Joseph Haydn: Δύο κουαρτέτα εγχόρδων

Αν και συνήθως μας διαφεύγει, ωστόσο οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι στις κορυφαίες θέσεις των μεγάλων λόγιων συνθετών της Δύσης συγκαταλέγεται ο Αυστριακός πολυγραφότατος συνθέτης Franz Joseph Haydn (1732-1809), ένας δημιουργός που ταυτίστηκε με την έννοια του μουσικού κλασικισμού και στο μακρό του βίο ευτύχησε να αποτελέσει τον κινητήριο μοχλό για το ξεδίπλωμα του ταλέντου των δύο άλλων μεγάλων εκπροσώπων της κλασικής περιόδου της μουσικής (1750-1820), δηλαδή του Μότσαρτ και του Μπετόβεν.

Ο πολυγραφότατος λοιπόν Χάιντν μας χάρισε ένα  κολοσσιαίο έργο απλωμένο σε όλες τις μουσικές φόρμες, ιδιαίτερα όμως έγραψε Συμφωνίες (φτάνουν τις 104), Κουαρτέτα Εγχόρδων (συνολικά 84), Κοντσέρτα (ξεχωρίζουν τα δύο κοντσέρτα για βιολοντσέλο και το δημοφιλές κοντσέρτο για τρομπέτα), Όπερες, Λειτουργίες, Σονάτες για πιάνο και δυο έξοχα Ορατόρια στο ύφος του Μεσσία του Χέντελ (Εποχές, Δημιουργία).

Ο Χάιντν, όπως και ο Χέντελ, έζησε πολλά χρόνια και στην αγγλική πρωτεύουσα, όπου μάλιστα συνέθεσε και τον τελευταίο και λαμπρότερο κύκλο συμφωνιών του, τις περίφημες 12 "Συμφωνίες του Λονδίνου", αριθμός 93-104. Την ίδια εποχή (τελευταία δεκαετία του 18ου αιώνα) στο Λονδίνο συνέθεσε και τους μεγάλους κύκλους Κουαρτέτων Εγχόρδων του με αριθμό καταλόγου Op. 71-77. Η φόρμα του Κουαρτέτου Εγχόρδων (δυο βιολιά, βιόλα, βιολοντσέλο) αποτελεί προνομιακό πεδίο του συνθέτη, αφού θεωρείται ο κύριος θεμελιωτής του είδους, πάνω στα πρότυπα του οποίου βασίστηκαν και οι αντίστοιχες συνθέσεις του Μότσαρτ, αλλά και τα πρώιμα κουαρτέτα του Μπετόβεν.

Από τις μεγάλες λοιπόν σειρές Κουαρτέτων Εγχόρδων του Χάιντν ξεχωριστή θέση κατέχει ο κύκλος των έξι κουαρτέτων έργο 76 που συντέθηκε στο διάστημα 1796-1797 και αφιερώθηκε στον Ούγγρο κόμη Joseph Georg von Erdődy. Το τρίτο κουαρτέτο της σειράς, το επιλεγόμενο και "Αυτοκρατορικό", περιλαμβάνει το περίφημο αργό μέρος (Poco Adagio) που γράφτηκε για τον αυτοκράτορα της Αυστρίας, ενώ πάνω στη μελωδία του βασίζεται ο σημερινός εθνικός ύμνος της Γερμανίας. Γενικά η φόρμα του κουαρτέτου περιλαμβάνει τετραμερή ανάπτυξη με γοργά τα δύο ακριανά μέρη, ένα αργό δεύτερο μέρος, ενώ το τρίτο είναι σε ρυθμό μενουέτου. Θα λέγαμε ότι σε σχέση με την εξωστρέφεια των πολυάριθμων συμφωνιών του, τα κουαρτέτα του Χάιντν εκφράζουν μιαν εσωστρέφεια και μια διαλεκτική επικοινωνία των μουσικών μεταξύ τους, αλλά και με το ακροατήριό τους.

Από τις αμέτρητες ηχογραφήσεις των Κουαρτέτων Εγχόρδων Op.76 του συνθέτη σας προτείνω μια ωραία εκτέλεση του 1980 από το οργανικό σύνολο Quartett Collegium Aureum με όργανα εποχής. Η συγκεκριμένη έκδοση περιλαμβάνει τα Κουαρτέτα αρ. 3 και 5, αμφότερα συντεθειμένα το 1797.

(c) LP | Harmonia Mundi | 1980 | Πηγή: d58