττού τον Αύγουστο του 1978. Περιλαμβάνει μουσικά θέματα που "ζωγραφίζουν" ελεύθερα το ελληνικό τοπίο και δίνουν την ευκαιρία στον μεγάλο λαϊκό σολίστα Αριστείδη Μόσχο να αναδείξει την τέχνη του στο σαντούρι. Κάποιες μελωδίες υπήρχαν και στις "Εικόνες". Παρά τον τίτλο του το έργο δεν είναι κοντσέρτο με τη μορφολογική έννοια του όρου, αλλά μια σουίτα οργανικών κομματιών με τη συμμετοχή μικρού συμφωνικού σχήματος και κυρίαρχο όργανο το σαντούρι. 

Στη νεότερη ψηφιακή επανέκδοσή του (ΜΒΙ, 1999) ο δίσκος μετονομάστηκε σε "Εικόνες με Σαντούρι" κρατώντας τον παλιό τίτλο ως υπότιτλο. Μέρος του έργου σε νεότερη εκτέλεση περιέχεται και στο δίσκο "Ωδαί" (ΜΒΙ, 2007) με τον τίτλο "Μουσική για Σαντούρι και Ορχήστρα".

Ηλίας Ανδριόπουλος: Εικόνες (1978)

Δυο χρόνια μετά τον "Κύκλο Σεφέρη" (1976), τον παρθενικό του δίσκο, ο Ηλίας Ανδριόπουλος ηχογραφεί τη δεύτερη συνθετική του εργασία με τίτλο "Εικόνες".

Ο δίσκος, παρόλο που πέρασε μάλλον απαρατήρητος, παρουσιάζει ξεχωριστό ενδιαφέρον. 
Πρώτα πρώτα γιατί εδώ ο συνθέτης δοκιμάζει να μας δώσει καθαρές τις πρώτες του μελωδίες, δίχως στίχους, προκειμένου να ντύσει τις εικόνες ενός ταξιδιωτικού ντοκιμαντέρ του Μανώλη Μαυρομάτη για τα παραδοσιακά ελληνικά σπίτια, βασιζόμενος είτε σε προϋπάρχον υλικό, είτε σε νέες οργανικές συνθέσεις με κύριο χαρακτηριστικό τους έντονους χρωματισμούς που παραπέμπουν στο φωτεινό ελληνικό τοπίο, πράγμα που υποδηλώνεται εύγλωττα και από τους τίτλους (Σαντορίνη, Μάνη, Κεφαλονιά, Ήπειρος, Μονεμβασιά, Ολυμπία, Λαντζόι, Πήλιο).

Όμως υπάρχει και η δεύτερη πλευρά του δίσκου που περιλαμβάνει μαζί με τα οργανικά και κάποια κανονικά τραγούδια, ανάμεσα στα οποία έχουμε σε πρώτη εκτέλεση το υπέροχο "Τραγούδι του Αιγαίου" (ή "Ο έρωτας") σε ποίηση Οδυσσέα Ελύτη με τη φωνή της Γεωργίας Βέρδη, έξι ολόκληρα χρόνια πριν γίνει μεγάλη επιτυχία με την Άλκηστη Πρωτοψάλτη!

Επίσης ο Νίκος Δημητράτος ερμηνεύει σε πρώτη εκτέλεση τα τραγούδια "Ξένες αγκαλιές" και "Φεύγεις μετανάστης" που τα γνωρίσαμε καλύτερα τον επόμενο χρόνο με τα "Γράμματα στον Μακρυγιάννη". 

Ο Γεράσιμος Μηλιαρέσης παίζει 15+1 τραγούδια του Ηλία Ανδριόπουλου (1988)

Ο Γεράσιμος Μηλιαρέσης (1918-2005) υπήρξε κορυφαίος εκπρόσωπος της πρώτης μεταπολεμικής κιθαριστικής γενιάς. Έλληνας της διασποράς με κεφαλονίτικες ρίζες, συνοδοιπόρος του Δημήτρη Φάμπα, μαθητής του Andres Segovia και συνεργάτης του κάποια διαστήματα, περιστασιακός δάσκαλος του διάσημου John Williams και πολλών σπουδαίων νεότερων κιθαριστών, με αξιολογότατες δισκογραφικές καταθέσεις είτε ως εκτελεστής σε έργα άλλων συνθετών ("Δεκαπέντε Εσπερινοί", "Εκδρομή", "15 Τραγούδια του Ηλία Ανδριόπουλου"), είτε και με δικές του συνθέσεις βασισμένες κυρίως στην ελληνική παράδοση.
Ο τελευταίος του δίσκος ηχογραφημένος σε στούντιο κυκλοφόρησε το 1988 από τη Minos και περιλαμβάνει 15 (+ ένα bonus) κομμάτια για σόλο κλασική κιθάρα βασισμένα στις μελωδίες γνωστών τραγουδιών του Ηλία Ανδριόπουλου, που είχαν κυκλοφορήσει νωρίτερα, στο διάστημα 1976-1984, από την προσωπική δισκογραφία του συνθέτη, μερικά μάλιστα γνωρίζοντας σημαντική εμπορική απήχηση. 

Η προσέγγιση του μεγάλου κιθαριστή είναι εξαιρετική και ταυτόχρονα διακριτική και συγκρατημένη, χωρίς κανένα άγχος επίδειξης κι εντυπωσιασμού. Έτσι προκύπτουν ανάγλυφες και συναρπαστικές οι ωραίες μελωδίες του συνθέτη αποκτώντας ένα εντελώς καινούργιο ενδιαφέρον για τον ακροατή. 

Σημειώνω ότι ο δίσκος επανεκδόθηκε το 2011 ψηφιακά από την ΕΜΣΕ με τον τίτλο "Συνηχήσεις"

Ηλίας Ανδριόπουλος: Περιπλάνηση (1982)

Με το δίσκο "Τα λαϊκά μου" (1980) ο Ηλίας Ανδριόπουλος μας χάρισε ένα θαυμάσιο ορχηστρικό ακρόαμα των πρώτων λαϊκών τραγουδιών του.

Δυο χρόνια αργότερα, το 1982, ήρθε η συνέχεια εκείνου του δίσκου με την «Περιπλάνηση», που εκδόθηκε και πάλι από τη Lyra. Αυτή τη φορά ο συνθέτης διάλεξε 14 αγαπημένα τραγούδια του που ερμηνεύει πολύ όμορφα η Χορωδία του Γιώργου Κακίτση, ένα πολύ αξιόλογο χορωδιακό σχήμα με πολλές και εκλεκτές παρουσίες στην ελληνική δισκογραφία (όπως, π.χ., στα "Τραγούδια του δρόμου" του Μάνου Λοΐζου). 

Όμορφες εκτελέσεις που δίνουν μιαν άλλη διάσταση στα τραγούδια. Εδώ βρίσκουμε την 4η κατά χρονική σειρά από τις 8 συνολικά εκτελέσεις του κλασικού κομματιού «Τραγούδι του Αιγαίου» ("Ο έρωτας"). Και μαζί τα γνωστότερα τραγούδια από τους δίσκους «Κύκλος Σεφέρη», «Γράμματα στον Μακρυγιάννη» και «Λαϊκά προάστια».

Ηλίας Ανδριόπουλος: Τα λαϊκά μου (1980)

Ο Ηλίας Ανδριόπουλος ανήκει αναμφίβολα στις εκλεκτότερες περιπτώσεις ευαίσθητων και μελωδικών τραγουδοποιών στο χώρο της λεγόμενης έντεχνης τραγουδοποιίας μας. Ξεκίνησε φιλόδοξα στα μέσα της δεκαετίας του '70 μελοποιώντας ποιήματα του Γιώργου Σεφέρη, ενώ στα μέσα της επόμενης δεκαετίας κατέφυγε στην ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη.

Στο ενδιάμεσο διάστημα μας χάρισε κάμποσους ακόμη αξιόλογους δίσκους, από τους οποίους ξεχώρισαν ιδιαίτερα δύο, τα "Γράμματα στον Μακρυγιάννη και άλλα λαϊκά" (1979) και τα "Λαϊκά προάστια" (1980). Δυο θαυμάσιοι δίσκοι, από τους οποίους ξεπήδησαν κάμποσες επιτυχίες εδραιώνοντας βάσιμα την παρουσία του συνθέτη στο χώρο του ελληνικού τραγουδιού.

Αντλώντας το υλικό από τις λαοφιλείς μελωδίες των δύο αυτών δίσκων το 1980 ο συνθέτης ηχογράφησε τον ορχηστρικό δίσκο "Τα λαϊκά μου" που κυκλοφόρησε από την εταιρία Alcyon της Lyra. Πρόκειται για μια συλλογή 12 κομματιών, από τα οποία το ένα αποδίδεται από χορωδία ("Είπα να σου στείλω"). Χρησιμοποιήθηκαν οι ίδιες ενορχηστρώσεις των τραγουδιών που είχαν κάνει ο Τάσος Καρακατσάνης και ο συνθέτης. Στο μπουζούκι ο μεγάλος σολίστ Κώστας Παπαδόπουλος.

Χρήστος Πήττας: Ο Επιτάφιος του Γιάννη Ρίτσου (1974)

Ο "Επιτάφιος" του Γιάννη Ρίτσου, εμπνευσμένος από το θρήνο της μάνας για το θάνατο του παιδιού της κατά τον ξεσηκωμό των καπνεργατών της Θεσσαλονίκης τον Μάη του 1936, είναι ένα από τα πιο αγαπημένα κείμενα της νεότερης ποίησής μας, χάρις στη δύναμη του ίδιου του κειμένου, αλλά και χάρις στη μουσική, με την οποία το έντυσε ο Μίκης Θεοδωράκης το 1958. Η μελοποίηση αυτή αποτελεί και τη ληξιαρχική πράξη γέννησης του λεγόμενου "έντεχνου" λαϊκού τραγουδιού μας και βεβαίως γνώρισε πάμπολλες δισκογραφικές παρουσιάσεις αποτελώντας πλέον το κλασικότερο έργο της ελληνικής δισκογραφίας. 

Ιδού οι κυριότερες απ' αυτές:
1960. Επιτάφιος με τον Γρηγόρη Μπιθικώτση (ΕΜΙ Columbia)
1960. Επιτάφιος με τη Νάνα Μούσχουρη (PHILIPS)
1963. Επιτάφιος με τη Μαίρη Λίντα (ΕΜΙ Columbia)
1964. Επιτάφιος με τη Χορωδία Τρικάλων (Olympic/RCA)
1978. Επιτάφιος με τον Γιάννη Θωμόπουλο και την Αλέκα Παΐζη (GENERAL)
2000. Επιτάφιος με τη Νένα Βενετσάνου (ΜΒΙ)
2004. Επιτάφιος κατά Ξαρχάκο (LEGEND)
2006. Επιτάφιος για κιθάρα με τον Ιάκωβο Κολανιάν (MOTIVO)

O δίσκος που σας παρουσιάζω εδώ είναι σπανιότατος και περιέχει μια διαφορετική εκδοχή του "Επιτάφιου". Η μεγάλη μας τραγωδός Ασπασία Παπαθανασίου (1918-), παλιά αγωνίστρια και μπροστάρισσα σε αγώνες ενάντια σε πολιτικές καταστάσεις ανελεύθερες που γνώρισε κατά καιρούς αυτός ο τόπος, απαγγέλλει ολόκληρο το κείμενο του Γιάννη Ρίτσου. Η απαγγελία της είναι συγκλονιστική και μετεφέρει το ήθος και το ύφος της αρχαίας τραγωδίας στα καθ' ημάς μέσα από ένα κείμενο που βεβαίως έχει τραγικό χαρακτήρα, αλλά που το είχαμε οικειωθεί με μια διάθεση πιο ηρωική μάλλον λόγω του μουσικού ύφους που του προσέδωσε η μελοποίηση του Μίκη Θεοδωράκη. Οι εντάσεις και οι πτώσεις, οι παύσεις και οι επιταχύνσεις της ανάγνωσης από τη σπουδαία ηθοποιό αναδεικνύουν ανάγλυφα τη λυρική δύναμη αυτού του αριστουργήματος.

Διακριτική, αλλά καίρια, είναι η μουσική υπόκρουση που συνέθεσε ο λόγιος συνθέτης Χρήστος Πήττας (1945-) για το έργο. Μουσική ελεγειακού χρωματισμού, που δε διεκδικεί ρόλο πρωταγωνιστή απέναντι στο υψηλό αφηγηματικό μέρος, αλλά που καταφέρνει επαρκώς να συμβάλει στη διαμόρφωση του τραγικού κλίματος που αποπνέει το έργο.

Το ηχογράφημα διακρίνεται σε 5 ενότητες, αλλά φρόντισα να το μοιράσω σε 22 συνολικά κομμάτια, ώστε το κάθε ποίημα - από τα 20 που συνιστούν το σύνολο του έργου - να είναι διαχωρισμένο για ευκολότερη πρόσβαση. Οι 5 ενότητες του δίσκου έχουν τους εξής επιμέρους τίτλους: Ι. Μουσική εισαγωγή, ΙΙ. Θρήνος, ΙΙΙ. Μουσικό ιντερμέδιο, IV. Μοναξιά - θύμηση - σκέψη, V. Απόφαση.

Ο δίσκος ηχογραφήθηκε στο Λονδίνο λίγο πριν από την ανατροπή του δικτατορικού καθεστώτος και κυκλοφόρησε από την άγνωστη δισκογραφική εταιρία Xasteria (Ξαστεριά). Και δυστυχώς δεν έχει αξιωθεί μέχρι σήμερα κάποιας ψηφιακής επανέκδοσης.

Θόδωρος Ρουμπάνης: Ο "άλλος" Οδυσσέας (1977)

Τον θυμάστε τον Θόδωρο Ρουμπάνη, εκείνον τον παλιό γόη του ελληνικού κινηματογράφου στη δεκαετία του '60; Πρώτη του εμφάνιση στο "Η Αλίκη στο ναυτικό" (1961), αλλά η μεγάλη του στιγμή ήρθε με το ερωτικό δράμα "Ντάμα Σπαθί" (1966). 

Φαίνεται όμως ότι, πέρα από τη φαντεζί εικόνα του ζεν πρεμιέ, είχε και άλλα ενδιαφέροντα, λιγότερο ελκυστικά, αλλά εξίσου (ή και παραπάνω) εντυπωσιακά και μάλλον απροσδόκητα! Έτσι, ήδη από το 1968 εμφανίστηκε ως συνθέτης της μουσικής στην ταινία "Βυζαντινή Ραψωδία", όπου πρωταγωνιστούσε, κι αργότερα στην ταινία "Μέδουσα" (1977).
Την ίδια εκείνη χρονιά, το 1977, ηχογράφησε και τον μοναδικό του δίσκο με τραγούδια που φέρει τον συμβολικό τίτλο "Ο άλλος Οδυσσέας". Οι στίχοι γράφτηκαν από τον Δημήτρη Ιατρόπουλο, αυτάρεσκα σε κάθε ευκαιρία αυτοαποκαλούμενο "ποιητή", ο οποίος στη συγκεκριμένη περίπτωση επιστράτευσε το διαχρονικό μύθο του οδυσσειακού νόστου προσπαθώντας να αντλήσει τα σύμβολα που θεωρούσε ότι έχουν αναλογίες με την εποχή μας. Κατά συνέπεια, θα μπορούσαμε να πούμε ότι πρόλαβε τον νεότερο ποιητή Κώστα Καρτελιά που μαζί με τον Μίκη Θεοδωράκη μας έδωσε τη δική του σύγχρονη ματιά στο μύθο του Οδυσσέα ("Οδύσσεια", 2007). 

Η μουσική του Θόδωρου Ρουμπάνη δεν αντέχει σε σοβαρή κριτική. Τραγούδια σε στομφώδεις και μεγαλόστομους ηχοχρωματισμούς, άλλοτε μεταθεοδωρακικού κι άλλοτε πιτσιλαδικού ύφους, με έντονα ρυθμική αγωγή και πλήρη απουσία μελωδικού χρώματος. Τα ερμηνεύει ο ίδιος μαζί με την καλλίφωνη Λίτσα Σακελλαρίου και τους αδελφούς Τζαβάρα, τα γνωστά Τζαβαράκια της εποχής. Σας τον προσφέρω για καθαρά αρχειακούς λόγους.

Μίμης Πλέσσας: Λουκιανού Διάλογοι (1979)

Η συνεργασία του Μίμη Πλέσσα με τον μεγάλο λαϊκό στιχουργό Κώστα Βίρβο υπήρξε μακροχρόνια και ιδιαιτέρως γόνιμη κατά τη δεκαετία του '70 ("Πανόραμα", "Ζει;", "Θάλασσα πικροθάλασσα", "Νεκρικοί διάλογοι", "Ουτοπία"). 

Ξεχωριστή θέση στην ελληνική δισκογραφία κατέχει η μελοποίηση κειμένων του αρχαίου σατιρικού συγγραφέα Λουκιανού (2ος αι. μ.Χ.) που είχε ξεκινήσει το 1974 με το δίσκο "Λουκιανού Νεκρικοί Διάλογοι" και ολοκληρώθηκε το 1979 με το δίσκο "Λουκιανού Διάλογοι". 

Η τελευταία αυτή δουλειά δεν επικεντρώθηκε σ' ένα συγκεκριμένο έργο του Λουκιανού, όπως η προηγούμενη, αλλά απλώθηκε και σε άλλα κείμενά του, τα οποία αναπροσάρμοσε με έμμετρο τρόπο στα καθ' ημάς ο Κώστας Βίρβος και τα έντυσε μουσικά ο Μίμης Πλέσσας. Το υλικό αυτό παρουσιάστηκε στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών ως μουσική παράσταση στο θέατρο Λυκαβηττού σε σκηνοθεσία του Δημήτρη Μαλαβέτα. 

Τραγούδησε η μεγάλη ομάδα ηθοποιών που έλαβε μέρος στην παράσταση, μεταξύ των οποίων ο Σάκης Μπουλάς, η Μαρίνα, ο Κώστας Μπίγαλης, η Ελίνα Παπανικολάου, η Κάτια Μπαλανίκα και ο Δημήτρης Ψαριανός.

Δημήτρης Ψαριανός: Ομώνυμο (1979)

Έχοντας μια τόσο δυνατή είσοδο στο ελληνικό τραγούδι το 1972 με τον "Μεγάλο Ερωτικό" κι αφού κατέγραψε αρκετές συμμετοχές σε πολλούς δίσκους διαφόρων σημαντικών δημιουργών (Μαμαγκάκης, Κουνάδης, Κοντογιώργος, Πλέσσας), το 1979 ο Δημήτρης Ψαριανός κατάφερε επιτέλους να ηχογραφήσει τον πρώτο του προσωπικό δίσκο με τίτλο το όνομά του. 

Πέρα από την εμβληματική ερμηνεία του στον "Μεγάλο Ερωτικό" του Μάνου Χατζιδάκι και τις επίσης εξαιρετικές ερμηνείες του σε σημαντικούς δίσκους, όπως στο "Σκλάβοι Πολιορκημένοι" (1974) του Νίκου Μαμαγκάκη, στα "Εκείνη τη νύχτα" (1974) και "Τα χαμένα χρόνια" (1975) του Μίμη Πλέσσα, στη "Λοταρία" (1979) του Στέλιου Φωτιάδη, στα "Ερωτικά" (1980) του Χρήστου Γκάρτζου και στο "Κέντρο διερχομένων" (1982) του Νίκου Μαμαγκάκη, ο σπουδαίος αυτός ερμηνευτής δεν κατάφερε να εδραιώσει την παρουσία του με σοβαρές προσωπικές δουλειές που να δίνουν το ξεχωριστό στίγμα του τόσο ιδιαίτερου φωνητικού του ηχοχρώματος, με αποτέλεσμα να ξεπέσει σε δευτερεύουσες επιλογές και σταδιακά να εξαφανιστεί τόσο άδοξα από το προσκήνιο.

Ο πρώτος του λοιπόν προσωπικός δίσκος περιλαμβάνει μια συλλογή 12 τραγουδιών ευαίσθητων και λυρικών, τα περισσότερα από τα οποία αποτελούν δικές του συνθέσεις σε στίχους του Δημήτρη Ιατρόπουλου, ενώ τα υπόλοιπα γράφτηκαν από τον Στέλιο Φωτιάδη, συνθέτη της "Λοταρίας" που κυκλοφόρησε την ίδια χρονιά. Ο Στέλιος Φωτιάδης επίσης ενορχήστρωσε και διηύθυνε τα τραγούδια σε συνεργασία με τον Νίκο Δανίκα. Στίχους έγραψαν ακόμα ο Πάνος Φαλάρας και ο Τάκης Καρνάτσος. Τα περισσότερα από τα τραγούδια αυτά ακούστηκαν αρκετά στην εποχή τους, αλλά σήμερα πια ελάχιστοι τα θυμούνται.

Μίκης Θεοδωράκης & Μάνος Χατζιδάκις: Συναυλίες 1961 (1985)

Στον απόηχο της διαμάχης που είχε προηγηθεί λίγους μήνες νωρίτερα για τις δύο πρώτες διαμετρικά αντίθετες εκτελέσεις του "Επιτάφιου", πρώτα με τη Νάνα Μούσχουρη υπό την καθοδήγηση του Μάνου Χατζιδάκι κι αμέσως μετά με τον Γρηγόρη Μπιθικώτση και με την ευθύνη του Μίκη Θεοδωράκη, αλλά και στον απόηχο της τεράστιας εντύπωσης που προκάλεσε η απονομή του oscar τραγουδιού στον Μάνο Χατζιδάκι για τα "Παιδιά του Πειραιά", πραγματοποιήθηκαν την άνοιξη του 1961 δύο ιστορικές συναυλίες των δύο μεγάλων συνθετών μας, όπου μάλιστα είχαμε για πρώτη φορά και την πολυαναμενόμενη κοινή τους εμφάνιση.
Ειδικότερα στη συναυλία του Μίκη Θεοδωράκη, που δόθηκε στο Θέατρο Κεντρικόν στις 22 Μαρτίου 1961, εμφανίστηκε ο Χατζιδάκις ως πιανίστας σε δύο τραγούδια. 

Η συναυλία όμως αυτή έμεινε στην ιστορία κυρίως για το περίφημο ...τρακ του Γρηγόρη Μπιθικώτση, ο οποίος, μόλις ξεστόμισε τους πρώτους στίχους του τραγουδιού "Σε πότισα ροδόσταμο", σταμάτησε ξαφνικά και ξεροβήχοντας ανακοίνωσε ότι δεν μπορούσε να συνεχίσει επικαλούμενος λόγους υγείας δίνοντας έτσι την αφορμή για μια σειρά εμπνευσμένων γελοιογραφικών σχολίων του Μποστ! Τη θέση του Μπιθικώτση πήρε αμέσως ο ίδιος ο Μίκης, ο οποίος, μαζί με τον Στέλιο Καζαντζίδη, τη Μαρινέλλα και τη Μαίρη Λίντα, με τον Μανώλη Χιώτη φυσικά στο μπουζούκι, ολοκλήρωσαν τη συναυλία. Ακούστηκαν φυσικά τα τραγούδια τουσυνθέτη που ήδη είχαν γίνει πασίγνωστα στο πανελλήνιο τα δύο προηγούμενα χρόνια μέσα από τους κύκλους τραγουδιών "Αρχιπέλαγος" και "Πολιτεία". Την παρουσίαση της συναυλίας έκανε η ηθοποιός Μάρω Κοντού. 

Αξιοσημείωτο επίσης ότι εδώ είχαμε και την πρώτη εμφάνιση του τραγουδιστή Τέρη Χρυσού, ο οποίος ερμήνευσε το πρώτο τραγούδι του Γιάννη Μαρκόπουλου σε στίχους Νίκου Γκάτσου ("Η βαγιά"), το οποίο είχε πρωτοακουστεί ένα χρόνο νωρίτερα από τον Γιάννη Βασιλούνη.

Μερικές εβδομάδες αργότερα, στις 3 Μαΐου 1961, στο θέατρο Ορφέας δόθηκε η συναυλία του Μάνου Χατζιδάκι με αφορμή την απονομή του βραβείου oscar. Παρουσιάστηκαν φυσικά μερικά από τα γνωστότερα τραγούδια του συνθέτη που είχαν ακουστεί τα προηγούμενα χρόνια. Ερμηνευτές τους ήταν η Νάνα Μούσχουρη και ο Γιώργος Μούτσιος. Ανάμεσα στα τραγούδια του Χατζιδάκι ακούστηκαν και δύο του Μίκη από τον "Επιτάφιο", ερμηνευμένα εξαιρετικά από τον Μούτσιο. Παρουσιαστής της συναυλίας ήταν ο ηθοποιός Δημήτρης Παπαμιχαήλ.

Το σπουδαίο υλικό αυτών των δύο ιστορικών συναυλιών εκδόθηκε σε διπλό δίσκο για πρώτη φορά το 1985 από τη Philips. Δυστυχώς αμέσως μετά την κυκλοφορία του ο Μάνος Χατζιδάκις απαίτησε την απόσυρση του δικού του μέρους κι έτσι στην επανέκδοση του 1994 ο δίσκος συμπεριέλαβε μόνο τη συναυλία του Μίκη στο Κεντρικόν και σ' αυτή τη μορφή πλέον κυκλοφορεί και στην ψηφιακή επανέκδοση του 2009. 

ΥΓ. Στη συναυλία στο Κεντρικόν ακούστηκε επίσης για πρώτη φορά το τραγούδι του Μάνου Χατζιδάκι και της Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου "Είμαι αητός χωρίς φτερά" από τον Γρηγόρη Μπιθικώτση με τον Μάνο στο πιάνο, αλλά το τραγούδι αυτό τελικά δεν μπήκε στο δίσκο. Ευτυχώς διασώθηκε από το αρχείο του Γιώργου Παπαστεφάνου κι έτσι μπορούμε να το ακούσουμε...

Σωκράτης Βενάρδος: 4 Τραγούδια (1968)

Το 1968 από την ιδιωτική του εταιριούλα ΩΔΗ ο Σωκράτης Βενάρδος έδωσε στην κυκλοφορία τα δυο πρώτα του δισκάκια extended, αμφότερα με θρησκευτικό περιεχόμενο. Το πρώτο είχε τίτλο "Ταξιάρχες" και το γνωρίσαμε ήδη στο Δισκοβόλο.

Ο δεύτερος δίσκος έχει τον λιτό τίτλο "Τέσσερα Τραγούδια" με την ένδειξη Β' Δίσκος. Η μουσική και οι στίχοι είναι του Βενάρδου. Περιλαμβάνει τέσσερα μελοποιημένα θρησκευτικά ποιήματα με θεματολογία που αναφέρεται στη γέννηση και τη σταύρωση του Χριστού. Μουσική απλή με έκδηλα βυζαντινό χρώμα και απέριττη οργανική συνοδεία. Ερμηνεύει υπέροχα Βυζαντινή Χορωδία δημιουργώντας μια έντονα κατανυκτική ατμόσφαιρα.

Ελένη Ν. Οικονομοπούλου: Θεοφάνεια (1970)

Μιλώντας παλαιότερα για την αξιόλογη πατρινή συνθέτρια θρησκευτικών έργων Ελένη Ν. Οικονοπούλου (1912-1999) αναφέρθηκα και στα ορατόρια που συνέθεσε. Και ιδού λοιπόν ένα από αυτά, το οποίο συνδέεται άμεσα με τη σημερινή ημέρα των Θεοφανίων. 

Πρόκειται για το έργο "Τα Θεοφάνεια" που γράφτηκε το 1963 πάνω σε ποιητικό κείμενο της Ρόδης Ερμά. Το κείμενο κινείται σε φυσικό και υπερφυσικό χώρο με σκηνές αντλημένες από τη Βίβλο και φυσικό περιβάλλον μια έρημο κι ένα ποτάμι, όπου θα συντελεστεί το μεγάλο μυστήριο της θεϊκής φανέρωσης με τη βάπτιση του Ιησού.

Το έργο είναι δομημένο σε τέσσερις ενότητες και περιλαμβάνει χορωδιακά μέρη, αφηγηματικά (recitativo) και μονωδίες (άριες).

Την ενορχήστρωση υπογράφει ο συνθέτης Κωνσταντίνος Κυδωνιάτης. Στην έκδοση της Ζωής που κυκλοφόρησε το 1970 το έργο ερμηνεύει η Χορωδία της "Ευσεβείας" υπό τη διεύθυνση της Ελένης Οικονομοπούλου. Σολίστ: Θεοπίστη Μαραντίδου (σοπράνο), Λίτσα Λιώτση-Ροδά (μεσόφωνος), Βάσω Φραγκουλάκη (κοντράλτο). 

Σταύρος Ξαρχάκος: 976 (1977)

Με το ξεκίνημα της νέας χρονιάς θυμήθηκα έναν σπάνιο δίσκο του Σταύρου Ξαρχάκου με μουσική γραμμένη για τηλεοπτικό πρόγραμμα. 

Συγκεκριμένα, πρόκειται για ένα ωριαίο τηλεοπτικό δρώμενο που έγινε για λογαριασμό της Γαλλικής Τηλεόρασης και προβλήθηκε ταυτόχρονα σε Ελλάδα και Γαλλία την Πρωτοχρονιά του 1977. Ο τίτλος του ήταν: Βυζάντιο: 1000 Χρόνια πριν - Η γιορτή των Καλενδών. 

Πάνω σε μια ιστορία του σκηνοθέτη Γιώργου Σταμπουλόπουλου ο Ιάκωβος Καμπανέλλης έστησε ένα ευφυές σενάριο που μας μεταφέρει χίλια χρόνια πίσω, στο έτος 976 μ.Χ., στην καρδιά της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, με αφορμή το έθιμο των Καλενδών για την αρχή της νέας χρονιάς. 

Ακριβώς από εκεί προέκυψε και ο τίτλος της μουσικής εργασίας του Ξαρχάκου. Η μουσική είναι μια σουίτα χορευτικών ρυθμών και αυτοσχεδιασμών που αντλούνται μέσα από τη μακραίωνη μουσική παράδοση του τόπου. Τρία τραγούδια που παρεμβάλλονται στη σειρά των οργανικών κομματιών ερμηνεύονται από τον Νίκο Δημητράτο μαζί με χορωδία από το σύνολο των ηθοποιών. Κύριος πρωταγωνιστής είναι ο Γιάννης Βογιατζής, ενώ χαρακτηριστικούς ρόλους ερμηνεύουν με πολύ κέφι και εξωστρέφεια ο Θανάσης Βέγγος, η Δέσπω Διαμαντίδου κι ο Θύμιος Καρακατσάνης.

Διευκρινίζω ότι τα ορχηστρικά θέματα αυτού του δίσκου τα ξαναβρίσκουμε στο δίσκο "Ενθύμιον" που βγήκε ένα χρόνο αργότερα (1978) από την εταιρία Univox (ψηφιακή διανομή Minos).

Η Μαρία Χαιρογιώργου σε έργα για πιάνο του Μανόλη Καλομοίρη

Η Μαρία Χαιρογιώργου (1921-2005) υπήρξε μια αξιόλογη ελληνίδα πιανίστρια και παιδαγωγός με διεθνή καριέρα και τεράστια συμβολή στη διάδοση της ελληνικής λόγιας μουσικής. Μετά τις αρχικές της σπουδές στην Αθήνα βρέθηκε στην περίφημη Ακαδημία της Αγίας Καικιλίας στη Ρώμη με δάσκαλο τον συνθέτη Alfredo Casella, ενώ τελειοποίησε τις σπουδές της στο Παρίσι. Έχει ερμηνεύσει πάμπολλα έργα Ελλήνων συνθετών στις ζωντανές της εμφανίσεις, όπως το Κοντσέρτο για πιάνο του Μανόλη Καλομοίρη, με τη μουσική του οποίου είχε στενότατη σχέση. Στη δισκογραφία έχουμε τη συμμετοχή της Χαιρογιώργου στο δίσκο της Lyra (Διόνυσος) Ο Γιάννης Ρίτσος διαβάζει Ρίτσο Ι ("Σονάτα του σεληνόφωτος") το 1966. 

Την ίδια περίπου εποχή ηχογραφήθηκε και το extended 45άρι που σας δίνω εδώ με τρεις πιανιστικές συνθέσεις του Μανόλη Καλομοίρη (1883-1962). Περιλαμβάνονται τα κομμάτια: Πρελούδιο αρ. 4 (1939), Μπαλάντα αρ. 3 (1905 με πολλές νεότερες αναθεωρήσεις) και Ραψωδία (1921).

Νίκος Μοσχονάς: Σπάνιες ηχογραφήσεις (1982)

Επανέρχομαι στον διάσημο Έλληνα βαθύφωνο Νίκο Μοσχονά (1907-1975), για να σας παρουσιάσω τον μοναδικό προσωπικό του δίσκο που εξέδωσε στην Ελλάδα με αποκλειστικά ελληνικό περιεχόμενο. 

Η συγκεκριμένη έκδοση της Minos είναι μεταθανάτια, αφού κυκλοφόρησε το 1982, αλλά περιλαμβάνει πολύ παλιότερες ηχογραφήσεις που πραγματοποιήθηκαν γύρω στο 1960. 

Περιέχονται τραγούδια του ελαφρού ρεπερτορίου με τις κατάλληλες προσαρμογές για τη φωνή του ερμηνευτή. Συγκεκριμένα, έχουμε συνθέσεις του Αττίκ, του Ανδρέα και του Νίκου Χατζηαποστόλου, του Χρήστου Στρουμπούλη, του Ντ' Άντζελις και του Γρηγόρη Κωνσταντινίδη, καθώς και το δημοτικό "Κάτου στου Βάλτου". Την ορχήστρα διευθύνουν οι Ανδρέας Χατζηαποστόλου και Ιωσήφ Ριτσιάρδης.

Σταύρος Κουγιουμτζής: Περιστεράκι μου (1961)

Ο σπουδαίος τραγουδοποιός Σταύρος Κουγιουμτζής αποτελεί μιαν εντελώς ξεχωριστή περίπτωση στο έντεχνο λαϊκό μας τραγούδι, γιατί τα τραγούδια του αγαπήθηκαν όσο λίγα και εξακολουθούν πάντα να τραγουδιούνται, αν και τον ίδιο το δημιουργό τους ελάχιστοι τον γνωρίζουν. Βεβαίως αυτό δεν είναι το περίεργο, γιατί αυτή γενικά είναι η μοίρα των δημιουργών που πάντα μένουν στη σκιά των ερμηνευτών με λιγοστές εξαιρέσεις, όπως οι περιπτώσεις ενός Μίκη Θεοδωράκη ή ενός Μάνου Χατζιδάκι ή ακόμα ακόμα ενός Διονύση Σαββόπουλου. Το περίεργο είναι ότι ο ίδιος ο Κουγιουμτζής δε φαίνεται να νοιαζόταν ιδιαίτερα για την τύχη των τραγουδιών του αποκομίζοντας προσωπικά πολύ λίγα, όσα χρειαζόταν για να ζει αξιοπρεπώς, ενώ οι τραγουδιστές του (Νταλάρας, Αλεξίου και άλλοι) όχι μόνο έστησαν τις τεράστιες καριέρες τους πάνω στα δικά του λαϊκά διαμάντια, αλλά θησαύρισαν κιόλας με τα τραγούδια του και προίκισαν το προσωπικό τους ρεπερτόριο με υλικό ανεξίτηλο μέσα στο χρόνο.

Άλλη ιδιαιτερότητα του Κουγιουμτζή υπήρξε ότι ξεκίνησε με σπουδές στην κλασική μουσική παιδεία και στο πιάνο με φιλοδοξίες να γίνει σολίστ σε κλασικά ρεσιτάλ, αλλά η ανάγκη βιοπορισμού τον οδήγησε στα λαϊκά μονοπάτια, όπου βέβαια διέπρεψε, αν και το ξεκίνημά του έγινε σε αρκετά μεγάλη ηλικία συγκριτικά με τους συνοδοιπόρους του στο χώρο. 

Αλέκος Πάντας: Δυο τραγούδια (1962)

Ο Αλέκος Πάντας (1925-1977), Βολιώτης στην καταγωγή, ήταν ένας γλυκύτατος ερμηνευτής του ελαφρού τραγουδιού με αξιόλογες επιτυχίες εκεί στα τέλη του '50 και στις αρχές του '60. Έγινε γνωστός κυρίως με τη μεγάλη του επιτυχία "Θα κλέψω τριαντάφυλλα" των Μίμη Πλέσσα και Κώστα Πρετεντέρη, με την οποία μάλιστα έλαβε μέρος στο Φεστιβάλ Τραγουδιού της Βαρκελώνης το 1960 αποσπώντας το δεύτερο βραβείο. 

Το παρόν 45άρι περιέχει δυο ξεχασμένα τραγούδια με τη φωνή του καλού τραγουδιστή. Μάλιστα το ένα με τίτλο "Πες μπαμπά" (διασκευή ξένης επιτυχίας) το ερμηνεύει μαζί με τη μικρούλα τότε κόρη του Ρένα Πάντα, η οποία εξελίχθηκε στα χρόνια του '70 σε μια γνωστή τραγουδίστρια του ελαφρολαϊκού και ποπ τραγουδιού. 

Το δεύτερο τραγούδι που ονομάζεται "Άκου τη φωνή της αγάπης" είναι σε ρυθμό τανγκό και γράφτηκε από τον Ζακ Ιακωβίδη, ο οποίος διευθύνει την ορχήστρα και στα δυο τραγούδια.

Νίκος Μοσχονάς: 4 Τραγούδια (1959)

Ο Νίκος Μοσχονάς (1907-1975) υπήρξε ένας σπουδαίος Έλληνας βαθύφωνος με διεθνή καταξίωση. Πρωτοεμφανίστηκε το 1930 με το Ριγκολέτο του Verdi και τον Κουρέα της Σεβίλλης του Rossini. Από το 1937 ξεκίνησε τη μακρόχρονη συνεργασία του (κάπου 25 χρόνια) με τη Μητροπολιτική Όπερα της Νέας Υόρκης, όπου ερμήνευσε όλους τους μεγάλους ρόλους του οπερατικού ρεπερτορίου, ενώ παράλληλα έκανε εμφανίσεις σε πολλά λυρικά θέατρα όλου του κόσμου και συμμετείχε σε πολυάριθμες ηχογραφήσεις της κλασικής δισκογραφίας.

Το παρόν 45άρι extended της Fidelity περιλαμβάνει τέσσερα ελληνικά τραγούδια με τη φωνή του μεγάλου ερμηνευτή. Το πρώτο ("Ο βράχος"), βασισμένο σε ποίηση Γεώργιου Βιζυηνού, γράφτηκε από τον συνθέτη του ελαφρού τραγουδιού Χρήστο Στρουμπούλη, γνωστό μας από το δημώδες "Τσομπανάκος ήμουνα", ενώ το δεύτερο ("Το τρεχαντήρι") είναι του μεγάλου Αθηναίου βάρδου Κλέωνα Τριανταφύλλου, του γνωστού μας Αττίκ (1885-1944). 

Τα άλλα δύο ("Ο γέρο Δήμος", "Το λαγιαρνί") υπογράφονται από δυο σημαντικούς λόγιους συνθέτες μας, τον ζακυνθινό Παύλο Καρρέρ (1829-1896) και τον συνθέτη της Εθνικής Σχολής Θεόδωρο Σπάθη (1883-1943). Και τα δυο αυτά τραγούδια έχουν δημώδες ύφος και συχνά περνιούνται για δημοτικά τραγούδια. Ειδικά ο "Γέρο Δήμος" του Καρρέρ, που βασίζεται στο ομώνυμο ποίημα του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, γράφτηκε το 1859 και γνώρισε τόσο μεγάλη δημοτικότητα στην εποχή του, ώστε λίγο αργότερα ο συνθέτης το ενέταξε ως άρια στην όπερά του "Μάρκος Μπότσαρης", ενώ σχεδόν έναν αιώνα αργότερα ο Νίκος Σκαλκώτας το μετέγραψε σε φόρμα κουαρτέτου εγχόρδων.

(c) 45'' extended | Fidelity | 1959 | πηγή: π.Αρτ.