Ο Γιαννης Ρίτσος διαβάζει Ρίτσο, Ι (1966)

Πριν από 34 ακριβώς χρόνια, στις 11 Νοεμβρίου 1990, έφυγε από τη ζωή μια κορυφαία πνευματική προσωπικότητα του τόπου με παγκόσμια ακτινοβολία, ένας ποιητής υψηλού διαμετρήματος, βραβευμένος άλλωστε και με το βραβείο Λένιν το 1977, αλλά και με πληθώρα άλλων διεθνών διακρίσεων, ένας σεμνός και ασυμβίβαστος αγωνιστής που αφιέρωσε το έργο του στον ταπεινό άνθρωπο της καθημερινότητας. 

Ο Γιάννης Ρίτσος (1909-1990) γεννήθηκε στη Μονεμβασιά, όπου και πέρασε τα παιδικά του χρόνια. Δυστυχώς η ζωή τού επιφύλαξε αμέτρητες δυσκολίες, διώξεις, φυλακίσεις και κάθε είδους στερήσεις, μέχρι να καταφέρει να γίνει αποδεκτός από την καθεστηκυία τάξη και να αναγνωρίζεται πλέον ως ο ποιητής της Ρωμιοσύνης, δηλαδή ένας εθνικός μας ποιητής! Μαζί με τον Κωστή Παλαμά είναι ένας από τους πολυγραφότερους ποιητές μας με τεράστιο σε όγκο, αλλά και θεματική πολυμορφία έργο που καλύπτει ευρύτατο θεματικό φάσμα, από το απλό παιδικό και ερωτικό τραγούδι ως τις πλέον σύνθετες μορφές του συμβολισμού και του υπερρεαλισμού, χωρίς να έχει παραλείψει να υπηρετήσει ακόμη και τη στρατευμένη ποίηση. Άλλωστε οι δυο αυτοί ποιητές έχουν μια ιδιότυπη ιστορική "συνάντηση", καθώς ο Κωστής Παλαμάς ήταν ο πρώτος που χαιρέτησε με ενθουσιασμό τον ποιητή το 1938 με την ιστορική αποστροφή: "Παραμερίζουμε, ποιητή, για να περάσεις..."!

Θέλοντας τώρα να συνδέσουμε τον ποιητή με το χώρο της μουσικής (ο ίδιος υπήρξε και θαυμάσιος πιανίστας) δεν μπορούμε παρά να επισημάνουμε ότι ο Γιάννης Ρίτσος είναι αναμφίβολα ο πλέον μελοποιημένος Έλληνας ποιητής (με κύριο ανταγωνιστή του μόνο τον Οδυσσέα Ελύτη), καθώς στο σώμα της ελληνικής δισκογραφίας καταγράφονται εκατοντάδες δίσκοι βασισμένοι εξολοκλήρου ή εν μέρει σε δικά του ποιήματα. Μεγάλοι, αλλά και ελάσσονες συνθέτες καταπιάστηκαν με το έργο του, όπως: Μίκης Θεοδωράκης, Χρήστος Λεοντής, Γιάννης Μαρκόπουλος, Νίκος Μαμαγκάκης, Θάνος Μικρούτσικος, Μιχάλης Τερζής, Γιώργος Κοτσώνης, Μάριος Τόκας, Τερψιχόρη Παπαστεφάνου, Σαράντης Κασσάρας, Σάκης Τσιλίκης, Σπύρος Σαμοΐλης και πολλοί άλλοι. Στη δισκογραφία μάλιστα βρίσκουμε κάποια έργα του σε πολλαπλές μελοποιήσεις ή επανεκτελέσεις. Τέτοια έργα είναι κυρίως τα εξής: Επιτάφιος (Μίκη Θεοδωράκη σε αμέτρητες εκτελέσεις και Χρήστου Πήττα), Η κυρά των αμπελιών (Άκης Λυμούρης, Γιώργος Κοτσώνης), Σονάτα του σεληνόφωτος (Γιάννης Ρίτσος, Θάνος Μικρούτσικος, Μελίνα Μερκούρη), Τα 18 Λιανοτράγουδα (Μίκης Θεοδωράκης σε πολλαπλές εκτελέσεις), Ύμνος και θρήνος για την Κύπρο (Σόλων Μιχαηλίδης, Γιώργος Κοτσώνης, Μιχάλης Τερζής, Ανδρέας Αντρέου), Εαρινή Συμφωνία (Καλλιόπη Χατζηπατέρα, Γιάννης Μαρκόπουλος, Νίκος Μαμαγκάκης), Οι γειτονιές του κόσμου (Σπύρος Σαμοΐλης, Μίκης Θεοδωράκης) και Πρωινό άστρο (Σάκης Τσιλίκης, Χρήστος Λεοντής, Σαράντης Κασσάρας).

Στο παρόν αφιέρωμά μας στον ποιητή θα ήθελα να σταθούμε σε μια μεγάλη σειρά δισκογραφικών εκδόσεων που περιλαμβάνουν αποκλειστικά απαγγελίες έργων του και μάλιστα από τον ίδιο. Το 1963 είχαμε την πρώτη δισκογραφική καταγραφή της φωνής του ποιητή με το δίσκο Η κυρά των αμπελιών που κυκλοφόρησε από τη μικρή εταιρεία Στροφές (Rodstrof). Εδώ θα επικεντρώσουμε το ενδιαφέρον μας στην ιστορική σειρά Ελληνικά Ποιήματα που εγκαινίασε το 1964 η νεοσύστατη τότε δισκογραφική εταιρεία Lyra του Αλέκου Πατσιφά υπό την ετικέτα Διόνυσος, η οποία ήταν αφιερωμένη στους μεγάλους Έλληνες ποιητές. Η αρχή έγινε με ηχογραφήσεις ποιημάτων του Γιώργου Σεφέρη και του Ανδρέα Εμπειρίκου με τις φωνές των ιδίων.

Το 1966 κυκλοφόρησε ο πρώτος από τους τέσσερις συνολικά δίσκους της εταιρείας με απαγγελίες του Γιάννη Ρίτσου. Ο δίσκος έχει γενικό τίτλο Ο Ρίτσος διαβάζει Ρίτσο, Ι και περιλαμβάνει ολόκληρο το έργο Η σονάτα του σεληνόφωτος που γράφτηκε το 1956, καθώς και εκτενή αποσπάσματα από το έργο Μαρτυρίες, γραμμένο το 1963. Στη "Σονάτα" συνοδεύει την απαγγελία διακριτικά η θεσπέσια μελωδία (Adagio) του Ludwig van Beethoven από την ομώνυμη Σονάτα για Πιάνο, έργο 27, αρ.2 που ερμηνεύει η Ελληνίδα πιανίστρια Μαρία Χαιρογιώργου-Σιγάρα. Τις "Μαρτυρίες" συνοδεύει με την κιθάρα του ο συνθέτης και κλασικός κιθαριστής Βασίλης Τενίδης.

(c) CD | Lyra/Διόνυσος | 1966 | Πηγή: d58