Ελένη Καραΐνδρου: Τρωάδες (2002)

Με αφορμή τα σημερινά γενέθλια της μεγάλης Ελληνίδας συνθέτριας Ελένης Καραΐνδρου που γεννήθηκε στις 25 Νοεμβρίου 1941 και παραμένει - στα 84 ήδη χρόνια της - πάντα ενεργή και δημιουργική, θα ήθελα να σταθούμε σε μια ξεχωριστή στιγμή της συνθετικής της δημιουργίας μέσα από το πραγματικά αχανές έργο της για το θέατρο. Άλλωστε η ιδιαιτερότητα της κορυφαίας δημιουργού έγκειται στο γεγονός ότι το σύνολο σχεδόν του έργου της είναι γραμμένο για σκηνική χρήση, είτε αυτή είναι το θέατρο, είτε ο κινηματογράφος και η μικρή οθόνη. Κι αν η πολύχρονη συμπόρευσή της με τον κινηματογραφικό σκηνοθέτη Θόδωρο Αγγελόπουλο την έκανε διάσημη και πέρα από τα ελληνικά σύνορα, στο χώρο του θεάτρου, ένα χώρο εκ των πραγμάτων λιγότερο προβεβλημένο, η ισόβια κυριολεκτικά συμπόρευσή της με τον θεατρικό σκηνοθέτη και σύζυγό της Αντώνη Αντύπα (1941-2014) έχει απορροφήσει το μεγαλύτερο μέρος της δουλειάς της μέσα από δεκάδες σκηνικές δημιουργίες, μέρος των οποίων αποτυπώθηκε σε δυο άρτιες ψηφιακές εκδόσεις της Μικρής Άρκτου, πρώτα το 2010 με το τριπλό άλμπουμ «Μουσική για το θέατρο» και στη συνέχεια το 2015 με το διπλό άλμπουμ «Μουσική και τραγούδια για το Θέατρο».

Από τη γόνιμη συνεργασία λοιπόν της Ελένης Καραΐνδρου με τον Αντώνη Αντύπα επέλεξα σήμερα μια αυτοτελή έκδοση θεατρικής μουσικής που αφορά στο αρχαίο ελληνικό θέατρο και πιο συγκεκριμένα στην τραγωδία «Τρωάδες» του Ευριπίδη (480-406 π.Χ.), η οποία διδάχθηκε στην κλασική Αθήνα την άνοιξη του 415 π.Χ. και χάρισε στον ποιητή το 2ο βραβείο. Το έργο γράφτηκε σε μια φορτισμένη χρονική συγκυρία, καθώς μαίνονταν ακόμη ο Πελοποννησιακός Πόλεμος κι ετοιμαζόταν η εκστρατεία στην Σικελία, ενώ βάραινε έντονα τις συνειδήσεις των Αθηναίων πολιτών η πρόσφατη σφαγή των Μηλίων. Όλη αυτή η ατμόσφαιρα φαίνεται πως επηρέασε βαθιά τον Ευριπίδη ενεργοποιώντας τα αντιπολεμικά του αντανακλαστικά. Οι "Τρωάδες" λοιπόν αποτελούν ένα αιώνιο αντιπολεμικό μανιφέστο που με τόλμη αναδεικνύει την ανέλπιδη μοίρα των γυναικών της εκπορθημένης Τροίας επικεντρώνοντας στην τραγική φιγούρα της Εκάβης, αλλά και στην τραγική μοίρα όλων των γυναικών που μετατράπηκαν σε λάφυρα των εκπορθητών Αχαιών.  

Το μεγάλο αυτό έργο, βασισμένο στην έγκυρη νεοελληνική απόδοση του Κ.Χ. Μύρη (Γεωργουσόπουλου) και σκηνοθετημένο από τον Αντώνη Αντύπα, παρουσιάστηκε στο Αρχαίο Θέατρο της Επιδαύρου στο πλαίσιο του ετήσιου φεστιβάλ το καλοκαίρι του 2001. Τη μουσική της παράστασης έγραψε η Ελένη Καραΐνδρου συνθέτοντας μια μακρόσυρτη ελεγεία ήχων με ανατολίτικα όργανα (πολίτικη λύρα, κανονάκι, νέι, σαντούρι, λαούτο, ούτι, άρπα και κρουστά) «που χάνονται στα βάθη των αιώνων» σαν ένας οδυνηρός αντίλαλος της διαχρονικής φρίκης που προκαλεί ο πόλεμος. Ιδού πώς είδε το έργο η ίδια η συνθέτρια:

«...Όταν η παράσταση ξεδιπλώθηκε κάτω από τον έναστρο θόλο της Επιδαύρου, η μουσική πήρε τη θέση της, οι φωνές των γυναικών ενώθηκαν σε μιαν "ωδή των δακρύων" και όλα έγιναν ένα! Ήχοι, φωνές, χρώματα, λέξεις, κινήσεις, φως. Για μια ακόμη φορά στον ιερό χώρο της Επιδαύρου υψώθηκε η φωνή του ποιητή, της υπέρβασης, όπως τότε, το 415 π.Χ., όταν πάσχιζε με τις Τρωάδες του να αποτρέψει τους συμπολίτες του από τον παραλογισμό του πολέμου, διδάσκοντας τότε, όπως και τώρα, τον κόσμο ολόκληρο πως δεν υπάρχουν νικητές και νικημένοι, υπάρχει μόνο φρίκη και παραλογισμός. Και τότε, εκείνο το βράδυ στην Επίδαυρο, στις 31 Αυγούστου 2001, είδα στρατιές λαών ξεριζωμένων να διασχίζουν αργά τη σκηνή του αρχαίου θεάτρου και να περνάνε αμίλητοι: Αρμένιοι, Πόντιοι, Έλληνες της Σμύρνης, Εβραίοι, Κούρδοι, Κοσοβάροι, Αφγανοί... Είδα την περιφορά του μικρού Αστυάνακτα νεκρού και δάκρυσα για τη γενοκτονία των λαών κι ένιωσα ευγνωμοσύνη που αξιώθηκα να βιώσω μια τέτοια οδυνηρή στιγμή αυτογνωσίας...».

Στην παράσταση έλαβαν μέρος οι ηθοποιοί: Άρης Λεμπεσόπουλος, Γιάννα Νικολοπούλου, Μάρθα Βούρτση, Γεράσιμος Σκιαδαρέσης, Ταμίλα Κουλίεβα, Μάνια Παπαδημητρίου και Μπέσσυ Μάλφα. Επικεφαλής του φωνητικού συνόλου ήταν η σοπράνο Βερόνικα Ηλιοπούλου, ενώ τη χορωδία διηύθυνε ο Αντώνης Κοντογεωργίου. Στην ορχήστρα έλαβαν μέρος οι μουσικοί: Σωκράτης Σινόπουλος (πολίτικη λύρα, λαούτο), Χρήστος Τσιαμούλης (νέι, ούτι), Πάνος Δημητρακόπουλος (κανονάκι), Ανδρέας Κατσιγιάννης (σαντούρι), Maria Bildea (άρπα) κ.ά. Την παραγωγή για λογαριασμό της γερμανικής δισκογραφικής εταιρείας ECM υπογράφει ο σπουδαίος Γερμανός παραγωγός Manfred Eicher. Ο διεθνής τύπος υποδέχθηκε την έκδοση με διθυραμβικές κριτικές για τη μουσική της Καραΐνδρου, αξιώνοντάς την μάλιστα και με μια υποψηφιότητα για το διεθνές μουσικό βραβείο Grammy.

(c) CD | ECM Records | 2002 | Πηγή: d58