Στράτος Διονυσίου Νο.2: Μαζί με τον Στράτο (1970)

Ο δεύτερος προσωπικός δίσκος του Στράτου Διονυσίου με τίτλο "Μαζί με τον Στράτο" κυκλοφόρησε το 1970, πάντα από την Columbia. Πρόκειται για ένα καθαρόαιμο λαϊκό άλμπουμ με δώδεκα ορθόδοξα λαϊκά τραγούδια, τα περισσότερα σε ζεϊμπέκικο ρυθμό.

Ο Μίμης Πλέσσας καταλαμβάνει τη μερίδα του λέοντος με πέντε καλογραμμένα τραγούδια σε στίχους Λευτέρη Παπαδόπουλου, μεταξύ των οποίων δεσπόζουν το εμβληματικό "Βρέχει φωτιά στη στράτα μου" που ακούστηκε στην ταινία "Ορατότης μηδέν" (1969), καθώς και το βαρύ ζεϊμπέκικο "Τι σου φταίει το παιδί".

Στο δίσκο έχουμε επίσης δυο ωραία τραγούδια του Άκη Πάνου, από τα οποία το ένα ("Του κόσμου το περίγελο") έγινε μεγάλο σουξέ. Ο Αντώνης Ρεπάνης, παρών και πάλι, έγραψε τρία τραγούδια, ενώ από ένα υπογράφουν οι Γιάννης Καραμπεσίνης και Αντώνης Κατινάρης. Ο τελευταίος είχε αργότερα μια πολύ πιο στενή συνεργασία με τον τραγουδιστή.

Στράτος Διονυσίου Νο.4 (1972)

Το 1972 κυκλοφόρησε από την Columbia o υπ' αριθμόν 4 προσωπικός δίσκος του Στράτου Διονυσίου με τίτλο το όνομά του. Ένας δίσκος γεμάτος θαυμάσια λαϊκά τραγούδια που στην εποχή τους γνώρισαν μεγάλη επιτυχία. Ανάμεσά τους τέσσερα πολυαγαπημένα τραγούδια του Άκη Πάνου ("Στο σταθμό του Μονάχου", "Να είχα το κουράγιο", "Ήταν ψεύτικα", "Εγώ καλά σου τα 'λεγα"), ιδιαίτερα το τεράστιο σουξέ "Στο σταθμό του Μονάχου" που ήταν το δεύτερο μεγαλύτερο σουξέ του τραγουδιστή μετά το "Βρέχει φωτιά στη στράτα μου" του Πλέσσα.

Στο δίσκο επίσης περιλαμβάνονται και τρία από τα πέντε συνολικά τραγούδια του Γιώργου Χατζηνάσιου που ερμήνευσε ο Στράτος Διονυσίου στο δίσκο του συνθέτη "4.5.3" την ίδια χρονιά. Ανάμεσά τους και η πολυτραγουδισμένη "Αφιλότιμη". Τα υπόλοιπα τραγούδια υπογράφουν ο Αντώνης Ρεπάνης, ο Βασίλης Δημητρίου και ο απαραίτητος Μίμης Πλέσσας, από τους σταθερούς τροφοδότες του ρεπερτορίου του σπουδαίου τραγουδιστή.

Στράτος Διονυσίου Νο.3 (1971)

Ο Στράτος Διονυσίου (1934-1990) ανήκει στη γενιά των μεγάλων λαϊκών τραγουδιστών που ανέδειξε η γόνιμη δεκαετία του '60. Ξεκίνησε να ηχογραφεί κλασικά λαϊκά τραγούδια στα τέλη του '50, ενώ συμμετείχε στο επιτελείο των ερμηνευτών που επιστράτευσαν οι παλιοί ρεμπέτες, κυρίως ο Βασίλης Τσιτσάνης, στα πρώτα χρόνια του '60, όταν άρχισε η μαζική επανεκτέλεση και επανακυκλοφορία των παλιών ρεμπέτικων τραγουδιών. 

Το 1968 ηχογράφησε τον πρώτο ολοκληρωμένο προσωπικό του δίσκο στην Columbia εγκαινιάζοντας τη σπουδαία συνεργασία του με τον Άκη Πάνου, ενώ την ίδια εποχή τραγούδησε το πιο εμβληματικό ίσως τραγούδι της καριέρας του, το συγκλονιστικό ζεϊμπέκικο "Βρέχει φωτιά στη στράτα μου" των Μίμη Πλέσσα και Λευτέρη Παπαδόπουλου, το οποίο και τον ανέβασε μεμιάς στην κορυφή του πενταγράμμου, όπου διατηρήθηκε μέχρι τα πρώτα χρόνια του '70, για να ακολουθήσει μια οδυνηρή προσωπική του περιπέτεια που επέφερε ισχυρό πλήγμα στην εικόνα του και διέκοψε για ένα διάστημα την καριέρα του. 

Παρόλα αυτά κατάφερε μερικά χρόνια αργότερα, χάρις στην υποστήριξη του Μάτσα, να επανέλθει δυναμικά στο προσκήνιο και να ακολουθήσει η δεύτερη και πιο πετυχημένη εμπορικά περίοδος της καριέρας του που διακόπηκε βίαια το 1990 με τον πρόωρο θάνατό του.

Ο δίσκος "Στράτος Διονυσίου" (αρ. 3) κυκλοφόρησε το 1971 και περιλαμβάνει μερικά πολύ γνωστά τραγούδια του μεγάλου ερμηνευτή. Κάποια απ' αυτά ("Ο παλιατζής", "Αγάπη μου επικίνδυνη") αποτέλεσαν τεράστια λαϊκά σουξέ της εποχής. Ο Αντώνης Ρεπάνης υπογράφει τα μισά τραγούδια του δίσκου, ενώ τα υπόλοιπα γράφτηκαν από τους Αντώνη Κατινάρη, Γιάννη Καραμπεσίνη και Μίμη Πλέσσα (το ωραιότατο "Όπως φεύγαν τα καράβια"). Δύο μάλιστα τραγούδια είναι γραμμένα από τον ίδιο τον Στράτο.

Γιώργος Μυρογιάννης: Εποχή (1974)

Επιστρέφοντας στο "ελαφρό" τραγούδι σας παρουσιάζω σήμερα τον μοναδικό ολοκληρωμένο δίσκο 33 στροφών που καταγράφεται στην ελληνική δισκογραφία του ελαφρού συνθέτη Γιώργου Μυρογιάννη (1919-1991), ο οποίος έχοντας άριστη μουσική κατάρτιση ξεκίνησε από την πατρίδα του τη Μυτιλήνη ως πιανίστας σε περιφερόμενους μουσικούς θιάσους μέχρι να εγκατασταθεί μόνιμα στην Αθήνα και να αρχίσει να συνθέτει μουσική για οπερέτες, μουσικές κωμωδίες και κινηματογραφικές ταινίες.

Ο δίσκος έχει τίτλο "Εποχή" κι εκδόθηκε από τη Margophone (Minos) το 1974. Περιλαμβάνει δώδεκα ελαφρά τραγούδια από παλιότερες ηχογραφήσεις με βασικό ερμηνευτή τον τραγουδιστή Γιώργο Λουκά. Συμμετέχει σε δυο τραγούδια και ο διεθνής Έλληνας τραγουδιστής του ελαφρού Τζίμης Μακούλης (1935-2007) και σε ένα τραγούδι η σύζυγος του συνθέτη Βάνια Μυρογιάννη.

Κώστας Καπνίσης: Παπαφλέσσας (1990)

Μιας και πιαστήκαμε λοιπόν με τη δισκογραφία του 1821, ιδού ένας δίσκος που αναφέρεται στην Επανάσταση και προέρχεται από τον ελληνικό κινηματογράφο. Οφείλω να πω βέβαια ότι στη χρυσή εποχή του ελληνικού κινηματογράφου, ιδιαίτερα μέσα στη δεκαετία του '60, άνθισε η ιστορική κινηματογραφία με κύριες θεματικές πηγές το 1821 και τη γερμανική κατοχή. Η κορύφωση σημειώθηκε στα χρόνια της χούντας με τις αλλεπάλληλες ιστορικές υπερπαραγωγές της εταιρίας Τζέιμς Πάρις. Και φυσικά η μουσική ήταν ένα από τα κύρια στοιχεία των ταινιών αυτών.

Ο Κώστας Καπνίσης (1920-2007) υπήρξε ο κυριότερος συνθέτης που υπηρέτησε μουσικά αυτό το είδος κινηματογράφου. Επηρεασμένος από τα μεγάλα χολιγουντιανά έπη που είχαν κυριαρχήσει κατά τη δεκαετία του '50, έγραψε επανειλημμένα μουσικές για ανάλογες ελληνικές υπερπαραγωγές επιστρατεύοντας τη στέρεη γνώση του για τη συμφωνική μουσική, έστω κι αν δεν είχε στη διάθεσή του μεγάλα ορχηστρικά σύνολα για την εκτέλεση των συνθέσεών του. Ειδικότερα σε ταινίες αναφερόμενες στο 1821 είχε συχνή παρουσία, όπως οι ταινίες "Μπουμπουλίνα", "Σουλιώτες" και "Παπαφλέσσας".

Έχουμε λοιπόν σήμερα τη μουσική του Κώστα Καπνίση για την επική ταινία της Finos Film / James Paris "Παπαφλέσσας" που γυρίστηκε το 1971 σε σενάριο Πάνου Κοντέλη και σκηνοθεσία Ερρίκου Ανδρέου. Η ταινία παίχτηκε στο κινηματογραφικό φεστιβάλ Θεσσαλονίκης και απέσπασε τρία βασικά βραβεία. Στο καστ της ταινίας βρίσκουμε πολλά πρωτοκλασάτα ονόματα του κινηματογράφου, όπως ο Δημήτρης Παπαμιχαήλ, ο Αλέκος Αλεξανδράκης, η Κάτια Δανδουλάκη, ο Χρήστος Πολίτης, ο Άγγελος Αντωνόπουλος και ο Στέφανος Στρατηγός. 

Το soundtrack περιλαμβάνει 18 ορχηστρικά θέματα συμφωνικών αποχρώσεων με ηχοχρώματα που άλλοτε παραπέμπουν στο δημοτικό τραγούδι κι άλλοτε στην Ανατολή. Η μουσική αυτή παρέμεινε ανέκδοτη μέχρι το 1990, όταν και εκδόθηκε με την επιμέλεια του ηθοποιού Μάκη Δελαπόρτα. 

Η δισκογραφία του '21

Από τα μέσα της δεκαετίας του '60, όταν άρχισε σιγά σιγά το βινύλιο των 33 στροφών να γίνεται ο κύριος ηχητικός φορέας της ελληνικής δισκογραφίας, είχαμε κατά καιρούς πάμπολλες επετειακές κυκλοφορίες δίσκων άλλοτε πρωτότυπου υλικού κι άλλοτε πολυσυλλεκτικές εκδόσεις παραδοσιακού υλικού ή ηχητικών ντοκουμέντων.

Στο πλαίσιο αυτό εντοπίζεται και το πλούσιο αφιερωματικό υλικό στον απελευθερωτικό αγώνα του 1821. Κι επειδή ο αγώνας απέχει πολύ χρονικά κι επομένως απουσιάζει το αυθεντικό οπτικοακουστικό υλικό, η ελληνική δισκογραφία έχει να επιδείξει κάμποσες ηχογραφήσεις πρωτότυπου συνθετικού υλικού εμπνευσμένου από τον ηρωικό αγώνα ή βασισμένου σε αυθεντικά κείμενα εκείνου του καιρού που μας κληροδότησαν μεγάλες μορφές, όπως ο Διονύσιος Σολωμός, ο Ρήγας Φεραίος, ο Μακρυγιάννης και άλλοι.

Πρώτος ο Μίκης Θεοδωράκης το 1968 έγραψε τον μικρό κύκλο "Αρκαδία 4" βασισμένο σε τρία ποιήματα του Ανδρέα Κάλβου ("Τα ηφαίστεια", "Εις Σάμον", "Αι ευχαί") που είναι εμπνευσμένα από τον μεγάλο αγώνα και τα ερμήνευσε συγκλονιστικά η Μαρία Φαραντούρη. Ο κύκλος αυτός ενσωματώθηκε στο δίσκο "Τραγούδια του Αγώνα" που εκδόθηκε το 1974.

Στα μαύρα χρόνια του απριλιανού καθεστώτος, εν έτει 1971, με αφορμή τη συμπλήρωση 150 χρόνων από την εξέγερση του 1821 ο Νίκος Μαμαγκάκης συμμετείχε με το δικό του τρόπο στη μεγάλη επέτειο εκδίδοντας δύο δισκογραφικές εργασίες εμπνευσμένες απ' τον μεγάλο Αγώνα. 

Ο ένας δίσκος ήταν οι "Αγωνιστές της Λευτεριάς" σε στίχους του Δημήτρη Ιατρόπουλου που βασίζονται σε έμμετρες προσωπογραφίες των κυριότερων αγωνιστών του '21 (Κολοκοτρώνης, Διάκος, Ανδρούτσος, Καραϊσκάκης, Μακρυγιάννης), ενώ περιέχονται και δυο μελοποιημένα ποιήματα του Γιώργου Σεφέρη κι άλλα δυο του Παντελή Πρεβελάκη.

Ο δεύτερος δίσκος του Νίκου Μαμαγκάκη είχε τίτλο "1821, είτε θάνατος, είτε λευτεριά". Στηρίζεται σε κείμενα του Στρατηγού Ιωάννη Μακρυγιάννη (1797-1864), τα οποία διαβάζει με τη συγκλονιστική και επιβλητική φωνή του ο Μάνος Κατράκης σε ζωντανή παρουσίαση με τη σκηνοθετική επιμέλεια του Δημήτρη Μιχαηλίδη. Την εισαγωγή και τα εμβόλιμα επεξηγηματικά σχόλια έγραψε και διαβάζει ο συγγραφέας Ηλίας Βενέζης. 
Σημειώνω ότι ο Νίκος Μαμαγκάκης επανήλθε πολλές φορές στο θεματικό υλικό της Τουρκοκρατίας και της Επανάστασης στα τελευταία χρόνια της ζωής του με έργα, όπως: "Μέγα Ορατόριο των Ελλήνων" (2006), "Μέγα Ορατόριο των Χρονικών" (2007), "Το τραγούδι του Δασκαλογιάννη" (2008).

Ένα χρόνο αργότερα (1972) ο Χρήστος Λεοντής μας δίνει το έργο "Η Άννα Συνοδινού διαβάζει Κάλβο, Ρήγα, Σολωμό, Μακρυγιάννη". Ανάμεσα στις απαγγελίες παρεμβάλλονται και μελοποιημένα μέρη, όπως το υπέροχο απόσπασμα από τους "Ελεύθερους Πολιορκημένους" του Σολωμού ("Το χάραμα επήρα / του ήλιου το δρόμο...") που ερμήνευσε αργότερα και η Τάνια Τσανακλίδου στο δίσκο "Παραστάσεις" (1975). Το υλικό του έργου αυτού, εμπλουτισμένο και επεξεργασμένο απ' την αρχή, πήρε την οριστική του μορφή το 1999 με την έκδοση του δίσκου "Καντάτα Ελευθερίας".

Διονύσης Αποστολάτος: Καντάδες (1978)

Στο ενδιάμεσο διάστημα (1973-1982) που κυκλοφόρησε η σειρά "Παλιά ταβέρνα" ο Διονύσης Αποστολάτος με τη χορωδία και τη μαντολινάτα του μας πρόσφερε άλλον έναν πολύ όμορφο δίσκο με τίτλο "Καντάδες" που ηχογραφήθηκε το 1977 και κυκλοφόρησε το 1978.

Το υλικό του δίσκου περιλαμβάνει μια σειρά νοσταλγικές μελωδίες και τραγούδια από την παλιά Αθήνα ερμηνευμένα από χορωδία, ενώ στα σολιστικά μέρη ακούγεται η φωνή της Καίτης Αποστολάτου.

Διονύσης Αποστολάτος: Παλιά Ταβέρνα Νο.3 (1982)

Ο τρίτος δίσκος της σειράς "Παλιά Ταβέρνα" του Διονύση Αποστολάτου  εκδόθηκε το 1982 από την Panivar. Αυτή τη φορά ο υπότιτλος άλλαξε σε: "Πλακιώτικα τραγούδια". 

Επί της ουσίας όμως έχουμε και πάλι ανάλογου ύφους νοσταλγικά τραγούδια της παλιάς Αθήνας, άλλα γραμμένα από Έλληνες δημιουργούς, όπως ο Νίκος Χατζηαποστόλου ή ο Ζοζέφ Κορίνθιος, κι άλλα παρμένα από κλασικές διεθνείς επιτυχίες, όπως η περίφημη "Paloma" ("Περιστεράκι") και μερικά ακόμη που διασκεύασε στο πλακιώτικο ηχόχρωμα η Καίτη Αποστολάτου, σύζυγος του Διονύση. 

Η ίδια η Καίτη Αποστολάτου είναι η βασική ερμηνεύτρια συνοδευόμενη από χορωδία, πλαισιωμένοι βέβαια όλοι τους από την εξαιρετική μαντολινάτα που διευθύνει μαεστρικά ο Διονύσης Αποστολάτος.

Διονύσης Αποστολάτος: Παλιά Ταβέρνα Νο.1 & 2 (1973/77)

Ιδού σήμερα δυο ωραίες συλλογές με κλασικά τραγούδια της ταβέρνας και του κρασιού που κυκλοφόρησαν το 1973 και 1977 αντίστοιχα από την Panivar, ενώ το 1988 (και το 2003) επανεκδόθηκαν ψηφιακά σε έναν ψηφιακό δίσκο που φυσικά πλέον είναι δυσεύρετος. Τίτλος τους: Παλιά ταβέρνα: Τραγούδια του κρασιού Νο.1 & Νο.2

Πρόκειται για νοσταλγικές και αγαπημένες μελωδίες από την προπολεμική εποχή της Αθήνας, τότε που τραγιουδιούνταν στα ταβερνάκια της Πλάκας ή ακόμη και στα γραφικά δρομάκια της περιοχής. Κάποια απ' αυτά είναι γραμμένα από γνωστούς δημιουργούς του ελαφρού τραγουδιού, όπως ο Μιχάλης Σουγιούλ, ο Νίκος Γούναρης, ο Μιχάλης Κατριβάνος, ο Αιμίλιος Σαββίδης, και κάποια ανήκουν σε άγνωστους δημιουργούς. Σε μερικά απ΄αυτά μάλιστα βρίσκουμε τις υπογραφές γνωστών λογοτεχνών της παλιάς Αθήνας, όπως ο Τίμος Μωραϊτίνης, ο Γεώργιος Δροσίνης ή ο Σπύρος Μελάς, ή και γνωστών στιχουργών, όπως ο Κώστας Πρετεντέρης, ο Κώστας Κοφινιώτης και ο Γιώργος Οικονομίδης. 

Τα τραγούδια, δοσμένα σε μορφή σουίτας πολλαπλών θεμάτων, ερμηνεύει εξαιρετικά η έμπειρη Χορωδία και Μαντολινάτα του Διονύση Αποστολάτου (γενν. 1926), του σπουδαίου αυτού χορωδιακού δάσκαλου που μας έχει χαρίσει πολλές ανάλογες μουσικές ερμηνείες. Για νοσταλγούς και λάτρεις της κρασοπαρέας...

Τραγούδια από το θέατρο (1988)

Σχεδόν όλοι οι συνθέτες τραγουδιών έχουν καταπιαστεί και με τη σκηνική μουσική, είτε για τον κινηματογράφο, είτε για το θέατρο, γιατί η ενασχόληση αυτή ήταν πιο αποδοτική για τις βιοποριστικές τους ανάγκες. Πολύ συχνά μάλιστα οι εργασίες τους στον τομέα αυτό ήταν υψηλών προδιαγραφών, αν και σπάνια έχει φτάσει μέχρι τη δισκογραφία, πράγμα που συμβάλλει δυστυχώς καταλυτικά στην υποβάθμιση του ενδιαφέροντος από το κοινό, ενώ είναι δεδομένο ότι στα αρχεία των δημιουργών μας κρύβονται συχνά ένα σωρό άγνωστα αριστουργήματα. Κορυφαία περίπτωση αποτελεί βέβαια ο μεγάλος Μάνος Χατζιδάκις, του οποίου η κινηματογραφική μουσική (εν μέρει) και η θεατρική (εν πολλοίς) παραμένει άγνωστη και δυστυχώς αναξιοποίητη. Ίσως η πιο ευνοημένη στον τομέα αυτό είναι η σπουδαία Ελένη Καραΐνδρου που ευτύχησε όλη η κινηματογραφική της μουσική να περάσει στη δισκογραφία, ενώ τα τελευταία χρόνια έχουν εκδοθεί και σημαντικά μέρη της πλούσιας θεατρικής της μουσικής.

Υπό αυτές λοιπόν τις συνθήκες πάντα μια δισκογραφική έκδοση με θεατρική μουσική είναι ευπρόσδεκτη και καλύπτει μέρος του τεράστιου κενού. Μια τέτοια έκδοση λοιπόν έχουμε σήμερα, η οποία κυκλοφόρησε το 1988 από τη Lyra με τον χαρακτηριστικό τίτλο "Τραγούδια από το θέατρο". Περιλαμβάνει δώδεκα εξαιρετικά θέματα θεατρικής μουσικής που καλύπτουν έναν ευρύτατο χρονικό ορίζοντα από τη δεκαετία του '50 μέχρι τα μέσα του '80. Ανθολογούνται τα βασικά μουσικά θέματα που γράφτηκαν για κλασικές θεατρικές παραστάσεις του ελληνικού ή διεθνούς ρεπερτορίου. Αναφέρω μερικές: "Ο ματωμένος γάμος", "Ο κύκλος με την κιμωλία" και "Λυσιστράτη" με μουσική Μάνου Χατζιδάκι, "Ένας Όμηρος" του Μίκη Θεοδωράκη, "Μουσική πράξη στον Μπρεχτ" του Θάνου Μικρούτσικου, "Θυμήσου τον Σεπτέμβρη" του Γιάννη Σπανού κ.ά. Πολλά από αυτά τα έργα μάλιστα έχουν αποδοθεί στα ελληνικά από μεγάλους μας ποιητές, όπως ο Οδυσσέας Ελύτης και ο Νίκος Γκάτσος.

Τα τραγούδια ερμηνεύουν τραγουδιστές συχνά πολύ διαφορετικού ύφους, όπως: Μίκης Θεοδωράκης, Μελίνα Μερκούρη, Γιώργος Μούτσιος, Σπύρος Σακκάς, Αλίκη Βουγιουκλάκη, Πόπη Αστεριάδη, Μαρία Δουράκη, Νίκος Παπάζογλου και άλλοι.

Κώστας Βίρβος: Τέσσερις Δεκαετίες (1985)

Πριν από καιρό σας παρουσίασα το διπλό άλμπουμ "Ένας κήπος τραγούδια" με 31 κλασικά λαϊκά τραγούδια του μεγάλου λαϊκού στιχουργού Κώστα Βίρβου (1926-2015). Επανέρχομαι σήμερα με μια δεύτερη ανάλογου περιεχομένου έκδοση της Minos που περιλαμβάνει 30 τραγούδια του στιχουργού με το χαρακτηριστικό τίτλο "Τέσσερις Δεκαετίες" που δηλώνει το χρονικό εύρος αυτών των τραγουδιών από τα τέλη της δεκαετίας του '40 μέχρι τα μέσα του '80.

Το διπλό αυτό αναλογικό λεύκωμα ανθολογεί την πορεία του στιχουργού μέσα στο χρόνο αναδεικνύοντας τις συνεργασίες του με όλα τα μεγάλα ονόματα του λαϊκού τραγουδιού, όπως: Βασίλης Τσιτσάνης, Απόστολος Καλδάρας, Θόδωρος Δερβενιώτης, Μπάμπης Μπακάλης, Στράτος Ατταλίδης, Γιώργος Μανισαλής, Βασίλης Βασιλειάδης και πολλοί άλλοι. 

Και φυσικά στη μακρά αυτή περίοδο συναντήθηκε με όλα τα μεγάλα ονόματα των ερμηνευτών, όπως: Στέλιος Καζαντζίδης, Πρόδρομος Τσαουσάκης, Σωτηρία Μπέλλου, Καίτη Γκρέυ, Μαίρη Λίντα, Πάνος Γαβαλάς, Γιώτα Λύδια, Βαγγέλης Περπινιάδης, καθώς και εκπρόσωποι της νεότερης γενιάς, όπως: Μαρινέλλα, Τόλης Βοσκόπουλος, Γιάννης Πάριος, Γιάννης Καλατζής και Μανώλης Μητσιάς.

Ηλίας Ανδριόπουλος: Τα τελευταία σήματα (1986)

Η πορεία του αξιόλογου συνθέτη Ηλία Ανδριόπουλου στο ελληνικό τραγούδι έχει αφήσει ένα ισχυρό και διαχρονικό αποτύπωμα με αρκετούς ιδιαίτερα σημαντικούς κύκλους τραγουδιών που συνδυάζουν περίτεχνα το έντεχνο με το καθαρά λαϊκό στοιχείο. Από τους κύκλους αυτούς ο ίδιος ο συνθέτης έχει αντλήσει υλικό για δυο πολύ ενδιαφέροντες ορχηστρικούς δίσκους που μας χάρισε στα χρόνια της μεγάλης του ακμής, τη δεκαετία του '80. Ο πρώτος είχε τίτλο "Τα λαϊκά μου" (1980) και στηρίχθηκε στους κύκλους "Γράμματα στον Μακρυγιάννη" (1979) και "Λαϊκά προάστια" (1980).

Το 1986 λοιπόν επανέλαβε την ίδια ιδέα με τον ορχηστρικό δίσκο "Τα τελευταία σήματα" αντλώντας αυτή τη φορά το μελωδικό υλικό από τα έργα "Προσανατολισμοί" (1984) και "Ξένες πόρτες" (1985). Δεκαπέντε οργανικά θέματα εξαιρετικά ενορχηστρωμένα που αναδεικνύουν το πολύ εμπνευσμένο μελωδικό υπόβαθρο των τραγουδιών αυτών. Ο ίδιος ο συνθέτης σημειώνει χαρακτηριστικά στο οπισθόφυλλο:

Τα ΤΕΛΕΥΤΑΙΑ ΣΗΜΑΤΑ δεν γράφτηκαν για να εξυπηρετήσουν διασκεδαστικές διαθέσεις. Φιλοδοξούν να ψυχαγωγήσουν σωστά αυτούς που ακούν μουσική. Το κάθε τραγούδι έχει πολλές όψεις αθέατες και δυσδιάκριτες, αρκεί η δική μου και η δική σας ευαισθησία να διαθέτει υγεία. Γιατί σίγουρα υπάρχει μια αίσθηση διαφορετική στα τραγούδια μου και αυτή θέλω να φέρω στην επιφάνεια με το δίσκο αυτό... Υπάρχουν και τα μουσικά όργανα, η ορχήστρα, που μπορεί από μόνη της να δώσει διαφορετικά μουσικά χρώματα και εικόνες ψηλαφώντας και αγγίζοντας αυτά που άγγιξαν ή δεν άγγιξαν οι φωνές".

Ο Αρμάος παίζει στη λατέρνα Θεοδωράκη-Χατζιδάκι (1978)

Ο Νίκος Αρμάος (1890-1979) υπήρξε εμβληματική μορφή της ελληνικής παραδοσιακής οργανοπαιξίας και οργανοποιίας, ταυτισμένος απόλυτα με τη λατέρνα, ένα όργανο που προπολεμικά ήταν από τα πιο δημοφιλή στην Ελλάδα, όπου πρωτοεμφανίστηκε στα τέλη του 19ου αιώνα με πρώτο λατερνατζή τον Ιωσήφ Αρμάο, πατέρα του Νίκου.

Ο Νίκος Αρμάος δεν ήταν λατερνατζής με την έννοια του περιφερόμενου μουσικού στις γειτονιές ή στα πανηγύρια, όπως φανταζόμαστε έναν εκτελεστή αυτού του οργάνου σύμφωνα με τη γραφική εικόνα που μας άφησαν οι δυο περίφημες ταινίες του Αλέκου Σακελλάριου με τον Αυλωνίτη και τον Φωτόπουλο! 

Στην πραγματικότητα ο Αρμάος ήταν ο τεχνίτης της λατέρνας που με την απαράμιλλη μαστοριά του έβαζε τις μελωδίες στο όργανο, είτε δικές του (λέγεται ότι έγραψε πάνω από 2000 δικές του μελωδίες), είτε διασκευές γνωστών τραγουδιών του καιρού του. Στο πλαίσιο λοιπόν αυτής της εξειδικευμένης σχέσης του με το όργανο μας άφησε και μερικές ηχογραφήσεις στα πολύ προχωρημένα χρόνια της ζωής, όπως ο παρών δίσκος που εκδόθηκε το 1978 από τη Minos και περιλαμβάνει δώδεκα πασίγνωστες μελωδίες των δύο κορυφαίων συνθετών μας, έξι του Μίκη Θεοδωράκη κι άλλες έξι του Μάνου Χατζιδάκι. Ο ήχος αποπνέει έντονα νοσταλγικό χρώμα και δίνει μια εντελώς διαφορετική διάσταση στις εξαίσιες αυτές λαϊκές μελωδίες.

Σταύρος Κουγιουμτζής: Θα 'ταν 12 του Μάρτη (εις μνήμην)...

Το 1976 η Χαρούλα Αλεξίου τραγούδησε αισθαντικά την υπέροχη λαϊκή μπαλάντα "Θα 'ταν δώδεκα του Μάρτη" και μαζί της τη σιγοτραγουδήσαμε όλοι μας, δίχως να μπορούμε να φανταστούμε ότι η ακριβή αυτή μελωδία του Σταύρου Κουγιουμτζή θα γινόταν τόσο σημαδιακή, αφού στις 12 του Μάρτη του 2005 ήταν γραφτό να φύγει από τη ζωή ο αγαπημένος συνθέτης, σαν σήμερα δηλαδή πριν από 14 ακριβώς χρόνια...

Έχω κάνει ήδη πάμπολλα αφιερώματα στον Σταύρο Κουγιουμτζή εδώ στον Δισκοβόλο κι έτσι για τη σημερινή επέτειο θα περιοριστώ σε ένα αναλογικό δισκάκι 45 στροφών που εκδόθηκε το 1972 από τη Minos. Περιλαμβάνει δυο από τα λιγότερο γνωστά - αλλά τόσο όμορφα - τραγούδια του συνθέτη ερμηνευμένα από τον επίσης άσημο Φώτη Φωτιάδη. Οι τίτλοι τους: "Τριαντάφυλλα θα κόψω", "Πώς να μ' ακούσεις, να με δεις". 
Οι στίχοι του πρώτου ανήκουν στον συνθέτη. Το δεύτερο αναφέρει ως στιχουργό το άγνωστο όνομα Γ. Χαρίσης που πιθανότατα είναι ψευδώνυμο της Σώτιας Τσώτου, με την οποία εκείνη την εποχή είχε γράψει αρκετά τραγούδια ο συνθέτης. Το τραγούδι αυτό το είχε ερμηνεύσει πρώτος ο Γιάννης Καλατζής σε 45άρι του 1970, πάλι από τη Minos.

Βασίλης Τσιτσάνης: Το Χάραμα, Τραγούδια και Ταξίμια (1980)

Κλείνω το αφιέρωμά μου στον Βασίλη Τσιτσάνη με ένα σημαντικό ιστορικό ντοκουμέντο που διασώζει την αυθεντική ατμόσφαιρα από τις ζωντανές βραδινές εμφανίσεις του μεγάλου βάρδου λίγο πριν από το θάνατό του. Πρόκειται για μια ζωντανή ηχογράφηση στο ιστορικό μαγαζί "Το Χάραμα", όπου ο Τσιτσάνης πέρασε τα τελευταία χρόνια της ζωής του παίζοντας ασταμάτητα και τραγουδώντας ο ίδιος τα σπουδαία τραγούδια του, συχνά με τη σύμπραξη πολλών τραγουδιστών, κυρίως νεότερων. Το Χάραμα ήταν το στέκι που συχνά επισκεπτόταν κι ο Γιάννης Τσαρούχης συμμετέχοντας με τον δικό του τρόπο στη μουσική μυσταγωγία που συντελούνταν στον ιστορικό αυτό χώρο.

Τον Φλεβάρη λοιπόν του 1980 βρέθηκε στο Χάραμα ο εθνομουσικολόγος Simha Arom ως απεσταλμένος της Unesco και κατέγραψε ζωντανά το πρόγραμμα του Τσιτσάνη που περιλάμβανε τα κλασικά του τραγούδια και πολλά αυτοσχεδιαστικά "διαλείμματα", τα περίφημα ταξίμια του που φαίνεται πως καθήλωσαν τον ξένο ερευνητή! Το υλικό αυτής της ηχογράφησης εκδόθηκε την ίδια χρονιά από τη μικρή δισκογραφική εταιρία Venus, ενώ το 1987 κυκλοφόρησε στη Γαλλία ο ψηφιακός δίσκος "Hommage a Tsitsanis" με επιλεγμένα μέρη της ίδιας ζωντανής ηχογράφησης.

Η ελληνική έκδοση του 1980 είχε τίτλο "Το Χάραμα, Τραγούδια και Ταξίμια" και περιλάμβανε δύο αναλογικούς δίσκους με το πλήρες υλικό της ιστορικής αυτής ηχογράφησης. Τραγουδά και παίζει μπουζούκι ο ίδιος ο Τσιτσάνης, ενώ παίζουν μαζί του ο Γιάννης Δέδες κιθάρα και ο Μπάμπης Μαλλίδης μπαγλαμά. Στα φωνητικά συνοδεύει τον συνθέτη η Ελένη Γεράνη. Αυθεντικές ερμηνείες σπάνιας ειλικρίνειας και βαθιάς συγκίνησης. Ένα αληθινό ντοκουμέντο...

Βασίλης Τσιτσάνης: Για πάντα, Νο.1 & 2 (1985)

Το 1985 η ΕΜΙ έδωσε στην κυκλοφορία δύο αναλογικούς δίσκους του Βασίλη Τσιτσάνη με τίτλο "Για Πάντα" με τη χαρακτηριστική ένδειξη "Αυθεντικές εκτελέσεις 1937-1940". Είναι προφανές ότι οι δυο αυτοί δίσκοι αποτελούν μια συλλογή τραγουδιών της προπολεμικής εποχής του μεγάλου βάρδου, δηλαδή περιλαμβάνουν υλικό από τα πρώτα πρώτα τραγούδια που μας έδωσε, πριν ακόμα κατακτήσει το πανελλήνιο με τα αριστουργήματα της κλασικής του εποχής (1941-1955). 

Λογικό είναι ότι ο πρώτος δίσκος ξεκινάει με το πρωτόλειο τραγούδι του συνθέτη, γνωστό με τον τίτλο "Σ' έναν τεκέ σκαρώσανε" που ερμήνευσε η Γεωργία Μηττάκη. Συνολικά περιλαμβάνονται 22 τραγούδια και δυο οργανικές συνθέσεις που ερμηνεύει ο ίδιος ο Τσιτσάνης με το μπουζούκι του. Και βέβαια όλα προέρχονται από τις αυθεντικές τους ηχογραφήσεις σε δίσκους γραμμοφώνου 78 στροφών. 

Οι ερμηνευτές των τραγουδιών είναι κλασικά ονόματα του αυθεντικού ρεμπέτικου, όπως ο Στράτος Παγιουμτζής, ο Στελάκης Περπινιάδης, ο Δημήτρης Περδικόπουλος, ο Στέλιος Κηρομύτης, η Ρίτα Αμπατζή, η Νταίζη Σταυροπούλου και η Ιωάννα Γεωργακοπούλου.

Βασίλης Τσιτσάνης: Τα ωραία του Τσιτσάνη (1973)

Συνεχίζοντας την εξερεύνηση στο ανεξάντλητο θησαυροφυλάκιο της αναλογικής δισκογραφίας του Βασίλη Τσιτσάνη, θα σταθώ σήμερα σ' έναν εξαιρετικό δίσκο που κυκλοφόρησε το 1973 από την EMI με τίτλο "Τα ωραία του Τσιτσάνη".

Πρόκειται για ένα απολύτως αντιπροσωπευτικό δείγμα του αναβιωμένου ρεμπέτικου που σημειώθηκε κατά τις δεκαετίες του '60 και '70 συμβάλλοντας αποφασιστικά στην επιστροφή στο προσκήνιο αυτού του υποτιμημένου κάποτε είδους, απαγορευμένου άλλωστε για μεγάλα χρονικά διαστήματα στο παρελθόν, μέσα στο οποίο όμως κρύβονταν διαμάντια ανεκτίμητης αξίας, τα οποία πρώτος ανακάλυψε ο Μάνος Χατζιδάκις και - παρά τις αντιδράσεις και την περιφρονητική αντιμετώπιση των ομοτέχνων του - τα επεξεργάστηκε με τη δική του γλώσσα επανειλημμένα, μέχρι να φτάσει η εποχή της καταξίωσης και της ευρείας αποδοχής.

Στο δίσκο λοιπόν αυτό έχουμε δώδεκα παλιά τραγούδια του Βασίλη Τσιτσάνη, όχι από τα πιο γνωστά του, όλα σε καινούργιες εκτελέσεις από τα νέα ονόματα του πενταγράμμου. Στους ερμηνευτές περιλαμβάνονται οι: Γρηγόρης Μπιθικώτσης, Σταμάτης Κόκοτας, Δήμητρα Γαλάνη, Λιζέτα Νικολάου και Αλεξάνδρα. 

Η κορυφαία στιγμή του δίσκου είναι το αριστουργηματικό τραγούδι "Ακρογιαλιές δειλινά", το οποίο είχε γραφτεί το 1948 και πρώτη το ερμήνευσε η Στέλλα Χασκίλ. Κι όμως! Εδώ έχουμε τη σπάνια για μένα περίπτωση μια δεύτερη εκτέλεση να ξεπερνά την πρώτη, καθώς η ερμηνεία της Δήμητρας Γαλάνη που τη συνοδεύει ο ίδιος ο Τσιτσάνης, απογειώνει αυτό το ξεχασμένο διαμάντι του συνθέτη και το ανεβάζει στο υψηλό βάθρο, όπου έκτοτε παραμένει αμετακίνητο. Η ίδια η Γαλάνη το ερμήνευσε αργότερα ξανά, ενώ υπήρξαν κι άλλες μεταγενέστερες εκτελέσεις, αλλά καμιά δεν συγκρίνεται με την ερμηνεία αυτή του 1973.

Βασίλης Τσιτσάνης: Αρχόντισσα (1967)

Εκεί κάπου στα μέσα της δεκαετίας του '60 ο Μάκης Μάτσας, έχοντας ήδη αναλάβει πλήρως τα ηνία της εταιρίας Odeon του πατέρα του, είχε ιδρύσει τη θυγατρική εταιρία Margophone (από το όνομα της μητέρας του Μαργαρίτας), όπου προσπάθησε να μαζέψει όλους τους μεγάλους βάρδους του λαϊκού μας τραγουδιού, όπως ο Μάρκος, ο Παπαϊωάννου, ο Τσιτσάνης, ο Καλδάρας, ο Χιώτης, ο Μητσάκης και άλλοι. Μέσα απ' αυτό το ευρύ λαϊκό κάλεσμα λοιπόν η νεόδμητη εταιρία στάθηκε η φιλόξενη στέγη όλων των λαϊκών δημιουργών που είχαν αρχίσει να περνούν στο περιθώριο.

Στο πλαίσιο αυτό λοιπόν εκδόθηκε το 1967 ο δίσκος "Αρχόντισσα" με υπότιτλο "Μαζί με 11 λαϊκές αναμνήσεις" που περιλαμβάνει δώδεκα μεγάλα τραγούδια του Βασίλη Τσιτσάνη. Αξιοσημείωτο είναι ότι μόνο δύο απ' αυτά ("Αρχόντισσα", "Αχάριστη"), ερμηνευμένα από τον Βαγγέλη Περπινιάδη, είναι σε καινούργια εκτέλεση, ενώ τα υπόλοιπα δέκα είναι στην πρώτη αυθεντική τους εκτέλεση από τα χρόνια του '50. Τα ερμηνεύουν κορυφαίες φωνές, όπως ο Μάρκος Βαμβακάρης, ο Στράτος Παγιουμτζής, ο Τάκης Μπίνης, η Σωτηρία Μπέλλου και η Μαρίκα Νίνου. Σπαρακτική και βαθιά συγκινητική είναι η ερμηνεία της Μαρίκας Νίνου στο συγκλονιστικό ζεϊμπέκικο "Γεννήθηκα για να πονώ", μια ερμηνεία που την κατατάσσω στις αθάνατες στιγμές του ρεμπέτικου διαχρονικά!

Βασίλης Τσιτσάνης: Συννεφιασμένη Κυριακή (1965)

Λέγαμε χθες ότι ο Βασίλης Τσιτσάνης πρωτοστάτησε στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του '60 στην αναβίωση του ρεμπέτικου τραγουδιού μέσα από τη συστηματική επανεκτέλεση κλασικών τραγουδιών από τη δεκαετία του '30 ως τα μέσα του '50 με πιο διαυγείς ηχογραφήσεις, μονοφωνικές ή στερεοφωνικές, και φρέσκες ενορχηστρώσεις που συμβάδιζαν με τον ανανεωμένο ήχο της εποχής.

Το 1965 λοιπόν η ΕΜΙ παρουσίασε τη "Συννεφιασμένη Κυριακή", τον πρώτο ουσιαστικά προσωπικό δίσκο 33 στροφών του Βασίλη Τσιτσάνη με δώδεκα κλασικά και αγαπημένα τραγούδια του σε νέες εκτελέσεις, ερμηνευμένα από τα μεγάλα ονόματα του λαϊκού πενταγράμμου που διέθετε η κορυφαία τότε δισκογραφική εταιρία στο οπλοστάσιό της. Ιδού: Στέλιος Καζανζτίδης, Μαρινέλλα, Γρηγόρης Μπιθικώτσης, Πόλυ Πάνου, Γιώτα Λύδια, Καίτη Γκρέυ, Στράτος Διονυσίου, Αντώνης Ρεπάνης. Μαζί τους σε πολλά τραγούδια κάνει δεύτερη φωνή ο ίδιος ο Τσιτσάνης.

Η μικρή αυτή ανθολογία από το ανεξάντλητο θησαυροφυλάκιο των τραγουδιών του μεγάλου δημιουργού περιλαμβάνει μερικές πραγματικά οριακές στιγμές του έργου του, όπως τη μυθική "Συννεφιασμένη Κυριακή", την "Αχάριστη", την "Αρχόντισσα", τα "Καβουράκια" και άλλα. Κυριαρχεί ο ρυθμός του ζεϊμπέκικου μαζί με χασάπικα και χασαποσέρβικα. Αθάνατα τραγούδια, αθάνατες ερμηνείες!

Βασίλης Τσιτσάνης: Αυθεντικές Εκτελέσεις 1937-1983 (1987)

Βασίλης Τσιτσάνης (1915-1984). Ο ογκόλιθος του αυθεντικού λαϊκού μας τραγουδιού. Ο ανεξάντλητος δημιουργός που πήρε το ρεμπέτικο από την ανυποληψία και το περιθώριο, για να το αναγάγει σε υψηλή και αυθεντική τέχνη, έτσι που ένας Γιάννης Τσαρούχης - προφανώς βέβαια σε μια έξαρση ενθουσιασμού - να δηλώνει ότι ο Τσιτσάνης υπήρξε η μοναδική ίσως απόδειξη ότι έχουμε πολιτισμό!

Τι να πρωτοπεί λοιπόν κανείς για τον κορυφαίο αυτό λαϊκό δημιουργό που να μην έχει ήδη ειπωθεί άπειρες φορές; Νιώθω και προσωπικά μια κρυφή περηφάνια που καταγόταν κι από τη γενέθλια γη μου, τα Τρίκαλα, τα οποία αξίζει να το τονίζουμε ότι ανέδειξαν τρεις μέγιστους στυλοβάτες του λαϊκού τραγουδιού, τον Βασίλη Τσιτσάνη δηλαδή, τον Απόστολο Καλδάρα και τον Κώστα Βίρβο! 

Ο Τσιτσάνης βρέθηκε στην Αθήνα το 1936, για να σπουδάσει νομικά, αλλά αμέσως τον κέρδισε η παιδική του αγάπη για τη μουσική. Εκείνη λοιπόν τη σημαδιακή χρονιά που ο τόπος περνούσε στο σκοτάδι της μεταξικής δικτατορίας ο νεαρός μπουζουξής ηχογράφησε στην Odeon του Μίνωα Μάτσα το πρώτο του τραγούδι με ερμηνεύτρια τη Γεωργία Μηττάκη. Τίτλος του: "Σ' έναν τεκέ μπουκάρανε". Λίγο αργότερα τραγούδησε μερικά από τα πρώτα του τραγούδια ακόμη και η Ισπανίδα υψίφωνος Ελβίρα ντε Ιντάλγκο, η οποία υπήρξε η πρώτη δασκάλα της Μαρίας Κάλλας! Οι κυριότεροι ερμηνευτές του στα προπολεμικά χρόνια ήταν ο Μάρκος Βαμβακάρης, ο Στελλάκης Περπινιάδης και κυρίως ο αξεπέραστος Στράτος Παγιουμτζής, η κορυφαία φωνή του ρεμπέτικου. 
Στα χρόνια της γερμανικής κατοχής ο Τσιτσάνης βρέθηκε στη Θεσσαλονίκη, όπου διατηρούσε για 3-4 χρόνια το ιστορικό "Ουζερί Τσιτσάνη", στο οποίο ακούστηκαν για πρώτη φορά μερικά από τα σπουδαιότερα τραγούδια του, κάμποσα από τα οποία αναφέρονταν στη μακεδονική πρωτεύουσα. Στα χρόνια του Εμφυλίου επέστρεψε στην Αθήνα συνεχίζοντας

ακάθεκτος να ηχογραφεί αριστουργηματικά τραγούδια με φωνές, όπως η Σωτηρία Μπέλλου, η Ιωάννα Γεωργακοπούλου, ο Πρόδρομος Τσαουσάκης και πάνω απ' όλους η μοναδική Μαρίκα Νίνου, η μεγάλη μούσα του συνθέτη στα χρόνια του '50. 
Στη δεκαετία του '60 πρωτοστάτησε στην αναβίωση του ρεμπέτικου μέσα από δόκιμες επανεκτελέσεις με νεότερες φωνές, όπως ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης, ο Στέλιος Καζαντζίδης, ο Πάνος Γαβαλάς, η Πόλυ Πάνου, η Χαρούλα Λαμπράκη και άλλοι, ενώ συνέχισε και στη μετέπειτα εποχή προσαρμόζοντας τη μουσική του στο νέο ύφος του τραγουδιού συνεργαζόμενος με τραγουδιστές, όπως η Βίκυ Μοσχολιού, ο Σταμάτης Κόκοτας, ο Γιώργος Νταλάρας, η Αλεξάνδρα, η Λιζέτα Νικολάου και η Δήμητρα Γαλάνη. Πέθανε ουσιαστικά πάνω στο πάλκο παίζοντας και τραγουδώντας στο ιστορικό "Χάραμα" μέχρι την τελευταία στιγμή!!!

Το 1987 η EMI/Columbia έδωσε στην κυκλοφορία μια ολοκληρωμένη συλλογή δέκα αναλογικών δίσκων με τραγούδια του Βασίλη Τσιτσάνη στις αυθεντικούς τους εκτελέσεις που καλύπτουν όλη τη δημιουργική του περίοδο από το 1937 ως το 1983, από την εποχή του γραμμόφωνου και των 78 στροφών μέχρι το βινύλιο των 45 και 33 στροφών. Το υλικό ταξινομείται με χρονολογική σειρά και φτάνει μέχρι τις τελευταίες ζωντανές ηχογραφήσεις του συνθέτη. Φυσικά στην ερμηνεία αυτών των μεγάλων τραγουδιών παρελαύνει όλο το ελληνικό πεντάγραμμο, όπως: Στράτος Παγιουμτζής, Στέλιος Κηρομύτης, Πρόδρομος Τσαουσάκης, Μαρίκα Νίνου, Σωτηρία Μπέλλου, Ιωάννα Γεωργακοπούλου, Στελλάκης Περπινιάδης, Ρένα Στάμου, Μαρίκα Νίνου, Καίτη Γκρέυ, Στέλιος Καζαντζίδης, Γρηγόρης Μπιθικώτσης, Χαρούλα Λαμπράκη, Βίκυ Μοσχολιού, Λιζέτα Νικολάου, Δήμητρα Γαλάνη.

Σημειώνω ότι η σπουδαία αυτή σειρά επανεκδόθηκε και ψηφιακά σε πέντε γεμάτους ψηφιακούς δίσκους με είκοσι τραγούδια ο καθένας περιορίζοντας όμως σημαντικά το υλικό της δεκαπλής αναλογικής κασετίνας.

Γιάννης Σπανός: Pia Colombo (1965)

Ολοκληρώνω σήμερα τον πρώτο κύκλο παρουσίασης των "γαλλικών" τραγουδιών του Γιάννη Σπανού που ηχογραφήθηκαν στη Γαλλία κατά τη δεκαετία του '60 με μεγάλα ονόματα της γαλλικής μουσικής σκηνής, μερικά μάλιστα σε πολλαπλές εκτελέσεις, ενώ αρκετά απ' αυτά έγιναν παράλληλα ή λίγο αργότερα γνωστά σ' εμάς μέσα από την ελληνική προσαρμογή και επανεκτέλεσή τους στα χρόνια του "Νέου Κύματος" και μετέπειτα.

Σήμερα λοιπόν θα σταθώ στη σύντομη συνεργασία του Γιάννη Σπανού με μια από τις μεγάλες ιέρειες του γαλλικού τραγουδιού, κινηματογράφου και θεάτρου, τη μυθική Pia Colombo (1934-1986), ιταλικής καταγωγής, η οποία μεσουράνησε στην καλλιτεχνική ζωή της Γαλλίας από τα μέσα του '50 για σχεδόν τρεις δεκαετίες έχοντας πολυάριθμες σκηνικές παρουσίες σε έργα του Μπρεχτ και άλλων δραματουργών, αλλά και ερμηνεύοντας σπουδαία τραγούδια των σημαντικότερων δημιουργών της μεταπολεμικής εποχής όπως ο Kurt Weill, o Hanns Eisler, o Georges Brassens, o Jacques Brel, αλλά και ο σύζυγός της Maurice Fanon.

Το 1965 η Pia Colombo ηχογράφησε ένα 45άρι extended με τέσσερα εξαιρετικά τραγούδια. Η μία πλευρά του δίσκου περιλαμβάνει δύο συνθέσεις των Maurice Fanon και Jean-Pierre Lang. Στην άλλη πλευρά έχουμε δυο πανέμορφα τραγούδια του Γιάννη Σπανού ("C'est peu de dire", "Je t' appantiens") σε στίχους των Jean-Naty Boyer και Maurice Fanon. Το πρώτο απ' αυτά έγινε γνωστότερο λίγο αργότερα με μια πιο μοντέρνα εκτέλεση από τη Cristina (1968), αλλά οι ερμηνείες της Pia Colombo είναι αξεπέραστες.
Διευκρινίζω ότι η Pia Colombo ήταν η πρώτη ερμηνεύτρια του υπέροχου "Λιναρντό" του Γιάννη Σπανού σε μια ηχογράφηση του 1964, το οποίο σε δεύτερη εκτέλεση ερμήνευσε και ο Marcel Rothel (1965), περισσότερα από δέκα χρόνια δηλαδή πριν το μάθουμε εμείς στην ελληνική του εκδοχή από τη Χαρούλα Αλεξίου.

Γιάννης Σπανός: Beatrice Arnac (1966)

Η Betarice Arnac (γενν. 1931) υπήρξε αξιόλογη Γαλλίδα ηθοποιός με σημαντικές κινηματογραφικές (και θεατρικές) εμφανίσεις στις δεκαετίες του '50 και '60. Το 1963 ξεκίνησε και την τραγουδιστική της καριέρα, η οποία την έφερε στο δρόμο του Γιάννη Σπανού, όταν το 1966 ηχογράφησε ένα μεγάλο δίσκο με τίτλο το όνομά της, ο οποίος εκδόθηκε από τη γαλλική εταιρία Disques Vogue.

Πρόκειται για μια εξαιρετική δισκογραφική έκδοση με δεκαπέντε τραγούδια διαφόρων συνθετών (Kurt Weill, Pierre Seghers, Leo Ferre, Yvonne Schmitt, Michel Aubert κ.ά.), μεταξύ των οποίων και του Γιάννη Σπανού που συμμετέχει με πέντε υπέροχα κομμάτια, όλα γραμμένα πάνω σε ποιήματα κορυφαίων Γάλλων ποιητών, όπως ο Paul Verlaine, o Louis Aragon, o Paul Eluard και ο Maurice Maeterlinck. Κάποια από τα τραγούδια αυτά είχαν ήδη ηχογραφηθεί και πιο νωρίς σε 45άρια. Η ενορχήστρωση έχει χαρακτηριστικά γαλλικό χρώμα με τη χρήση ακορντεόν και άλλων ακουστικών οργάνων (κιθάρα, πιάνο, κοντραμπάσο) υπό τη διεύθυνση του Michel Villard.

Γιάννης Σπανός: Richard Anthony (1968)

Συνεχίζοντας με τα "γαλλικά" τραγούδια του Γιάννη Σπανού σας παρουσιάζω σήμερα ένα ακόμη δισκάκι 7 ιντσών που κυκλοφόρησε το 1968 από την Columbia. Αυτή τη φορά ο συνθέτης συνεργάστηκε με τον αξιόλογο γαλλοαιγύπτιο τραγουδιστή Richard Anthony (1938-2015) με τέσσερα τραγούδια, χαρακτηριστικά κι αυτά της αστείρευτης μελωδικής έμπνευσης του συνθέτη, τα οποία διευθύνει με μαεστρία ο Christian Chevallier.

Αξίζει να σημειώσουμε ότι μια παλιότερη οργανική μελωδία του συνθέτη εδώ ακούγεται για πρώτη φορά σε μορφή τραγουδιού, αυτού που δυο χρόνια αργότερα με τίτλο "Τα χέρια" που ερμήνευσε σπαρακτικά η Βίκυ Μοσχολιού στο δίσκο "Σαββατόβραδο" με ελληνικούς στίχους του Λευτέρη Παπαδόπουλου. Ο γαλλικός τίτλος του είναι "Un homme en enfer" και η ενορχηστρωτική του γραμμή διαφέρει ριζικά, ενώ στη θέση του οργανικού σόλο του μπουζουκιού υπάρχουν στίχοι που ερμηνεύονται σύμφωνα με το ρυθμικό κρεσέντο στο σημείο αυτό.

Γιάννης Σπανός: 20 Τραγούδια με τον Marcel Rothel (1964-1966)

Μετά τη συνεργασία του Γιάννη Σπανού με τον Albert Santoni (1963), περνάμε σήμερα σε μια άλλη σημαντική διεθνή σύμπραξη του σπουδαίου συνθέτη, αυτή τη φορά με τον σπουδαίο Γάλλο ερμηνευτή Marcel Rothel, με τον οποίο ηχογράφησε πολλά τραγούδια στο διάστημα 1964-1966, μεταξύ των οποίων και μερικά πολύ αγαπημένα στην ελληνική τους εκδοχή, όπως ο γλυκύτατος "Λιναρντό".

Κατά τη συγκεκριμένη λοιπόν τριετία ο Marcel Rothel ηχογράφησε πέντε δισκάκια 45 στροφών με τέσσερα τραγούδια το καθένα, συνολικά δηλαδή είκοσι τραγούδια που τα έχω συγκεντρωμένα όλα εδώ. 
Πανέμορφες μελωδίες, όμορφη, καθαρά γαλλική ενορχήστρωση γεμάτη λυρισμό κι ευαισθησία. Τα πέντε αυτά δισκάκια κυκλοφόρησαν από την EMI στη σειρά "La Voix de son Maître".