Πλούταρχος Ρεμπούτσικας: Τσιγάρο στα κλεφτά (2003)

Αναφερθήκαμε χθες στη δραστήρια μουσική οικογένεια των αδελφών Ρεμπούτσικα, η οποία μάλιστα ως Κουαρτέτο Ρεμπούτσικα (πιάνο, δυο βιολιά και βιολοντσέλο) είχε για κάποιο διάστημα δραστηριοποιηθεί και στο χώρο της λόγιας μουσικής, ενώ επί σειρά ετών η Μαρία Ρεμπούτσικα και ο αδελφός της Πλούταρχος ήταν ενεργά μέλη της Ορχήστρας Ποικίλης Μουσικής της ΕΡΤ, αλλά και σταθεροί μουσικοί σε διάφορες ηχογραφήσεις πολλών καλλιτεχνών στο στούντιο. 

Ας δούμε λοιπόν σήμερα και το δημιουργικό πρόσωπο του μοναδικού αρσενικού μέλους της μουσικής αυτής οικογένειας, του Πλούταρχου Ρεμπούτσικα, ο οποίος λειτουργεί κυρίως με τη διπλή ιδιότητα του βιολοντσελίστα και του ενορχηστρωτή. Με την ιδιότητα ωστόσο του συνθέτη έχει μια μικρή, αλλά πολύ ενδιαφέρουσα παρουσία μέσα από δύο προσωπικές δουλειές. Η πρώτη ήταν η μουσική του για τη δημοφιλή τηλεοπτική σειρά Ο Ιούδας φιλούσε υπέροχα (1999), από την οποία το ομότιτλο τραγούδι με τη φωνή της Γλυκερίας ακούστηκε πολύ.

Το 2003 ο Πλούταρχος Ρεμπούτσικας μας έδωσε κι έναν ολοκληρωμένο κύκλο λαϊκών τραγουδιών με τίτλο Τσιγάρο στα κλεφτά που εκδόθηκε από τη Lyra. Και παρόλο που ως τραγουδοποιός δεν είχε κάποια προγενέστερη θητεία, ο συγκεκριμένος κύκλος αποκαλύπτει έναν ώριμο δημιουργό που είναι άξιο απορίας γιατί δεν συνέχισε σ' αυτό το δρόμο. Τα τραγούδια του είναι καλογραμμένα με ολοφάνερη τη γνώση της τέχνης που προϋποθέτει το σκάρωμα σωστών λαϊκών τραγουδιών με καλοζυγισμένη ρυθμική γραμμή, χωρίς επιδεικτικές εξάρσεις ή ενορχηστρωτικές υπερβολές. 

Οι στίχοι των τραγουδιών υπογράφονται από τους Ηλία Κατσούλη, Λίνα Δημοπούλου, Αργύρη Χατζηνάκη, Θανάση Βούτσινο και Καίτη Παπαδάκη. Την ενορχήστρωση έκανε ο συνθέτης. Η ερμηνεία ανήκει εξολοκλήρου στον πρωτοεμφανιζόμενο Γιάννη Παναγιωτόπουλο, ο οποίος διαθέτει σωστή λαϊκή φωνή, αν και δεν κατάφερε ποτέ να εδραιωθεί στο χώρο, παρόλο που συνεχίζει μέχρι σήμερα να δίνει το δισκογραφικό του παρών, ενίοτε μάλιστα και ως συνθέτης.

Μαρία Ρεμπούτσικα: Με αέρα και πνοή (1999)

Οι αδελφοί Ρεμπούτσικα είναι η πιο γνωστή εν ενεργεία ελληνική μουσική οικογένεια. Επιφανέστερο μέλος της η Ευανθία, εξαιρετική βιολονίστρια και διαπρεπής συνθέτρια, σύζυγος του επίσης συνθέτη Παναγιώτη Καλαντζόπουλου. Η Ιωάννα Ρεμπούτσικα ειδικεύτηκε στο πιάνο, ενώ ο Πλούταρχος Ρεμπούτσικας, το αρσενικό μέλος της οικογένειας, είναι σολίστ του βιολοντσέλου, παράλληλα όμως και καλός ενορχηστρωτής και συνθέτης. 

Το τέταρτο και μικρότερο μέλος της οικογένειας είναι η Μαρία Ρεμπούτσικα που επίσης παίζει βιολί, αλλά προτιμά να λειτουργεί περισσότερο ως αφανής ήρωας συμμετέχοντας σε ορχήστρες και ηχογραφήσεις διαφόρων άλλων καλλιτεχνών. Παρόλα αυτά με το κλείσιμο του περασμένου αιώνα μας έδωσε κι ένα πολύ ενδιαφέρον δείγμα του δημιουργικού της ταλέντου με το μοναδικό προσωπικό της άλμπουμ που κυκλοφόρησε το 1999 από τη WEA με τίτλο Με αέρα και πνοή, έναν κύκλο δέκα τραγουδιών που έχουν την απόλυτη προσωπική της σφραγίδα, αφού η ίδια υπογράφει τη μουσική, τους στίχους και την ερμηνεία.

Πρόκειται για δέκα δροσερά τραγουδάκια με εύκολους ρυθμούς (π.χ. "Τι τάζει η ζωή"), εύηχες μελωδίες (π.χ. "Το φιλί", "Έλα κοντά μου") και καλογραμμένους στίχους, όμορφα ενορχηστρωμένα από τον Πλούταρχο Ρεμπούτσικα με ένα επιτελείο θαυμάσιων μουσικών, όπως ο Κώστας Χατζόπουλος στην κλασική κιθάρα, ο Παναγιώτης Καλαντζόπουλος στην ακουστική κιθάρα, ο Γιώργος Κοντογιάννης στο μπουζούκι και το μπαγλαμά, ο Πλούταρχος Ρεμπούτσικας στο βιολοντσέλο και το ακορντεόν και η ίδια η Μαρία Ρεμπούτσικα στο βιολί. Στις δεύτερες φωνές συμμετέχουν ο Νίκος Καλλίνης και η Καίτη Κουλλιά.

Δημήτρης Παπαδημητρίου, Κώστας Μακεδόνας: Ο γκρεμιστής (2024)

Ολοκληρώνουμε σήμερα το εκτενές αφιέρωμα στον συνθέτη Δημήτρη Παπαδημητρίου και στους κύκλους τραγουδιών που μας παρουσίασε από το ξεκίνημα της δεκαετίας του '90 μέχρι και σήμερα με την πιο πρόσφατη δουλειά του στο συγκεκριμένο πεδίο, το άλμπουμ Ο γκρεμιστής που κυκλοφόρησε μόλις το 2024 με αποκλειστικό ερμηνευτή τον καλό λαϊκό τραγουδιστή Κώστα Μακεδόνα.

Πρόκειται για έναν καθαρόαιμο κύκλο οκτώ λαϊκών τραγουδιών που πήρε τον τίτλο του από το ομώνυμο ποίημα του Κωστή Παλαμά (1859-1943), το οποίο γράφτηκε το 1907 και αφιερώθηκε στον Ίωνα Δραγούμη, ενώ πρωτοεκδόθηκε το 1928 ως μέρος της ποιητικής συλλογής "Δειλοί και κρυφοί στίχοι". Το συγκεκριμένο ποίημα μελοποιημένο από τον Δημήτρη Παπαδημητρίου αποτελεί και το εισαγωγικό μέρος του δίσκου, ενώ ακολουθεί το ωραίο χασάπικο "Αποχρωματισμοί" σε ποίηση Βύρωνα Λεοντάρη (1932-2014). Και τα δυο αυτά τραγούδια είχαν ακουστεί στη σειρά συναυλιών του συνθέτη με θέμα τη μελοποιημένη ποίηση που είχε παρουσιάσει σε σειρά συναυλιών (2019-2021) με γενικό τίτλο "Ο Μεγάλος Αιρετικός". 

Το υπόλοιπο μέρος του δίσκου περιλαμβάνει πέντε τραγούδια σε στίχους του Μάνου Ελευθερίου (1938-2018) με κορυφαία στιγμή το θαυμάσιο "Οι σταθμάρχες", αλλά και το τρυφερό "Τρεις νύχτες νήστεψα νερό" που κλείνει όμορφα το δίσκο, ο οποίος συμπληρώνεται με το τραγούδι "Η στοργή σου με προσμένει" σε ποίηση του Ναπολέοντα Λαπαθιώτη (1888-1944). Το τραγούδι μάλιστα "Οι σταθμάρχες" το είχε ερμηνεύσει πρώτος ο Γιώργος Νταλάρας στο δίσκο Πάντα κάτι μένει (2008) που ήταν αφιερωμένος στον Μάνο Ελευθερίου.

Η ερμηνεία του Κώστα Μακεδόνα είναι άρτια και αποδίδει τα τραγούδια με γνήσια λαϊκή έκφραση, παρόλο που το υλικό είναι μάλλον ανισοβαρές και σε κάποιες περιπτώσεις δεν ξεφεύγει από μια στερεότυπη μανιέρα. Στις δεύτερες φωνές είναι ο Γιώργος Φλωράκης και η Βερόνικα Δαβάκη. Διευθύνει ο συνθέτης, ο οποίος σημειώνει: "Μια οκτάδα λαϊκών τραγουδιών, έτσι όπως αξίζει να τα εννοεί κανείς:  Από το ατόφιο αισθητικό ύφος έως το μεγάλο, ανεπιτήδευτο συναίσθημα. Από το θυμόσοφο χιούμορ έως την επαναστατική δίψα. Αυτήν που μόνο ποιητές όπως ο Κωστής Παλαμάς μπορούν να οραματισθούν και μόνο οι λαοί, όπως οι Έλληνες, μπορούν να πραγματώσουν. Και όλα με την ερμηνεία του Κώστα Μακεδόνα. Ενός μεγάλου λαϊκού τραγουδιστή, έτσι όπως αξίζει να εννοούμε τις έννοιες μεγάλος και λαϊκός".

Δημήτρης Παπαδημητρίου: Οι μπαλάντες της Οδού Ατθίδων (2016)

Μόλις δυο χρόνια μετά τους Λωτοφάγους (2014) - το "μόλις" έχει να κάνει με τους συνήθεις ρυθμούς του συνθέτη - ο Δημήτρης Παπαδημητρίου παρουσιάζει έναν ακόμη κύκλο τραγουδιών και μάλιστα στο αγαπημένο του είδος της μελοποιημένης ποίησης. Το 2016 λοιπόν από την ετικέτα MLK και σε δική του παραγωγή μας έδωσε το άλμπουμ Οι μπαλάντες της Οδού Ατθίδων με ένδεκα πρωτότυπα τραγούδια βασισμένα σε ποίηση του Διονύση Καψάλη (γενν. 1952), γνωστού μας από αρκετές συνεργασίες του με αξιόλογους δημιουργούς, όπως ο Νίκος Ξυδάκης, ο Μιχάλη Κουμπιός, ο Μιχάλης Νικολούδης, ο Γιώργος Χριστιανάκης, αλλά και ο Δημήτρης Παπαδημητρίου σε προηγούμενες δουλειές του, όπως το Δελτίο ανέμων (2004).

Ο συνθέτης μας δίνει μια σειρά θαυμάσιων τραγουδιών χαμηλών τόνων με έντονη λυρική διάθεση, ομολογουμένως από τα ωραιότερα που έχει γράψει ως τώρα. Ο ίδιος τα χαρακτηρίζει "χειροποίητα", τραγούδια "δικά του", πιο αποκαλυπτικά και πιο πιστά στη μουσική του ιδιοσυγκρασία. Και προσθέτει: «Τραγούδια ειδικού κραδασμού και μιας αίσθησης "απ' αλλού φερμένης". Φερμένης ίσως από τα παλιά. Ή ίσως πάλι από εκείνα τα μελλούμενα που μας οφείλονταν κάποτε. Έπαιξα όλα τα όργανα ο ίδιος με σκοπό να αποτρέψω τις διαφυγές ενός αισθήματος δεμένου με τα δάκτυλα και την αναπνοή μου (...) Στον δίσκο αυτόν δεν υπάρχει μη καλλιτεχνική ή υστερόβουλη σκέψη. Σχεδόν σε κάθε παραγωγή που έζησα στο παρελθόν κάτι τέτοιο πάντα υπήρχε. Κάτι που έπρεπε να ξορκίσω με "τρίπλες", προκειμένου να κρατήσω όρθια την ειλικρίνεια της ηθικής πράξης, που λέγεται δισκογραφική έκδοση. Στίχοι αληθινών αισθημάτων, ακριβών συγκινήσεων, υψηλής στιχουργικής που απευθύνονται σε ευαίσθητους ακροατές . Η σύγχρονη ζωή, η τόσο συκοφαντημένη, η πόλη μας, επίσης συκοφαντημένη, καταγράφονται μετουσιώνονται σε ποίηση και δικαιώνονται με την ποιητική ματιά του Καψάλη. Προσπάθησα να μεταφέρω το υπερπολύτιμο φορτίο, από την ποίηση στο ελληνικό τραγούδι, τηρώντας τις αναλογίες».

Αποκλειστικός ερμηνευτής του δίσκου είναι ο Γιώργος Φλωράκης, ένας διακριτικός ερμηνευτής που μας είχε συστήσει ο ίδιος ο Παπαδημητρίου αρκετά χρόνια παλιότερα με τον πρώτο του κύκλο τραγουδιών Βίος Ελληνικός (1990). Έκτοτε ο ερμηνευτής είχε λιγοστές δισκογραφικές επανεμφανίσεις, αλλά φαίνεται πως ο συνθέτης πιστεύει πολύ στις ερμηνευτικές του δυνατότητες και γιαυτό του εμπιστεύθηκε ολόκληρο το δίσκο αυτή τη φορά. Κι εδώ που τα λέμε, δε βλέπω ιδανικότερη από τη δική του φωνή για τα συγκεκριμένα τραγούδια. Το εξώφυλλο της έκδοσης κοσμείται από ζωγραφικό πίνακα του Βαγγέλη Ρήνα με τίτλο "Αστράπτων έρωτας πέρα από τη νύχτα".

Δημήτρης Παπαδημητρίου: Λωτοφάγοι (2014)

Δυο χρόνια μετά το ενδιαφέρον άλμπουμ Λουλούδι στη φωτιά (2012) ο Δημήτρης Παπαδημητρίου επιστρέφει με φρέσκο υλικό που θα εκδοθεί από την Alfa Records το 2014 υπό τον γενικό τίτλο Λωτοφάγοι. Το άλμπουμ περιλαμβάνει δεκατρία πρωτότυπα τραγούδια κι έναν οργανικό επίλογο. Τα τραγούδια βασίζονται σε ποίηση του γνωστού δημοσιογράφου Χρήστου Παναγιωτόπουλου (γενν. 1963) από την ποιητική συλλογή του "Αποτύπωμα" που είχε κυκλοφορήσει την προηγούμενη χρονιά από τις Εκδόσεις Λιβάνη. Μάλιστα ο ποιητής μοίρασε το υλικό του στους συνθέτες Θάνο Μικρούτσικο και Δημήτρη Παπαδημητρίου, αλλά τελικά στη δισκογραφία πέρασε μόνο η δουλειά του δεύτερου.

Ο ποιητικός λόγος κινείται σε δρόμους πολιτικής, υπαρξιακής και ερωτικής θεματολογίας στηλιτεύοντας αιχμηρά την ελλειματική μνήμη του νεοέλληνα που δεν είναι ικανός να μετουσιώσει σε οδηγό της αλλοπρόσαλλης πορείας του την ιστορική εμπειρία και την τραυματική πορεία του μέσα στον ιστορικό χρόνο. «Το έργο είναι βαθιά υπαρξιακό, έντονα πολιτικό, ανόθευτα ερωτικό και γι΄αυτό αληθινά λαϊκό», μας εξηγεί ο ποιητής. Γιαυτό και ο συνθέτης καταφεύγει στις γνωστές μελωδικές ευκολίες του λαϊκού και ροκ τραγουδιού και μας δίνει απλά τραγούδια που έχουν τις τυπικές προδιαγραφές μιας εμπορικής δουλειάς, έστω κι αν αυτό τελικά δε λειτούργησε και τα τραγούδια μάλλον πέρασαν απαρατήρητα. Κι αυτό μοιάζει ακόμη πιο παράδοξο, αν συνυπολογίσουμε την εντυπωσιακή στρατιά ερμηνευτών που αποδίδουν τα τραγούδια. Τους αναφέρω με αλφαβητική σειρά: Ελευθερία Αρβανιτάκη, Ελένη Βιτάλη, Φωτεινή Δάρρα, Πάνος Κατσιμίχας, Σταμάτης Κραουνάκης, Γιώργος Μαργαρίτης και Βασίλης Παπακωνσταντίνου! Ερμηνευτές απ' όλο το φάσμα του ελληνικού τραγουδιού που καλύπτουν όλα τα γούστα, πράγμα ωστόσο που τελικά δε στάθηκε αρκετό.

Η έκδοση έχει χαρακτηριστικά χειροποίητης δουλειάς με απλή αισθητική, αν και το εξώφυλλο κοσμείται από πίνακα του σημαντικού ζωγράφου Γιάννη Ψυχοπαίδη. Την ενορχήστρωση και την όλη παραγωγή υπογράφει ο συνθέτης, ο οποίος παίζει και τα περισσότερα όργανα της ορχήστρας (πιάνο, μπάσο, κιθάρα, κρουστά, ακορντεόν, πλήκτρα), ενώ μπουζούκι παίζει ο Θανάσης Βασιλάς και βιολί ο Θάνος Γκιουλετζής.

Δημήτρης Παπαδημητρίου, Νίκος Γκάτσος: Λουλούδι στη φωτιά (2012)

Και ξαφνικά το 2012 έσκασε στην αγορά ένας καινούργιος δίσκος του Νίκου Γκάτσου (1911-1992), είκοσι ολόκληρα χρόνια μετά το θάνατό του! Δεκατρία τραγούδια με τη δική του βαριά υπογραφή μελοποιημένα από έναν εκλεκτό συνθέτη της νεότερης γενιάς, τον Δημήτρη Παπαδημητρίου, και με γενικό τίτλο: Λουλούδι στη φωτιά.

Η αλήθεια πάντως είναι ότι ο συνθέτης πάλευε αρκετά χρόνια με τα ακριβά αυτά στιχουργήματα και ήδη το 2003 μας είχε δώσει μια πρώτη γεύση της δικής του οπτικής πάνω στους χυμώδεις ποιητικούς στίχους του Γκάτσου με το άλμπουμ Λένη (2003), από την ομώνυμη τηλεοπτική σειρά. Φαίνεται λοιπόν πως η προσπάθεια αυτή έφτασε στην ολοκλήρωσή της με το Λουλούδι στη φωτιά. 

Πρόκειται για έναν όμορφο κύκλο με δεκατρία συνολικά τραγούδια, μεταξύ των οποίων περιλαμβάνονται και τα τραγούδια από το δίσκο Λένη σε νέα εκτέλεση μαζί με άλλα εννέα που ακούγονται εδώ για πρώτη φορά. Αποκλειστική ερμηνεύτρια του δίσκου είναι η (μέχρι εκείνη τη χρονιά) σύντροφος του συνθέτη Φωτεινή Δάρρα. Εξαιρετικά ενδιαφέρουσα έκδοση, κυρίως για την παρουσία του κορυφαίου μας στιχουργού, πολλά χρόνια πια από την εποχή που ένας περιορισμένος κύκλος εκλεκτών συνθετών μας είχε το προνόμιο να συνεργάζεται με τον ποιητή (Μάνος Χατζιδάκις, Μίκης Θεοδωράκης, Σταύρος Ξαρχάκος, Δήμος Μούτσης, Λουκιανός Κηλαηδόνης, Χριστόδουλος Χάλαρης και Γιώργος Χατζηνάσιος). Μια γεύση λοιπόν απ' τα παλιά, κατά κάποιο τρόπο, αφού ο Δημήτρης Παπαδημητρίου δείχνει και δηλώνει συχνά τον απέραντο σεβασμό που τρέφει για τους παλιούς δημιουργούς. Και πώς αλλιώς θα μπορούσε να γίνει, όταν έχει πλήρη επίγνωση ότι η υπόσταση της δικής του γενιάς πατάει γερά πάνω στις στέρεες βάσεις που εκείνοι έστησαν;

Το ίδιο ισχύει και για την εκλεκτή ερμηνεύτρια Φωτεινή Δάρρα, η οποία - παρά τη ροπή του χαρακτήρα και των ερμηνειών της προς ένα διακριτικό ναρκισσισμό - στο βάθος γνωρίζει απόλυτα ότι συνεχίζει μια καθαγιασμένη παράδοση στο έντεχνο τραγούδι μας κρατώντας μάλιστα η ίδια ηγετικό ρόλο.

Εν ολίγοις, έχουμε μια πολύ αξιόλογη δουλειά με δεδομένη την ποιότητα του στιχουργικού λόγου και με τις σταθερές εγγυήσεις της μελοποιητικής ικανότητας του συνθέτη και της ερμηνευτικής επάρκειας της τραγουδίστριας.

Ο Δημήτρης Παπαδημητρίου μελοποιεί Καβάφη (2007)

Το 2007 ο Δημήτρης Παπαδημητρίου μας έδωσε τη σημαντικότερη μέχρι σήμερα δισκογραφική του εργασία, ένα πολυσύνθετο έργο μελοποιημένης ποίησης βασισμένο στην εμβληματική ποιητική παρακαταθήκη του μεγάλου Αλεξανδρινού ποιητή Κωνσταντίνου Καβάφη (1863-1933). Κι επειδή ο συνθέτης πέρασε τα πρώτα παιδικά του χρόνια στην Αλεξάνδρεια, σ' ένα περιβάλλον που ήταν εμποτισμένο με την καβαφική ποίηση, μοιάζει μ' αυτό το έργο να εκπληρώνει μια παιδική εμμονή θέλοντας να δηλώσει με έμφαση την κοινή καταγωγή του με τον ποιητή. Γιαυτό άλλωστε έδωσε και ως τίτλο στο έργο τη χαρακτηριστική φράση: "...που γι' Αλεξανδρινό γράφει Αλεξανδρινός". Και το εξηγεί ακόμη καλύτερα ο ίδιος: "Είναι από ποίημα του Καβάφη, όπου περιγράφεται η δεινή θέση στην οποία περιέρχεται ο νέος ποιητής Ραφαήλ που καλείται να γράψει Επιτύμβιο για τον νεκρό Αλεξανδρινό ποιητή, τον σπουδαίο τις μέρες εκείνες Αμμόνη. Έτσι κι εγώ, ως Ραφαήλ, δέχομαι τις συμβουλές και τις παροτρύνσεις για τον Αμμόνη τον δικόν μου, τον Καβάφη. Αλλά και γιατί είναι μια δικαιολογία για το θράσος της μελοποίησης".

Το έργο γράφτηκε μερικά χρόνια νωρίτερα προορισμένο για τα επίσημα εγκαίνια της Βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας που πραγματοποιήθηκαν τον Οκτώβριο του 2002, ενώ στη συνέχεια παρουσιάστηκε ζωντανά σε πολλές άλλες επίσημες εκδηλώσεις, όπως στο Ηρώδειο, στην Unesco (Παρίσι), στον Ο.Η.Ε. (Νέα Υόρκη), στο Alice Tully Hall (Lincoln Center Νέα Υόρκη), στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών και στο Umberto Agnelli Hall (Italian Cultural Institute) του Τόκιο. 

Το περιεχόμενό του έργου απαρτίζεται από δεκαοκτώ συνολικά μελοποιημένα ποιήματα του Καβάφη και έξι οργανικά ιντερμέδια. Η μουσική κινείται στο λεγόμενο "ενδιάμεσο χώρο" με στοιχεία έντεχνου και λόγιου τραγουδιού. Την ενορχήστρωση για σχήμα συμφωνικής ορχήστρας δωματίου έκανε ο ίδιος ο συνθέτης. Παίζει η σπουδαία Ορχήστρα των Χρωμάτων που ίδρυσε ο Μάνος Χατζιδάκις, αλλά εδώ διευθύνει ο Μίλτος Λογιάδης. Βασικοί ερμηνευτές των τραγουδιών είναι η Φωτεινή Δάρρα, η Ειρήνη Καράγιαννη, ο Τάσος Αποστόλου, ο Ανδρέας Σμυρνάκης και ο Νικόλας Στυλιανού. Συμμετέχουν επίσης η Ελευθερία Αρβανιτάκη, ο Αλκίνοος Ιωαννίδης, ο Γεράσιμος Ανδρεάτος και οι ηθοποιοί Αντώνης Λουδάρος και Κωνσταντίνος Μαρκουλάκης.

Η ηχογράφηση πραγματοποιήθηκε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Η γενναιόδωρη έκδοση της Universal που απλώνεται σε τρεις ψηφιακούς δίσκους είναι εξαιρετικά επιμελημένη σε μορφή βιβλίου με πλουσιότατο περιεχόμενο όχι μόνο για τους πολλούς συντελεστές του έργου, αλλά και για τον ποιητή και το κολοσσιαίο έργο του, όλα γραμμένα σε δύο γλώσσες (ελληνική και αγγλική).

Δημήτρης Παπαδημητρίου, Φωτεινή Δάρρα: Δελτίο Ανέμων (2004)

Τρία χρόνια μετά το λαϊκό κύκλο Στης ψυχής το παρακάτω με τη φωνή του Δημήτρη Μητροπάνου ο συνθέτης Δημήτρης Παπαδημητρίου επανέρχεται στη φόρμα του τραγουδιού με μια από τις πλέον φιλόδοξες δουλειές του στο συγκεκριμένο πεδίο. Πρόκειται για έναν ευρύ κύκλο απαιτητικών τραγουδιών με τίτλο Δελτίο ανέμων, ένα έργο με σύνθετη δομή που μοιράζεται σε τέσσερις μικρές ενότητες οριοθετημένες από τα τέσσερα σημεία του ορίζοντα (Βορράς, Δύση, Νότος, Ανατολή), καθεμιά δομημένη με τρία ή τέσσερα τραγούδια, ενώ τρεις σύντομες οργανικές γέφυρες συνδέουν μεταξύ τους τις τέσσερις ενότητες. Οι οργανικές μάλιστα αυτές γέφυρες έχουν ονομασίες που "παίζουν" με τη λέξη "άνεμος" ("Ανεμογεννήτρια", "Άνιμα-Ψυχή", "Ανεμώνη").

Τα τραγούδια βασίζονται εν μέρει σε απλούς στίχους που έγραψαν ο Νίκος Ζούδιαρης, ο Γιώργος Κορδέλλας, ο Κώστας Φασουλάς, ο Μιχάλης Γκανάς και ο συνθέτης, αλλά και σε βαρυσήμαντα ποιητικά κείμενα του Κώστα Ουράνη, του Γεώργιου Δροσίνη, του Μανόλη Αναγνωστάκη, του Διονύση Καψάλη, αλλά και μεγάλων ξένων ποιητών, όπως ο Πέρσης ποιητής του 15ου αιώνα Τζελαλαντίν Ρουμί (σε ελληνική απόδοση της Τόνια Καβαλένκο) και ο μεγάλος Γερμανός ποιητής Ράινερ-Μαρία Ρίλκε (σε απόδοση του Κωστή Παλαμά). Όλο αυτό το ποιητικό οπλοστάσιο υπηρετεί τη μεγαλεπήβολη πρόθεση του συνθέτη για ένα ιδιότυπο μουσικό "ανεμολόγιο" ή, όπως λέει κι ο ίδιος: "Ο δίσκος αυτός είναι σαν μια Ανεμογεννήτρια: από την τόση σπαταλημένη ενέργεια του περαστικού, βιαστικού ανέμου, κατορθώνει να της κλέψει λίγα ψίχουλα για να τα κρατήσει και να τα χρησιμοποιήσει μετουσιωμένα στον τόπο από όπου αυτός πέρασε. Η νέα φωνή που διαπερνά τον δίσκο σαν θερμό κύμα, αυτή της Φωτεινής Δάρρα, είναι η ζωογόνος ενέργεια που δίνει η ψυχή στα τραγούδια, όπως ο καλοκαιρινός άνεμος περνά ορμητικά μέσα από το ανοιχτό παράθυρο της ψυχής μας".

Αξίζει να σταθούμε ιδιαίτερα στην ερμηνεύτρια του δίσκου, την καινούργια τότε στο χώρο Φωτεινή Δάρρα, σταθερή συνεργάτιδα και σύντροφο επί χρόνια του συνθέτη, μια ξεχωριστή καλλιτέχνιδα με ειδικές σπουδές στο θέατρο που της έδωσαν τη δυνατότητα να έχει πολύ αξιόλογες συμμετοχές και ως ηθοποιός σε σημαντικές θεατρικές παραστάσεις, αλλά και εμφανίσεις στο Ηρώδειο, την Επίδαυρο και το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών. Ως κορυφαία μάλιστα του χορού στην αριστοφανική κωμωδία "Όρνιθες" με μουσική του Δημήτρη Παπαδημητρίου είχε την ευκαιρία να κάνει και την πρώτη δισκογραφική της εμφάνιση το 2000. Σε ολόκληρη την πρώτη δεκαετία του νέου αιώνα είχε συνεχή δισκογραφική παρουσία, κυρίως με συνθέσεις του Παπαδημητρίου ("Το φως που σβήνει", "Φεύγα", "Λένη", "Μάγισσες της Σμύρνης", "Κ.Π. Καβάφης", "Monitor" κ.ά.), αλλά και με άλλους σημαντικούς συνθέτες, όπως ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Γιάννης Μαρκόπουλος, ο Νίκος Μαμαγκάκης και ο Νίκος Ξυδάκης.

Δημ. Παπαδημητρίου, Δημ. Μητροπάνος: Στης ψυχής το παρακάτω (2001)

Συνεχίζοντας με τους κύκλους τραγουδιών του Δημήτρη Παπαδημητρίου θα σταθούμε σήμερα στην πιο "λαϊκή" από το σύνολο της δισκογραφημένης του δουλειάς, το δίσκο Στης ψυχής το παρακάτω που εκδόθηκε το 2001 από τη Minos-EMI με αποκλειστικό ερμηνευτή τον σπουδαίο Δημήτρη Μητροπάνο.

Ξεκινώ πριν απ' όλα με την επισήμανση ότι ο δίσκος αυτός φαίνεται πως αδικήθηκε από τη χρονική συγκυρία της έκδοσής του, καθώς είχε προηγηθεί μια λαμπρή δεκαετία για τον ερμηνευτή που σημαδεύτηκε από τεράστιες εμπορικές επιτυχίες, πρώτα με την τριπλή συνεργασία του με τον Μάριο Τόκα (Η εθνική μας μοναξιά, Παρέα μ' ένα ήλιο, Εντελβάις) και στο ενδιάμεσο με το δυνατό άλμπουμ του Θάνου Μικρούτσικου Στου αιώνα την παράγκα (1996). Η δουλειά λοιπόν του Παπαδημητρίου μοιάζει να μην μπορεί (ή να μη θέλει) να σηκώσει το βάρος της ευθύνης για μια ανάλογη εμπορική συνέχεια κι έτσι ο δίσκος πέρασε μάλλον απαρατήρητος, πέρα από δυο τρία τραγούδια ακούστηκαν λίγο εκείνο τον καιρό. 

Ωστόσο από καλλιτεχνικής πλευράς τα πράγματα μάλλον είναι διαφορετικά. Γιατί εδώ έχουμε έναν συμπαγή λαϊκό κύκλο γραμμένο φανερά πάνω στα φωνητικά χαρακτηριστικά του ερμηνευτή. Ο συνθέτης δε δυσκολεύτηκε να υποτάξει το προσωπικό του ύφος στα λαϊκά μονοπάτια που απαιτούσε η φωνή του Δημήτρη Μητροπάνου. Η προσπάθεια αυτή οδήγησε κάποιες στιγμές σε πολύ όμορφα αποτελέσματα, όπως το εξαιρετικό ομότιτλο τραγούδι που θυμίζει κάπως το ωραίο τραγούδι του Βαγγέλη Κορακάκη "Μάνα που ζω" από το άλμπουμ Του έρωτα και της φυγής (1998), αλλά και τα τραγούδια "Αν είσαι πλάι μου", "Σειρήνες", "Θολό ποτάμι το πέρασμά σου", "Το στοίχημα" και το γλυκύτατο "Μυστικό" που κλείνει όμορφα το δίσκο. Βασικός στιχουργός είναι ο Γιάννης Γιαβάρας, ενώ συμπράττουν ο Γιώργος Κορδέλας, ο Οδυσσέας Ιωάννου, ο Κώστας Φασουλάς, ο Ιεροκλής Μιχαηλίδης και η Πέγκυ Στεφανίδου. Επικεφαλής της ορχήστρας με το μπουζούκι του είναι ο Μανώλης Καραντίνης, ενώ ο συνθέτης επωμίζεται την ενορχήστρωση και παίζει πιάνο, πλήκτρα και κιθάρες. Στις δεύτερες φωνές έχουμε τους: Γεράσιμο Ανδρεάτο, Φωτεινή Δάρρα, Νίκο Κουρουπάκη και Στέλλα Χροναίου.

Συνθέτης και ερμηνευτής συνυπογράφουν το ενδιαφέρον εσώκλειστο σημείωμα: «..."Στης ψυχής το παρακάτω - Στου μυαλού το παραπέρα", σαν πρόταση σε συνεύρεση φίλων που οι δυσκολίες και ο χρόνος τους δοκίμασαν και τους δυνάμωσαν. Σαν βιαστική χειμωνιάτικη προσευχή στην αυλή του δημοτικού μας σχολείου. Σαν κρυμμένη αγωνία στην κατάληξη ενός όρκου μυστικού. "Στης ψυχής το παρακάτω - Στου μυαλού το παραπέρα". Άμπωτις και παλίρροια - ανάκληση μιας σκέψης θετικής για τον κόσμο. Δεκατέσσερα στρατιωτάκια κινούν εθελοντές να πολεμήσουν. Να υπερασπιστούν. Όχι τον πλούτο… Μα γη και γλώσσα. Το λαϊκό τραγούδι». Με λίγα λόγια, θα έλεγα ότι έχουμε έναν αξιόλογο λαϊκό δίσκο με πολύ ενδιαφέρον υλικό που αξίζει να ανακαλύψουμε.