Τετάρτη 9 Ιουλίου 2025

Ο Δημήτρης Παπαδημητρίου μελοποιεί Καβάφη (2007)

Το 2007 ο Δημήτρης Παπαδημητρίου μας έδωσε τη σημαντικότερη μέχρι σήμερα δισκογραφική του εργασία, ένα πολυσύνθετο έργο μελοποιημένης ποίησης βασισμένο στην εμβληματική ποιητική παρακαταθήκη του μεγάλου Αλεξανδρινού ποιητή Κωνσταντίνου Καβάφη (1863-1933). Κι επειδή ο συνθέτης πέρασε τα πρώτα παιδικά του χρόνια στην Αλεξάνδρεια, σ' ένα περιβάλλον που ήταν εμποτισμένο με την καβαφική ποίηση, μοιάζει μ' αυτό το έργο να εκπληρώνει μια παιδική εμμονή θέλοντας να δηλώσει με έμφαση την κοινή καταγωγή του με τον ποιητή. Γιαυτό άλλωστε έδωσε και ως τίτλο στο έργου τη χαρακτηριστική φράση: "...που γι' Αλεξανδρινό γράφει Αλεξανδρινός". Και το εξηγεί ακόμη καλύτερα ο ίδιος: "Είναι από ποίημα του Καβάφη, όπου περιγράφεται η δεινή θέση στην οποία περιέρχεται ο νέος ποιητής Ραφαήλ που καλείται να γράψει Επιτύμβιο για τον νεκρό Αλεξανδρινό ποιητή, τον σπουδαίο τις μέρες εκείνες Αμμόνη. Ετσι κι εγώ, ως Ραφαήλ, δέχομαι τις συμβουλές και τις παροτρύνσεις για τον Αμμόνη τον δικόν μου, τον Καβάφη. Αλλά και γιατί είναι μια δικαιολογία για το θράσος της μελοποίησης".
Το έργο γράφτηκε μερικά χρόνια νωρίτερα προορισμένο για τα επίσημα εγκαίνια της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας που πραγματοποιήθηκαν τον Οκτώβριο του 2002, ενώ στη συνέχεια παρουσιάστηκε ζωντανά σε πολλές άλλες επίσημες εκδηλώσεις, όπως στο Ηρώδειο, στην Unesco (Παρίσι), στον Ο.Η.Ε. (Νέα Υόρκη), στο Alice Tully Hall (Lincoln Center Νέα Υόρκη), στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών και στο Umberto Agnelli Hall (Italian Cultural Institute) του Τόκιο. 
Το περιεχόμενό του έργου απαρτίζεται από δεκαοκτώ συνολικά μελοποιημένα ποιήματα του Καβάφη και έξι οργανικά ιντερμέδια. Η μουσική κινείται στο λεγόμενο "ενδιάμεσο χώρο" με στοιχεία έντεχνου και λόγιου τραγουδιού. Την ενορχήστρωση για σχήμα συμφωνικής ορχήστρας δωματίου έκανε ο ίδιος ο συνθέτης. Παίζει η σπουδαία Ορχήστρα των Χρωμάτων που ίδρυσε ο Μάνος Χατζιδάκις, αλλά εδώ διευθύνει ο Μίλτος Λογιάδης. Βασικοί ερμηνευτές των τραγουδιών είναι η Φωτεινή Δάρρα, η Ειρήνη Καράγιαννη, ο Τάσος Αποστόλου, ο Ανδρέας Σμυρνάκης και ο Νικόλας Στυλιανού. Συμμετέχουν επίσης η Ελευθερία Αρβανιτάκη, ο Αλκίνοος Ιωαννίδης, ο Γεράσιμος Ανδρεάτος και οι ηθοποιοί Αντώνης Λουδάρος και Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης.
Η ηχογράφηση πραγματοποιήθηκε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Η γενναιόδωρη έκδοση της Universal που απλώνεται σε τρεις ψηφιακούς δίσκους είναι εξαιρετικά επιμελημένη σε μορφή βιβλίου με πλουσιότατο περιεχόμενο όχι μόνο για τους πολλούς συντελεστές του έργου, αλλά και για τον ποιητή και το κολοσσιαίο έργο του, όλα γραμμένα σε δύο γλώσσες (ελληνική και αγγλική).

Τρίτη 8 Ιουλίου 2025

Δημήτρης Παπαδημητρίου, Φωτεινή Δάρρα: Δελτίο Ανέμων (2004)

Τρία χρόνια μετά το λαϊκό κύκλο Στης ψυχής το παρακάτω με τη φωνή του Δημήτρη Μητροπάνου ο συνθέτης Δημήτρης Παπαδημητρίου επανέρχεται στη φόρμα του τραγουδιού με μια από τις πλέον φιλόδοξες δουλειές του στο συγκεκριμένο πεδίο. Πρόκειται για έναν ευρύ κύκλο απαιτητικών τραγουδιών με τίτλο Δελτίο ανέμων, ένα έργο με σύνθετη δομή που μοιράζεται σε τέσσερις μικρές ενότητες οριοθετημένες από τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα (Βορράς, Δύση, Νότος, Ανατολή), καθεμιά δομημένη με τρία ή τέσσερα τραγούδια, ενώ τρεις σύντομες οργανικές γέφυρες συνδέουν μεταξύ τους τις τέσσερις ενότητες. Οι οργανικές μάλιστα αυτές γέφυρες έχουν ονομασίες που "παίζουν" με τη λέξη "άνεμος" ("Ανεμογεννήτρια", "Άνιμα-Ψυχή", "Ανεμώνη").
Τα τραγούδια βασίζονται εν μέρει σε απλούς στίχους που έγραψαν ο Νίκος Ζούδιαρης, ο Γιώργος Κορδέλλας, ο Κώστας Φασουλάς, ο Μιχάλης Γκανάς και ο συνθέτης, αλλά και σε βαρυσήμαντα ποιητικά κείμενα του Κώστα Ουράνη, του Γεώργιου Δροσίνη, του Μανόλη Αναγνωστάκη, του Διονύση Καψάλη, αλλά και μεγάλων ξένων ποιητών, όπως ο Πέρσης ποιητής του 15ου αιώνα Τζελαλαντίν Ρουμί (σε ελληνική απόδοση της Τόνια Καβαλένκο) και ο μεγάλος Γερμανός ποιητής Ράινερ-Μαρία Ρίλκε (σε απόδοση του Κωστή Παλαμά). Όλο αυτό το ποιητικό οπλοστάσιο υπηρετεί τη μεγαλεπήβολη πρόθεση του συνθέτη για ένα ιδιότυπο μουσικό "ανεμολόγιο" ή, όπως λέει κι ο ίδιος: "Ο δίσκος αυτός είναι σαν μια Ανεμογεννήτρια: από την τόση σπαταλημένη ενέργεια του περαστικού, βιαστικού ανέμου, κατορθώνει να της κλέψει λίγα ψίχουλα για να τα κρατήσει και να τα χρησιμοποιήσει μετουσιωμένα στον τόπο από όπου αυτός πέρασε. Η νέα φωνή που διαπερνά τον δίσκο σαν θερμό κύμα, αυτή της Φωτεινής Δάρρα, είναι η ζωογόνος ενέργεια που δίνει η ψυχή στα τραγούδια, όπως ο καλοκαιρινός άνεμος περνά ορμητικά μέσα από το ανοιχτό παράθυρο της ψυχής μας".
Αξίζει να σταθούμε ιδιαίτερα στην ερμηνεύτρια του δίσκου, την καινούργια τότε στο χώρο Φωτεινή Δάρρα, σταθερή συνεργάτιδα και σύντροφο επί χρόνια του συνθέτη, μια ξεχωριστή καλλιτέχνιδα με ειδικές σπουδές στο θέατρο που της έδωσαν τη δυνατότητα να έχει πολύ αξιόλογες συμμετοχές και ως ηθοποιός σε σημαντικές θεατρικές παραστάσεις, αλλά και εμφανίσεις στο Ηρώδειο, την Επίδαυρο και το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Ως κορυφαία μάλιστα του χορού στην αριστοφανική κωμωδία "Όρνιθες" με μουσική του Δημήτρη Παπαδημητρίου είχε την ευκαιρία να κάνει και την πρώτη δισκογραφική της εμφάνιση το 2000. Σε ολόκληρη την πρώτη δεκαετία του νέου αιώνα είχε συνεχή δισκογραφική παρουσία, κυρίως με συνθέσεις του Παπαδημητρίου ("Το φως που σβήνει", "Φεύγα", "Λένη", "Μάγισσες της Σμύρνης", "Κ.Π. Καβάφης", "Monitor" κ.ά.), αλλά και με άλλους σημαντικούς συνθέτες, όπως ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Γιάννης Μαρκόπουλος, ο Νίκος Μαμαγκάκης και ο Νίκος Ξυδάκης.

Δευτέρα 7 Ιουλίου 2025

Δημ. Παπαδημητρίου, Δημ. Μητροπάνος: Στης ψυχής το παρακάτω (2001)

Συνεχίζοντας με τους κύκλους τραγουδιών του Δημήτρη Παπαδημητρίου θα σταθούμε σήμερα στην πιο "λαϊκή" από το σύνολο της δισκογραφημένης του δουλειάς, το δίσκο Στης ψυχής το παρακάτω που εκδόθηκε το 2001 από τη Minos-EMI με αποκλειστικό ερμηνευτή τον σπουδαίο Δημήτρη Μητροπάνο.
Ξεκινώ πριν απ' όλα με την επισήμανση ότι ο δίσκος αυτός φαίνεται πως αδικήθηκε από τη χρονική συγκυρία της έκδοσής του, καθώς είχε προηγηθεί μια λαμπρή δεκαετία για τον ερμηνευτή που σημαδεύτηκε από τεράστιες εμπορικές επιτυχίες, πρώτα με την τριπλή συνεργασία του με τον Μάριο Τόκα (Η εθνική μας μοναξιά, Παρέα μ' ένα ήλιο, Εντελβάις) και στο ενδιάμεσο με το δυνατό άλμπουμ του Θάνου Μικρούτσικου Στου αιώνα την παράγκα (1996). Η δουλειά λοιπόν του Παπαδημητρίου μοιάζει να μην μπορεί (ή να μη θέλει) να σηκώσει το βάρος της ευθύνης για μια ανάλογη εμπορική συνέχεια κι έτσι ο δίσκος πέρασε μάλλον απαρατήρητος, πέρα από δυο τρία τραγούδια ακούστηκαν λίγο εκείνο τον καιρό. 
Ωστόσο από καλλιτεχνικής πλευράς τα πράγματα μάλλον είναι διαφορετικά. Γιατί εδώ έχουμε έναν συμπαγή λαϊκό κύκλο γραμμένο φανερά πάνω στα φωνητικά χαρακτηριστικά του ερμηνευτή. Ο συνθέτης δε δυσκολεύτηκε να υποτάξει το προσωπικό του ύφος στα λαϊκά μονοπάτια που απαιτούσε η φωνή του Δημήτρη Μητροπάνου. Η προσπάθεια αυτή οδήγησε κάποιες στιγμές σε πολύ όμορφα αποτελέσματα, όπως το εξαιρετικό ομότιτλο τραγούδι που θυμίζει κάπως το ωραίο τραγούδι του Βαγγέλη Κορακάκη "Μάνα που ζω" από το άλμπουμ Του έρωτα και της φυγής (1998), αλλά και τα τραγούδια "Αν είσαι πλάι μου", "Σειρήνες", "Θολό ποτάμι το πέρασμά σου", "Το στοίχημα" και το γλυκύτατο "Μυστικό" που κλείνει όμορφα το δίσκο. Βασικός στιχουργός είναι ο Γιάννης Γιαβάρας, ενώ συμπράττουν ο Γιώργος Κορδέλας, ο Οδυσσέας Ιωάννου, ο Κώστας Φασουλάς, ο Ιεροκλής Μιχαηλίδης και η Πέγκυ Στεφανίδου. Επικεφαλής της ορχήστρας με το μπουζούκι του είναι ο Μανώλης Καραντίνης, ενώ ο συνθέτης επωμίζεται την ενορχήστρωση και παίζει πιάνο, πλήκτρα και κιθάρες. Στις δεύτερες φωνές έχουμε τους: Γεράσιμο Ανδρεάτο, Φωτεινή Δάρρα, Νίκο Κουρουπάκη και Στέλλα Χροναίου.
Συνθέτης και ερμηνευτής συνυπογράφουν το ενδιαφέρον εσώκλειστο σημείωμα: «..."Στης ψυχής το παρακάτω - Στου μυαλού το παραπέρα", σαν πρόταση σε συνεύρεση φίλων που οι δυσκολίες και ο χρόνος τους δοκίμασαν και τους δυνάμωσαν. Σαν βιαστική χειμωνιάτικη προσευχή στην αυλή του δημοτικού μας σχολείου. Σαν κρυμμένη αγωνία στην κατάληξη ενός όρκου μυστικού. "Στης ψυχής το παρακάτω - Στου μυαλού το παραπέρα". Άμπωτις και παλίρροια - ανάκληση μιας σκέψης θετικής για τον κόσμο. Δεκατέσσερα στρατιωτάκια κινούν εθελοντές να πολεμήσουν. Να υπερασπιστούν. Όχι τον πλούτο… Μα γη και γλώσσα. Το λαϊκό τραγούδι». Με λίγα λόγια, θα έλεγα ότι έχουμε έναν αξιόλογο λαϊκό δίσκο με πολύ ενδιαφέρον υλικό που αξίζει να ανακαλύψουμε.

Κυριακή 6 Ιουλίου 2025

Δημήτρης Παπαδημητρίου: Βίος Ελληνικός (1990)

Γενέθλιος ημέρα η σημερινή για τον εκλεκτό συνθέτη και τραγουδοποιό Δημήτρη Παπαδημητρίου, ο οποίος γεννήθηκε στη Τζέντα της Αραβίας στις 6 Ιουλίου 1959, γιος του Στέλιου Παπαδημητρίου που υπήρξε στενός συνεργάτης του Αριστοτέλη Ωνάση, πράγμα που εξηγεί και την παρουσία του αδελφού του στην προεδρία του ομώνυμου ιδρύματος. 
Ο Δημήτρης Παπαδημητρίου από το ξεκίνημα της δισκογραφικής του παρουσίας έδειξε το ιδιαίτερο ενδιαφέρον του για τη σκηνική μουσική (κινηματογράφος, θέατρο τηλεόραση), αφού το πρώτο δισκογραφικό του φανέρωμα έγινε το 1982 με το soundtrack "Ηλεκτρικός άγγελος", παράλληλα με το οργανικό άλμπουμ Τοπία, όπου έδειξε και το ενδιαφέρον του για την ηλεκτρονική μουσική. Είναι ίσως ο πλέον πολυβραβευμένος συνθέτης με δέκα συνολικά βραβεία μουσικής στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης!
Στο περιθώριο λοιπόν των σκηνικών του συνθέσεων ο Δημήτρης Παπαδημητρίου μας πρόσφερε κατά καιρούς και κάποιους ενδιαφέροντες κύκλους τραγουδιών, συνήθως μάλιστα με υλικό μελοποιημένης ποίησης. Η σημαντικότερη ως τώρα δουλειά του στο πεδίο αυτό κυκλοφόρησε το 1996 με τίτλο Τραγούδια για τους μήνες που ερμήνευσε η Ελευθερία Αρβανιτάκη. Μερικά χρόνια νωρίτερα πάντως ο συνθέτης μας είχε δώσει τον πρώτο του κύκλο τραγουδιών που κυκλοφόρησε το 1990 από τη Lyra με τίτλο Βίος Ελληνικός. Πρόκειται για ένα δίσκο πολύ πρωτοποριακό για τα εγχώρια μουσικά πράγματα της τότε εποχής. Οι ακμαίες δημιουργικές δυνάμεις του νέου συνθέτη επιστρατεύτηκαν στην υπηρεσία ενός είδους (μελοποιημένη ποίηση) που έμοιαζε να είχε ήδη υπερβεί τα όριά του. Και κατάφερε να δώσει μια σειρά χυμώδη τραγούδια, όχι εύκολα στο πρώτο άκουσμα, αλλά φορτισμένα με ιδέες και προοπτικές για ένα μέλλον σε νέους δρόμους, αν και τελικά οι προϋποθέσεις αυτές δεν ευοδώθηκαν και το μήνυμα του συνθέτη δε βρήκε αποδέκτες και ευήκοα ώτα, για να υπάρξει η ανάλογη συνέχεια.
Το έργο ξεκινά με μια πρόποση εν είδει προσωπικού μανιφέστου φιλοσοφικής και κοινωνικής κριτικής. Το υπόλοιπο έργο αναπτύσσεται με έξι μελοποιημένα ποιήματα που υπογράφουν ο Κώστας Καρυωτάκης, ο Κώστας Ουράνης, ο Γιώργος Χρονάς, ο Χάρης Μεγαλυνός και ο συνθέτης, ενώ παρεμβάλλονται και έξι οργανικά ιντερμέδια, τα τέσσερα από τα οποία συνιστούν μια άτυπη σουίτα με τίτλο "Ονειρογραφία". Τα τραγούδια ερμηνεύει κυρίως ο νεοφώτιστος στο χώρο ερμηνευτής Γιώργος Φλωράκης, ενώ από ένα τραγούδι αποδίδουν η Χαρούλα Αλεξίου, η Λυδία Κονιόρδου, ο Αργύρης Μπακιρτζής και η άγνωστη Αλεξάνδρα Λύτρα στη μοναδική δισκογραφική της παρουσία. Το εξώφυλλο κοσμείται από πίνακα του ζωγράφου Αχιλλέα Δρούγκα.

Σάββατο 5 Ιουλίου 2025

Κώστας Καπνίσης: Υπολοχαγός Νατάσσα (1970/1992)

Το 1970 η Finos Film γύρισε την ταινία Υπολοχαγός Νατάσσα, μια έγχρωμη υπερπαραγωγή που αναφέρεται στα σκοτεινά χρόνια της γερμανικής κατοχής και της αντίστασης και βασίζεται σε σενάριο και σκηνοθεσία του Νίκου Φώσκολου, ενταγμένη προφανώς στον κινηματογραφικό συρμό της εποχής - χρόνια δικτατορίας - που ευνοούσε την παραγωγή ταινιών ιστορικού περιεχομένου με μια τάση πατριωτικής μεγαλοστομίας που προφανώς δεν αποτελούσε εχέγγυο σοβαρού καλλιτεχνικού αποτελέσματος. Η ταινία γνώρισε πρωτοφανή εμπορική επιτυχία κόβοντας 751.117 εισιτήρια στην πρώτη της προβολή, για να αναδειχθεί έτσι η εμπορικότερη μέχρι τότε ταινία από καταβολής ελληνικού κινηματογράφου. Συγχρόνως αποτελεί και την κορύφωση της λαμπρής καριέρας της Αλίκης Βουγιουκλάκη, η οποία φυσικά πρωταγωνιστεί έχοντας μαζί της ένα σπουδαίο καστ, όπως: Δημήτρης Παπαμιχαήλ, Κώστας Καρράς, Σπύρος Καλογήρου, Ανδρέας Φιλιππίδης, Ελένη Ζαφειρίου, Κάκια Παναγιώτου και Μαλαίνα Ανουσάκη.
Ο Κώστας Καπνίσης έγραψε τη μουσική της ταινίας καταθέτοντας ένα πλούσιο soundtrack για συμφωνική ορχήστρα που παρακολουθεί τη ροή της υπόθεσης και αναλόγως μεταλλάσσεται από επικούς χρωματισμούς σε λυρικές νησίδες, ενώ περιλαμβάνει κι ένα τραγούδι ("Υπάρχει πάντα ένα τραγούδι") σε στίχους του Νίκου Φώσκολου που ερμηνεύει η πρωταγωνίστρια, καθώς και χορωδιακά θέματα. Θα ξεχώριζα τις μελωδικές στιγμές: "Στη λάμψη του ήλιου", "Ελεγειακό μοτίβο" και και κυρίως το θεσπέσιο "Πριν το χάραμα" με το γοητευτικό σόλο του βιολοντσέλου. Το soundtrack παρέμεινε για χρόνια ανέκδοτο, ώσπου το 1992 ανέλαβε τη δισκογραφική του παραγωγή για λογαριασμό της Lyra ο Μάκης Δελαπόρτας.

Παρασκευή 4 Ιουλίου 2025

Κώστας Καπνίσης: Η δε γυνή να φοβήται τον άνδρα (ανέκδοτο soundtrack)

Συμπληρώνονται σήμερα 18 χρόνια από τις 4 Ιουλίου 2007, όταν έφυγε από τη ζωή ο Κώστας Καπνίσης (1920-2007), μια ξεχωριστή προσωπικότητα της ελληνικής μουσικής, ένας συνθέτης πολυδιάστατος και πολυγραφότατος, αν και η δισκογραφική του παρουσία είναι δυσανάλογα πενιχρή και τον αδικεί κατάφωρα. Κλασικοθρεμμένος με σπουδαίους δασκάλους, όπως ο Νίκος Σκαλκώτας, ο Μάριος Βάρβογλης και ο Γιάννης Παπαϊωάννου, νωρίς στράφηκε στην ελαφρά μουσική, για να βρει τελικά το φυσικό του χώρο στον κινηματογράφο, όπου και μας έδωσε το σημαντικότερο μέρος του έργου του επενδύοντας μουσικά πάνω από 120 ταινίες, ενώ έλαβε μέρος σε πολλά μουσικά και κινηματογραφικά Φεστιβάλ (Βραζιλία, Χιλή, Ισπανία, Ρωσία κ.ά) αποσπώντας πολλά βραβεία. 
Η πρώτη ταινία με δική του μουσική ήταν η κωμωδία Μια νύχτα στον παράδεισο (1951) του Θανάση Μεριτζή και τελευταία η Μαρκησία του λιμανιού (1988) του Νίκου Φώσκολου. Οι περισσότερες από τις ταινίες αυτές είναι ασήμαντες, αλλά αποκτούν μια οντότητα αποκλειστικά και μόνο χάρις στην πρωτότυπη μουσική του Καπνίση που τις συνοδεύει. Έχει συνθέσει μουσική κάθε είδους και ανάλογα με τις σκηνικές ανάγκες κάθε φορά. Μερικές από τις γνωστότερες ταινίες με δική του μουσική είναι: Κατήφορος (1961), Το δόλωμα (1964), Τζένη Τζένη (1966), Αγάπη και αίμα (1968), Υπολοχαγός Νατάσσα (1970), Οι γενναίοι του Βορρά (1970), Παπαφλέσσας (1971), Υποβρύχιο Παπανικολής (1971), Αδέρφια μου αλήτες πουλιά (1971). Ένα απάνθισμα των κινηματογραφικών του τραγουδιών κυκλοφόρησε το 1990 με τίτλο Τραγούδια από τον κινηματογράφο.
Μια ταινία του παλιού ελληνικού κινηματογράφου που κατέχει ξεχωριστή θέση στην καρδιά μας και τη βλέπουμε πάντα με την ίδια ζεστή διάθεση είναι η αισθηματική κοινωνική κωμωδία Η δε γυνή να φοβήται τον άνδρα, μια παραγωγή του 1965 από την εταιρεία Δαμασκηνός-Μιχαηλίδης που αποτελεί και την τελευταία δουλειά του εκλεκτού σκηνοθέτη Γιώργου Τζαβέλλα (1916-1976), ο οποίος έγραψε και το σενάριο βασισμένο μάλιστα σε δικό του θεατρικό έργο που είχε ανεβάσει παλιότερα ο Βασίλης Λογοθετίδης. Στην ταινία εμφανίζονται πολλοί σημαντικοί ηθοποιοί της εποχής, όπως: Γιώργος Κωνσταντίνου, Μάρω Κοντού, Δέπσω Διαμαντίδου, Σταύρος Ξενίδης, Δημήτρης Καλλιβωκάς, Νάσος Κεδράκας, Κατερίνα Γώγου, Κώστας Δούκας, Τασσώ Καββαδία, Καίτη Λαμπροπούλου, Λίλη Παπαγιάννη και άλλοι. Τη μουσική έγραψε ο Κώστας Καπνίσης. Το θέμα της ταινίας με τις αναδρομές στο παρελθόν και το γραφικό περιβάλλον της παλιάς Πλάκας οδηγούν το συνθέτη σε ανάλογου ύφους μουσικά θέματα με έντονα νοσταλγικά ηχοχρώματα, όπου η απαραίτητη λατέρνα, σήμα κατατεθέν αυτού του περιβάλλοντος, δίνει τον τόνο. Σε ανάλογο ύφος κινείται και το μοναδικό τραγούδι ("Σ' αγαπώ") που περιλαμβάνεται στο soundtrack ερμηνευμένο από τη Μάρω Κοντού.
Δυστυχώς και αυτό το πολύ ενδιαφέρον soundtrack του Κώστα Καπνίση παραμένει ανέκδοτο, καθώς δεν ευτύχησε να δει ποτέ το φως της δημοσιότητας ως ανεξάρτητο ακρόαμα, όπως συνέβη με πολλές άλλες κινηματογραφικές μουσικές τα νεότερα χρόνια. Αναγκαστικά λοιπόν έχει αντληθεί από την ίδια την ταινία και μάλιστα από παλιά βιντεοκασέτα. Στο ηχητικό αρχείο περιλαμβάνονται και κάποια διαλογικά αποσπάσματα που δίνουν μια πιο σφαιρική αίσθηση από τη σπουδαία αυτή ταινία, η οποία μάλιστα τα τελευταία χρόνια έχει επανεκδοθεί και σε επιχρωματισμένη επεξεργασία.

Πέμπτη 3 Ιουλίου 2025

Καριοφύλλης Δοϊτσίδης: Το κάστρο της Θρακιάς (1985)

Σήμερα θέλω να γνωρίσουμε έναν άλλο σπουδαίο θεράποντα της παραδοσιακής μας μουσικής που αφιέρωσε με απόλυτη αφοσίωση όλο το μακρύ βίο του στο θρακιώτικο τραγούδι. Ο λόγος για τον ουτίστα και ερμηνευτή Καριοφύλλη Δοϊτσίδη (1930-2023), τη λιγότερο ίσως προβεβλημένη μουσική προσωπικότητα που γέννησε η θρακιώτικη γη δίπλα στον γνωστότερο Χρόνη Αηδονίδη. 
Γεννήθηκε στο χωριό Καρωτή, κοντά στο Διδυμότειχο, κι από πολύ μικρός μπήκε στο χώρο του τραγουδιού. Το 1960 δημιούργησε το ιστορικό του συγκρότημα, με το οποίο έκτοτε όργωσε την Ελλάδα προβάλλοντας το τραγούδι του τόπου του, ενώ είχε μακροχρόνια συνεργασία με την εμβληματική χοροδιδάσκαλο Δόρα Στράτου, στο θέατρο της οποίας εμφανίστηκε επανειλημμένα, πλαισιωμένος μάλιστα και από τις δυο κόρες του, τη Θεοπούλα (γενν. 1952) και τη Λαμπριάνα (γενν. 1955), οι οποίες συνεχίζουν την οικογενειακή παράδοση μέχρι και σήμερα. 
Το οικογενειακό αυτό μουσικό τρίο ηχογράφησε δεκάδες δίσκους, πάντα με παραδοσιακό θρακιώτικο υλικό ξεκινώντας το 1967 και με σταθερή στέγη τη δισκογραφική εταιρεία PanVox. Μέχρι το 1984 καταγράφονται δέκα ολοκληρωμένα άλμπουμ, τα περισσότερα ενταγμένα στη σειρά "Τραγούδια και Χοροί της Θράκης". Το 1985 εκδόθηκε το 11ο άλμπουμ αυτής της σειράς με ειδικότερο τίτλο "Το κάστρο της Θρακιάς". Περιλαμβάνει δέκα θρακιώτικους σκοπούς που φέρουν - κατά τη συνήθη τακτική σ' αυτές τις περιπτώσεις - ως δημιουργό τους τον Καριοφύλλη Δοϊτσίδη που πρώτος τα ανέσυρε από την αφάνεια και τα ηχογράφησε. Πρόκειται για θέματα αντιπροσωπευτικά της θρακιώτικης παραδοσιακής ρυθμολογίας και περιλαμβάνουν ζωναράδικα, συρτά χασάπικα ή συγκαθιστά, "ξισυρτά" και "μπαϊντούσκες". Τραγουδούν τα τρία μέλη της οικογένειας, ενώ τα αφηγηματικά μέρη αποδίδουν η Άννα Καζανίδου και ο Κώστας Στρατηγάκης. Ο Καριοφύλλης Δοϊτσίδης παίζει ούτι, ο Στέφανος Βαρτάνης βιολί, ο Βασίλης Νόνης κανονάκι, ο Κυριάκος Κωστούλας κλαρίνο και ο Μίμης Αγκούσης νταρμπούκα. Ο δίσκος μάλιστα τιμήθηκε με το Βραβείο Οπτικοακουστικών Μέσων της Γαλλικής Ακαδημίας.

Τετάρτη 2 Ιουλίου 2025

Ο Πετρολούκας Χαλκιάς συναντά τον Goran Bregovic: Balkanica (2001)

Πριν από λίγες ημέρες έφυγε από τη ζωή πλήρης ημερών ο εμβληματικός σολίστας του ηπειρώτικου κλαρίνου Πετρολούκας Χαλκιάς (1934-2025), ένας σπουδαίος θεράπων το παραδοσιακού μας τραγουδιού που κατάφερε μάλιστα να περάσει τα εθνικά μας σύνορα με πάμπολλες συμμετοχές του σε διεθνή φεστιβάλ, μεγάλες συνεργασίες με διάσημους μουσικούς και πολλά διεθνή βραβεία, ενώ δε σταμάτησε ποτέ να εμφανίζεται σε νυχτερινά μαγαζιά, αλλά και σε αμέτρητες ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές. Ο θάνατος του μεγάλου αυτού καλλιτέχνη αποτελεί μια καλή ευκαιρία να συνδέσουμε τις δεξιοτεχνικές του ικανότητες με την ευρύτερη βαλκανική παράδοση μέσω μιας δισκογραφικής δουλειάς με τίτλο Balkanica που περιέχει αποκλειστικά μουσική του Γκόραν Μπρέγκοβιτς.
Ο Bόσνιος συνθέτης Goran Bregovic (γενν. 1950) αποτελεί εμβληματική μορφή της βαλκανικής μουσικής με έργο που έχει ξεπεράσει τα σύνορα της πατρίδας του κι έχει απλωθεί σε ολόκληρα τα Βαλκάνια είτε με συνθέσεις που πατούν στη σλαβική και τσιγγάνικη παράδοση, είτε και με τη σπουδαία κινηματογραφική του μουσική - κυρίως από τη συνεργασία του με τον σκηνοθέτη Εμίρ Κουστουρίτσα - που αποτέλεσε το κύριο εφαλτήριο για τη διεθνή του αναγνωρισιμότητα. Και βέβαια δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η επιρροή του ακόμη και στην ελληνική μουσική κατά τη δεκαετία του '90 ήταν τόσο έντονη, ώστε να βρίσκουμε τους χαρακτηριστικούς ήχους των χάλκινων πνευστών στις ενορχηστρώσεις πολλών ελληνικών τραγουδιών, ενώ είχαμε ακόμη και δισκογραφικές δουλειές αποκλειστικά με μουσική του Bregovic βασισμένες σε ελληνικούς στίχους που έγραψαν η Λίνα Νικολακοπούλου, ο Μιχάλης Γκανάς και άλλοι. Τις δυο χαρακτηριστικότερες εκδόσεις αυτής της κατηγορίας αποτελούν οι δίσκοι: Παραδέχτηκα (1991) με την Άλκηστη Πρωτοψάλτη και Θεσσαλονίκη-Γιάννενα με δυο παπούτσια πάνινα (1997) με τον Γιώργο Νταλάρα.
Η τρίτη λοιπόν και ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα ελληνική έκδοση με μουσική του Μπρέγκοβιτς είναι ο δίσκος Balkanica που εκδόθηκε το 2001 από την FM Records. Το υλικό του δίσκου περιλαμβάνει δέκα συνθέσεις του Μπρέγκοβιτς παρμένες κυρίως από την κινηματογραφική του δουλειά για τις ταινίες: "Ο καιρός των τσιγγάνων" (1988), "Arizona Dream" (1993) και "Underground" (1995) του Εμίρ Κουστουρίτσα και "Βασίλισσα Μαργκό" (1994) του Πατρίς Σερό. Παίζει η Συμφωνική Ορχήστρα του Δήμου Αθηναίων υπό τη διεύθυνση του Ελευθέριου Καλκάνη, ενώ σολίστ είναι ο Θανάσης Ζέρβας (σαξόφωνο) και ο Πετρολούκας Χαλκιάς (κλαρίνο). Η ηχογράφηση πραγματοποιήθηκε στην Αίθουσα Φίλων της Μουσικής στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.

Τρίτη 1 Ιουλίου 2025

Λίνα Νικολακοπούλου: Οπωσδήποτε παράθυρο (2002)

Χθες είχαμε τα γενέθλια της κορυφαίας σύγχρονης στιχουργού μας, της Λίνας Νικολακοπούλου, η οποία γεννήθηκε στις 30 Ιουνίου 1957 και βρίσκεται στο προσκήνιο με αδιάλειπτη παρουσία από το 1981, όταν και μας έδωσε τα πρώτα της διαπιστευτήρια στο δίσκο της Δήμητρας Γαλάνη Καλά είναι κι έτσι, αλλά και στο άλμπουμ Σκουριασμένα χείλια της Βίκυς Μοσχολιού, όπου και πρωτοσυναντήθηκε με τον σταθερό επί δεκαετίες συνοδοιπόρο της Σταμάτη Κραουνάκη, με τον οποίο έχει γράψει τη δική της πολύ δυναμική ιστορία στο ελληνικό πεντάγραμμο. 45 χρόνια ήδη στο ελληνικό τραγούδι έχει συνεργαστεί με τους πάντες: Μίκης Θεοδωράκης, Μάνος Χατζιδάκις, Γιάννης Σπανός, Σταμάτης Κραουνάκης, Γιώργος Χατζηνάσιος, Θάνος Μικρούτσικος, Χρήστος Νικολόπουλος, Κώστας Καλδάρας, Νίκος Αντύπας, Δημήτρης Παπαδημητρίου και πολλοί άλλοι. Κι έχει αφήσει στο διάβα της βαθιές πατημασιές με πολλά μεγάλα τραγούδια που είναι ήδη κλασικά, ενώ η πρωτότυπη χρήση της ελληνικής γλώσσας έχει δημιουργήσει κάμποσα ευφυή λεκτικά σχήματα που έχουν περάσει στο καθημερινό μας λόγο.
Ως ένα μικρό αφιέρωμα στην επέτειο αυτή διάλεξα ένα ξεχωριστό δίσκο που κυκλοφόρησε το 2002 από τη Heaven. Τίτλος του: Οπωσδήποτε παράθυρο. Τι το ξεχωριστό έχει αυτός ο δίσκος; Όχι, δεν είναι μόνο τα ωραία τραγούδια που περιέχει, ούτε οι ξεχωριστοί στίχοι της Νικολακοπούλου, ούτε τα πολλά μεγάλα ονόματα ερμηνευτών που είναι μαζεμένα εδώ. Είναι κάτι άλλο που θα ήθελα μ' αυτή την ευκαιρία να επισημάνω: Όπως ξέρουμε, στα παλιότερα χρόνια (κυρίως στη δεκαετία του '60) ένας κύκλος τραγουδιών είχε την υπογραφή του συνθέτη, ο οποίος ήταν το πρώτο όνομα στο εξώφυλλο, ενώ συνήθως συγκέντρωνε στίχους ενός ή περισσότερων στιχουργών μαζί με μια ομάδα ερμηνευτών. Αργότερα (από τις αρχές της δεκαετίας του '70) πρωταγωνιστής άρχισε να γίνεται ο ερμηνευτής, ο οποίος παρουσίαζε τις δικές του προσωπικές πλέον δουλειές συγκεντρώνοντας τραγούδια διαφόρων συνθετών. Ένα τραγούδι όμως δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς την παρουσία κι ενός τρίτου ισοδύναμου συντελεστή, του στιχουργού! Πάντα ο κορυφαίος στιχουργός Λευτέρης Παπαδόπουλος διακήρυσσε την αδικία που υφίσταται συστηματικά ο στιχουργός που σπάνια μνημονεύεται και πάντως το όνομά του έχει δευτερεύουσα θέση σε μια δισκογραφική δουλειά. Λίγοι είναι οι στιχουργοί που μπόρεσαν να διεκδικήσουν μια αξιοπρεπή θέση δίπλα στους συνθέτες και τους ερμηνευτές, όπως ένας Νίκος Γκάτσος, ένας Λευτέρης Παπαδόπουλος, ένας Μάνος Ελευθερίου και μερικοί ακόμη ίσως. Κανείς όμως δεν είχε καταφέρει να είναι ο απόλυτος πρωταγωνιστής, όπως ήταν κάποτε ο συνθέτης ή αργότερα ο ερμηνευτής κι ούτε φυσικά εκδόθηκε ποτέ ένας κύκλος τραγουδιών, όπου να φιγουράρει το όνομα του στιχουργού με μεγάλα γράμματα στο εξώφυλλο. Ιδού λοιπόν η πρωτοτυπία του δίσκου Οπωσδήποτε παράθυρο. Είναι πιθανότατα ο μοναδικός δίσκος της ελληνικής δισκογραφίας, όπου το πρώτο όνομα ανήκει στο στιχουργό! Γιατί εδώ έχουμε να κάνουμε με ένα κύκλο δέκα τραγουδιών της Λίνας Νικολακοπούλου που μελοποίησαν δύο συνθέτες και ερμήνευσαν επτά τραγουδιστές!
Η μουσική λοιπόν των δέκα αυτών τραγουδιών είναι μοιρασμένη ισοδύναμα ανάμεσα σε δυο παλιούς - μακαρίτες πια - συνοδοιπόρους, τον Νίκο Αντύπα (1953-2022) και τον Γιάννη Σπάθα (1950-2019). Και οι δυο ξεπήδησαν μέσα από το ιστορικό ροκ συγκρότημα Socrates (Drunk the Conium) που έδρασε στη δεκαετία του '70, ο Σπάθας ως ιδρυτικό του μέλος και ο Αντύπας - μετά την περιπλάνησή του με διάφορα νεανικά σχήματα - ως όψιμο μέλος του συγκροτήματος. Αμφότεροι ανέπτυξαν σημαντική συνθετική δραστηριότητα, ενώ κατά καιρούς ασχολήθηκαν και με την ενορχήστρωση και συνεργάστηκαν με τα μεγαλύτερα ονόματα του ελληνικού πενταγράμμου, όπως: Μίκης Θεοδωράκης, Μάνος Χατζιδάκις, Γιάννης Μαρκόπουλος, Θάνος Μικρούτσικος, Γιάννης Σπανός, Σταμάτης Κραουνάκης, Γιώργος Νταλάρας, Χάρις Αλεξίου, Ελευθερία Αρβανιτάκη, Άλκηστις Πρωτοψάλτη και άλλοι. Η μουσική τους συνταιριάζει στοιχεία από τις ροκ καταβολές τους με ισχυρά δείγματα έντεχνης επεξεργασίας και χρήση ηλεκτρικών και ηλεκτρονικών οργάνων στην ενορχήστρωση.
Βασική ερμηνεύτρια του δίσκου είναι η Ελένη Βιτάλη. Συμμετέχουν επίσης ο Λαυρέντης Μαχαιρίστας, η Τάνια Τσανακλίδου, ο Χάρης και Πάνος Κατσιμίχας, ο Μανώλης Λιδάκης, η Μελίνα Ασλανίδου και το σχήμα Σπείρα-Σπείρα. Αξίζει να σταθούμε στο μικρό αποκαλυπτικό σημείωμα που μας χαρίζει η στιχουργός στο βιβλιαράκι του δίσκου: "Τρία λεπτά, τέσσερα λεπτά, πέντε λεπτά διάρκεια το καθένα. Τόσο μικρός χρόνος κάθε τραγούδι, για να φωτίσει και να σώσει μία μόνο στιγμή απ' το μεγάλο ποτάμι του χρόνου που κυλάει συνεχώς κουβαλώντας τη ζωή μας κάθε μέρα σ' ένα άγνωστο ταξίδι και παράξενο. Τρία λεπτά, τέσσερα λεπτά, πέντε λεπτά, πολύ λεπτά σημεία που πρέπει να συνεργαστούν, να συντροφέψουν το 'να τ' άλλο σ' ένα κοινό σκοπό. Νότες, λόγια, φωνές, το αίσθημα, το μέτρο, μια παρέα. Οπωσδήποτε παράθυρο να βλέπω έξω να χαμογελώ".