Γρηγόρης Μπιθικώτσης: Ο πρώτος προσωπικός του δίσκος (1966)

Συμπληρώνονται σήμερα 103 χρόνια από τη γέννηση ενός από τους ακρογωνιαίους λίθους του λαϊκού μας τραγουδιού στον τομέα της ερμηνείας, του Γρηγόρη Μπιθικώτση (1922-2005), του συνθέτη και ερμηνευτή που συνδέθηκε στενά με τη «λαϊκή» περίοδο του Μίκη Θεοδωράκη (1960-1966), αλλά και με την αναβίωση του ρεμπέτικου τραγουδιού με νέες εκτελέσεις στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του '60, ενώ στην περίοδο του χουντικού καθεστώτος επιδόθηκε στη σύνθεση δικών του τραγουδιών με μεγάλη επιτυχία, αρχής γενομένης το 1968 με τον προσωπικό του δίσκο «Επίσημη αγαπημένη». 

Η πρώτη μουσική του δραστηριότητα σημειώθηκε στα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια, όταν υπηρετούσε ως στρατιώτης στο τμήμα μεταγωγών της Μακρονήσου, όπου και συμμετείχε στην ορχήστρα ψυχαγωγίας των εξορίστων αριστερών, μεταξύ των οποίων ήταν και ο Μίκης Θεοδωράκης, για να γίνει έτσι η πρώτη γνωριμία τους, η οποία έμελλε αργότερα να στιγματίσει βαθιά το ελληνικό τραγούδι με την ηχογράφηση του «Επιτάφιου» το 1960 που σηματοδότησε την επίσημη γέννηση του λεγόμενου «έντεχνου» λαϊκού τραγουδιού, αλλά και την αρχή της συστηματικής μελοποίησης ποιητικών κειμένων που στα επόμενα χρόνια θα γνώριζε μεγάλη ανάπτυξη. Η πρώτη σύνθεση του Γρηγόρη Μπιθικώτση καταγράφεται το 1949 με το τραγούδι «Το καντήλι τρεμοσβήνει» (το ερμήνευσε η Σούλα Καλφοπούλου), ενώ η πρώτη δική του δισκογραφημένη ερμηνεία ήρθε μόλις το 1955 με το τραγούδι «Βρε πού πάμε», για να ακολουθήσουν αμέσως μετά οι ερμηνείες του σε δυο κινηματογραφικά τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι («Είμαι άντρας», «Γαρίφαλο στ' αφτί»).

Στα μέσα της δεκαετίας του '60, όταν άρχισε σιγά σιγά να εμφανίζεται ο δίσκος βινυλίου μακρά διαρκείας στις 33 στροφές, κυκλοφόρησε και ο πρώτος προσωπικός δίσκος του Γρηγόρη Μπιθικώτση με τίτλο το όνομά του: Γρηγόρης Μπιθικώτσης, ενταγμένος στη σειρά «Πορτρέτα μεγάλων λαϊκών τραγουδιστών» της His Master's Voice, την ίδια χρονιά (1966) που θα κυκλοφορήσει παράλληλα και η περίφημη «Ρωμιοσύνη» του Μίκη Θεοδωράκη σε ποίηση Γιάννη Ρίτσου με αποκλειστικό ερμηνευτή τον Γρηγόρη Μπιθικώτση. 

Ο δίσκος συγκροτήθηκε κυρίως από ηχογραφήσεις της διετίας 1965-1966 μαζί με μερικές παλιότερες ηχογραφήσεις από τις 45 στροφές, όλες από τις λιγότερο γνωστές ερμηνευτικές στιγμές του Μπιθικώτση με εξαίρεση ασφαλώς το δημοφιλέστατο τραγούδι του Απόστολου Καλδάρα «Στ' Αποστόλη το κουτούκι» σε στίχους της Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου και την επανεκτέλεση της εμβληματικής «Φραγκοσυραινής» του Μάρκου Βαμβακάρη. Τα υπόλοιπα τραγούδια υπογράφονται από τους Βασίλη Τσιτσάνη, Απόστολο Χατζηχρήστο, Άκη Πάνου, Μίκη Θεοδωράκη, καθώς και των άσημων δημιουργών Χρήστου Πήττα και Νίκου Μάργαρη. Στις δεύτερες φωνές ακούγονται η Χαρούλα Λαμπράκη, η Βούλα Γκίκα, η Βίκυ Μοσχολιού, ο Μιχάλης Ιωαννίδης και η Μυρτώ Λάζου.

Θάνος Μικρούτσικος, Άλκης Αλκαίος: Εμπάργκο (νέα εκτέλεση, 2021)

Δυσάρεστη επέτειος η σημερινή, καθώς συμπληρώνονται 13 χρόνια από την πρόωρη αποδημία του σημαντικού στιχουργού και ποιητή Άλκη Αλκαίου, κατά κόσμον Βαγγέλη Λιάρου (1949-2012), ο οποίος γεννήθηκε στο χωριό Κοκκινιά της Θεσπρωτίας, αλλά έζησε τα παιδικά του χρόνια στην Πάργα, τον τόπο που αποτελούσε σε όλη τη ζωή του το σταθερό του καταφύγιο και που φρόντισε να τον περάσει κάποιες φορές ακόμη και στον ποιητικό του λόγο. 

Στη δισκογραφία έκανε την πρώτη του εμφάνιση το 1978 χάρις στον Θάνο Μικρούτσικο με το τραγούδι «Φλεβάρης 1848» από το άλμπουμ «Τραγούδια της Λευτεριάς» που ερμήνευσε η Μαρία Δημητριάδη, με τη φωνή της οποίας καταγράφεται και το δεύτερο τραγούδι του με τίτλο «Μπαλάντα ενός φιλήσυχου» σε μουσική και πάλι του Μικρούτσικου από το άλμπουμ «Δελτίο καιρού» (1980). Από 'κει και πέρα η συμπόρευσή του με τον συγκεκριμένο συνθέτη θα είναι συνεχής επί τρεις σχεδόν δεκαετίες με ολοκληρωμένες δουλειές, όπως τα άλμπουμ «Εμπάργκο» (1982), «Όσο κρατάει ένας καφές» (1989) και «Υπέροχα μονάχοι» (2006), αλλά και αρκετά σκόρπια τραγούδια. Παράλληλα βέβια έκανε και τα ανοίγματά του σε αρκετές ακόμη συνεργασίες, κυρίως με τον Μάριο Τόκα, τον Σωκράτη Μάλαμα, τον Μίλτο Πασχαλίδη και τον Παντελή Θαλασσινό, ενώ με τον Νότη Μαυρουδή μας έδωσε το εμβληματικό τραγούδι «Πρωινό τσιγάρο» από το άλμπουμ «Στην όχθη της καρδιάς μου» (1984).

Αναμφισβήτητα πάντως η κορυφαία συνεισφορά του Άλκη Αλκαίου στο ελληνικό τραγούδι στάθηκε ο αριστουργηματικός κύκλος τραγουδιών «Εμπάργκο» (1982) σε μουσική του Θάνου Μικρούτσικου με ερμηνευτές τη Μαρία Δημητριάδη, τον Μανώλη Μητσιά, τον Κώστα Καράλη και τον Βλάση Μπονάτσο εμπνευσμένο από ένα ευρύ σύνολο ποιημάτων που είχε ετοιμάσει ο Αλκαίος, τα οποία μάλιστα εκδόθηκαν σε μορφή ποιητικής συλλογής από την Εταρεία Νέας Μουσικής ένα χρόνο μετά την έκδοση του δίσκου. Μάλιστα ο δίσκος στην επανέκδοση του 2008 κυκλοφόρησε εμπλουτισμένος με ένα πρόσθετο τραγούδι με τίτλο «Spleen» που ερμήνευσε ο ίδιος ο συνθέτης.

Το 2021 λοιπόν, δυο χρόνια μετά το θάνατο του Θάνου Μικρούτσικου, το μεγάλο αυτό έργο επανακυκλοφόρησε σε καινούργια εκτέλεση και νέα ενορχήστρωση αποκτώντας ένα πιο σύγχρονο πρόσωπο μέσα από τις πειστικές ερμηνείες του Χρήστου Θηβαίου και του Μίλτου Πασχαλίδη με τη συμμετοχή του Γιάννη Κότσιρα στο εμβληματικό ζεϊμπέκικο «Ερωτικό» που αγαπήθηκε πολύ στις παλιότερες εκτελέσεις του από τον Μανώλη Μητσιά, αλλά και τη Χαρούλα Αλεξίου. Ακολουθείται ακριβώς η ίδια σειρά των τραγουδιών, όπως στην πρώτη εκτέλεση του 1982, ενώ παραλείπεται το οργανικό τζαζ θέμα του επιλόγου («Υστερόγραφο») και τη θέση του έχει πάρει το νεότερο τραγούδι «Spleen», εμπνευσμένο από το μελαγχολικό πνεύμα του ομώνυμου ποιήματος του Μποντλέρ (από την ποιητική συλλογή «Τα άνθη του κακού», 19ος αι.) που απέδωσε έξοχα στα ελληνικά ο Κώστας Καρυωτάκης, ο ποιητής που επηρέασε βαθιά και την ποιητική γραφή του Άλκη Αλκαίου. Την επιμέλεια της παραγωγής υπογράφει ο Θύμιος Παπαδόπουλος.

Δημήτρης Μπασλάμ: Θυμωμένη μπετονιέρα (2009)

Δυο χρόνια μετά τις πρώτες πολύ πετυχημένες παιδικές δουλειές του («Ο Γαργαληστής», «Ο Αγησίλαγος») που εκδόθηκαν στο διάστημα 2005-2007, ο συνθέτης και συγγραφέας Δημήτρης Μπασλάμ θα μας δώσει και μια τρίτη δουλειά στο ίδιο ύφος συμπληρώνοντας έτσι ένα ιδιαίτερο τρίπτυχο παιδικής δισκογραφίας που τον επέβαλε ως σημαντική παρουσία στο χώρο, καθώς μάλιστα όλες οι δουλειές του εκδόθηκαν στη συνέχεια και σε μορφή εικονογραφημένων βιβλίων, ενώ ανέβηκαν με επιτυχία και στη θεατρική σκηνή, κατά κανόνα με σκηνοθεσία του ιδίου.

Το 2009 λοιπόν ο Δημήτρης Μπασλάμ θα παρουσιάσει το ψηφιακό άλμπουμ «Θυμωμένη μπετονιέρα», όπου πρωταγωνιστούν ως ζωντανές μορφές μια μπετονιέρα και οι βασικοί της συνεργάτες και φίλοι, δηλαδή το μυστρί, το τούβλο, ο τενεκές, το μαδέρι, ο ασβέστης, το φτυάρι κι ο μπουλντόζας. Όλοι μαζί αποφασίζουν να γκρεμίσουν τον κόσμο, για να ξαναφτιάξουν έναν καινούργιο απαλλαγμένο από τις διαχρονικές του παθογένειες. Κι εδώ λοιπόν ο δημιουργός καταθέτει ένα οραματικό κείμενο με όμορφες ιδέες που περνούν στις παιδικές ψυχές ευκολότερα μέσα από την ευφάνταστη μυθοπλασία.

Στην αφήγηση των κειμένων παρών και πάλι ο Αντώνης Καφετζόπουλος και μαζί του η ηθοποιός Άννα Καλαΐτζίδου. Τα τραγούδια ερμηνεύουν ο Σωκράτης Μάλαμας (σταθερά παρών στις δουλειές του Μπασλάμ), ο Αργύρης Μπακιρτζής, ο Φώτης Σιώτας, η Μαρίνα Δακανάλη, η Λουίζα Σοφιανοπούλου και ο συνθέτης, ο οποίος συμμετέχει και στα αφηγηματικά μέρη. Την εικονογράφηση αυτή τη φορά επιμελήθηκε ο Γιώργος Κωνσταντίνου.

Κλείνοντας αυτό το μικρό αφιέρωμα στον εκλεκτό δημιουργό Δημήτρη Μπασλάμ πρέπει να επισημάνω ότι ο δρόμος που είχε αποφασίσει να κατευθύνει την πορεία της καριέρας του θα συνεχιστεί στην ίδια γραμμή και μέχρι σήμερα έχοντας ήδη αποδώσει μια θαυμάσια σειρά παιδικών δημιουργιών, όπως «Τα παπούτσια του βαρύτονου» (2014), το «Λέω να πετάξω» (2018) και «Το πουλόβερ» (2019). Παράλληλα συνεχίζει να γράφει παιδικά βιβλία και να επιμελείται σκηνικές παρουσιάσεις των έργων του.

Δημήτρης Μπασλάμ: Ο Αγησίλαγος (2007)

Δυο χρόνια μετά την καλή υποδοχή που γνώρισε ο υπέροχος «Γαργαληστής» του ο συνθέτης και συγγραφέας Δημήτρης Μπασλάμ θα μας δώσει τη δεύτερη παιδική του δουλειά με ένα καινούργιο μουσικό παραμύθι που εκδόθηκε σε ψηφιακό δίσκο από τη Sony το 2007 με τίτλο «Ο Αγησίλαγος». 

Αυτή τη φορά ο δημιουργός επινόησε έναν καινούγιο ήρωα, ένα λαγό μάγειρα και καλοφαγά που μαγειρεύει πρωτότυπα φαγητά, αλλά ξαφνικά μια μέρα παθαίνει μαγουλάδες από το πολύ φαγητό κι αρχίζει ένα περιπετειώδες ταξίδι για ανεύρεση της καλύτερης τροφής που θα τον γιατρέψει. Βρίσκει έτσι την ευκαιρία να περάσει όμορφα μηνύματα για την υγιεινή διατροφή, αλλά και την αποδοχή της διαφορετικότητας μέσα από το όραμα μιας πολυπολιτισμικής κοινωνίας που δεν αναγνωρίζει διακρίσεις φυλετικές.

Η δομή του έργου έχει παρόμοια χαρακτηριστικά με την προηγούμενη δουλειά με σύντομα αφηγηματικά μέρη που διανθίζονται από χαριτωμένα τραγούδια. Οι περισσότεροι συνεργάτες του δημιουργού είναι και πάλι οι ίδιοι, όπως ο Αντώνης Καφετζόπουλος που μαζί με τον συγγραφέα έχουν το ρόλο του αφηγητή, ενώ τραγουδούν και πάλι ο Σωκράτης Μάλαμας, ο Γιάννης Χαρούλης, η Μάρθα Φριντζήλα και ο Φώτης Σιώτης και μαζί τους τα καινούργια μέλη της παρέας, ο Αλκίνοος Ιωαννίδης, ο Αργύρης Μπακιρτζής και η Μαριαστέλλα Τζανουδάκη.

Η ενορχήστρωση υπογράφεται και πάλι από τον συνθέτη, ενώ η πολύ φροντισμένη έκδοση του δίσκου κοσμείται με θαυμάσιες ζωγραφιές του Βίκτωρα Μοσχόπουλου. Επισημαίνω, τέλος, ότι και αυτό το έργο έκδόθηκε και σε μορφή βιβλίου (από τις Εκδόσεις Επόμενος Σταθμός), ενώ γνώρισε και θεατρική διασκευή για παιδική σκηνή με κούκλες.

Δημήτρης Μπασλάμ: Ο Γαργαληστής (2005)

Σαν σήμερα, στις 7 Δεκεμβρίου 1967, γεννήθηκε στη Γερμανία ο κοντραμπασίστας, συνθέτης και συγγραφέας Δημήτρης Μπασλάμ, ο οποίος πέρασε τα παιδικά του χρόνια στην Έδεσσα, ενώ αργότερα εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλονίκη για σπουδές στο Σύγχρονο Ωδείο. Εκεί μάλιστα άρχισε να συνεργάζεται με διάφορα ροκ συγκροτήματα, όπως οι Big Sleep, ενώ σύντομα βρέθηκε στον καλλιτεχνικό κύκλο της λεγόμενης «σχολής της Θεσσαλονίκης» δίπλα σε σπουδαία ονόματα, όπως ο Σωκράτης Μάλαμας, ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου, ο Γιάννης Αγγελάκας και άλλοι. 

Στη δισκογραφία έκανε το ντεμπούτο του το 2005 με το soundtrack της ταινίας «Η γυναίκα είναι ...σκληρός άνθρωπος» του Αντώνη Καφετζόπουλου, ο οποίος στάθηκε υποστηρικτής της δουλειάς του και στη συνέχεια, όταν αποφάσισε να διοχετεύσει όλη του την έμπνευση στην παιδική μουσική αξιοποιώντας και το συγγραφικό του ταλέντο. Έτσι στα επόμενα χρόνια θα μας δώσει μια θαυμάσια σειρά παιδικών δίσκων εκλεπτυσμένης μουσικής γραφής και ευφάνταστης στιχοποιίας με έργα που συχνά έχουν μεταφερθεί και στη σκηνή, αλλά και σε μορφή εικονογραφημένων βιβλίων.

Η αρχή έγινε 2005, λίγο μετά την έκδοση του soundtrack που προαναφέραμε, όταν κυκλοφόρησε από τη Sony το ψηφιακό άλμπουμ «Ο Γαργαληστής», μια εξολοκλήρου προσωπική δουλειά του Δημήτρη Μπασλάμ με μουσική, στίχους, κείμενα, ενορχήστρωση και παραγωγή, όλα δικά του! Στην ουσία πρόκειται για ένα έξυπνο παραμύθι που αναπτύσσεται με μικρά επιγραμματικά κείμενα που αφηγείται ο Αντώνης Καφετζόπουλος, τα οποία διανθίζονται με άφθονα μικρά τραγούδια ερμηνευμένα από τους Σωκράτη Μάλαμα, Θανάση Παπακωνσταντίνου, Γιάννη Αγγελάκα, Μάρθα Φριντζήλα, Φώτη Σιώτα και Γιάννη Χαρούλη. Η ιστοριούλα του έργου έχει για ήρωα ένα ληστή στα βάθη της Ανατολής που θεωρούσε ότι το σπουδαιότερο πράγμα του κόσμου είναι το παιδικό γέλιο και γιαυτό έβαλε για στόχο της ζωής του να το ...κλέβει από τα παιδάκια που το είχαν μπόλικο, για να το μοιράζει στα παιδάκια που σπάνια χαμογελούσαν!

Το ευφάνταστο αυτό μουσικό παραμύθι γνώρισε πολύ θετική αποδοχή από το κοινό κι έτσι στη συνέχεια πέρασε και σε μορφή βιβλίου με πλούσια εικονογράφηση από τον Βίκτωρα Μοσχόπουλο, ενώ κατά καιρούς γνώρισε και σκηνική εκτέλεση με πιο πρόσφατη την ομώνυμη παράσταση της Παιδκής Σκηνής του Θεάτρου Αυλαία της Θεσσαλονίκης κατά τη σεζόν 2021-2022.

Παύλος Σιδηρόπουλος: Ο ασυμβίβαστος (1979)

Συμπληρώνονται σήμερα 35 ολόκληρα χρόνια από τον πρόωρο θάνατο του «πρίγκιπα» του ελληνικού ροκ Παύλου Σιδηρόπουλου (1948-1990), ο οποίος έφυγε άδοξα από τη ζωή στις 6 Δεκεμβρίου 1990 από υπερβολική δόση ηρωίνης, στα δίχτυα της οποίας είχε μπλεχτεί πολλά χρόνια νωρίτερα και πάλευε να απελευθερωθεί, χωρίς δυστυχώς να τα καταφέρει.

Γεννήθηκε και πέθανε στην Αθήνα. Από πολύ μικρός βρέθηκε δίπλα στα νενανικά συγκροτήματα των αρχών της δεκαετίας του '60, ενώ αργότερα ως φοιτητής στο μαθηματικό τμήμα του Αριστοτελείου πανεπιστημίου συγκατοικούσε με τον Βαγγέλη Γερμανό και οι δυο τους έπαιζαν ερασιτεχνικά με τοπικά ροκ σχήματα. Το πρώτο επαγγελματικό συγκρότημα που δημιούργησε στα τέλη του '60 ήταν το Δάμων και Φιντίας, με το οποίο ηχογράφησε και κάποια τραγούδια σε δίσκους 45 στροφών. Στις αρχές της επόμενης δεκαετίας βρέθηκε στο συγκρότημα Μπουρμπούλια, το οποίο εκείνη την εποχή είχε μια σύντομη συνεργασία με τον Διονύση Σαββόπουλο, ενώ στη συνέχεια αυτονομήθηκε και για ένα διάστημα δραστηριοποιήθηκε με επικεφαλής τον Σιδηρόπουλο ηχογραφώντας και κάποια σκόρπια 45άρια. Με τη Μεταπολίτευση ο Παύλος Σιδηρόπουλος βρέθηκε στην ομάδα ερμηνευτών του Γιάννη Μαρκόπουλου σε συναυλίες και ηχογραφήσεις σημαντικών έργων («Θεσσαλικός κύκλος», «Ανεξάρτητα», «Οροπέδιο»), μια συνεργασία που έληξε άδοξα, αν και πολλά χρόνια αργότερα θα ξανασυναντηθούν στα άλμπουμ «Τολμηρή επικοινωνία» και «Ηλεκτρικός Θησέας». Στο μεταξύ είχε δημιουργήσει το συγκρότημα Σπυριδούλα με το οποίο ηχογράφησε τον πρώτο προσωπικό του δίσκο το 1978 με τίτλο «Φλου», ενώ αμέσως μετά είχε μια πολύ ενδιαφέρουσα στιγμή της καριέρας του που του έδωσε την ευκαιρία να αναδείξει εκτός από το ερμηνευτικό του πρόσωπο και τις υποκριτικές του ικανότητας.

Το 1979 λοιπόν παίχτηκε στις κινηματογραφικές αίθουσες η ταινία «Ο ασυμβίβαστος» (εναλλακτικός τίτλος: «Ο εύκολος δρόμος») σε σενάριο και σκηνοθεσία του Ανδρέα Θωμόπουλου. Το σενάριο έμμεσα βασίζεται στη ζωή του Παύλου Σιδηρόπουλου. Το soundtrack της ταινίας είναι μοιρασμένο σε οργανικά μέρη και τραγούδια. Τα οργανικά αποτελούν συνθέσεις του Γιώργου Θεοδωράκη, γιου του μεγάλου συνθέτη, ενώ τα πέντε από τα έξι τραγούδια έχουν στίχους και μουσική του σκηνοθέτη Ανδρέα Θωμόπουλου. Ξεχωρίζει το αισθαντικό «Να μ' αγαπάς» που έγινε μία από τις πιο εμβληματικές στιγμές σε ολόκληρη την καριέρα του Παύλου Σιδηρόπουλου. Το έκτο τραγούδι είναι μια τρυφερή ελεγεία που συγκλονίζει για το ανθρώπινο μήνυμά της. Έχει τίτλο «Κάποτε θάρθουν» και φέρει τη σφραγίδα δύο μεγάλων δημιουργών, του Μίκη Θεοδωράκη και του Λευτέρη Παπαδόπουλου.

Το άλμπουμ με τη μουσική της ταινίας εκδόθηκε την ίδια χρονιά με ένδεκα συνολικά μέρη. Η ψηφιακή επανέκδοση του 1994 ωστόσο κυκλοφόρησε επαυξημένη με άλλα πέντε τραγούδια που προέρχονται από τα πρώιμα χρόνια του Παύλου Σιδηρόπουλου. Συγκεκριμένα, έχουμε τρία τραγούδια με το συγκρότημα Δάμων και Φιντίας («Το ξέσπασμα», «Ο κόσμος τους», «Ο γέρο Μαθιός») και άλλα δύο («Απογοήτευση», «Ο Ντάμης ο σκληρός») με τα Μπουρμπούλια.

Σοφία Βόσσου, Διονύσης Τσακνής: Καλή ακρόαση (1986)

Γενέθλια σήμερα για τη Σοφία Βόσσου, μια πολύ ενδιαφέρουσα περίπτωση ερμηνεύτριας και τραγουδοποιού, η οποία γεννήθηκε στην Πάτρα στις 5 Δεκεμβρίου 1961, ενώ από το 1972 είναι μόνιμα εγκατεστημένη στην Αθήνα, όπου ολοκλήρωσε τις σπουδές πιάνου. Λίγο αργότερα ξεκίνησε τη μουσική της περιπέτεια ως πιανίστρια στην Πλάκα, για να κάνει την πρώτη δισκογραφική της εμφάνιση το 1980 συμμετέχοντας στο θεατρικό άλμπουμ «Μαντζουράνα σττο κατώφλι» του Χρήστου Λεοντή, ενώ το 1983 θα παρουσιάσει τον πρώτο προσωπικό της δίσκο με τίτλο «Χωρίς αδιάβροχο» με τραγούδια του Σάκη Τσιλίκη. Ακολούθησαν κάποιες σκόρπιες συμμετοχές της σε δίσκους του Νότη Μαυρουδή και του Ανδρέα Μικρούτσικου, με τον οποίο στη συνέχεια θα συνδεθεί πολύ στενά σε καλλιτεχνικό και προσωπικό επίπεδο και θα μας δώσει αρκετά τραγούδια σε δική της πλέον μουσική που γνώρισαν ευρεία δημοφιλία.

Η πρώτη συνθετική απόπειρα της Σοφίας Βόσσου θα έρθει το 1986 με το άλμπουμ «Καλή ακρόαση», όπου μοιράζεται τα τραγούδια με τον Διονύση Τσακνή, του οποίου αυτή ήταν μόλις η δεύτερη συνθετική δουλειά μετά την πρωτόλεια «Μπαλάντα του ταξιδιώτη» (1983). Μοιάζει λίγο παράδοξη πάντως αυτή η σύμπραξη, καθώς ο δίσκος είναι μοιρασμένος σε δυο ανεξάρτητες ενότητες με πέντε συνθέσεις (στίχοι και μουσική) του καθενός, χωρίς καμία διασύνδεση μεταξύ τους. Η Δήμητρα Γαλάνη πάντως που έχει την καλλιτεχνική επιμέλεια του δίσκου κι ερμηνεύει ένα τραγούδι του Τσακνή («Μια μελωδία αρχινά») μας θυμίζει ότι η Σοφία Βόσσου και ο Διονύσης Τσακνής ήταν οι δυο νικητές στο Φεστιβάλ Τραγουδιού της Θεσσαλονίκης το 1984, οπότε αυτή η συγκατοίκηση αποκτά ένα νόημα. 

Αν κάτι βέβαια συνδέει πιο ουσιαστικά τις δυο πλευρές είναι το συγγενικό μουσικό τους ύφος που κινείται στο πεδίο του ροκ με αρκετές μελωδικές ανάπαυλες. Από τα τραγούδια του Τσακνή θα ξεχώριζα περισσότερο τα: «Σύμβασις αορίστου χρόνου», «Καληνύχτα Μαργαρίτα» και «Μια μελωδία αρχινά», ενώ από τα τραγούδια της Βόσσου (που ακούστηκαν περισσότερο) τα: «Χαμένη ισορροπία» και «Το φιλαράκι». Την ενορχήστρωση του δίσκου επιμελήθηκε ο Θανάσης Μπίκος που έπαιξε και κιθάρες και ηλεκτρικό μπάσο, ενώ ο Γιάννης Χατζής έπαιξε ντραμς και κρουστά, ο Φίλιππος Γκολφ ηλεκτρικό μπάσο, ο Φίλιππος Τσεμπερούλης σαξόφωνο και η Σοφία Βόσσου πιάνο.

Η Έλενα Σουλιώτη στο Nabucco του Verdi (1965)

Μετά τη «θεϊκή» (divina) υψίφωνο Μαρία Κάλλας σειρά έχει άλλη μια σπουδαία Ελληνίδα λυρική ερμηνεύτρια, λιγότερο ίσως γνωστή, αλλά σίγουρα μια επίσης εξαιρετική υψίφωνος που έλαμψε στο οπερατικό στερέωμα κατά τη δεκαετία του '60 ως τις αρχές της επόμενης, ενώ στη συνέχεια χάθηκε από το προσκήνιο λόγω φωνητικών προβλημάτων, αφού πρόλαβε πάντως σ' αυτό το σύντομο πέρασμά της να μας αφήσει αρκετά ντοκουμέντα της ερμηνευτικής της δεινότητας μέσα από εξαιρετικές ηχογραφήσεις για λογαριασμό της δισκογραφικής εταιρείας Decca.

Ο λόγος λοιπόν για την υπέροχη σοπράνο Έλενα Σουλιώτη (Elena Suliotis, 1943-2004), η οποία έφυγε από τη ζωή σαν σήμερα, στις 4 Δεκεμβρίου 2004 σε ηλικία μόλις 61 ετών. Η σπουδαιότερη δισκογραφική της στιγμή ήρθε το 1965, στα 22 μόλις χρόνια της, όταν αξιώθηκε να αποτελεί μέρος της ερμηνευτικής ομάδας της όπερας Nabucco του μεγάλου Ιταλού οπερατικού συνθέτη Giuseppe Verdi (1813-1901). Πρόκειται για μια επική σύνθεση εμπνευσμένη από τη βιβλική ιστορία της αιχμαλωσίας των Εβραίων από το βασιλιά της Βαβυλώνας Ναβουχοδονόσορα τον 6ο π.Χ. αιώνα μορφοποιημένη σε λιμπρέτο από τον Temistocle Solera. Είναι η τρίτη κατά σειρά όπερα που συνέθεσε ο Βέρντι και η πρώτη που γνώρισε μεγάλη επιτυχία μετά τις δύο ατυχείς πρώτες του προσπάθειες («Oberto», «Un giorno di regno»). Η πρεμιέρα του έργου δόθηκε στις 9 Μαρτίου 1842 στη Σκάλα του Μιλάνου με αρχικό τίτλο «Nabucodonosor», ενώ η τελική ονομασία στη συντομευμένη εκδοχή «Nabucco» που έκτοτε επικράτησε, πρωτοχρησιμοποιήθηκε στην παράσταση του έργου το 1844 στο θέατρο της Κέρκυρας.

Ο Βέρντι συνέθεσε ένα μεγαλόπνοο έργο σε τέσσερις πράξεις με εντυπωσιακά χορωδιακά μέρη, από τα οποία ξεχωρίζει το συγκινητικό χορωδιακό των σκλάβων Εβραίων («Va, pensiero», «Πέτα, σκέψη»), το οποίο με τον καιρό μετατράπηκε σε έναν άτυπο εθνικό ύμνο για τον ιταλικό λαό που - όπως οι Εβραίοι του έργου - εκείνη την εποχή βρίσκονταν κάτω από ξένη κυριαρχία. Η παρούσα ηχογράφηση του έργου πραγματοποιήθηκε το 1965 με τη Χορωδία και Ορχήστρα της Όπερας της Βιέννης υπό τη διεύθυνση του Ιταλού οπερατικού μαέστρου Lamberto Gardelli. Στους βασικούς ρόλους έλαβαν μέρος οι: Tito Gobbi ως Ναμπούκο (βασιλιάς της Βαβυλωνίας), Έλενα Σουλιώτη ως Abigaille (Εβραία σκλάβα), Bruno Prevedi ως Ismaele (γιος του βασιλιά των Εβραίων), Carlo Cava ως Zaccaria (αρχιερέας των Εβραίων) και Dora Carral ως Fenena (κόρη του Ναβουχοδονόσορα).

Η Μαρία Κάλλας ερμηνεύει την Carmen του Bizet (1964)

Σήμερα θα σταθούμε σε άλλη μια μεγάλη στιγμή της μυθικής καριέρας στο χώρο του λυρικού θεάτρου της διάσημης Ελληνίδας σοπράνο Μαρίας Κάλλας που έμελλε να είναι από τις τελευταίες ηχογραφήσεις ολοκληρωμένης όπερας που πραγματοποίησε (την ίδια χρονιά έκανε και μία Tosca), αφού στη συνέχεια περιορίστηκε σε κάποια σποραδικά ρεσιτάλ ή ηχογραφήσεις αποσπασμάτων από όπερες και τελικά αποσύρθηκε πλήρως από την ενεργό δράση.

Ο λόγος λοιπόν για τη δημοφιλέστατη όπερα Carmen του Γάλλου ρομαντικού συνθέτη Georges Bizet (1838-1875). Συμπτωματικά μάλιστα αυτή ήταν και για τον ίδιο η τελευταία μεγάλη δημιουργία της σύντομης ζωής του, αφού λίγες μόλις εβδομάδες μετά την πρεμιέρα που δόθηκε στο Παρίσι στις 3 Μαρτίου 1875, ο συνθέτης έφυγε ξαφνικά από τη ζωή αφήνοντας ωστόσο πίσω του ένα σπουδαίο έργο που περιλαμβάνει μεταξύ άλλων τις γνωστές όπερες «Αλιείς μαργαριταριών» και «Η ωραία κόρη του Περθ», την πανέμορφη σκηνική μουσική «Αρλεζιάνα», μια χαριτωμένη σύντομη Συμφωνία και την ορχηστρική σουίτα «Παιδικά παιχνίδια».

Η Carmen είναι μια όπερα σε τέσσερις πράξεις με λιμπρέτο των Henri Meilhac και Ludovic Halévy βασισμένο στην ομώνυμη νουβέλα του Prosper Mérimée. Το σκηνικό της όπερας είναι τοποθετημένο στη Σεβίλλη γύρω στα 1820 και η υπόθεση αφορά στον άτυχο έρωτα του στρατιώτη Χοσέ για την τσιγγάνα Κάρμεν, η οποία ωστόσο προτιμά τον φημισμένο ταυρομάχο Εσκαμίλιο, για να βρει τελικά το θάνατο από τον πληγωμένο εραστή. Ο συνθέτης έγραψε ένα αριστουργηματικό μουσικό έργο πλημμυρισμένο από εξαίσιες μελωδίες και ισπανικά ηχοχρώματα, με υπέροχα ορχηστρικά μέρη (εισαγωγή και ιντερμέδια), αλησμόνητης γοητείας άριες, όπως η εμβληματική «Habanera», αλλά και η «Σεβιλλιάνα», συναρπαστικά χορωδιακά μέρη και αφηγηματικές γέφυρες. 

Παρόλα τα ξεχωριστά αυτά προτερήματα η πρεμιέρα του έργου στο Παρίσι δεν ενθουσίασε το κοινό και χρειάστηκε να περάσουν πολλά χρόνια, ώσπου να αναγνωριστεί η ομορφιά του έργου και να καταξιωθεί πλέον στις κορυφαίες κατακτήσεις του λυρικού ρεπερτορίου, ενώ η σύγχρονη δισκογραφία είναι πλημμυρισμένη με αμέτρητες ηχογραφήσεις του. Μια από τις σημαντικότερες δισκογραφημένες εγγραφές του έργου είναι και η παρούσα που πραγματοποιήθηκε στο Παρίσι τον Ιούλιο του 1964 για λογαριασμό της EMI με τη Μαρία Κάλλας στον επώνυμο ρόλο, τον Nicolai Gedda στο ρόλο του Don Jose και τον Robert Massard στο ρόλο του Escamillo. Στην εκτέλεση του έργου συμμετέχει η Παιδική Χορωδία του Jean Pesneaud και η Χορωδία του Rene Duclos. Την Ορχήστρα του Εθνικού Θεάτρου της Όπερας του Παρισιού διευθύνει ο Γάλλος αρχιμουσικός Georges Prêtre.