Ευτυχισμένο το 2017

Γιάννης Μαρκόπουλος: Ο Ψαρόγιαννος (1966)

Έχουμε σήμερα ένα αυθεντικό soundtrack του Γιάννη Μαρκόπουλου από τη χρυσή εποχή του παλιού ελληνικού κινηματογράφου, τότε που ο συνθέτης έγραφε πανέμορφα λαϊκά κομμάτια, τραγούδια ή οργανικά θέματα, ως επένδυση σε πολυάριθμες ταινίες. 

Εδώ έχουμε να κάνουμε με το ηθογραφικό δράμα "Ο Ψαρόγιαννος", παραγωγής 1966, σε σκηνοθεσία Βασίλη Μαριόλη από την ομώνυμη νουβέλα του Τάκη Χατζηαναγνώστου με πρωταγωνιστές τους Γιώργο Φούντα, Αλέκα Κατσέλη και Παύλο Λιάρο. 

Ο συνθέτης έγραψε έξι ωραιότατα θέματα, τέσσερα οργανικά και δυο τραγούδια ("Θαλασσινός αρχάγγελος", "Πετροχελιδόνι") που ερμηνεύει γλυκύτατα η Μαίρη Δαλάκου. 

Σημειώνω ότι η ψηφιακή έκδοση "Κινηματογραφικά" της Philips (1994) έχει συμπεριλάβει μόνο τα τέσσερα μέρη του soundtrack παραλείποντας δυστυχως το πρώτο τραγούδι και το οργανικό θέμα "Η αμμούδα".

Βασίλης Τενίδης: Κιλελέρ (1986)

Το 1986 από την εταιρία ΣΚΟΡΠΙΟΣ εκδόθηκε η μουσική και τα τραγούδια που έγραψε ο συνθέτης και κλασικός κιθαριστής Βασίλης Τενίδης για τη θεατρική παράσταση "Κιλελέρ" που ανέβασε την ίδια χρονιά το Εθνικό Θέατρο. 

Το έργο έγραψε και σκηνοθέτησε ο Γιώργος Χαραλαμπίδης εμπνευσμένος από την ιστορική αγροτική εξέγερση του 1910 στο θεσσαλικό κάμπο. Στην παράσταση έλαβαν μέρος πολλοί αξιόλογοι ηθοποιοί, όπως: Τάσος Χαλκιάς, Χρήστος Δαχτυλίδης, Μαίρη Λαλοπούλου, Άννα Παϊταζή, Θόδωρος Κατσαφάδος, Δημήτριος Βυζάντιος, Ντίνος Δουλγεράκης και άλλοι. 

Οι στίχοι των τραγουδιών είναι του Γιώργου Χαραλαμπίδη και τραγουδούν οι Χρήστος Πετρίδης, Τάσος Παπαδάκης και Τάσος Χαλκιάς, ενώ συμμετέχει και χορωδία των ηθοποιών.

Ο δίσκος είναι σπανιότατος και η αναζήτησή του στάθηκε άκαρπη επί πολλά χρόνια. Ευτυχώς πολύ πρόσφατα ο φίλος και συνάδελφος Ηλίας Σπυρόπουλος από το γραφικό Λεπάντο, μανιώδης συλλέκτης σπάνιων ηχογραφημάτων, μου τον εξασφάλισε επιτρέποντάς μου την κοινοποίησή του μέσω αυτής της σελίδας στους φίλους που ενδεχομένως αναζητούν αυτό το δυσεύρετο ντοκουμέντο. Τον ευχαριστώ από καρδιάς!

(c) LP | ΣΚΟΡΠΙΟΣ | 1986 | πηγή: Η. Σπυρόπουλος/π.Αρτ.

Γιάννης Μαρκόπουλος: Live in Vienna (1993)

Ένα από τα μείζονα έργα της ώριμης συνθετικής περιόδου του Γιάννη Μαρκόπουλου είναι το ορατόριο Η Λειτουργία του Ορφέα, έργο βασισμένο σε αρχαίους ορφικούς ύμνους μελοποιημένους στο πρωτότυπο. Θέμα του έργου είναι ο επαναπροσδιορισμός της σχέσης ανθρώπου και φύσης. 
Τα πρώτα σχεδιάσματα του έργου, συνολικά οκτώ μέρη, εκτελέστηκαν για πρώτη φορά σε συναυλία του συνθέτη που πραγματοποιήθηκε στις 28 Οκτωβρίου 1993 στη Βιέννη, ενώ ακολούθησε η ολοκληρωμένη ηχογράφηση σε 19 ενότητες, η οποία κυκλοφόρησε το 1994 από τη Lyra. Μια πιο πρόσφατη ηχογράφηση του έργου με καθαρά συμφωνικό χρώμα εκδόθηκε από τη διεθνή δισκογραφική εταιρία Naxos το 2009.

Η πρώτη λοιπόν ζωντανή εκτέλεση του έργου από τη συναυλία της Βιέννης εκδόθηκε σε διπλό αναλογικό δίσκο από την τσέχικη εταιρία BTM Records το 1993. Η Λειτουργία του Ορφέα καταλαμβάνει τον πρώτο δίσκο του άλμπουμ. 

Ο δεύτερος δίσκος περιλαμβάνει γνωστά κομμάτια του συνθέτη γραμμένα σε διάφορες περιόδους της πορείας του κατά τις δεκαετίες του '60 και '70 και συγκεκριμένα τα κομμάτια: Πέρα από τη θάλασσα, Κάτω στης Μαργαρίτας τ΄αλωνάκι (από τον "Ήλιο τον Πρώτο"), Μαλαματένια λόγια και Τα λόγια και τα χρόνια (από τη "Θητεία"), Παραπονεμένα λόγια και Η μάνα του Αλέξανδρου (από το "Σεργιάνι στον κόσμο"), Λένγκω, Ζαβαρακατρανέμια και Ποιος πληρώνει τον βαρκάρη.

Στην ερμηνεία των κομματιών συμμετέχουν οι Χαράλαμπος Γραγανουράκης, Βασιλική Λαβίνα, Νίκος Ζιώγαλας, Γιάννης Χριστόπουλος, ο τενόρος Κώστας Παλιατσάρας και ο συνθέτης. Συμμετέχει επίσης η Χορωδία "Άρης" Λεμεσού και η ορχήστρα Παλίντονος Αρμονία υπό τη διεύθυνση του συνθέτη.

Δέσποινα Λάππα-Κόντου: Το παρελθόν που δεν λησμόνησα (2016)

Δέσποινα Λάππα-Κόντου

Το παρελθόν που δεν λησμόνησα

Έκδ. Έξη (2016)

Μια πρώτη παρουσίαση

Η Δέσποινα Λάππα-Κόντου είναι παλιά κι αγαπημένη φίλη και συνάδελφος επί σειρά ετών στη μαχόμενη εκπαίδευση, συνταξιούχος πια σήμερα και παραγωγικότατη ήδη συγγραφέας, αφού αυτό είναι το πέμπτο κατά σειρά μυθιστόρημά της μέσα σε λίγα χρόνια.

Το καινούργιο της βιβλίο επιγράφεται "Το παρελθόν που δεν λησμόνησα" και μέσα από μια χορταστική αφήγηση 450 σελίδων ζωντανεύει την Ελλάδα μιας άλλης εποχής, πίσω στη δεκαετία του '20, μέσα από την ιστορία δυο νέων που πασχίζουν να χτίσουν τη ζωή τους με μοναδικό τους στήριγμα την αγάπη που τους δένει και την απατηλή προσδοκία για ένα δικό τους παιδί που δεν έρχεται, ενώ ένα "ξένο" παιδί παίρνει τη θέση του. Και τότε ξεκινά η οδύσσεια αυτού του παιδιού μέχρι την αποκάλυψη ενός συνταρακτικού μυστικού πολλά χρόνια αργότερα...

Η Δέσποινα Λάππα-Κόντου γεννήθηκε στην Καρδίτσα και, μετά τις σπουδές της στη Γαλλική Φιλολογία του Πανεπιστημίου Αθηνών και στην Τουρ της Γαλλίας, υπηρέτησε στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση εγκατεστημένη επί πολλά χρόνια στην Καστοριά, όπου δημιούργησε την οικογένειά της, για να καταλήξει σήμερα στο Βόλο, όπου διαμένει πλέον μόνιμα και ασχολείται συστηματικά με τα λογοτεχνικά της ενδιαφέροντα. Έχει εκδόσει ήδη τα βιβλία: "Η Νεραντζούλα", "Σαν τα λιβάδια του Μαγιού", "Η ζωή τούς έκανε ταξιδευτές", "Σ' όποια γλώσσα κι αν το πεις...".

ΥΓ. Θα ακολουθήσει κριτική παρουσίαση του βιβλίου. Σύντομα...

Σπήλιος Μεντής: 4 Τραγούδια με τη Γιοβάννα (1961)

Σήμερα μ' έπιασε το παλιό μεράκι και θυμήθηκα τον αγαπημένο μου Σπήλιο Μεντή και το ομώνυμο τρυφερό του τραγουδάκι! Έτσι λοιπόν γυρνάμε πίσω στο 1961, τη χρονιά που η Fidelity κυκλοφόρησε ένα extended 45άρι με τέσσερα τραγούδια του Μεντή (μουσική και στίχοι) τραγουδισμένα από τη Γιοβάννα. 

Τα τέσσερα τραγούδια του δίσκου είναι: "Παλιό μεράκι", "Μια μικρούλα πίκρα", "Σερενάτα χωρίς φεγγάρι", "Η μπόρα". Όλα πανέμορφα με πολύ γοητευτικές λυρικές μελωδίες και υπέροχες ερμηνείες. Στην κιθάρα είναι η Λίζα Ζώη και στη φυσαρμόνικα η Γιώτα Γιάννα. Την ορχήστρα διευθύνει ο Στράτος Καμενίδης.

Δεν είναι από τα γνωστότερα τραγούδια του συνθέτη, αν και δύο απ' αυτά ξανακούστηκαν σε νεότερες εκτελέσεις από τη Νένα Μεντή ("Μια μικρούλα πίκρα") και την Αφροδίτη Μάνου ("Σερενάτα χωρίς φεγγάρι").

Μιχάλης Αδάμης: Θρησκευτικοί Ύμνοι (1959)

Ο Μιχάλης Αδάμης (1929-2013) υπήρξε κορυφαίος Έλληνας λόγιος συνθέτης και πανεπιστημιακός δάσκαλος. Τις πρώτες του σπουδές στη βυζαντινή μουσική έκανε στο Ωδείο του Πειραιά και συνέχισε ανώτερες μουσικές σπουδές στο Ελληνικό Ωδείο και στη Βοστώνη, ενώ παράλληλα φοίτησε και στη Θεολογική Σχολή. Το 1955 ίδρυσε και διηύθυνε επί σειρά ετών την Παιδική Χορωδία των Ανακτόρων και τη Χορωδία Δωματίου Αθηνών, ενώ το 1965 ίδρυσε το πρώτο εργαστήρι ηλεκτρονικής μουσικής στην Ελλάδα. Υπήρξε πολυγραφότατος με πάνω από 300 έργα στο ενεργητικό του. Μερικοί τίτλοι: Ορέστης, Τετέλεσται, Παραμύθι, Λειτουργικό Κοντσέρτο, Προσχήματα, Συμφωνιέττα. Έγραψε επίσης μουσική για το αρχαίο δράμα και πολλά έργα εκκλησιαστικής μουσικής.

Ο παρών σπανιότατος δίσκος κυκλοφόρησε από τη Fidelity το 1959 σε extended 45άρι και περιλαμβάνει αγαπημένους ύμνους των Χριστουγέννων σε χορωδιακή εναρμόνιση από τον Μιχάλη Αδάμη, ο οποίος διευθύνει την Παιδική Χορωδία του Παρεκκλησίου των Βασιλικών Ανακτόρων.

(c) 45'' extended | Fidelity | 1959 | mp3 | Εξώφυλλα

ΑΚΟΥΣΤΕ ΤΟ

πηγή: π.Αρτ.

Ελένη Ν. Οικονομοπούλου: Για του κόσμου την ειρήνη (1980)

Με αφορμή το δίσκο της Ελένης Ν. Οικονομοπούλου "Χριστουγεννιάτικα Τραγούδια" που σας παρουσίασα χθες, σκέφτηκα να σας προσφέρω άλλον ένα θαυμάσιο θρησκευτικό δίσκο της ίδιας με ανάλογο περιεχόμενο, δηλαδή τραγούδια των Χριστουγέννων, με τίτλο "Για του κόσμου την ειρήνη" που εκδόθηκε το 1980 από της εκδόσεις της "Ζωής" και φυσικά είναι δυσεύρετος.

Ο δίσκος είναι χωρισμένος σε δυο ενότητες. Η πρώτη περιλαμβάνει ελληνικά χριστουγεννιάτικα τραγούδια βασισμένα σε στίχους διαφόρων ποιητών, όπως ο Γεώργιος Βερίτης, ενώ η δεύτερη θρησκευτικά κομμάτια λόγιων συνθετών της Δύσης, όπως ο Handel και ο Gounod.

Τα τραγούδια ερμηνεύονται υπέροχα από τη Γυναικεία Χορωδία Αδελφότητος "Η Ευσέβεια" υπό τη διεύθυνση της Ελένης Ν. Οικονομοπούλου. Στα σόλο φωνητικά είναι η υψίφωνος Θεοπίστη Μαραντίδου και η μεσόφωνος Μαρία Αδάμη. Στο πιάνο ο σημαντικός λόγιος συνθέτης Κωνσταντίνος Π. Κυδωνιάτης.

Χριστιανικαί Μαθητικαί Ομάδες: Συζητούν οι άγγελοι (1969)

Άλλος ένας σπάνιος και πανέμορφος δίσκος με θρησκευτικούς ύμνους είναι αυτός που σας προσφέρω σήμερα, ανήμερα των Χριστουγέννων. 

Περιλαμβάνει μια σειρά υπέροχων ύμνων και τραγουδιών που γράφτηκαν από λόγιους Γερμανούς συνθέτες ανά τους αιώνες, από την εποχή της Αναγέννησης και του Μπαρόκ μέχρι την περίοδο του ρομαντισμού. Ανάμεσά τους οι: Johann Walter, Michael Praetorius, Leonard Schoter, Hans Leo Hassler, Heinrich Schutz, Johann Sebastian Bach, Georg Friedrich Handel, Franz X. Gruber, Felix Mendelssohn και Johannes Brahms. 

Όλοι οι ύμνοι αποδίδονται στα ελληνικά σε μετάφραση Χ. Α. Γερακόπουλου, ο οποίος διευθύνει την τετράφωνη χορωδία των Χριστιανικών Μαθητικών Ομάδων Αθηνών και το μικρό οργανικό σύνολο που τη συνοδεύει αποτελούμενο από βιολί, φλάουτο, φλάουτο με ράμφος και κοντραμπάσο.

(c) LP | Ζωή | 1969 | mp3 | Πλήρη Εξώφυλλα

ΑΚΟΥΣΤΕ ΤΟ

πηγή: π.Αρτ.

Χορωδία Κορίνθου: Ύμνοι Χριστουγέννων (1971)

Η Χορωδία Κορίνθου είναι ένα από τα ιστορικότερα χορωδιακά σύνολα του τόπου μας, αφού τα πρώτα της βήματα έγιναν το 1951, ενώ η επίσημη έναρξη λειτουργίας της χρονολογείται από το 1957. Έκτοτε έχει διαγράψει μια θαυμάσια διαδρομή με πάμπολλες συναυλίες, πάνω από πεντακόσιες, σε κάθε γωνιά της ελληνικής επικράτειας, αλλά και εκτός Ελλάδας, συμμετέχοντας μάλιστα σε πολλούς διεθνείς διαγωνισμούς και αποσπώντας σημαντικές διακρίσεις και βραβεία. 

Έχει επίσης και μια πολύ ενδιαφέρουσα παρουσία στην ελληνική δισκογραφία, είτε συμμετέχοντας σε ηχογραφήσεις συνθέσεων άλλων δημιουργών, όπως στην "Καταχνιά" (1964) του Χρήστου Λεοντή, είτε με δικές της ηχογραφήσεις, όπως η συγκεκριμένη που σας παρουσιάζω.

Πρόκειται για ένα δίσκο που εκδόθηκε το 1971 από τη Philips και περιλαμβάνει ένα απάνθισμα χριστουγεννιάτικων ύμνων από τη βυζαντινή υμνογραφία ή το λόγιο ρεπερτόριο της δυτικής μουσικής (Mendelssohn, Saint-Saens κ.ά.). Τη διεύθυνση της χορωδίας έχει ο ιστορικός της μαέστρος Αλέκος Παπαγιαννόπουλος.

Ελένη Ν. Οικονομοπούλου: Χριστουγεννιάτικα Τραγούδια (1980)

Η Ελένη Ν. Οικονομοπούλου (1912-1999) υπήρξε μια σημαντική μορφή της θρησκευτικής μας μουσικής. Γεννήθηκε κι έζησε στην Πάτρα με καταγωγή από γνωστή αστική οικογένεια της περιοχής. Το 1937 υπήρξε από τους πρωτεργάτες στην ίδρυση του Πατραϊκού Ωδείου, ενώ από το 1938 αποφάσισε να θέσει τον εαυτό της στην υπηρεσία της αδελφότητας "Η ευσέβεια" που δημιουργήθηκε στο πλαίσιο της μεγάλης θεολογικής αδελφότητας "Ζωή" με κύριο έργο τη διάδοση του χριστιανικού λόγου. Από το 1943 ήταν η διευθύντρια της περίφημης χορωδίας της "Ευσεβείας", με την οποία περιόδευσε επανειλημμένα σε ολόκληρη την ελληνική επικράτεια. 

Τα πρώτα της τραγούδια, βασισμένα κυρίως σε στίχους γνωστών ποιητών μας, δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό "Η Ζωή του Παιδιού" ήδη από το 1945. Έχει γράψει πάνω από εκατό τραγούδια που διαδραμάτισαν σημαντικό ρόλο στη χριστιανική κατήχηση. Όλα είναι συγκεντρωμένα στις συλλογές "Το αστέρι της Αυγής" (1952), "Φως και τραγούδι" (1954), "Ας τραγουδήσουμε" (1962). Έγραψε επίσης και αξιόλογες συνθέσεις στη φόρμα του ορατορίου, όπως "Ο Κοινωνικός" (1949), "Θεοφάνια" (1963) και "Ο Πρωτόκλητος" (1974).

Ο δίσκος "Χριστουγεννιάτικα Τραγούδια" περιλαμβάνει μια ανθολογία χριστιανικών τραγουδιών με θέμα τη γέννηση του Ιησού, τα οποία επιμελήθηκε και διευθύνει η Ελένη Ν. Οικονομοπούλου. Ερμηνεύονται από τη Γυναικεία Χορωδία της "Ευσεβείας" με τη συνοδεία πιάνου.

Σταμάτης Σπανουδάκης: Χριστουγεννιάτικα & Πρωτοχρονιάτικα Κάλαντα (1978)

Ένα σπάνιο maxi single βινυλίου που εκδόθηκε το 1978 από την εταιρία Seagull σας προσφέρω σήμερα, με αφορμή τη μεγάλη γιορτή των Χριστοιυγέννων που ακολουθεί. 

Περιλαμβάνει πασίγνωστα κάλαντα και τραγούδια των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς, ελληνικά και ξένα. 

Τη διασκευή σε ποπ ύφος έκανε ο Σταμάτης Σπανουδάκης, ενώ την παραγωγή υπογράφει ο Δημήτρης Πουλικάκος. Ακούστε το "Έλατο" παιγμένο με μπουζούκι και ποπ ορχηστρική συνοδεία! Τραγουδά η Άσπη Πολίτη και χορωδία, ενώ στο πιάνο είναι ο Δημήτρης Πολύτιμος.

(c) Vinyl | Seagull | 1978 | πηγή: π.Αρτ.

Χρήστος Λεοντής: Ούλοι εμείς εφέντη (ανέκδοτο soundtrack)

Το 1998 γυρίστηκε η δραματική πολιτική ταινία "Ούλοι εμείς, εφέντη" σε σκηνοθεσία Λεωνίδα Βαρδαρού που υπογράφει και το σενάριο μαζί με τον Βασίλη Χατζηβασιλείου. Η ταινία αποτελεί ένα μίγμα ντοκιμαντερίστικου ύφους με στοιχεία μυθοπλασίας, ρεαλισμού και ποιητικής απόδρασης από τη σκληρή πραγματικότητα μιας αληθινής ιστορίας που εκτυλίσσεται στην Ικαρία στο τέλος του Εμφύλιου και στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του '50 μέσα από τις αγωνιώδεις προσπάθειες οκτώ μαχητών του Δημοκρατικού Στρατού για επιβίωση. Το θέμα δηλαδή συγγενεύει αρκετά με την ιστορία της ταινίας "Η Κάθοδος των εννέα". Πρωταγωνιστούν: Βασίλης Κολοβός, Αλέκος Ουδινότης, Ρήγας Αξελός και Γιάννης Καλαντζόπουλος.

Τη μουσική της ταινίας έγραψε ο Χρήστος Λεοντής. Περιλαμβάνει οργανικά θέματα γραμμένα με πολλή ευαισθησία, τα οποία υπογραμμίζουν τις ποιητικές εξάρσεις της ταινίας. 

(c) Ανέκδοτο OST | 1998 | wma | Φωτογραφικό υλικό

ΑΚΟΥΣΤΕ ΤΟ

πηγή: π.Αρτ.

Μιχάλης Χριστοδουλίδης: Η κάθοδος των εννέα (soundtrack, 1984)

Η "Κάθοδος των εννέα" του Θανάση Βαλτινού (γενν. 1932) είναι μια τραγική ιστορία από τις τελευταίες ημέρες του Εμφύλιου Πολέμου. Γράφτηκε το 1959, αλλά σε βιβλίο πρωτοκυκλοφόρησε μόλις το 1976 στη γερμανική γλώσσα αρχικά, ενώ στα ελληνικά εκδόθηκε το 1978 από τον Κέδρο. Είναι ένα βιβλίο που λειτουργεί με την οξύμωρη λογική να περιγράφει μεγάλα γεγονότα με τον πιο λιτό και απογυμνωμένο λόγο.

Το 1984 ο σκηνοθέτης Χρήστος Σιωπαχάς γύρισε την ομώνυμη δραματική ταινία, η οποία έλαβε μέρος στο 25ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης, όπου μάλιστα βραβεύτηκε για τη μουσική της. 

Το soundtrack υπογράφει ο σημαντικός Κύπριος συνθέτης Μιχάλης Χριστοδουλίδης κι αυτό αποτελεί την παρθενική του κατάθεση στην ελληνική δισκογραφία. Η σύνθεση περιλαμβάνει μια σειρά όμορφα οργανικά θέματα με το φλάουτο να καταλαμβάνει τον κεντρικό ρόλο στη δημιουργία των υποβλητικών ηχοχρωμάτων που πλημμυρίζουν την ταινία.

(c) LP | Virgin | 1984 | πηγή: d58

Χρήστος Λεοντής: Δεξιότερα της Δεξιάς (ανέκδοτο soundtrack)

Το 1989 γυρίστηκε η ταινία "Δεξιότερα της Δεξιάς", παραγωγής του Ελληνικού Κέντρου Κινηματογράφου, σε σενάριο και σκηνοθεσία Νίκου Αντωνάκου (1942-2009) από το ομότιτλο βιβλίο του που κυκλοφόρησε το 1976, με μια πλειάδα γνωστών ηθοποιών, μεταξύ των οποίων οι: Νικήτας Τσακίρογλου, Πέτρος Φυσσούν, Γιώργος Νινιός, Γεράσιμος Σκιαδαρέσης, Αντώνης Αντωνίου, Βασίλης Κολοβός, Βάσος Ανδρονίδης, Τίμος Περλέγκας, Μηνάς Χατζησάββας, Γιώτα Φέστα και άλλοι. 
Πρόκειται για ένα πολιτικό δράμα που εκτυλίσσεται στα πρώτα χρόνια της Δικτατορίας των Συνταγματαρχών. 

Τη μουσική της ταινίας έγραψε ο Χρήστος Λεοντής. Στο αρχειάκι θα βρείτε τέσσερα όμορφα οργανικά θέματα από τη μουσική του μεγάλου συνθέτη, τα οποία βέβαια είναι ανέκδοτα.

(c) Ανέκδοτο | 1989 | mp3 | Eξώφυλλο και αφίσες

ΑΚΟΥΣΤΕ ΤΟ

πηγή: π.Αρτ.

Γιώργος Κοντογιώργος & Αρχίλοχος: Διέξ τον μύρτον (2000)

Έχουμε ξαναμιλήσει στο χώρο αυτό για την αρχαία λυρική ποίηση και τις υπέροχες μελοποιήσεις που κοσμούν το σώμα του ελληνικού τραγουδιού.

Επανέρχομαι στο θέμα με αφορμή έναν εκτός εμπορίου ψηφιακό δίσκο που πρόσφατα πήρα στα χέρια μου, ο οποίος περιλαμβάνει μια παντελώς άγνωστη μελοποίηση σπαραγμάτων του λυρικού ποιητή Αρχίλοχου, ενός από τους παλαιότερους ποιητές της αρχαϊκής ποίησης μετά την εποχή του έπους. 

Ο Αρχίλοχος έζησε τον 7ο αιώνα π.Χ. Καταγόταν από την Πάρο, ενώ φαίνεται πως πέθανε πολεμώντας τους γειτονικούς Νάξιους. Θεωρείται ο δημιουργός της ιαμβικής ποίησης, την οποία χρησιμοποίησε, για να γράψει πολύ αιχμηρούς σατιρικούς στίχους, ενώ ιστορικά καταγράφεται ως ο πρώτος που μετατόπισε το επίκεντρο της ποιητικής γραφής από το μύθο της επικής μεγαλοστομίας στον ίδιο τον άνθρωπο του παρόντος με τις αδυναμίες και τα συναισθήματά του. Η ποίησή του λοιπόν έχει βιωματικά χαρακτηριστικά, ενώ ο ίδιος δε δείχνει να πολυνοιάζεται για την υστεροφημία και την ανθρώπινη υστεροβουλία. Οι ερωτικοί του στίχοι είναι πολύ τρυφεροί, αλλά με έντονα μελαγχολική διάθεση. Δείχνει βαθιά γνώση των ανθρώπινων αδυναμιών, αλλά και πίστη στις ανθρώπινες δυνατότητες. Δυστυχώς διασώθηκαν ελάχιστα σπαράγματα της ποίησής του, όλοι κι όλοι γύρω στους 200 στίχους, ικανοί πάντως να περιγράψουν μια σπουδαία ποιητική φυσιογνωμία που κρύβεται από πίσω.

Ο συνθέτης του δίσκου "Διέξ τον μύρτον" (σε ελεύθερη απόδοση θα το λέγαμε: "για χάρη της μυρτιάς") είναι ο Γιώργος Κοντογιώργος, γνωστός μας κυρίως από κάμποσα όμορφα νεοκυματικά τραγούδια, αλλά και τις ενορχηστρώσεις των πρώτων τραγουδιών του Διονύση Σαββόπουλου. Από τα μέσα της δεκαετίας του '70, μετά την κυκλοφορία του δίσκου "Στ' ουρανού τα περιβόλια" (1975), τον χάσαμε από το προσκήνιο, καθώς αποσύρθηκε, για να ασχοληθεί επαγγελματικά με την ιατρική. Το 1986 συνέθεσε τη "μουσική πράξη στον Αρχίλοχο για φωνή και μικρό μουσικό σύνολο" μετά από σχετική παραγγελία του Τρίτου Προγράμματος του Μάνου Χατζιδάκι. Χωρίς να φιλοδοξεί να ματαιοπονήσει αναπαριστώντας τα άγνωστα ηχοχρώματα της αρχαϊκής εποχής, καταφέρνει να διαμορφώσει ένα υποβλητικό ηχητικό πεδίο με καθαρά ακουστικά όργανα (άρπα, κιθάρα, αυλός, φλάουτο, κλαρινέτο, κύμβαλα) μέσα από μια σειρά οργανικά θέματα και τραγούδια. Τη νεοελληνική απόδοση των στίχων του Αρχίλοχου έκανε ο φιλόλογος Νίκος Βαρδιάμπασης.

Η ηχογράφηση που σας παρουσιάζω κυκλοφόρησε σε ελάχιστα αντίτυπα και βρίσκεται εκτός εμπορίου. Πραγματοποιήθηκε ζωντανά από συναυλία που δόθηκε τον Απρίλιο του 2000 κατά την τελετή έναρξης ενός πανελλήνιου ιατρικού συνεδρίου. Τα τραγούδια ερμηνεύει ο τενόρος Γιώργος Σαμαρτζής, ενώ την ορχήστρα διευθύνει ο μεγάλος Νίκος Μαμαγκάκης.

Βασίλειος Δόικος: Καστοριανά Δημοτικά Τραγούδια (1987)

Σπουδαίος μουσικοδιδάσκαλος, διευθυντής χορωδιών και συνθέτης ο Βασίλειος Δόικος (1905-1994) αποτελεί εμβληματική μορφή της Καστοριανής πολιτιστικής κληρονομιάς. 

Ο συγκεκριμένος δίσκος κυκλοφόρησε το 1987 και περιλαμβάνει ένα πολύ ενδιαφέρον δείγμα της δουλειάς του Δόικου πάνω στη μουσική παράδοση της ιδιαίτερης πατρίδας του. Δημοτικά τραγούδια που καλύπτουν ποικίλες εκφάνσεις της ντόπιας ζωής, στη χαρά και στη λύπη, στους γάμους και στα πανηγύρια. Ο μουσικός εργάστηκε με γνώση και σεβασμό πάνω στο υλικό αυτό διασκευάζοντας και εναρμονίζοντας τις σπουδαίες αυτές μελωδίες. 

Τραγουδά η Χορωδία του Μουσικοφιλολογικού Συλλόγου Καστοριάς "Αρμονία", ενός συλλόγου με πολύχρονη και πολυσύνθετη πολιτιστική δραστηριότητα στην περιοχή. Σολίστ ο Ασημάκης Αλμπάνης. Η χορωδία είναι μοιρασμένη σε γυναικείες φωνές σοπράνο και κοντράλτο και ανδρικές τενόρων και μπάσων. Τη διεύθυνση της χορωδίας έχει ο Μιλτιάδης Παπαθανασίου.

Αξιοσημείωτο είναι ότι η ηχογράφηση πραγματοποιήθηκε στον Ι. Ναό Αγίας Παρασκευής στο Άργος Ορεστικό με ηχολήπτη τον Νίκο Παπάζογλου.

Επίσης, με αφορμή αυτό το δίσκο του μεγάλου δασκάλου, ακούστε κι ένα πολύ όμορφο τραγούδι που έγραψε το 1965 για το Φεστιβάλ Ελαφρού Τραγουδιού της Θεσσαλονίκης. Πρόκειται για το "Τραγούδι της καμπάνας" σε στίχους της Μαρίας Γκόπη (συνεργάτιδας του Σταύρου Κουγιουμτζή). Το ερμήνευσε πολύ εκφραστικά ο Τώνης Μαρούδας. Την ενορχήστρωση έκανε ο Μενέλαος Σπάθης. 

Νίκος Δόικος: Ρανίδες Ύδατος κι Αίματος (2016)

Μια πρώτη ανάγνωση της ποιητικής συλλογής του Νίκου Δόικου «Ρανίδες Ύδατος κι Αίματος» (ασκήσεις επί χάρτου)

Αγαπητέ κύριε Δόικο,

θα θέλαμε, ο σύζυγός μου και εγώ, να σας εκφράσουμε τις πλέον θερμές μας ευχαριστίες για το πολύτιμο δώρο - τη νέα σας ποιητική συλλογή - που μας προσφέρατε με τόση ευγένεια. Θεωρούμε πως είναι μεγάλη τιμή για εμάς να επικοινωνούμε με ανθρώπους, οι οποίοι ακάματα αναζητούν το ωραίο, για να ράνουν την ασχήμια με ομορφιά. Και η τέχνη της ποίησης είναι πρωτίστως μια δημιουργία ομορφιάς! Η συνάντηση, ωστόσο, του ποιητή μ’ αυτήν αποβαίνει πάντοτε μοιραία, καθώς αυτός, δέσμιός της πλέον, προσπαθεί διαρκώς και εναγωνίως να βρει τα πλέον κατάλληλα λόγια για να την εκφράσει, αλλά και ακολούθως να την απελευθερώσει. Οι «Ρανίδες Ύδατος κι Αίματος» είναι κραυγές αγωνίας ενός ποιητή, ο οποίος, καταφεύγοντας στις αρχέτυπες ρίζες της ποίησης, προσπαθεί μέσα από την ασχήμια του κατακερματισμένου σύγχρονου κόσμου να ανακαλύψει την ομορφιά, η οποία πιθανόν στις μέρες μας να είναι απαγορευμένη.
Στις «ασκήσεις επί χάρτου» εντοπίζονται μοτίβα μοντερνιστικά και συνάμα μεταμοντερνιστικά, και ειδικότερα το μοτίβο ενός μεταμοντέρνου παράσιτου, το οποίο φαίνεται να συμβιώνει με ένα μοντέρνο ξενιστή. Αυτή η συνοίκηση, η οποία εμφαντικά καταδεικνύει τη συνύπαρξη, αλλά συγχρόνως και την αντιπαράθεση (juxtaposition) του νέου με το παλιό, δεν ορίζει μόνον την έννοια του μοντερνισμού ως ποιητικού κινήματος, αλλά είναι παράλληλα μια δρώσα σχέση, η οποία αντικατοπτρίζει τη μεταμοντέρνα αισθητική της μεταβιομηχανικής καταναλωτικής κοινωνίας. Άλλωστε, το μεταμοντέρνο είναι ένα προϊόν καθαρά του ύστερου καπιταλισμού της σύγχρονης κοινωνίας, στην οποία ο ποιητής συχνά παραπέμπει με τις «Ρανίδες Ύδατος κι Αίματος».     
Η αυτοσυνείδηση αυτής της αντιφατικής συμβίωσης μοντερνισμού και μεταμοντερνισμού στην ποίηση του Νίκου Δόικου φαντάζει ως μια μεγάλη πρόκληση για την αναζήτηση της αλήθειας μέσα από τις πολλαπλές και αντικρουόμενες αντιλήψεις του μοντερνισμού για αυτή, χωρίς, ωστόσο, να κλείνουμε τα αυτιά μας στην κριτική του μεταμοντέρνου, παρόλο που αυτό φαίνεται να διαλύει τις διακρίσεις μεταξύ αλήθειας και μυθοπλασίας. Κάτω από αυτήν την προοπτική γίνεται αντιληπτό ότι οι «ασκήσεις επί χάρτου» εισάγουν μια νέα ποιητική γραφή, η οποία παράγει και μεταδίδει το συγκινησιακό της νόημα χωρίς να σέβεται απόλυτα τα όρια του «έλλογου», όπως εμείς το γνωρίζουμε. Εξάλλου, το «άλογο» είναι το καινούργιο στοιχείο που ορίζει το «μοντέρνο» στην ποίηση και καθορίζει τα ποιητικά ρεύματα του μοντερνισμού και του μεταμοντερνισμού, τα οποία, ως γνωστόν, εκφράζουν την άλογη σύλληψη του σύγχρονου κόσμου.
Ο εντοπισμός, ωστόσο, της διακειμενικότητας στις «Ρανίδες Ύδατος κι Αίματος» θα βοηθούσε ιδιαίτερα, ώστε να ριχτεί φως και σε άλλες οπτικές της ποίησης του Νίκου Δόικου. Θα μπορούσαν να θεωρηθούν μια προσοικείωση του Αγγλοσαξονικού Μοντερνισμού, καθώς το μοτίβο των  κατακερματισμένων εικόνων και οι ιδιόμορφες επανεγγραφές γνωστών μύθων και ιστορικών συμβόλων που αντιπαραβάλλονται με δυσάρεστες σύγχρονες καταστάσεις, αναντίρρητα αναφέρονται στην μοντέρνα πρακτική της «μυθικής μεθόδου» (mythical method) του James Joyce και στα «θραύσματα» (fragments) του Thomas Eliot.
Ωστόσο, η παρουσία του Ελιοτικού υποστρώματος στις «Ρανίδες Ύδατος κι Αίματος» θέτει έναν ιδιαίτερα εύστοχο προβληματισμό, ο οποίος, πηγάζοντας από τη διττή κριτική προσέγγιση της ποίησης του T. S. Eliot, καταδεικνύει την «αχίλλειο πτέρνα» ορισμένων ποιημάτων του Νίκου Δόικου: αν και το έργο του Eliot θεωρείται από πολλούς μελετητές ακόμα και σήμερα ως μια από τις καλύτερες σύγχρονες προσπάθειες αναβίωσης του ποιητικού οράματος, ωστόσο η ποίησή του παραμένει απρόσιτη στους περισσότερους αναγνώστες, καθώς αυτοί, μη διαθέτοντας ένα υψηλό επίπεδο ποιητικής ανάγνωσης, αδυνατούν να διαχειριστούν όλη αυτήν την υπερέκθεση των ποιημάτων του σε άκρως δυσνόητες παραπομπές. Γιαυτό, η επιμονή του Eliot σε αυτήν την επίπονη λίστα ακατάληπτων λέξεων και αρχετύπων κάλλιστα θα μπορούσε να ερμηνευτεί ως μια πνευματική αλαζονεία ή ελιτισμός, ακόμη και ως εγωισμός, η οποία, εκτός των άλλων, παράγει και επιπρόσθετες παρενέργειες, όπως σκοτεινότητα, υπερφόρτωση της γραφής, καθώς και έλλειψη συναισθήματος και ποιητικής έντασης.
Όλα αυτά σημαίνουν πως ο T. S. Eliot δεν μπόρεσε τελικά να μιλήσει στις ψυχές των αναγνωστών του με τον τρόπο που το κατάφεραν οι κύριοι εκφραστές του Ελληνικού Μοντερνισμού, ο Γιώργος Σεφέρης, ο Οδυσσέας Ελύτης και ο Γιάννης Ρίτσος. Αυτές οι περιφερειακές ποιητικές φωνές (regional poetic voices) του μητροπολιτικά-κυριαρχούμενου ποιητικού μοντερνισμού (metropolitan-dominated poetic modernism), αναγνωρίζοντας την ομορφιά της απλότητας και συλλαμβάνοντας αφαιρετικά την πραγματικότητα, δημιούργησαν μια ποίηση σαφώς πιο οικεία, λιτή και απέριττη. Ήταν που κουβαλούσαν μέσα τους μια λαμπρή παράδοση χιλιάδων χρόνων, ενιαία και αδιάκοπτη, από την οποία μπορούσαν να αντλήσουν αποστάγματα γνώσεων ανάγοντας τη συγχρονικότητα σε διαχρονικότητα. Έτσι αυτοί δεν βρέθηκαν στην ανάγκη, όπως οι Αγγλοσάξονες μοντερνιστές, να μεταπηδούν οριζόντια - ως εκ τούτου επιφανειακά και όχι σε βάθος - από πολιτισμό σε πολιτισμό για να εξερευνήσουν τις μεταμορφώσεις του μύθου στο πέρασμα του χρόνου. 

Συσχετίζοντας λοιπόν τη νέα ποιητική συλλογή του Νίκου Δόικου με τις ανωτέρω προσεγγίσεις, θα υποστηρίζαμε πως σ’ αυτήν υπάρχουν ικανά δείγματά που μαρτυρούν μιαν ιδιαίτερη βιωματική διαδικασία, η οποία προσδίδει δυναμική στην ποίησή του. Αυτή, βοηθώντας τον ποιητή να ανασύρει μνήμες και συναισθήματα, τον οδηγεί σε έναν καθαρά δικό του εκφραστικό τρόπο, από τον οποίο η ανασφάλεια της προσφυγής σε περίπλοκα μοτίβα και δύσλυτες παραπομπές φαίνεται να απουσιάζει.
Με το τέλος της δικτατορίας του 1967, την οποία εκλαμβάνουμε ως terminus post quem, μπαίνουμε σε μια εποχή εκλεκτισμού που μπορούμε να την ονομάσουμε μεταμοντερνιστική. Ο μεταμοντερνισμός γέννησε μια νέα πρωτοπορία, η οποία ανέδειξε τις πιο σύγχρονες ποιητικο-πολιτικές τάσεις, όπως τα κινήματα των Αμερικάνων Beats, των Γάλλων Lettrists και τον Παρισινό στρουκτουραλισμό. Η ποίηση της γενιάς της αμφισβήτησης του ’70, εκφράζοντας μια γενικευμένη κοινωνική δυσφορία και ένα πνεύμα αντίστασης στο κατεστημένο, στρέφεται προς τον γλωσσοκεντρισμό. Είναι όλα αυτά τα χαρακτηριστικά στοιχεία, τα οποία έχουν μπολιάσει την ποίηση του Νίκου Δόικου, και ιδιαίτερα τις πολλά υποσχόμενες συνθέσεις του, οι οποίες εμφανίζονται με τον τίτλο «Άσκηση 1η - 2η - 3η- 4η -5η». Τα ποιήματα αυτά, όντας το καθένα ένα αδιάσπαστο κι αδιαίρετο σύνολο εικόνων, στηλιτεύουν την ηθική κατάπτωση και παρακμή του σύγχρονου κόσμου. Ο ποιητής, πασχίζοντας να καταστήσει εφικτό ένα καινούριο διάλογο μεταξύ λέξεων κι ανθρώπων, στρέφει το κέντρο βάρους της γραφής από το «σημαινόμενο» στο «σημαίνον»,  διατηρώντας, ωστόσο, μια μοντερνιστική βασική δομή. Αυτή η επινόηση της ανάδυσης της γραφής από τη μνήμη, τους φθόγγους και τους ήχους, η οποία απηχεί μια μεταμοντερνιστική πρακτική με μοντερνιστικές επιβιώσεις, σαφώς παραπέμπει στον Παρισινό  στρουκτουραλισμό ως μέθοδο κατανόησης της ανθρώπινης κοινωνίας, του πολιτισμού και των μύθων.
Σήμερα, στα σκοτεινά χρόνια της οικονομικής κρίσης, η ποίηση πρέπει να αποκτήσει ξανά το διαχρονικό της αίτημα για να λειτουργήσει, εκτός από αντίδοτο ενάντια στην κρίση, ως μέσο διαμαρτυρίας και διεκδίκησης. Ένας από τους άξονες έμπνευσης και αναφοράς του Νίκου Δόικου είναι το «ελληνικό πρόβλημα», το οποίο αποτυπώνει τη φτώχεια και την αναξιοπρέπεια, από την οποία δοκιμάζονται οι Έλληνες. Ο ποιητής, καταδικάζοντας την απληστία και καταγγέλλοντας μια κοινωνία που έζησε τόσα χρόνια στη νιρβάνα του καταναλωτισμού και της διαφθοράς, προσπαθεί να βρει διέξοδο από αυτήν την «ιστορική ανωμαλία».
Εν τέλει, εκφράζοντας προς εσάς, κύριε Νίκο, τα θερμά μας συγχαρητήρια για τις ιδιαίτερες πνευματικές σας ενασχολήσεις, θα ήθελα να τονίσω πως η μοίρα του ποιητή δυστυχώς είναι τραγική, γιατί μπορεί «η ποίηση να είναι μια πόρτα ανοιχτή, η πόρτα της όμως δεν άνοιξε ποτέ για όσους μπόρεσαν να ιδούν στο βάθος» (Γιώργης Παυλόπουλος, «Τα Αντικλείδια»). Έτσι αυτή είναι ένα διαρκές κάλεσμα προς τους εραστές της, οι οποίοι ίσως να μη μπορέσουν τελικά να κατακτήσουν τη βαθύτερη ουσία της. Ωστόσο, αυτό δε σημαίνει ότι η ποίηση μας αρνείται τη δημιουργία της. 

Με εκτίμηση,
Αλεξάνδρα Πάντσου
φιλόλογος

__________________________________________________________________________________

Ο Νίκος Δόικος, γιος του Καστοριανού μουσικοδιδασκάλου  Βασιλείου Δόικου (1905-1994)*, είναι αρχιτέκτονας, πολεοδόμος και συγγραφέας. Σπούδασε Κοινωνιολογία, Πολιτική Οικονομία και Αρχιτεκτονική στη Νέα Υόρκη και τη Θεσσαλονίκη. Σήμερα μοιράζει την επαγγελματική του δραστηριότητα μεταξύ Καστοριάς, Θεσσαλονίκης, Αθήνας και Νέας Υόρκης. Έχει αναπτύξει αξιόλογη συγγραφική δράση κινούμενος σε πολλαπλά συγγραφικά πεδία, όπως η δοκιμιογραφία, η επιστημονική μελέτη και η ποίηση. Το 2012 τιμήθηκε με το Πανελλήνιο Βραβείο κοινωνικοπολιτικού δοκιμίου "Παναγιώτης Φωτέας" για το έργο του "Μετά τη βαρβαρότητα" (εκδ. Καστανιώτη). Η ποιητική συλλογή "Ρανίδες ύδατος κι αίματος", με υπότιτλο "Ασκήσεις επί χάρτου", τέταρτη κατά σειρά, εκδόθηκε πρόσφατα από τις "Εκδόσεις των Φίλων" (Αθήνα, 2016)

* ΥΓ. Έχω την τιμή να υπηρετώ ως διευθυντής στο 2ο Γενικό Λύκειο Καστοριάς. Είναι όμως μεγαλύτερη η τιμή μου που ο κεντρικότερος χώρος του σχολείου μου, η αίθουσα συνεδριάσεων του συλλόγου διδασκόντων, φέρει στην είσοδό του την πλαϊνή τιμητική επιγραφή...

                                     Δημήτρης Κωστούλας

Γιάννης Μαρκόπουλος: Τραγούδι για τους Νέους της Γης (1986)

"Άξιζε να υπάρξουμε,

για να συναντηθούμε..."

Το 1986 ο Γιάννης Μαρκόπουλος παρουσίασε την πρώτη εκδοχή της μελοποιημένης "Ερωτικής Συμφωνίας" του Γιάννη Ρίτσου, ενός κορυφαίου ερωτικού ποιήματος που γράφτηκε το 1938, στις παραμονές του μεγάλου πολέμου, για το οποίο μιλήσαμε αναλυτικότερα με αφορμή την παρουσίαση της "Ερωτικής Συμφωνίας" του Βαγγέλη Πιτσιλαδή (1977).

Η μουσική του Μαρκόπουλου έχει πανηγυρικό τόνο, όπως ταίριαζε άλλωστε και με την περίσταση. Το έργο παρουσιάστηκε στο Ολυμπιακό Στάδιο κατά την τελετή έναρξης  του Πρώτου Παγκόσμιου Πρωταθλήματος Στίβου Εφήβων-Νεανίδων, Αθήνα '86 με τον τίτλο "Τραγούδι για τους Νέους της Γης". Ερμηνευτές αυτής της πρώτης εκτέλεσης ήταν η Γλυκερία, ο Χαράλαμπος Γαργανουράκης, η Βασιλική Λαβίνα, ο Δημήτρης Κατοίκος και ο Δημήτρης Ζερβουδάκης με τους Νέους Επιβάτες. Αφηγήτρια η ηθοποιός Νίκη Τριανταφυλλίδη.

Συμμετείχε επίσης το 30μελές Χορωδιακό Εργαστήρι, καθώς και 40μελής ορχήστρα με ελληνικά και συμφωνικά όργανα υπό τη διεύθυνση του συνθέτη.

Το έργο εκδόθηκε την ίδια χρονιά από τη Lyra σε μορφή maxi single. Η πρώτη όψη περιλαμβάνει το τραγούδι-ποταμό (δεκάλεπτης σχεδόν διάρκειας), ενώ τη δεύτερη όψη καλύπτει η οργανική εκδοχή του κομματιού με συμμετοχή της χορωδίας.

Αξίζει να σημειώσουμε ότι την επόμενη χρονιά το τραγούδι ηχογραφήθηκε εκ νέου για το δίσκο "Τολμηρή Επικοινωνία" με την ίδια ενορχήστρωση, αλλά ελαφρώς διαφοροποιημένη την ομάδα τραγουδιστών, αφού εξαιρέθηκε η Γλυκερία και ο Δημήτρης Κατοίκος. .

Γιάννης Μαρκόπουλος: Διωγμός - Κυκλάδες (1988)

Ο Γιάννης Μαρκόπουλος είναι από τους πολυγραφότερους Έλληνες συνθέτες κινηματογραφικής μουσικής που απλώνεται σ' ένα ευρύτατο φάσμα ταινιών είτε εμπορικού χαρακτήρα, είτε πειραματικού και πρωτοποριακού. Σημαντική υπήρξε η συνεργασία του με τον σκηνοθέτη Νίκο Κούνδουρο. Δε δίστασε όμως να γράψει και τραγούδια για τη φωνή της Αλίκης Βουγιουκλάκη. Ιδιαίτερα πυκνή ήταν η παρουσία του την περίοδο από το 1960 ("Ναύπλιο") μέχρι το 1968 ("Επιχείρησις Απόλλων"). Μέσα από τις είκοσι περίπου ταινίες αυτής της περιόδου ξεπήδησαν και μερικά πανέμορφα τραγούδια που αγαπήθηκαν πολύ από τον κόσμο κι έχουν κατακτήσει τη μάχη με το χρόνο.

Η παρούσα έκδοση της BMG μας προσφέρει δύο soundtrack του μεγάλου συνθέτη που παρέμεναν επί χρόνια ανέκδοτα. Το πρώτο προέρχεται από την ταινία "Διωγμός", παραγωγής 1964, σε σκηνοθεσία Γρηγόρη Γρηγορίου με τρεις σπουδαίους πρωταγωνιστές: Τον Πέτρο Φυσσούν, τη Βούλα Ζουμπουλάκη και τον Μάνο Κατράκη. Η ταινία πραγματεύεται το θέμα του ξερριζωμού από τις Μικρασιατικές πατρίδες. Στο soundtrack περιλαμβάνονται μερικά όμορφα οργανικά θέματα κι ένα υπέροχο τραγούδι με τίτλο "Πού είσαι" σε στίχους Δημήτρη Χριστοδούλου. Το ερμηνεύει πολύ εκφραστικά η Μαίρη Δαλάκου, αν και μας είναι γνωστότερο με τη φωνή του Κώστα Χατζή.

Το δεύτερο soundtrack προέρχεται από την ταινία μικρού μήκους "Κυκλάδες" που γυρίστηκε το 1975 για λογαριασμό του ΕΟΤ με σκοπό την τουριστική διαφήμιση των όμορφων νησιών μας και γιαυτό άλλωστε η ταινία μεταγλωττίστηκε σε πολλές γλώσσες και διανεμήθηκε στη διεθνή αγορά. Κι εδώ ο συνθέτης έγραψε οργανικά θέματα, αλλά υπάρχει ως εισαγωγή και φινάλε ένα σύντομο τραγούδι με τίτλο "Σε τούτη εδώ τη χώρα" σε στίχους του συνθέτη που ερμηνεύει ο Λάκης Χαλκιάς.

Γιάννης Μαρκόπουλος: Πέραμα / Αλεξάνδρεια (1972/1973)

Το 1972, παράλληλα με την κυκλοφορία του δίσκου "Διάλειμμα",  ο Γιάννης Μαρκόπουλος ηχογράφησε κι ένα δισκάκι 45 στροφών με τα τραγούδια "Πέραμα" και "Αλεξάνδρεια", και τα δυο πάνω σε στίχους του ποιητή Γιώργου Χρονά, με τον οποίο ο συνθέτης συνεργάστηκε πολύ γόνιμα κατά καιρούς με κορυφαία στιγμή το αριστουργηματικό τραγούδι "Όχι δεν πρέπει" (1973). 

Το "Πέραμα" είναι μια συγκλονιστική ελεγεία που προσπαθεί να αντλήσει απεγνωσμένα ρανίδες ζωής μέσα από τα ερείπια του τοπίου και των αισθημάτων. Η "Αλεξάνδρεια" είναι το αποχαιρετιστήριο τραγούδι για το στερνό ταξίδι μυθικών μορφών της ιστορίας και της τέχνης.

Η πρώτη λοιπόν ηχογράφηση των δύο τραγουδιών κυκλοφόρησε το 1972 με ερμηνευτή τον Σταύρο Πασπαράκη, βασικό ερμηνευτή στο έργο του συνθέτη "Ήλιος ο Πρώτος" (1969). 
Ένα χρόνο μετά, το 1973, τα δυο τραγούδια κυκλοφόρησαν και πάλι σε δισκάκι 45 στροφών με ερμηνεύτρια τη Βίκυ Μοσχολιού. Πρόκειται για μια συγκλονιστική ερμηνεία, από τις κορυφαίες στην καριέρα της μεγάλης ερμηνεύτριας. Αυτή η εκτέλεση ενσωματώθηκε το 1975 στον πολυσυλλεκτικό δίσκο "Ανεξάρτητα".

Η επιστολή του Bob Dylan στη Σουηδική Ακαδημία

Καλησπέρα σε όλους. 

Απευθύνω τις θερμότερες ευχές μου προς τα μέλη της Σουηδικής Ακαδημίας και σε όλους τους διακεκριμένους επισκέπτες που είναι παρόντες απόψε. 

Λυπάμαι που δεν μπορώ να είμαι μαζί σας αυτοπροσώπως, αλλά σας παρακαλώ να είστε βέβαιοι ότι είμαι μαζί σας εν πνεύματι και είναι ιδιαίτερη τιμή να λαμβάνω ένα τόσο αναγνωρισμένο βραβείο. Το να μου απονέμεται το Βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας είναι κάτι που ποτέ δεν θα μπορούσα να φανταστώ ή να προβλέψω. Από νεαρή ηλικία, έχω διαβάσει, απορροφήσει και εξοικειωθεί με τα έργα εκείνων που κρίθηκαν άξιοι μια τέτοια διάκριση: Kipling, Shaw, Thomas Mann, Pearl Buck, Albert Camus, Hemingway. Αυτοί οι γίγαντες της λογοτεχνίας των οποίων τα έργα διδάσκονται στις σχολικές αίθουσες, στεγάζεται σε βιβλιοθήκες σε όλο τον κόσμο και συζητιόνται σε ευλαβείς τόνους πάντα έχουν αφήσει μια βαθιά εντύπωση. Το ότι συγκαταλέγομαι στα ονόματα μιας τέτοιας λίστας δεν περιγράφεται με λόγια.

Δεν ξέρω αν αυτοί οι άνδρες και οι γυναίκες ποτέ σκέφτηκαν το βραβεία Νόμπελ ως μια τιμή τον εαυτό τους, αλλά υποθέτω ότι ο καθένας που γράφει ένα βιβλίο, ή ένα ποίημα, ή ένα θεατρικό έργο οπουδήποτε στον κόσμο, μπορεί να το έχει κρυφό όνειρο βαθιά μέσα του. Είναι πιθανόν τόσο βαθιά κρυμμένο ώστε να μην γνωρίζουν καν ότι είναι εκεί.

Αν κάποιος μου έλεγε ποτέ ότι είχα την παραμικρή πιθανότητα να κερδίσω το βραβείο Νόμπελ, θα σκεφτόμουν ότι είχα περίπου τις ίδιες πιθανότητες να περπατήσω στο φεγγάρι. Μάλιστα την χρονιά που γεννήθηκα και για μερικά χρόνια αργότερα δεν υπήρχε κανένας που να θεωρείτε αρκετά καλά για να κερδίσει αυτό το βραβείο Νόμπελ. Έτσι αναγνωρίζω το είμαι σε μια εκλεκτή παρέα, αν μη τι άλλο.

Βρισκόμουν σε περιοδεία όταν έλαβα αυτά τα εκπληκτικά νέα και μου πήρε αρκετά λεπτά για να το επεξεργαστώ. Άρχισα να σκέφτομαι για τον William Shakespeare, την μεγάλη προσωπικότητα της λογοτεχνίας. Πίστευα ότι ο ίδιος θα έβλεπε τον εαυτό τους ως δραματουργός. Η σκέψη ότι μπορεί να έγραφε λογοτεχνία δεν θα είχε περάσει από το μυαλό του. Τα λόγια του γράφτηκαν για το σανίδι. Να απαγγέλλονται, όχι να διαβάζονται. Όταν έγραφε τον Άμλετ, είμαι σίγουρος ότι έκανε διάφορες σκέψεις: «Ποιοι είναι οι κατάλληλοι ηθοποιοί για αυτούς τους ρόλους;», «Πώς πρέπει να παρασταθεί αυτό;», «Θέλω πραγματικά το έργο να διαδραματίζεται στη Δανία;». Αναμφίβολα το δημιουργικό του όραμα και οι φιλοδοξίες του τον απασχολούσαν, όμως είχε και πιο πεζά ζητήματα να ασχοληθεί. «Υπάρχει χρηματοδότηση;», «Υπάρχουν αρκετές καλές θέσεις για τους χορηγούς μου;», «Πού θα βρω ένα ανθρώπινο κρανίο;». Είμαι βέβαιος ότι το τελευταίο πράγμα που σκεφτόταν ήταν το ερώτημα «Είναι αυτό λογοτεχνία;».

Όταν άρχισα να γράφω τραγούδια στην εφηβεία μου, ακόμα και όταν άρχισα να αποκτώ κάποια φήμη για τις ικανότητές μου, οι φιλοδοξίες μου για τα τραγούδια αυτά ήταν συγκρατημένες. Πίστευα ότι θα ακούγονταν σε καφέ και μπαρ, ίσως αργότερα σε μέρη όπως το Carnegie Hall και το London Palladium. Όταν έκανα πραγματικά μεγάλα όνειρα, ίσως να φανταζόμουν ότι θα κατάφερνα να βγάλω κανέναν δίσκο και μετά θα άκουγα τα τραγούδια μου στο ραδιόφωνο. Αυτό ήταν το πραγματικά μεγάλο βραβείο στο μυαλό μου. Το να βγάζεις δίσκους και να ακούγονται τα τραγούδια σου στο ραδιόφωνο σήμαινε ότι αποκτούσες μεγάλο κοινό και ίσως κατάφερνες να συνεχίσεις να κάνεις αυτό που είχες βάλει σκοπό να κάνεις.

Λοιπόν, εδώ και πολλά χρόνια τώρα κάνω αυτό που είχα βάλει σκοπό εξαρχής. Έχω βγάλει δεκάδες δίσκους και έχω πραγματοποιήσει χιλιάδες συναυλίες σε όλο τον κόσμο. Τα τραγούδια μου, όμως, βρίσκονται στο ζωτικό κέντρο σχεδόν όλων όσων κάνω. Φαίνεται ότι έχουν βρει μια θέση στη ζωή πολλών ανθρώπων από πολλές διαφορετικές κουλτούρες και είμαι ευγνώμων γι’ αυτό.

Υπάρχει ωστόσο κάτι που πρέπει να να πω. Ως μουσικός έχω παίξει και για 50.000 θεατές και για 50 θεατές και μπορώ να σας πω ότι είναι πιο δύσκολο να παίζεις για 50. Οι 50.000 έχουν ένα πρόσωπο, ενώ οι 50 όχι. Ο καθένας τους έχει τη δική του, ξεχωριστή ταυτότητα, ένας ολόκληρος κόσμος από μόνος του. Αυτοί οι 50 αντιλαμβάνονται τα πράγματα πιο καθαρά. Εκεί δοκιμάζεται η εντιμότητά σου και η σχέση της με το βάθος του ταλέντου σου. Εκτιμώ πολύ το γεγονός ότι η επιτροπή του Νόμπελ είναι τόσο μικρή.

Ωστόσο, όπως ο Σαίξπηρ, συχνά με απασχολούν οι δημιουργικές μου αναζητήσεις και τα πεζά ζητήματα κάθε πτυχής της ζωής. «Ποιοι είναι οι καλύτεροι μουσικοί γι’ αυτά τα τραγούδια;», «Ηχογραφώ στο σωστό στούντιο;», «Είναι αυτό το τραγούδι στον κατάλληλο τόνο;». Κάποια πράγματα δεν αλλάζουν ποτέ, ούτε σε 400 χρόνια.

Ποτέ δεν είχα το χρόνο για να αναρωτηθώ «Είναι τα τραγούδια μου λογοτεχνία;»

Γι’ αυτό ευχαριστώ τη Σουηδική Ακαδημία, τόσο για το χρόνο που αφιέρωσε σε αυτό ακριβώς το ερώτημα, όσο και γιατί, εν τέλει, έδωσε μια τόσο υπέροχη απάντηση.

Τις καλύτερες ευχές μου σε όλους,

Bob Dylan

ΜΙΚΡΟ ΣΧΟΛΙΟ:

Εξαιρετικά σεμνή και μετρημένη αντίδραση από έναν μεγάλο τραγουδοποιό που ξαφνικά βρέθηκε στη δίνη των ακαδημαϊκών μικροϋπολογισμών και ένιωσε υποχρεωμένος να προστατεύσει το ήθος και την εικόνα του που στο διάβα των δεκαετιών έχει αποκτήσει μυθικές διαστάσεις. Έπραξε λοιπόν άριστα που δεν παραβρέθηκε στην απονομή, γιατί αισθάνθηκε πόσο παράταιρος θα ήταν σ’ ένα τέτοιο περιβάλλον. Φαίνεται πως έχει επίγνωση της εντελώς απρόβλεπτης και συζητήσιμης αυτής κίνησης της Σουηδικής Ακαδημίας και φαίνεται να αισθάνεται το απαιτούμενο δέος απέναντι στα ιερά τέρατα της πραγματικής λογοτεχνίας. Έκαστος εφ’ ω ετάχθη. Ο Bob το γνωρίζει καλά αυτό κι επομένως δεν έχει καμιά ανάγκη ν’ αποδείξει κάτι!

Γιάννης Μαρκόπουλος: Τα πρώτα τραγούδια (1976)

Κατά τη δεκαετία του '60 ο Γιάννης Μαρκόπουλος συνεργάστηκε αποκλειστικά με την εταιρία Philips υπό τις διάφορες ετικέτες της (Fidelity, Phonogram, Polydor). Η συνεργασία αυτή μπορεί να μοιραστεί σε δύο περιόδους: Η πρώτη ξεκινάει από τις αρχές της δεκαετίας (1961) και διατρέχει το μεγαλύτερο διάστημα καλύπτοντας την κινηματογραφική και θεατρική δουλειά του μεγάλου δημιουργού, ενώ η δεύτερη περιλαμβάνει την εποχή των πρώτων μεγάλων του συνθέσεων, δηλαδή των έργων "Ήλιος ο Πρώτος" και "Χρονικό" (1969-1970), με τα οποία αρχίζει να διαμορφώνει το μουσικό του ύφος που αποκρυσταλλώθηκε στη συνέχεια μέσα από τα αριστουργήματα της δεκαετίας του '70.

Στα πρώτα του λοιπόν χρόνια ο συνθέτης πειραματίστηκε επίμονα πάνω στο λαϊκό στίχο κι έγραψε αρκετά λαϊκά τραγούδια (πάνω από τριάντα), πολλά από τα οποία ακούστηκαν σε ελληνικές ταινίες ή θεατρικές παραστάσεις της εποχής ("Ποια είναι η Μαργαρίτα", "Το κορίτσι με το κορδελάκι", "Μικρές Αφροδίτες", "Κυκλάδες", "Διωγμός", "No, Mister Johnson", "Διχασμός", "Ψαρόγιαννος", "Κατηγορώ τους ανθρώπους" κ.ά.). Αρκετά από τα τραγούδια αυτά γνώρισαν μεγάλη απήχηση στο κοινό της εποχής κι εδραίωσαν την παρουσία του συνθέτη στις ισχυρές δυνάμεις του ελληνικού τραγουδιού.

Η παρούσα συλλογή εκδόθηκε το 1976 από την Philips και συγκεντρώνει ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα της δουλειάς του συνθέτη κατά το διάστημα 1961-1964. Δεκατέσσερα πανέμορφα λαϊκά τραγούδια που ερμηνεύουν μερικές από τις πιο ωραίες φωνές που διέθετε εκείνη την εποχή το πεντάγραμμο, όπως η Δούκισσα, ο Πάνος Τζανετής, η Μαίρη Δαλάκου και ο Κώστας Χατζής. Οι στίχοι υπογράφονται από κορυφαίους στιχουργούς: Δημήτρης Χριστοδούλου, Λευτέρης Παπαδόπουλος, Κώστας Γεωργουσόπουλος, Άκος Δασκαλόπουλος, Βαγγέλης Γκούφας και Ερρίκος Θαλασσινός. Κάποια από αυτά τα τραγούδια γνώρισαν πολύ αξιόλογες επανεκτελέσεις ή παράλληλες εκτελέσεις, όπως το κορυφαίο κινηματογραφικό "Ποιος δρόμος" που αξιώθηκε μιας μεγάλης ερμηνείας από τον Στέλιο Καζαντζίδη.

Διευκρινίζω ότι ο δίσκος στη συγκεκριμένη του μορφή δεν εκδόθηκε ποτέ ψηφιακά, αν και ένα μεγάλο μέρος του εμπλουτισμένο και με πρόσθετο υλικό κυκλοφόρησε το 1996 στην ψηφιακή συλλογή "16 Σπάνιες ηχογραφήσεις".

Γιάννης Μαρκόπουλος: Τα χρόνια της θύελλας (OST/1985)

Ιδού κι ένα πολύ ωραίο, αν και ελάχιστα γνωστό, soundtrack του Γιάννη Μαρκόπουλου γραμμένο για την ταινία "Τα χρόνια της θύελλας" του Νίκου Τζήμα. Μουσική και τραγούδια πάνω σε στίχους Λευτέρη Παπαδόπουλου, Αντώνη Ανδρικάκη και του συνθέτη, ενώ περιλαμβάνεται κι ένα μελοποιημένο ποίημα του Βύρωνα Λεοντάρη ("Μήτε νερό, μήτε φεγγάρι"). 

Τα τραγούδια ερμηνεύουν ο Ηλίας Κλωναρίδης, η Βασιλική Λαβίνα και ο Θωμάς Θωμαΐδης, ενώ συμμετέχει εικοσαμελής μικτή χορωδία σε διδασκαλία Αντώνη Κοντογεωργίου. Σε ηχητικό απόσπασμα από την ταινία ακούγεται η χαρακτηριστική φωνή του Μάνου Κατράκη στην τελευταία καταγραφή της σε ελληνικό δίσκο. 

Θα σταθώ λίγο παραπάνω στο ωραίο ζεϊμπέκικο "Καλύτερα ο θάνατος", γιατί πρόκειται για ένα τραγούδι με μεγάλη ιστορία. Πρωτοακούστηκε με διαφορετικούς στίχους γραμμένους από τον Ερρίκο Θαλασσινό το 1965 στο ασπρόμαυρο μελό "Το φυλαχτό της μάνας" τραγουδισμένο από τον Πάνο Τζανετή. Το 1982 περιλήφθηκε σε οργανική μορφή στο δίσκο "Βαριά λαϊκά" (με τίτλο "Βόλτα τη νύχτα"). Το 1985 το ερμήνευσε εδώ ο Ηλίας Κλωναρίδης, ενώ το 1988 είχαμε μια ακόμη εκτέλεση, αυτή τη φορά με την Λεωνίδα Βελή στο δίσκο "Παιχνίδι με το χρόνο" με τίτλο "Πού είσαι αγάπη". 

Γιάννης Μαρκόπουλος: Παιχνίδι με το χρόνο (1988)

Στη σκιά των μεγάλων έργων του Γιάννη Μαρκόπουλου η ελληνική δισκογραφία κοσμείται από πάμπολλα ελάσσονα έργα του κορυφαίου συνθέτη που έχουν την αξία τους και ολοκληρώνουν την εικόνα ενός δημιουργού με ανήσυχο πνεύμα και συνεχείς εκφραστικές αναζητήσεις και αναθεωρήσεις. 

Σ' αυτή την κατηγορία ανήκει το "Παιχνίδι με το χρόνο" που θεωρώ ότι είναι ένας από τους αδικημένους δίσκους του συνθέτη. Τα τραγούδια αυτά ακούστηκαν ελάχιστα και κανένα σχεδόν δεν έγινε γνωστό στο ευρύ κοινό. Κι όμως, βρίσκω ότι είναι ένας πολύ ενδιαφέρων δίσκος που θα άξιζε να προσεχθεί λίγο παραπάνω. Τα μισά περίπου τραγούδια είναι αξιόλογα με ωραία μουσική, ενδιαφέροντες στίχους και πολύ καλές ερμηνείες. Τα δύο πρώτα τραγούδια των δύο όψεων ("Το σπίτι το παραδοσιακό", "Ο ανίκητος") είναι ίσως τα μόνα που είχαν σχετική επιτυχία. Βρίσκω πολύ καλά δύο ακόμη: "Η άσφαλτος" και "Η μικρή Ελένη των πόλεων", δυο τραγούδια που ξεφεύγουν από το λαϊκό χρώμα των υπόλοιπων. Το τελευταίο μάλιστα με τη φωνή του ίδιου του συνθέτη μου θυμίζει λίγο και Θάνο Μικρούτσικο.
Θα σταθώ επίσης στο τραγούδι "Οδός Ίωνος 5", που αποτελεί ένα πολύ ενδιαφέρον ρεμπέτικο προσκλητήριο, καθώς παρελαύνουν όλα τα θρυλικά ονόματα του ρεμπέτικου και λαϊκού τραγουδιού με αφορμή το περίφημο ρεμπέτικο στέκι "Το μπαράκι του Μάριου", που είχε την έδρα του στη συγκεκριμένη διεύθυνση, η οποία έδωσε τον τίτλο στο τραγούδι. Τους στίχους έγραψε ο αρχιμάστορας του λαϊκού στίχου Κώστας Βίρβος, τακτικός θαμώνας του περιώνυμου αυτού μπαρ. Ο ίδιος έγραψε τους στίχους και στα περισσότερα τραγούδια του δίσκου, με εξαίρεση τρία ("Ο ανίκητος", "Η άσφαλτος", "Η μικρή Ελένη των πόλεων"), που έχουν στίχους του Γιάννη Μαρκόπουλου, άλλο ένα ("Ερωτικό παιχνίδι") με στίχους της Κωστούλας Μητροπούλου κι ένα ακόμη ("Πού είσαι αγάπη") με στίχους του Λευτέρη Παπαδόπουλου.
Βασικός ερμηνευτής του δίσκου είναι ο Λεωνίδας Βελής με την καθαρή λαϊκή φωνή του, που εκείνη την εποχή προβλήθηκε ανεπιτυχώς ως διάδοχος του Καζαντζίδη. Μεταξύ άλλων ερμηνεύει σε τέταρτη εκτέλεση το τραγούδι "Πού είσαι αγάπη"! Δύο τραγούδια ερμηνεύει αποστομωτικά η μεγάλη Βίκυ Μοσχολιού, άλλα δύο η Βασιλική Λαβίνα κι από ένα ο συνθέτης και ο νέος τότε λαϊκός τραγουδιστής Μιχάλης Δημητριάδης. Σε δύο τραγούδια κάνει δεύτερη φωνή η πρόωρα χαμένη θαυμάσια τραγουδίστρια Ηλέκτρα, που τη γνωρίσαμε στους Αγώνες Ελληνικού Τραγουδιού της Κέρκυρας.
Ο δίσκος δεν έχει εκδοθεί ποτέ σε ψηφιακή μορφή και δυστυχώς είναι πια δυσεύρετος.

Γιάννης Μαρκόπουλος: Αφιέρωμα (1975)

Εκεί κάπου στα μέσα της δεκαετίας του '70 ο Γιάννης Μαρκόπουλος, συνειδητοποιώντας ότι είχε πια ολοκληρώσει ένα μεγάλο συνθετικό κύκλο εμπνευσμένο από την αρχή της επιστροφής στις ρίζες, αποφάσισε, πριν ανοίξει τα φτερά της έμπνευσής του προς νέους ορίζοντες, να συμμαζέψει το σκόρπιο υλικό του, με αποτέλεσμα να προκύψουν δύο εξαιρετικοί δίσκοι-συλλογές, τα "Ανεξάρτητα" και το "Αφιέρωμα". Κάπως έτσι νιώθω ότι πρέπει να λογαριάζονται αυτοί οι δύο πολυσυλλεκτικοί και άκρως ενδιαφέροντες δίσκοι.
Για το "Αφιέρωμα" πάντα είχα μιαν απορία: Γιατί τον έχει ξεχάσει εντελώς η Columbia και δε φρόντισε ποτέ να τον περάσει στο ψηφιακό της οπλοστάσιο; Νομίζω πως είναι ένας σπουδαίος δίσκος, απόλυτα αντιπροσωπευτικός του συνθέτη, με υλικό παρμένο από τη χρυσή περίοδο της μεγάλης του ακμής (1973-1975). Κι έχω προσέξει ότι σε διάφορες λίστες με έργα του συνθέτη δεν αναφέρεται καν αυτός ο τίτλος! Τι να πω; 

Εδώ λοιπόν ο συνθέτης έχει συμμαζέψει παλιότερο υλικό με πρωτότυπες συνθέσεις ή παραδοσιακές μελωδίες επεξεργασμένες με το δικό του έντεχνο τρόπο. Ανάμεσα στις συνθέσεις αυτές περιλαμβάνεται ο υπέροχος "Σαραντάπηχος" σε ποίηση Κ.Χ. Μύρη, η "Θάλασσα" σε ποίηση Γιώργου Σεφέρη από το ποίημα "Επί σκηνής" παρμένο από τη συλλογή "Τρία κρυφά ποιήματα", και δύο ποιήματα του Γιώργου Χρονά ("Ο ποταμός ο Λούσιος", "Ταξιδεύω"). Σε κάποια τραγούδια ("Κρήτη μου όμορφο νησί", "Τι βλέπεις γύρω σου Λιζέτα") οι στίχοι είναι του συνθέτη. Υπάρχουν επίσης και δύο ορχηστρικά θέματα.
Τα τραγούδια ερμηνεύουν δύο από τους στενότερους εκείνη την εποχή συνεργάτες του Μαρκόπουλου: ο Χαράλαμπος Γαργανουράκης, με τη ρωμαλέα κρητική του άρθρωση που παίζει επίσης και κρητική λύρα, καθώς και η γλυκύτατη Λιζέτα Νικολάου.