Μίμης Πλέσσας: Ζει; (1971)

Συνεχίζουμε το αφιέρωμά μας στη λιγότερο γνωστή δισκογραφία του Μίμη Πλέσσα με μια σειρά κύκλων τραγουδιών που δεν μπόρεσαν να περάσουν στο ευρύ κοινό, όπως άλλοι δίσκοι του συνθέτη, αλλά έχουν το ενδιαφέρον τους και σε κάποιες μάλιστα περιπτώσεις μπορούμε να μιλήσουμε και για αδικημένες δουλειές που ίσως αξίζουν μια δεύτερη ευκαιρία.

Θα σταθούμε πρώτα σε κάποιους δίσκους από την ευρεία συνεργασία του συνθέτη με τον λαϊκό στιχουργό Κώστα Βίρβο, μια συνεργασία που απλώνεται σε ολόκληρη τη δεκαετία του '70 (1971-1979) και απέφερε συνολικά τους εξής επτά δίσκους: Το πανόραμα (1971), Ζει; (1971), Θάλασσα πικροθάλασσα (1973), Νεκρικοί διάλογοι (1974), Το πανόραμα, β' εκδοχή (1976), Ουτοπία (1976),  Λουκιανού διάλογοι (1979).

Βρισκόμαστε λοιπόν στο σωτήριον έτος 1971 και το Έθνος εορτάζει την 150η επέτειο της παλιγγενεσίας! Τη μεγάλη επέτειο έμελλε να τιμήσει για λογαριασμό των Πανελλήνων η σύγχρονη απριλιανή Επανάστασις! Και φυσικά η δισκογραφία δεν έμεινε άπραγη, αλλά ανταποκρινόμενη στο καλέσμα της επικαιρότητας προχώρησε σε πάμπολλες δισκογραφικές εκδόσεις αφιερωμένες στο '21 και στην ελληνική ιστορία γενικότερα.

Ο Μίμης Πλέσσας και ο Κώστας Βίρβος προτίμησαν να δηλώσουν την παρουσία τους στην πανηγυρική αυτή διαδικασία μ' έναν δίσκο "αλλιώτικο" που πήρε τον αινιγματικό-υπαινικτικό τιτλο Ζει; Η αναφορά στην ιστορία και την παράδοση έγινε μέσω δύο ηρώων ετερόκλητων, αλλά απόλυτα καταξιωμένων στη λαϊκή συνείδηση: Τον Μεγαλέξανδρο και ...τον Καραγκιόζη. Είχαν άλλωστε φροντίσει οι κλασικοί καραγκιοζοπαίκτες του παρελθόντος να γεφυρώσουν έξυπνα τους δύο αυτούς ήρωες μέσα από την αρχετυπική ιστορία του "Καταραμένου φιδιού", την οποία αξιοποίησε με την ομώνυμη αριστουργηματική του σύνθεση ο Μάνος Χατζιδάκις.

Ήταν κατά μία έννοια μια τολμηρή κίνηση των δύο δημιουργών η κυκλοφορία αυτού του δίσκου, καθώς η πρόθεσή τους να στιγματίσουν το καθεστώς λανθάνει με τρόπο σχεδόν προκλητικό μέσα από τη θεματολογία των τραγουδιών, έστω κι αν δε σημείωσαν καμιά ιδιαίτερη επιτυχία και πέρασαν σχεδόν απαρατήρητα. Το έχει η μοίρα κάποιων έργων αυτό. Ίσως και η συγκεκριμένη συγκυρία. Γιατί τα τραγούδια είναι ενδιαφέροντα, μερικά μάλιστα πολύ καλά, ακριβώς πάνω στις προδιαγραφές που είχε διαμορφώσει εκείνον τον καιρό της απόλυτης δημιουργικής ακμής του ο αρχιμάστορας Μίμης Πλέσσας. Ήχος καθαρά λαϊκός με εμφανείς αναφορές στο ρεμπέτικο και το κλασικό λαϊκό ή παραδοσιακό τραγούδι. Ρυθμοί ζεϊμπέκικου ή χασάπικου εναλλάσσονται με τσιφτετέλια ή ζακυνθινές σερενάτες ή ακόμη και τσάμικα, ενώ ξεχωριστή στιγμή του δίσκου είναι ένα ορθόδοξο νεορεμπέτικο που συνοδεύει τη φιγούρα του Σταύρακα ερμηνευμένο από την εμβληματική φωνή του Πρόδρομου Τσαουσάκη. Κάποια τραγούδια έχουν εμφανή θεατρικό χαρακτήρα και ερμηνεύονται από χορωδία. 

Βασικοί ερμηνευτές του δίσκου είναι το δίδυμο Γιώργος Νταλάρας και Γιάννης Καλατζής που εκείνη την εποχή το βρίσκουμε να συνυπάρχει σε πολλούς δίσκους της Minos (Ο Σταθμός, Συνάντηση, Θαλασσογραφίες, Όταν ανθίζουν πασχαλιές, Ο Σταμούλης ο λοχίας, Νάχαμε τι νάχαμε). Ο Καλατζής είχε ήδη συνεργαστεί με τον συνθέτη σε ένα 45άρι του 1969 ("Σε πίκρανα", "Ο φίλος μου ο Παναγής"), αλλά ο Νταλάρας εδώ συναντιέται για πρώτη και μοναδική φορά με τον Πλέσσα. Ένα τραγούδι επίσης ερμηνεύει με τον δικό του πεζολογικό τρόπο ο ηθοποιός Ανέστης Βλάχος. Το εξώφυλλο του δίσκου κοσμεί ζωγραφικός πίνακας του λαϊκού ζωγράφου Θεόφιλου.

Μίμης Πλέσσας: Classics Go Bouzouki High (1973)

Πάμε σήμερα πολύ πίσω, στις αρχές της δεκαετίας του '70 και συγκεκριμένα στο 1973, τότε που ο Μίμης Πλέσσας βρισκόταν στο απόγειο του δημιουργικού του οίστρου - εκείνη τη χρονιά μας έδωσε μεταξύ άλλων και τους δημοφιλέστατους κύκλους τραγουδιών Για μια σταγόνα αλάτι και Θάλασσα πικροθάλασσα - για να σταθούμε σε έναν ακόμη ορχηστρικό δίσκο που επιμελήθηκε ο συνθέτης με τον αγγλόφωνο τίτλο Classics Go Bouzouki High για λογαριασμό της Philips.

Πρόκειται για μια πρωτοποριακή για την εποχή της δουλειά, όπου η πρώτη ύλη αντλήθηκε από τη δεξαμενή της λόγιας δυτικής μουσικής, για να προσαρμοστεί στα ελληνικά ηχητικά πλαίσια και την ελληνική λαϊκή ρυθμολογία, την οποία ο συνθέτης γνώριζε άριστα και το είχε ήδη αποδείξει με πανηγυρικό τρόπο μέσα από τα κοσμαγάπητα λαϊκά τραγούδια του. Η ανήσυχη φύση του εδώ τον οδήγησε στο μαγικό κόσμο της λεγόμενης "κλασικής" μουσικής ανατρέχοντας στην ευρωπαϊκή μουσική φιλολογία των δύο προηγούμενων αιώνων, για να κορφολογήσει μερικές από τις ακρώρειες του χώρου αυτού, πασίγνωστες τις περισσότερες, έστω κι αν λίγοι είναι αυτοί που μπορούν να τις ταυτίσουν με τους δημιουργούς τους. Εννοώ ότι δεν υπάρχει άνθρωπος σε οποιοδήποτε μορφωτικό ή κοινωνικό επίπεδο κι αν ανήκει που να μην έχει ακούσει τα ονόματα ενός Μότσαρτ ή ενός Μπετόβεν. Πόσοι όμως είναι σε θέση να απαριθμήσουν έστω και μονοψήφιο αριθμό έργων τους (από τα εκατοντάδες που έχουν γράψει) ή πολύ περισσότερο να ταυτίσουν μια γνωστή μελωδία με τον δημιουργό της; 

Αυτό το ερώτημα φαίνεται ότι προσπάθηε να απαντήσει με το δικό του εκλαϊκευτικό τρόπο ο Μίμης Πλέσσας εξηγώντας μας ότι διάλεξε "εκείνα τα θέματα που θα μπορούσαν να παιχτούν με το δικό μας τρόπο και να μη χάσουν την αναμφισβήτητη ομορφιά τους". Έτσι μας χάρισε ένα συναρπαστικό ακρόαμα με μελωδίες διαχρονικές παιγμένες όμως με μπουζούκι και ορχήστρα και προσαρμοσμένες στους ελληνικούς λαϊκούς δρόμους! Διάλεξε μελωδίες των: Tomaso Albinoni, Wolfgang Amadeus Mozart, Ludwig van Beethoven, Gioacchino Rossini, Camille Saint-Saens, Johannes Brahms, Georges Bizet, Nicolai Rimsky-Korsakov, Edvard Grieg και Isaac Albeniz. Στην εισαγωγή του δίσκου ακούμε μια θεσπέσια παραδοσιακή μελωδία από την Αγγλία (γνωστό ως "Greensleeves") μεταμορφωμένη σε ...συρτάκι, ενώ ο δίσκος κλείνει με ένα μελωδικό ηλιοβασίλεμα στην Ακρόπολη ντυμένο με τη μαγική μελωδία του περίφημου Adagio του Albinoni. Μαζι με τον συνθέτη συμπράττει το οργανικό σύνολο The Cyclopes με επικεφαλής τον μεγάλο δεξιοτέχνη του μπουζουκιού Στέλιο Ζαφειρίου.

Η φροντισμένη ψηφιακή επανέκδοση του δίσκου το 1997 συνοδεύεται από επεξηγηματικά κείμενα του συνθέτη και της συζύγου του Λουκίλας Καρρέρ-Πλέσσα. Ατυχώς οι αναφορές στα πρωτότυπα έργα περιέχουν κάμποσες αδικαιολόγητες ανακρίβειες. Για παράδειγμα, ο "Μακάβριος χορός" του Saint-Saens μπερδεύεται με τη σύνθεση του Mussorgky "Νύχτα στο φαλακρό βουνό", η προέλευση του θέματος "Ο χορός της Ανίτρας" ανάγεται σε μια σουίτα ονόματι "Άστρο μαύρο" του Edvard Grieg αντί του αγαπημένου σκηνικού έργου "Peer Gynt", ενώ το περίφημο πιανιστικό κομμάτι "Alla Turca" του Mozart (μέρος της Σονάτας για Πιάνο αρ.11, Κ.331) παρουσιάζεται ως απόσπασμα της όπερας "Απαγωγή από το σεράι". 

Μίμης Πλέσσας: Φεγγάρια της βροχής (1997)

Συνεχίζουμε το αφιέρωμά μας στη δισκογραφία του Μίμη Πλέσσα περνώντας σε μια σειρά εκδόσεων ορχηστρικής μουσικής που κινείται εν πολλοίς στο χώρο της jazz, με βασική διαφορά ότι υποχωρεί σημαντικά το αυτοσχεδιαστικό στοιχείο και η βαρύτητα δίνεται στη μελωδική γραμμή διαμορφώνοντας έτσι πιο ατμοσφαιρικά και ποιητικά πεδία με έντονα λυρική και συναισθηματική διάθεση. Ο πιο χαρακτηριστικός ίσως δίσκος του συνθέτη που εμπίπτει σ' αυτήν την κατηγορία κυκλοφόρησε το 1997 από την PolyGram με τον εξόχως ποιητικό τίτλο Φεγγάρια της βροχής.

Πρόκειται για ένα πολύ όμορφο άλμπουμ με δέκα ορχηστρικές στιγμές βασισμένες σε μελωδίες τραγουδιών του συνθέτη από την περίοδο 1959-1973 με κοινό θεματικό άξονα το συνδυασμό του φεγγαρόφωτου με τη μελαγχολία της φθινοπωρινής βροχής που επενεργεί βαθιά στον ανθρώπινο ψυχισμό αναζωπυρώνοντας το ερωτικό συναίσθημα. Το πρώτο θέμα ("Με την πρώτη σταγόνα") βασισμένο σε στίχους του αρχιμάστορα του στίχου και διαχρονικού συνεργάτη του συνθέτη Λευτέρη Παπαδόπουλου μοιάζει να πηγάζει κατευθείαν από την ποιητική ενός Οδυσσέα Ελύτη, ενώ και τα υπόλοιπα τραγούδια αντλούν την ατμοσφαιρική τους δύναμη από την ίδια εικόνα. 

Ο συνθέτης επεξεργάστηκε με γνώση και ευαισθησία την έτσι κι αλλιώς σπουδαία πρώτη ύλη που είχε στα χέρια του και με την αναμφισβήτητη ενορχηστρωτική του μαεστρία μας έδωσε μικρές ερωτικές ελεγείες με το πιάνο να κατευθύνει αλάθευτα όλο το σώμα της μικρής ορχήστρας που απαρτίζουν ο Johnny Zorbas στο τενόρο σαξόφωνο, ο Γιώργος Φακανάς στο ηλεκτρικό μπάσο και ο Αντώνης Πλέσσας στα κρουστά με τον Μίμη Πλέσσα φυσικά στο πιάνο. Μια σχεδόν άγνωστη, αλλά εξαιρετική δουλειά του πολυγραφότατου συνθέτη που ίσως ήρθε η ώρα να την ανακαλύψουμε...

Μίμης Πλέσσας: 40 Χρόνια Jazz (1981)

Ολοκληρώνουμε σήμερα την καθαρόαιμη τζαζ δισκογραφία του Μίμη Πλέσσα με μια σημαντική έκδοση σε διπλό αναλογικό δίσκο που κυκλοφόρησε το 1981 από την ΕΜΙ με τίτλο 40 Χρόνια Jazz. Η έκδοση περιλαμβάνει την πρώτη ζωντανή ηχογράφηση jazz εν Ελλάδι, μιας μουσικής που φαίνεται να λειτουργεί πολύ πιο ουσιαστικά με τη μέθεξη του κοινού. Η πρόσθετη αξία της συγκεκριμένης έκδοσης έγκειται στο γεγονός ότι έχει καταφέρει να ενώσει επί σκηνής τους αξιολογότερους εν ενεργεία εκείνη την εποχή Έλληνες σολίστ διαφόρων οργάνων που είχαν έτσι την ευκαιρία να αναδείξουν με τον πιο άμεσο τρόπο την αυτοσχεδιαστική τους δεξιοτεχνία, ενώ μεγάλο μέρος του προγράμματος ήταν αφιερωμένο στις πιο εξελιγμένες σύγχρονες εκδοχές της jazz.

Η ιστορική αυτή συναυλία πραγματοποιήθηκε το 1981 ατο Δημοτικό Θέατρο Πειραιά στο πλαίσιο των εκδηλώσεων Έκφραση '80-'81 με τη γενική επιμέλεια του Μίμη Πλέσσα, ο οποίος είχε δηλώσει σχετικά: "Η ζωντανή ηχογράφηση είναι ντοκουμέντο και μαρτυράει την αποδοχή αλλά και τα μεγέθη του κοινού. Ενα γεμάτο θέατρο έχει έντονη παρουσία όταν εκφράζει τον ενθουσιασμό του. Και είναι αλήθεια παρήγορο για μένα που σήμερα το κοινό αυτό μετριέται με χιλιάδες κι όχι με δεκάδες όπως στην εποχή μου. Μήπως τα χρόνια που προσπαθούσαμε με το κουαρτέτο δεν πήγαν χαμένα; Χάρη στην ΕΜΙ οι δίσκοι αυτοί υπάρχουν και εσείς θα το αποδείξετε". Στο πρόγραμμα περιλαμβάνονταν συνθέσεις Ελλήνων (Μίμης Πλέσσας, Μηνάς Αλεξιάδης) και ξένων (Dizzy Gillespie, John Lewis, Cole Porter, Bernie Miller, McRay, N. Anderley, B. Howard, Duke Ellington, Irving Berlin) jazz δημιουργών. 

Έλαβαν μέρος: Κουαρτέτο του Μίμη Πλέσσα (Μίμης Πλέσας: πιάνο, Τίτος Καλλίρης: κιθάρα, Νίκος Τσεσμελής: μπάσο, Γιώργος Λαβράνος: τύμπανα), Τρίο Μανώλη Μικέλη (Μανώλης Μικέλης: πιάνο, Νίκος Πωγωνάτος: τύμπανα, Νίκος Τσεσμελής: μπάσο), Τρίο Ίωνα Αλεξιάδη (Ίων Αλεξιάδης: κιθάρα, Αντώνης Τεκτονίδης: μπάσο, Αντώνης Πλέσσας: τύμπανα, Στέλιος Καλαθόπουλος: φωνητικά), Τρίο ΑΤΠ '81 (Μηνάς Αλεξιάδης: ηλεκτρικό πιάνο, Αντώνης Τεκτονίδης: ηλεκτρικό μπάσο, Αντώνης Πλέσσας: τύμπανα), καθώς και οι σολίστ: Γιάννης Θεοδωρίδης (τρομπέτα), Άρης Καραντάνης (άλτο σαξόφωνο), Στέλιος Βήχος (τενόρο σαξόφωνο), Τάσος Κλαβανίδης (τρομπόνι) και Κώστας Γανωσέλης (συνθεσάιζερ).

Μίμης Πλέσσας: Το Κουαρτέτο του Πλέσσα + 6 Σολίστες (1985)

Μετά την καλή υποδοχή του δίσκου Το Κουαρτέτο του Μίμη Πλέσσα που κυκλοφόρησε το 1981 αναβιώνοντας τις λαμπρές ημέρες του ιστορικού αυτού τζαζ σχήματος, με το οποίο ο Μίμης Πλέσσας έκανε τα πρώτα επαγγελματικά του βήματα στο χώρο της μουσικής, ήρθε η φυσική του συνέχεια τέσσερα χρόνια αργότερα, όταν το 1985 κυκλοφόρησε από τη Minos το άλμπουμ Το Κουαρτέτο του Μίμη Πλέσσα + 6 Σολίστες.

Πρόκειται για ένα άλμπουμ που κινείται φυσικά στην ίδια λογική με το προηγούμενο, αν και εδώ παρατηρείται μια μικρή απόκλιση από το καθαρόαιμο τζαζ ύφος, κυρίως με τα δυο θέματα του Μάνου Χατζιδάκι ("Ήταν καμάρι της αυγής", "Θάλασσα πλατιά"). Ο Πλέσσας και πάλι αξιοποίησε θέματα γνωστών τραγουδιών από το χώρο της "ελαφράς" μουσικής εξασφαλίζοντας μάλιστα και τη συμμετοχή των ίδιων των δημιουργών τους σε κάποιες περιπτώσεις, όπως στο εναρκτήριο "Εγώ θα σ' αγαπώ και μη σε νοιάζει" του Γιώργου Μουζάκη με τον ίδιο σολίστ στην τρομπέτα, αλλά και το "Χαρά μου" του Τάκη Μωράκη, ο οποίος συμμετέχει με το βιολί του. Οι μελωδίες του ίδιου του Πλέσσα προέρχονται κυρίως από γνωστά τραγούδια του που ακούστηκαν κατά τη δεκαετία του '60 από τις φωνές της Τζένης Βάνου και του Γιάννη Πουλόπουλου, ενώ περιλαμβάνονται και δυο νεότερες συνθέσεις του γιου του συνθέτη Αντώνη Πλέσσα.

Ο τίτλος του δίσκου δικαιολογείται από την παρουσία πολλών σολίστ πέρα από τα βασικά μέλη του Κουαρτέτου. Εκτός από τους Γιώργο Μουζάκη και Τάκη Μωράκη που προαναφέραμε, συμμετέχουν ο πιανίστας Μανώλης Μικέλης, οι σαξοφωνίστες Φίλιππος Τσεμπερούλης και Στέλιος Βήχος, ο μπασίστας Γιάννης Σαρόγλου, το σταθερό μέλος του σχήματος Τίτος Καλλίρης στην ηλεκτρική κιθάρα και φυσικά ο Μίμης Πλέσσας στο πιάνο με τη γενική ευθύνη της ενορχήστρωσης και διεύθυνσης του οργανικού συνόλου. Στο εξώφυλλο της έκδοσης φιγουράρει ένα αριθμητικό λογοπαίγνιο (4+6) με μια προφανή δισημία που παραπέμπει στον τίτλο του δίσκου, αλλά και στο μακρινό 1946, έτος ίδρυσης του ιστορικού Κουαρτέτου.

Μίμης Πλέσσας: Το Κουαρτέτο του Μίμη Πλέσσα (1981)

Σήμερα, 12 Οκτωβρίου, συμπληρώνονται ακριβώς 100 χρόνια από τη γέννηση του σπουδαίου Έλληνα συνθέτη, πιανίστα και μαέστρου Μίμη Πλέσσα που έφυγε από τη ζωή πλήρης ημερών μόλις την προηγούμενη εβδομάδα. Με αφορμή λοιπόν αυτή την επέτειο θα ξεκινήσουμε σήμερα ένα εκτενές αφιέρωμα στα παραλειπόμενα της τεράστιας δισκογραφίας του συνθέτη, συμπληρωματικά βέβαια στην επίσημη δισκογραφία του με τους μεγάλους κύκλους τραγουδιών που έχουμε ήδη παρουσιάσει.

Η πρώτη επαφή του Μίμη Πλέσσα με τον κόσμο της μουσικής εκδηλώθηκε αμέσως μετά τον πόλεμο. Αν και αυτοδίδακτος, ήταν ήδη άριστος δεξιοτέχνης του πιάνου και μ' αυτή την ιδιότητα έκανε τα πρώτα του μουσικά βήματα στο πεδίο της τζαζ, όπου θα διαπρέψει για πολλά χρόνια και μάλιστα ένα διάστημα (1949-1951) και στην Αμερική. Το 1946 σχημάτισε το πρώτο του τζαζ Κουαρτέτο πλαισιωμένος από τους Μιχάλη Οικονόμου, Κώστα Σεϊτανίδη και Ίγκορ Ράνιετς με πολλές ζωντανές εμφανίσεις και συμμετοχές σε ραδιοφωνικές εκπομπές. 

Μετά την επιστροφή του από την Αμερική το Κουαρτέτο επανενεργοποιήθηκε με τη συμμετοχή νέων μελών, όπως ο Τίτος Καλλίρης (κιθάρα), ο Νίκος Τσεσμελής (τύμπανα) και ο Ανδρέας Ροδουσάκης (μπάσο). Με τη νέα αυτή σύνθεση το Κουαρτέτο ανέπτυξε έντονη δραστηριότητα συνεργαζόμενο με πολλές καινούργιες δυνάμεις του ελληνικού τραγουδιού που στη συνέχεια έκαναν μεγάλη καριέρα, όπως η Ζωή Κουρούκλη, η Νάνα Μούσχουρη, ο Τζίμης Μακούλης, ο Γιάννης Βογιατζής, ο Λέανδρος και άλλοι. Η δραστηριότητα του Κουαρτέτου σταδιακά ατόνισε κατά τη δεκαετία του '60, όταν πια ο Πλέσσας διεύρυνε τα μουσικά του ενδιαφέροντα και μέσω του κινηματογράφου γνώρισε τη μεγάλη καταξίωση με τα μεγάλα τραγούδια που άρχισε να ηχογραφεί σε εντατικούς ρυθμούς.

Το 1981 η Minos έδωσε την ευκαιρία στον συνθέτη να αναβιώσει για λίγο το ιστορικό του Κουαρτέτο και να παρουσιάσει ένα άλμπουμ με τίτλο Το Κουαρτέτο του Μίμη Πλέσσα, το οποίο μαζί με τους παλιούς Νίκο Τσεσμελή (μπάσο) και Τίτο Καλλίρη (κιθάρα) είχε συμπληρωματικά μέλη τον Νίκο Λαβράνο (κρουστά) και σε κάποια κομμάτια τον Στέλιο Βήχο (φλάουτο, σαξόφωνο, κλαρινέτο). Επικεφαλής τους φυσικά ο Μίμης Πλέσσας με το πιάνο του. Το μουσικό υλικό του δίσκου ήταν βασισμένο σε γνωστές μελωδίες από την εποχή του "ελαφρού" τραγουδιού. Επτά συνθέσεις ανήκουν στον Μίμη Πλέσσα, ενώ τα υπόλοιπα θέματα αντλήθηκαν από τραγούδια του Κώστα Γιαννίδη, του Κώστα Καπνίση, του Λυκούργου Μαρκέα, του Γιάννη Σπάρτακου και του Ηρακλή Θεοφανίδη.

Στέλιος Ζαφειρίου: Λουλούδια απ' την Ελλάδα (1967)

Μετά τον εξαίρετο μπουζουξή Ισίδωρο Παπαδάμου περνάμε σε μια εμβληματική μορφή του συγκεκριμένου οργάνου που έχει αφήσει βαθύ το αποτύπωμά της στο ελληνικό τραγούδι και μάλιστα στη χρυσή του εποχή. Κι αυτός δεν είναι άλλος από τον Στέλιο Ζαφειρίου (1937-2015), ο οποίος υπήρξε μεταξύ άλλων και ο βασικός μπουζουξής του Μίμη Πλέσσα κατά τη γόνιμη περίοδο του συνθέτη στη Lyra σφραγίζοντας με τον υπέροχο ήχο του τα εμβληματικά εκείνα τραγούδια του "Δρόμου" και των άλλων ξεχωριστών στιγμών του αιωνόβιου δημιουργού. 

Ως προπομπό λοιπόν του μεγάλου αφιερώματος στον πρόσφατα θανόντα συνθέτη που θα ξεκινήσουμε αύριο, ανήμερα των εκατοστών γενεθλίων του, θέλω να παρουσιάσω σήμερα έναν ακόμη χαρακτηριστικό δίσκο του Στέλιου Ζαφειρίου από τη δεκαετία του '60, μέσα από τον οποίο αναδεικνύεται ανάγλυφα η απαράμιλλη τέχνη του. Ο δίσκος κυκλοφόρησε από τη Lyra το 1967 με τίτλο Λουλούδια απ' την Ελλάδα και υπότιτλο τη λιτή επισήμανση: "Τραγούδια και μπουζούκια", ενώ μια δεύτερη επισήμανση κάτω από τη λίστα των τραγουδιών αναφέρει: Παίζουν τα μπουζούκια του Στέλιου Ζαφειρίου.

Ο δίσκος είναι μοιρασμένος εξ ημισείας σε οργανικά κομμάτια και γνωστά τραγούδια της εποχής, όπως τα κλασικά: Δημήτρη μου Δημήτρη μου, Σήκω χόρεψε συρτάκι, Στ' Αποστόλη το κουτούκι, Μια φορά μονάχα φτάνει, Κι αν περπατώ, Στη Φρεατύδα και στα Σεπόλια. Ο Γιάννης Σπανός έχει τη μερίδα του λέοντος με επτά συνθέσεις, δύο ανήκουν στον Γιώργο Ζαμπέτα κι από μία στους Απόστολο Καλδάρα, Σταύρο Κουγιουμτζή και Στέλιο Ζαφειρίου. Τραγουδούν: Γιάννης Πουλόπουλος, Πετρή Σαλπέα, Ελένη Κλάδη και Γιάννης Ζανιώτης. Επισημαίνω ότι στη θέση της Πετρής Σαλπέα λανθασμένα σε κάποιους δισκογραφικούς καταλόγους αναφέρεται το όνομα της Πόπης Αστεριάδη!

Ισίδωρος Παπαδάμου: Μόλις βραδιάσει (1997)

Ο προσωπικός δρόμος που είχε ήδη αρχίσει να βαδίζει από το 1994 με τον πρώτο εξολοκλήρου δικό του κύκλο τραγουδιών ο μπουζουξής των Χειμερινών Κολυμβητών Ισίδωρος Παπαδάμου έφτασε στο δεύτερο σταθμό του τρία χρόνια αργότερα, όταν και πάλι από την AnoKato Records εκδόθηκε ο νέος κύκλος τραγουδιών του με τίτλο Μόλις βραδιάσει.

Το άλμπουμ περιλαμβάνει 13 ιδιότυπα λαϊκά τραγούδια με εντελώς προσωπικό ύφος τόσο στο μελωδικό, όσο και στο στιχουργικό και ερμηνευτικό επίπεδο. Η θεματολογία των τραγουδιών επικεντρώνεται κυρίως στο ερωτικό στοιχείο, αλλά και σε πεδία στοχαστικής και διανοητικής αναζήτησης. Το ομότιτλο τραγούδι το έκανε πιο γνωστό με μια δική του δεύτερη εκτέλεση ο Γιώργος Νταλάρας. 

Δεν είναι εύκολα τα τραγούδια του Παπαδάμου που μοιάζουν να ξεπηδούν από τις μακρινές αυθεντικές ρίζες του ρεμπέτικου. Απαιτείται αρκετή επιμονή και εξοικείωση με το ύφος του, για να τα αποδεχθεί κανείς. Ωστόσο μπορώ να πω ότι μετά από κάμποσα ακούσματα, ο ήχος αυτός αποκτά μιαν ανεξήγητη οικειότητα! Εν τέλει τα τραγούδια σε αιχμαλωτίζουν και δεν μπορείς εύκολα να ξεφύγεις από την κρυφή τους γοητεία. 

Μαζί με τον Παπαδάμου στη διεκπεραίωση του έργου συμπράττουν σημαντικοί μουσικοί, όπως ο Μιχάλης Σιγανίδης (κοντραμπάσο), ο Κυριάκος Γκουβέντας (βιολί), ο Γιώργος Τακματζόγλου (κιθάρα), ο Τάκης Κανέλλος (κρουστά) και τα δυο παιδιά του Ανδρέας (μπουζούκι) και Αναστασία (πιάνο). Η όλη έκδοση έχει χαρακτηριστικά χειροποίητης κατασκευής με μπόλικο μεράκι και γνήσιο ερασιτεχνισμό. Θυμάμαι μάλιστα πως όταν πρωτοβγήκε, ο συνθέτης παρότρυνε τους φίλους του να τού ζητήσουν τηλεφωνικά ή γραπτά να τους στείλει δωρεάν το CD! Ακόμη και σήμερα ο δημιουργός διαθέτει δωρεάν τη δουλειά του μέσω της ιστοσελίδας https://www.trixordo.com/el/information/discography. Ασυνήθιστη και αξιέπαινη χειρονομία, όπως και να το κάνουμε!

Ισίδωρος Παπαδάμου: Δεν σ' έχει αρνηθεί (1994)

Με το αφιέρωμά μας στη δισκογραφία των Χειμερινών Κολυμβητών είχαμε την ευκαιρία να μνημονεύσουμε πολλές φορές το όνομα του ανθρώπου που βρισκόταν σταθερά δίπλα στον Αργύρη Μπακιρτζή, με τον οποίο συνδιαμόρφωνε τον ήχο και τη γενικότερη δραστηριότητα του συγκροτήματος. 

Ο λόγος βέβαια για τον Ισίδωρο Παπαδάμου, γέννημα θρέμμα της Θεσσαλονίκης, όπου γεννήθηκε άλλωστε το 1950 και πήρε το πτυχίο της φιλοσοφικής σχολής, ενώ παράλληλα είχε αρχίσει να παίζει μπουζούκι και να σκαρώνουν μαζί με τον Μπακιρτζή τα πρώτα τους τραγούδια που θα τελικά θα οδηγήσουν στους Χειμερινούς Κολυμβητές με τη γνωστή στη συνέχεια εξέλιξη. Η σχέση του με το μπουζούκι και το λαϊκό ήχο δεν ήταν ποτέ μια τυπική επαγγελματική ενασχόληση, αλλά είχε χαρακτηριστικά ασκητικής προσήλωσης δικαιώνοντας απολύτως την έννοια του γνήσιου ερασιτέχνη. Άλλωστε ο ίδιος κάποια στιγμή, παράλληλα με τους Χειμερινούς Κολυμβητές, και μαζί με τα δυο παιδιά του δημιούργησαν εργαστήριο κατασκευής λαϊκών οργάνων και μια ανεξάρτητη ετειρεία παραγωγής με τον απίθανο τίτλο «Σε δισκάδικα δεν μπαίνουν, ούτε κέρδη τα μαραίνουν Records» μοιράζοντας δωρεάν τις παραγωγές τους!

Πριν από αυτή τη φάση της ιδιωτικής του δραστηριότητας πάντως ο Ισίδωρος Παπαδάμου, στο περιθώριο της έντονης δραστηριότητας των Χειμερινών Κολυμβητών, είχε παρουσιάσει τις πρώτες προσωπικές του δουλειές με την ετικέτα της ANOKATO Records, όπου είχε την ευκαιρία να αναδείξει το πιο προσωπικό του ύφος σε επίπεδο σύνθεσης και ερμηνείας. Ο πρώτος από τους δύο αυτούς σημαντικούς δίσκους έχει τίτλο Δε σ' έχει αρνηθεί και κυκλοφόρησε το 1994 με ένδεκα συνθέσεις που πατούν στέρεα πάνω στους λαϊκούς δρόμους και στους ήχους της Ανατολής με έντονο το αυτοσχεδιαστικό στοιχείο (ταξίμι). Η μουσική του ρέει αβίαστα και νωχελικά με μιαν ακατέργαστη ομορφιά και αυθεντικότητα που παραπέμπουν στις απαρχές του γνήσιου λαίκού τραγουδιού, ενώ ο στίχος του είναι εμπνευσμένος από τη σύγχρονη ζωή δοσμένος ωστόσο με μια ηθελημένη απλοϊκότητα, ώστε να αποφύγει τις παγίδες της έντεχνης επίφασης. 

Ο ίδιος μας δίνει τις δικές του απλές εξηγήσεις για τα τραγούδια του: «...εξισορροπούν οι μουσικές και στοχαστικές τάσεις που με διακατέχουν. Οι τάσεις αυτές μπορούν να αποτυπωθούν μέσα στο τρίπτυχο: "Ζόρικα, αμανέδες και ευγενικά". Εκεί κινούνται τα τραγούδια μου. Ακολουθώ δηλαδή την ελληνική μουσική στα διάφορα στιλ της και τρυγώ ανάλογα με τις συναισθηματικές μου ανάγκες αυτό που κάθε φορά μου ταιριάζει και με εκφράζει».