Θάνος Μικρούτσικος: Στο δρόμο για τις Βρυξέλλες (2015)

Με το κλείσιμο της χρονιάς ολοκληρώνουμε κι αυτό το σύντομο αφιέρωμα στον μεγάλο συνθέτη Θάνο Μικρούτσικο με μια ακόμη εξαιρετική έκδοση σε μορφή βιβλίου με ένθετο ψηφιακό δίσκο που αυτή τη φορά φέρει την υπογραφή της Μικρής Άρκτου, μιας εκλεκτής εκδοτικής εταιρείας που ιδρύθηκε το 1996 από τον γνωστό στιχουργό Παρασκευά Καρασούλο κι έχει χτίσει ήδη μια σημαντική παρακαταθήκη ιδιαίτερα προσεγμένων εκδόσεων βιβλίων και μουσικών έργων. 

Η παρούσα έκδοση φέρει τον τίτλο «Στο δρόμο για τις Βρυξέλλες» και συνδυάζει τη μουσική με τις άλλες τέχνες, καθώς στις 100 περίπου σελίδες του βιβλίου φιλοξενούνται ζωγραφικά έργα του Βέλγου ζωγράφου Thierry de Cordier, καθώς και τα ποιήματα μαζί με εμπεριστατωμένα κείμενα που αναλύουν τα ποιήματα, αλλά και την προσωπικότητα του σημαντικού Βέλγου θεατρικού συγγραφέα και ποιητή Paul Willems (1912-1997), ο οποίος υπογράφει τα μελοποιημένα μέρη που περιέχονται στον ψηφιακό δίσκο.

Στην πραγματικότητα το μουσικό υλικό της έκδοσης δεν είναι καινούργιο, καθώς ήδη είχε κυκλοφορήσει σε παλιότερες ανεξάρτητες δισκογραφικές δουλειές του συνθέτη. Πρόκειται για τη μουσική που έγραψε ο συνθέτης για δύο ξεχωριστές θεατρικές παραστάσεις που ανέβηκαν με μεγάλη επιτυχία στο Εθνικό Θέατρο των Βρυξελλών το 1983 και 1984 αντίστοιχα σκηνοθετημένα από τον Henri Ronse. Πρώτα ανέβηκε το έργο «Nuit avec ombres en couleurs» (Νύχτα με σκιές χρωματιστές) και την επόμενη χρονιά το έργο «Warna» (Βαρνά). 

Το πρώτο έργο έχει τη μορφή σουίτας για μεσόφωνο και κουαρτέτο εγχόρδων με τη Γαλλίδα λυρική ερμηνεύτρια Irène Jarsky στο τραγούδι συνοδευόμενη από το Κουαρτέτο Εγχόρδων Razumowsky. Η πρώτη δισκογραφική μεταφορά του έργου έγινε το 1987 στο δίσκο «Στον Μάνο Λοΐζο / Νύχτα με σκιές ζωγραφιστές» (Minos). Το έργο «Βαρνά», στην τελικη του μορφή, είναι μια σύνθεση για σοπράνο, κρουστά, πλήκτρα (τέμπαλο ή πιάνο) και ορχήστρα εγχόρδων σε έξι μέρη με τη σοπράνο Σόνια Θεοδωρίδου στο φωνητικό μέρος και την Καμεράτα, Ορχήστρα των Φίλων της Μουσικής υπό τη στιβαρή διεύθυνση του αρχιμουσικού Αλέξανδρου Μυράτ. Το έργο πρωτοδισκογραφήθηκε το 1998 ως μέρος της έκδοσης «For Sax & Strings & Love & Dreams / Warna / Ανεπίληπτος θάνατος» για λογαριασμό της ιταλικής δισκογραφικής εταιρείας Agora.

Αξίζει να διαβάσουμε ένα μέρος από το κείμενο του συνθέτη που περιέχεται στην έκδοση, με το οποίο μας εξηγεί τις περιστάσεις που συνδέονται με τα δυο αυτά σημαντικά έργα:

«… Στο Εθνικό Θέατρο του Βελγίου ο Ρονς σκηνοθέτησε τα έργα του Πωλ Βιλλέμς "Νύχτα με σκιές χρωματιστές" (Nuit avec ombres en couleurs) και "Βαρνά" (Warna). Γνώρισα τον συγγραφέα Πωλ Βιλλέμς, καμάρι της βελγικής λογοτεχνίας και του θεάτρου. Κάποιοι τον είχαν χαρακτηρίσει ως τη γαλλόφωνη απάντηση στον Σάμουελ Μπέκετ. Δεν ξέρω πόσο βάσιμο είναι αυτό. Γνωρίζω όμως ότι ήταν ο αδιαφιλονίκητος πρύτανης και αγαπημένος θεατρικός συγγραφέας της σύγχρονης γαλλόφωνης Ευρώπης. (...) Τα δυο αυτά έργα έγιναν μεγάλες επιτυχίες στο Εθνικό Θέατρο κι έτσι, το 1983 και το 1984, η μουσική μου ακούστηκε πάνω από 150 φορές στις Βρυξέλλες. Αποφάσισα με βάση τα θέματα που έγραψα για τις δύο θεατρικές παραστάσεις να δημιουργήσω δύο αυτόνομα μουσικά έργα. Κι έτσι η πρώτη εκτέλεση του έργου "Νύχτα με σκιές χρωματιστές" έγινε στις Βρυξέλλες το 1984 με την Ιρέν Ζάρσκυ και το κουαρτέτο εγχόρδων της όπερας La Monnaie. Ακολούθησαν τα επόμενα χρόνια δεκάδες εκτελέσεις του έργου σε πολλές πόλεις της Ευρώπης - ορισμένες μάλιστα στη μορφή «σοπράνο και ορχήστρα εγχόρδων». Το ίδιο συνέβη και με τη "Βαρνά", την οποία αρχικά έγραψα για φωνή και κουαρτέτο εγχόρδων, αλλά το 1996 το έργο πήρε την οριστική μορφή του για μέτζο σοπράνο, ορχήστρα εγχόρδων, κρουστά και τσέμπαλο (πιάνο). Τα δύο αυτά έργα, πέρα από το γεγονός ότι εκφράζουν την πιο σημαντική περίοδο της μουσικής ζωής μου, δικαιώθηκαν και από το γεγονός των δεκάδων εκτελέσεων που έγιναν και εξακολουθούν να γίνονται, με αποτέλεσμα να τα χαρούν και να τα αγαπήσουν χιλιάδες θεατές και ακροατές….».

Θάνος Μικρούτσικος: Πέντε κείμενα μετά μουσικής (2013)

Μια δεύτερη δουλειά του Θάνου Μικρούτσικου σε μορφή βιβλίου από τις Εκδόσεις Γαβριηλίδης κυκλοφόρησε το 2013  και πάντα στην ίδια λογική της συνύπαρξης της μουσικής με άλλες τέχνες και στην προκείμενη περίπτωση με τη λογοτεχνία (ποίηση και πεζογραφία). Η έκδοση έχει το λιτό τίτλο «Πέντε κείμενα μετά μουσικής». 

Τα πέντε αυτά κείμενα είναι γραμμένα από τον ίδιο τον Μικρούτσικο αποκαλύπτοντας και μιαν άλλη πτυχή του ταλέντου του, καθώς ο λόγος του είναι πηγαίος και διακρίνεται για την αφηγηματική του ευχέρεια και τη συναισθηματική του φόρτιση. Γράφτηκαν σε διαφορετικούς χρόνους και δίνονται ταξινομημένα με χρονική διαδοχή, ενώ η θεματολογία τους περιστρέφεται γύρω από τα παιδικά βιώματα του συνθέτη, αλλά και τη μουσική. Οι τίτλοι τους: «Συγγνώμη κύριε Ντεμπυσσύ» (1992), «Γράμμα στην αγαπημένη μου» (1999), «Πώς η "Πρώτη Μάρτη" έγινε "Πρω-Μαρ"»  ή «Τι έπαιζε ο Alpha εκείνο το βράδυ» ή «Συζητώντας με την γιαγιά μου» (2000), «Δεν δύναμαι να ανταποκριθώ εις την πρόσκλησή σας διότι έχω να καθαρίσω το κλαρινέτο μου» (2005), «Μια νύχτα που άλλαξε τις ζωές μας» (2011). Το βιβλίο περιλαμβάνει κι ένα ακόμη κείμενο με εκτενή και εμβριθή ανάλυση του περιεχόμενου μουσικού υλικού από τον έγκριτο μουσικό ερευνητή Γιώργο Β. Μονεμβασίτη.

Ο ένθετος ψηφιακός δίσκος περιλαμβάνει δύο λόγιες συνθέσεις του Θάνου Μικρούτσικου που βασίζονται αποκλειστικά σε μελοποιημένη ποίηση, ένα πεδίο απολύτως οικείο για τον συνθέτη, καθώς το υπηρέτησε με επιμονή σε όλο τον δημιουργικό του βίο καταλείποντας μιαν ακριβή παρακαταθήκη στο σύγχρονο, αλλά και στο μελλοντικό μουσικόφιλο κοινό. Συνδετικός στοιχείο και των δύο έργων είναι η ποίηση του Πατρινού ποιητή Γιώργου Κοζία (γενν. 1958) και ειδικότερα η ποιητική συλλογή «Κόσμος χωρίς ταξιδιώτες» (εκδ. Στιγμή, 2007). Ο συνθέτης έγραψε αμέσως ένα μικρό κύκλο σε τέσσερα μέρη για φλάουτο και αφηγητή, όπου ποίηση και μουσική αναπτύσσονται με μια διαλεκτική συνοδοιπορία. Το πρώτο αυτό έργο πήρε τον ίδιο τίτλο με την ποιητική συλλογή και πέρασε την ίδια χρονιά στη δισκογραφία για λογαριασμό της Legend Classics ως μέρος του άλμπουμ «Έργα για φλάουτο» με σολίστ την Πολωνέζα φλαουτίστρια Ivona Glinka και αφηγητή τον ηθοποιό Δημήτρη Παπανικολάου, για να ενσωματωθεί το 2013 και στην παρούσα έκδοση.

Το δεύτερο έργο γράφτηκε ένα χρόνο αργότερα και αποτελεί φυσική συνέχεια του πρώτου σε μορφή κύκλου εννέα τραγουδιών για φωνή και πιάνο με τίτλο «Η γη τσακισμένο καράβι». Η έμπνευση του συνθέτη αντλείται και πάλι από τον ίδιο ποιητικό κύκλο του Κώστα Κοζία εμπλουτισμένο ωστόσο με τέσσερα σύντομα (σχεδόν επιγραμματικά) ποιήματα του παλιού Άγγλου ποιητή και ζωγράφου William Blake (1757-1827), στο έργο του οποίου ανιχνεύει κοινά ποιητικά στοιχεία με τη δουλειά του Κοζία. Την ελληνική απόδοση του αγγλικού κειμένου έκαναν η Ελένη Βαρίκα και ο Σπύρος Ηλιόπουλος. Το έργο παρουσιάστηκε ζωντανά στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών στις 12 Ιανουαρίου 2009 ερμηνευμένο από τη μεσόφωνο Αγγελική Καθαρίου και την πιανίστρια Νέλλη Σεμιτέκολο, όπου και ηχογραφήθηκε ζωντανά. Το κλείσιμο του τελευταίου τραγουδιού («Επινόηση») οδηγεί σε μια σύντομη λυρική coda με το πιάνο να ζωγραφίζει μια τρυφερή μελωδία του Μάνου Χατζιδάκι.

Θάνος Μικρούτσικος: 7 (2010)

Άλλη μια εξαίρετη έκδοση με την υπογραφή του Θάνου Μικρούτσικου σε μορφή βιβλίου και ένθετο ψηφιακό δίσκο κυκλοφόρησε το 2010 από τις Εκδόσεις Γαβριηλίδης. Έχει για τίτλο τον απλό αριθμητικό προσδιορισμό «7», έναν αριθμό φορτισμένο με μυστηριακή δύναμη και συμβολική πολυσημία, όπως τον βρίσκουμε να λειτουργεί και στη Βίβλο, αλλά και στην αρχαιοελληνική σκέψη και τη λαϊκή παράδοση.

Στην προκείμενη περίπτωση το «7» αντιστοιχεί στη δομική σύνθεση του περιεχόμενου υλικού της έκδοσης, η οποία περιλαμβάνει επτά ζωγραφικούς πίνακες του Γιώργου Λαζόγκα, επτά ποιήματα του Γιώργου Κακουλίδη, "επτά σημειώσεις για επτά μουσικές" του Γιώργου Χαρωνίτη και επτά μουσικές συνθέσεις του Θάνου Μικρούτσικου, ο οποίος θέλει να εξηγήσει καλύτερα την εμμονή του σ' αυτό τον αριθμό σημειώνοντας χαρακτηριστικά: «7 μέρες της βδομάδας γεμάτες μουσική. 7 μέρες της βδομάδας δε μου φτάνουν για την οικογένειά μου που πληθαίνει. 7 γίγαντες έλεγα στο γιο μου φυσάνε δυνατά για να γυρνάει η γη. 7 δρασκελιές όλος ο κόσμος μου. 7 κι άλλα 7 σκαλοπάτια από το σπίτι στο καταφύγιο της μουσικής μου. 7 του παραμυθιού. 7 συνωμότες αυτής της δουλειάς: Τουλιάτος, Φακανάς, Lynch, Φαραζής, Λαζόγκας, Κακουλίδης, Γαβριηλίδης. Κι ύστερα εκείνος ο στίχος του Blake, εμμονή μέσα στις ατέλειωτες ποιητικές εμμονές μου: "Γέρασα στην Αγάπη απ' το Εφτά ως το Εφτά φορές Εφτά κι είπα στην Κόλαση να με λυτρώσει απ' του Ουρανού τα Αγαθά"».

Η έκδοση λοιπόν συνοδεύεται με έναν ψηφιακό δίσκο με οργανικές συνθέσεις του Θάνου Μικρούτσικου, οι οποίες κινούνται αποκλειστικά στο χώρο της τζαζ μουσικής. Το εναρκτήριο θέμα «Τζοκόντα 87», όπως μπορεί κανείς εύκολα να εικάσει, έχει για αφορμή μια μελωδία του Μάνου Χατζιδάκι από το ομώνυμο έργο του, πάνω στο οποίο ο Μικρούτσικος κατέθεσε τις δικές του αυτοσχεδιαστικές ιδέες σε φόρμα ντούο για τσέμπαλο (ή πλήκτρα) και ηλεκτρικό μπάσο. Όλα τα υπόλοιπα μέρη αναπτύσσονται σε μορφή τζαζ ντούο, τρίο ή κουαρτέτου με τον συνθέτη στο πιάνο ή τα πλήκτρα, τον Γιώργο Φακανά στο ηλεκτρικό μπάσο, τον David Lynch στο άλτο σαξόφωνο και τον Νίκο Τουλιάτο στα κρουστά και τα ντραμς. Τα έξι από τα επτά μέρη του δίσκου είναι γραμμένα το 1987, ενώ το έβδομο («Τρίο για πιάνο, μπάσο και ντραμς») γράφτηκε το 1981 κι έχει τον Τάκη Φαραζή στο πιάνο. Το κομμάτι αυτό σε ζωντανή ηχογράφηση είχε πρωτοεκδοθεί το 1983 στο δίσκο «Αραπιά για λίγο πάψε να χτυπάς με το σπαθί».

Θάνος Μικρούτσικος: Ο Καβάφης του Μικρούτσικου (2009)

Θα κλείσουμε τη χρονιά με ένα ειδικό αφιέρωμα στο μεγάλο συνθέτη Θάνο Μικρούτσικο (1947-2019), ο οποίος έφυγε από τη ζωή σαν σήμερα, στις 28 Δεκεμβρίου 2019. Το αφιέρωμά μας θα επικεντρωθεί σε τέσσερις σημαντικές δισκογραφικές εργασίες του που εκδόθηκαν σε μορφή βιβλίου και καλύπτουν την τελευταία δημιουργική του φάση (2009-2015).

Το ενδιαφέρον του Θάνου Μικρούτσικου για τη μελοποιημένη ποίηση ξεκινάει από την πρώτη κιόλας εμφάνισή του στην ελληνική δισκογραφία το 1969 και το 1972 με κάποια δισκάκια 45 στροφών που περιείχαν μελοποιημένο Καρυωτάκη, αλλά πήρε πιο συγκροτημένη μορφή με τον εμβληματικό ποιητικό κύκλο «Πολιτικά Τραγούδια» (1975), με τον οποίο συστήθηκε στο ευρύτερο κοινό. Το ενδιαφέρον αυτό έλαβε χαρακτηριστικά εμμονής στην περίπτωση της μελοποίησης του Νίκου Καββαδία, αλλά δε θα ήταν ανακριβές αν λέγαμε ότι υπάρχουν άλλες δύο περιπτώσεις Ελλήνων ποιητών, με τους οποίους ο συνθέτης δείχνει ανάλογη σχεδόν εμμονή: Ο Γιάννης Ρίτσος και ο Κωνσταντίνος Καβάφης.

Η πρώτη δισκογραφική εργασία του Μικρούτσικου πάνω στην ποίηση του Κωνσταντίνου Καβάφη (1863-1933) υπήρξε το «Ο Γέρος της Αλεξάνδρειας» (1983), αν και φαίνεται πως η σχέση του με τον ποιητή ανάγεται στα χρόνια του '70. Το κύριο σώμα του πρώτου αυτού κύκλου σε νεότερη εκτέλεση περιλήφθηκε στο δίσκο «Ποίηση με μουσική» (1997). Τέλος, το 2009 ο συνθέτης επανήλθε για τρίτη φορά στον ποιητή με το βιβλίο-άλμπουμ «Ο Καβάφης του Θάνου Μικρούτσικου».

Η νέα αυτή έκδοση έχει τη μορφή πολυτελούς βιβλίου με τον πλήρη τίτλο «Ο Καβάφης του Θάνου Μικρούτσικου: Μουσική, Ποίηση, Ζωγραφική» και ένθετο ένα ψηφιακό δίσκο με τον ειδικότερο τίτλο «Επέστρεφε». Το βιβλίο αποτελεί ένα είδος ανθολογίου της Καβαφικής ποίησης κατά την αξιολογική κρίση του συνθέτη με την προσθήκη πλούσιου εικαστικού υλικού που περιλαμβάνει και επτά προσωπογραφίες του Καβάφη διά χειρός του ζωγράφου Γιάννη Ψυχοπαίδη. Το μουσικό έργο αναπτύσσεται σε 10 μέρη, από τα οποία τα 8 είναι τα ήδη γνωστά μελοποιημένα ποιήματα, που εδώ δίνονται σε διαφορετικές, ζωντανές, εκτελέσεις, στα οποία έχουν προστεθεί άλλα δύο μέρη ηχογραφημένα στο studio, ένα καινούργιο («Για νάρθουν»), γραμμένο το 2005, κι άλλο ένα παλιό («Η πόλις») που ήταν ως τότε ανέκδοτο, αν και ήδη ηχογραφημένο από τα τέλη της δεκαετίας του '70 ως μέρος του διπλού έργου «Αποχαιρετισμός και Αντιθέσεις».

Βασικός ερμηνευτής του έργου είναι ο εξαιρετικός Κώστας Θωμαΐδης, ενώ μικρή συμμετοχή έχει και ο Σάκης Μπουλάς ως αφηγητής. Αμφότεροι συμμετείχαν και στην πρώτη έκδοση των τραγουδιών στα 1983, μαζί τότε με τον Γιώργο Μεράντζα. Τα δύο πρόσθετα κομμάτια ερμηνεύουν η Γεωργία Συλλαίου («Για νάρθουν») και ο βαρύτονος Θόδωρος Δημήτριεφ («Η πόλις»), ο γνωστός ηθοποιός και ερμηνευτής του «Άξιον Εστί» του Μίκη Θεοδωράκη.

Αξίζει να σταθώ ιδιαίτερα σ' ένα εξαιρετικό κείμενο με άριστη τεκμηρίωση, γνώση κι ευαισθησία, που συνοδεύει την παρούσα έκδοση. Έχει τίτλο «Αναζητώντας το μέλος του Καβάφη» και είναι γραμμένο από τον έγκυρο μουσικό ερευνητή Γιώργο Β. Μονεμβασίτη, ο οποίος μεταξύ άλλων επισημαίνει: «...Έτσι δομήθηκε το πρόγραμμα ακρόασης της παρούσας δισκογραφικής έκδοσης, στην οποία αποτυπώνονται όλες οι μελοποιήσεις του Θάνου Μικρούτσικου οι εμπνευσμένες από τον ποιητικό λόγο του Καβάφη. Η ιεράρχηση των περιεχομένων δεν ακολουθεί ούτε χρονολογική σειρά, ούτε τυπική. Αισθητικοί είναι κυρίως οι παράγοντες, οι οποίο την καθορίζουν. Ήδη από τις εισαγωγικές φράσεις του πρώτου τραγουδιού, του "Επέστρεφε", τις οποίες χρωματίζει ο ήχος του μπανσούρι, δημιουργείται γνήσια ατμόσφαιρα καβαφικής ανατολής...». 

Τέττιξ: Κάλαντα Χριστουγέννων και Πρωτοχρονιάς (2003)

Ολοκληρώνουμε σήμερα το μικρό αυτό εορταστικό αφιέρωμα με ένα ακόμη πολύ ενδιαφέρον άλμπουμ που αποτελεί παραγωγή του περιοδικού Ταχυδρόμος, μέσω του οποίου διανεμήθηκε το 2003 με τη χορηγία της Εμπορικής Τράπεζας και άλλων οργανισμών. Τίτλος του δίσκου: Κάλαντα Χριστουγέννων και Πρωτοχρονιάς. Την εκτέλεση του επιλεγμένου υλικού φέρει το βυζαντινό μουσικό σύνολο Τέττιξ (αρχαιοελληνική λέξη που σημαίνει «τζίτζικας»), ένα εκλεκτό σχήμα που ειδικεύεται στη βυζαντινή και παραδοσιακή ελληνική μουσική κι έχει σημαντική πολιτιστική δραστηριότητα στην ανάδειξη ενός υλικού που είναι χαμένο στο χρόνο και κρύβει συχνά θησαυρούς απροσδόκητους.

Ο δίσκος είναι μοιρασμένος σε δύο ευδιάκριτες ενότητες, μία με καλάντα και εκκλησιαστικούς ύμνους για τα Χριστούγεννα κι άλλη μία αποκλειστικά με υλικό για την Πρωτοχρονιά. Ανθολογούνται απολυτίκια και βυζαντινοί ύμνοι, καθώς και κάλαντα από διάφορες γωνιές του ελληνισμού (Ήπειρος, Μακεδονία, Θράκη, Πόντος, Δωδεκάνησα, Κρήτη, Πελοπόννησος, Αίγινα κλπ). Όλα τα μέρη αποδίδονται χορωδιακά. Μεταξύ των εκλεκτών μουσικών του συγκροτήματος είναι και ο Ανδρέας Κατσιγιάννης, επικεφαλής της Εστουδιαντίνας της Νέας Ιωνίας Βόλου που είδαμε χθες. Παίζουν μεταξύ άλλων και οι μουσικοί: Γιώργος Κωτσίνης (κλαρίνο), Κυριάκος Γκουβέντας (βιολί, μαντολίνο), Σωτήρης Μπούρμπος (λαούτο), Σωκράτης Σινόπουλος (πολίτικη και ποντιακή λύρα), Πάρις Περυσινάκις (κρητική λύρα), Βασίλης Μπακαγιάννης (φλογέρες), Θεολόγος Γρύλλης (τσαμπούνα). Τη μουσική διεύθυνση έχει ο Γιώργος Γιαννακόπουλος.

Εστουδιαντίνα Νέας Ιωνίας: Να τα πούμε; (2009)

Σήμερα έχει σειρά μια εξαιρετική εορταστική έκδοση με καθαρά ελληνικό περιεχόμενο. Το άλμπουμ «Να τα πούμε;»  με τον διευκρινιστικό υπότιτλο Καλάντα Δωδεκαημέρου εκδόθηκε το 2009 από την εταιρεία παραγωγής Καμπανάκι που επιμελούνταν ο Γιώργος Νταλάρας και ο συνθέτης Μιχάλης Κουμπιός, ενώ διανεμήθηκε μέσω της εφημερίδας VETO. Περιλαμβάνει παραδοσιακά ελληνικά κάλαντα από όλη την ελληνική επικράτεια. Ο δίσκος φέρει τη σφραγίδα της Εστουδιαντίνας της Νέας Ιωανίας Βόλου και του επικεφαλής της μουσικοδιδασκάλου και δεξιοτέχνη στο σαντούρι Ανδρέα Κατσιγιάννη. Το σπουδαίο αυτό μουσικό σύνολο ιδρύθηκε το 1999 ακολουθώντας τα χνάρια των ιστορικών σπουδαστικών ορχηστρών της παλιάς Σμύρνης και μετέπειτα της Πόλης και ήδη έχει αναπτύξει βαρυσήμαντη δραστηριότητα στο χώρο του παραδοσιακού τραγουδιού. 

Το 2010 λοιπόν, με αφορμή τη συμπλήρωση των δέκα χρόνων της ορχήστρας, εκδόθηκε το συγκεκριμένο άλμπουμ με δεκαεπτά εορταστικά τραγούδια (κάλαντα) που διατρέχουν όλο το εορταστικό δωδεκαήμερο από τα Χριστούγεννα ως τα Θεοφάνια, ενώ ταυτόχρονα καλύπτουν αντιπροσωπευτικά κάθε περιοχή της Ελλάδας (Θράκη, Μακεδονία, Θεσσαλία, Αιγαίο, Κρήτη, Επτάνησα, Ήπειρο), χωρίς να παραλείπουν την ελληνική παράδοση της Κύπρου και της Κάτω Ιταλίας. Χαρακτηριστικό είναι ότι τα τραγούδια αποδίδονται από ερμηνευτές που προέρχονται από την αντίστοιχη περιοχή. Ιδού τα ονόματα: Χρόνης Αηδονίδης (Θράκη), Πασχάλης Τερζής (Μακεδονία), Λαυρέντης Μαχαιρίτσας (Πήλιο), Βασίλης Καζούλης (Ρόδος), Πέτρος Γαϊτάνος (Αίγινα), Δέσποινα Ολυμπίου και Χρήστος Σίκκης (Κύπρος), Γεράσιμος Ανδρεάτος (Κεφαλονιά), Καίτη Κουλλιά (Πάτμος), Γιάννης Ζουγανέλης (Μύκονος), Αρετή Κετιμέ (Ήπειρος), Διονύσης Τσακνής (Θεσσαλία), Πίτσα Παπαδοπούλου (Κερασούντα), Χαράλαμπος Γαργανουράκης (Κρήτη), Ασπασία Στρατηγού (Ικαρία), Μπάμπης Τσέρτος (Πελοπόννησος). Τραγουδά επίσης ο Γιώργος Νταλάρας ένα πανελλήνιο σκοπό, ενώ το ελληνόφωνο σύνολο Encardia αποδίδει την υπέροχη «Στρίνα», ένα παραδοσιακό πρωτοχρονιάτικο τραγούδι με ρίζες βυζαντινές.

Τις διασκευές όλων των τραγουδιών έκανε ο Ανδρέας Κατσιγιάννης, ο οποίος έχει και την καλλιτεχνική ευθύνη της ορχήστρας. Μαζί του συνεργάστηκαν ο Δήμος Βουγιούκας (ακορντεόν), ο Κυριάκος Γκουβέντας (βιολί, μαντολίνο), ο Νίκος Μέρμηγκας (λαούτο, μαντολίνο) και ο Σταύρος Κουσκουρίδας (κλαρίνο φλογέρες), οι οποίοι συνυπογράφουν το ακόλουθο σημείωμα: «Τη μουσική ως τη δουλειά μας, την τέχνη μας, την ασκούμε όλο το χρόνο. Ιδιαίτερα αυτές τις μέρες, τις ξεχωριστές, θέλουμε να προσφέρουμε στα παιδιά μας - μικρό αντίδωρο στις χαρές και στις αγωνίες που μας δίνουν - το τραγούδι και τις μνήμες της παιδικής μας αθωότητας. Η καταγραφή λοιπόν αυτή είναι αφιερωμένη στους πρωταγωνιστές των ημερών. Ας είναι η καρδιά μας μες στην αγάπη».

Παραδοσιακά Κάλαντα από την Ελλάδα και όλο τον κόσμο (2010)

Περνάμε σήμερα σε μια ευρεία ανθολογία χριστουγεννιάτικων τραγουδιών από την Ελλάδα και τον υπόλοιπο κόσμο, η οποία στη συγκεκριμένη μορφή εκδόθηκε το 2010 από την εφημερίδα Ο Κόσμος του Επενδυτή με τον κλασικό πίνακα «Παιδική συναυλία» (1894) του Γεώργιου Ιακωβίδη να κοσμεί το εξώφυλλο. Στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα δισκογραφικό συμπίλημα με υλικό ανθολογημένο από τρεις ανεξάρτητες εκδόσεις της δισκογραφικής εταιρείας Lyra, δύο παλιότερες και μία πιο πρόσφατη. Συγκεκριμένα, πρόκειται για τα άλμπουμ:

«Χριστούγεννα: 16 τραγούδια απ' όλο τον κόσμο» (Lyra/Zodiac, 1977). Όπως δηλώνεται κι από τον τίτλο, το άλμπουμ περιλαμβάνει μερικές από τις γνωστότερες και δημοφιλέστατες χριστουγεννιάτικες μελωδίες από διάφορα μέρη του κόσμου. Τη διασκευή και μουσική επιμέλεια του υλικού έκανε ο εμβληματικός δεξιοτέχνης στο σαντούρι (αλλά και βιολονίστας) Τάσος Διακογιώργης (1924-2007) σε συνεργασία με τον μαέστρο Μάικλ Σταυρίδη και τον Κύπριο ποιητή Θεοκλή Κουγιάλη. Τα τραγούδια αποδίδονται σε χορωδιακή προσαρμογή από χορωδιακό σχήμα που αποτελούν οι: Λιλή Τσιτριμπίνη, Μίτσα Ρούτη, Ερμής Τσαπάκης και Δαμιανός Σερέφογλου. 

«Χριστός γεννάται» (Lyra, 1984). Ο δίσκος φέρει την υπογραφή του σημαντικού μουσικού παιδαγωγού Γιάννη Τσιαμούλη, αδελφού του συνθέτη και τραγουδιστή Χρήστου Τσιαμούλη, ιδρυτή και διευθυντή της Παιδικής Χορωδίας των Εκπαιδευτηρίων Τσιαμούλη. Το άλμπουμ αυτό εντοπίζει το ενδιαφέρον του αποκλειστικά στον ελληνικό χώρο ανθολογώντας χριστουγεννιάτικα κάλαντα από διάφορες περιοχές του ελληνισμού (Πελοπόννησος, Μικρά Ασία, Θράκη, Κρήτη, Ρόδος, Κως, Σάμος, Ικαρία, Κυκλάδες κλπ), ενώ σε αρκετά τραγούδια παρεμβάλλονται αναγνώσματα από κατάλληλα κείμενα του Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη.

«...Και εις έτη πολλά» (Lyra, 2008). Προσωπικός δίσκος της Στέλλας Κονιτοπούλου με τον διευκρινιστικό υπότιτλο «Κάλαντα από τα ελληνικά νησιά» που δηλώνει ευθέως και το περιεχόμενό του. Στο δίσκο συμμετέχουν και άλλοι καλλιτέχνες, όπως η Δόμνα Σαμίου, ο Παντελής Θαλασσινός, ο Πάρις Περισυνάκης, ο Μανώλης Κόττορος και η Παιδική Χορωδία των Εκπαιδευτηρίων Τσιαμούλη.

Τάκης Αθηναίος: Χριστουγεννιάτικα τραγούδια απ' όλο τον κόσμο (1977)

Το 1977 από τη Minos εκδόθηκε ένα πολύ ενδιαφέρον χριστουγεννιάτικο άλμπουμ με τίτλο «Χριστουγεννιάτικα τραγούδια απ' όλο τον κόσμο». Περιλαμβάνει δώδεκα γνωστές κι αγαπημένες μελωδίες που είναι εμπνευσμένες από το πνεύμα των Χριστουγέννων και προέρχονται από διάφορα μέρη του κόσμου, όπως η Αμερική, η Γερμανία, η Γαλλία, η Ιταλία, η Δανία και η Ισπανία. Ανάμεσά τους και μερικές από τις πιο πολυτραγουδισμένες μελωδίες του κόσμου, όπως: «Jingle Bells» (στα ελληνικά «Τρίγωνα κάλαντα»), «Stille Nacht» («Άγια νύχτα»), «Carol of the Drum» («Μικρός τυμπανιστής»), «Tannenbaum» («Το έλατο»), «Greensleeves» («Ποιο νάν' αυτό το μικρό παιδί»), «White Christmas» («Λευκά Χριστούγεννα»).

Τη διασκευή έκανε ο Τάκης Αθηναίος (1929-2004), ένας σημαντικός άνθρωπος της μουσικής, μαέστρος και συνθέτης με σπουδές μουσικής στο Ωδείο Αθηνών, επί μία εικοσαετία διευθυντής της Ελαφράς Ορχήστρας της Ελληνικής Ραδιοφωνίας και κατά καιρούς διευθυντής της Ορχήστρας του Φεστιβάλ Τραγουδιού της Θεσσαλονίκης, πρόεδρος του Πανελλήνιου Μουσικού Συλλόγου, του οποίου υπήρξε και επίτιμος πρόεδρος μέχρι το θάνατό του. Στην πλούσια δισκογραφία του περιλαμβάνονται ηχογραφήσεις με τραγούδια του Αττίκ, καθώς και ποικίλες ρετρό συλλογές, παιδικά και χορευτικά τραγούδια, μουσική του Καραγκιόζη και άλλα.

Στο συγκεκριμένο δίσκο την ελληνική προσαρμογή των στίχων έκανε ο γνωστός στιχουργός Αλέξης Αλεξόπουλος. Έλαβαν μέρος η Παιδική Χορωδία των Εκπαιδευτηρίων Αγωγή Νικαίας υπό τη διεύθυνση του Δημήτρη Καλκάνη και η Μικρή Χορωδία Αθηνών. Στα σόλο μέρη τραγουδά η μικρή Πάολα Κομίνη. Την ορχήστρα διευθύνει φυσικά ο Τάκης Αθηναίος.

Χριστουγεννιάτικη μουσική για χάλκινα πνευστά: Christmas Goes Brass (2002)

Συνεχίζοντας τις εορταστικές μας παρουσιάσεις έχω επιλέξει για σήμερα ένα πολύ ξεχωριστό άλμπουμ με μουσική γραμμένη ή προσαρμοσμένη στο πνεύμα των Χριστουγέννων. Είναι μια ευρεία ανθολογία μελωδιών για μπάντα χάλκινων πνευστών σε οργανική μορφή ή με χορωδιακή συνοδεία. Τίτλος του δίσκου: «Christmas Goes Brass». Κυκλοφόρησε από τη μεγάλη αγγλική δισκογραφική εταιρεία Decca το 2002, αλλά περιλαμβάνει ηχογραφήσεις παλιότερες της περιόδου 1972-1994.

Τα χάλκινα πνευστά (αγγλ. brass) αποτελούν μια ξεχωριστή ομάδα οργάνων της συμφωνικής ορχήστρας που περιλαμβάνει τα ειδικότερα όργανα: Τρομπέτα, κόρνο, τρομπόνι και τούμπα. Σ' αυτόν τον κατάλογο βέβαια τη νεότερη εποχή έχουν προστεθεί και άλλα χάλκινα όργανα, όπως το σαξόφωνο, το φιλικόρνο, η κορνέτα, το ευφώνιο και άλλα. Στη λόγια μουσική φιλολογία έχουμε πάμπολλες συνθέσεις για χάλκινα όργανα με κορυφαία τη σειρά κοντσέρτων του Mozart για Κόρνο.

Το συγκεκριμένο άλμπουμ ανατρέχει σε μια μακρά περίοδο της μουσικής δημιουργίας ανθολογώντας εκλεκτές μελωδικές στιγμές με κατανυκτική διάθεση που γράφτηκαν από κορυφαίους ή λιγότερο γνωστούς συνθέτες της δυτικής παράδοσης, όπως ο Bach, o Handel, o Frescobaldi, o Gruber, o Gabrieli, o Schutz και πολλοί άλλοι. Δεν παραλείπονται φυσικά κάποιες πασίγνωστες χριστουγεννιάτικες μελωδίες, όπως το «Stille Nacht» (Άγια νύχτα), «The First Nowell», «We Wish You a Merry Christmas», «O Come, All Ye Faithfull», «Η άφιξη της Βασίλισσας του Σaβά» (από το ορατόριο «Σολομών») και «Jingle Bells».

Στην εκτέλεση των κομματιών συμμετέχουν διάσημες μπάντες χάλκινων πνευστών, όπως: Blaser der Berliner Philharmoniker, Canadian Brass, Michael Laird Brass Ensemble, Philip Jones Brass Ensemble. Συμμετέχουν επίσης τα συμφωνικά σχήματα: Members of the New York Philharmonic και Members of the Philadelphia Orchestra, καθώς και τα χορωδιακά σχήματα: Elmer Iseler Singers, The Monteverdi Choir, The Bach Choir. Διευθύνουν ο John Eliot Gardiner, o David Wilcocks και ο Elmer Iseler. Εκκλησιαστικό όργανο παίζει ο Peter Hurford.