Γιώργος Θεοδοσιάδης: Υιέ μου... υιέ μου... (1965/2004)

Ο συνθέτης Γιώργος Θεοδοσιάδης (γενν. 1940) - συχνά συγχέεται με τον συνονόματό του σκηνοθέτη - υπήρξε ένας παραγωγικότατος συνθέτης τραγουδιών, ορχηστρικής και χορευτικής μουσικής και ιδιαίτερα μουσικής για τον κινηματογράφο με σημαντική προσφορά κυρίως στη δεκαετία του '60. Η γραφή του ήταν μοντέρνα με έντονα στοιχεία ποπ, αλλά και τζαζ, μιας και ο ίδιος υπήρξε σπουδαίος τζαζ πιανίστας και επικεφαλής σημαντικού τζαζ συγκροτήματος που έφερε το όνομά του, με το οποίο κατάφερε να έχει και διεθνή αποδοχή και αναγνωρισιμότητα.

Από τις πρώτες κινηματογραφικές μουσικές του Γιώργου Θεοδοσιάδη ήταν το soundtrack της ασπρόμαυρης κωμωδίας "Υιέ μου... Υιέ μου...", παραγωγής 1965, που σκηνοθέτησε με πολύ κέφι ο Γρηγόρης Γρηγορίου ως remake της παλιότερης ταινίας του Αλέκου Σακελλάριου "Δελησταύρου και υιός" (1957). Στην ταινία του Σακελλάριου είχε πρωταγωνιστήσει ο μεγάλος Βασίλης Λογοθετίδης, ενώ στη νέα βερσιόν του 1965 πρωταγωνιστής ήταν ο επίσης εξαιρετικός Λάμπρος Κωνσταντάρας.

Ο συνθέτης έγραψε ένα σύντομο ορχηστρικό μουσικό χαλί με εμφανή στοιχεία τζαζ και χορευτικής μουσικής. Η μουσική αυτή παρέμενε ανέκδοτη μέχρι το 2004 που εκδόθηκε σε μορφή 10/ιντσου βινυλίου από την εταιρία Potfleur. Στην έκδοση αυτή περιλαμβάνονται οκτώ συνολικά θέματα. Τα επτά είναι σύντομα οργανικά κομμάτια, ενώ ένα τραγούδι ερμηνεύει ο γνωστός Ιταλός ποπ τραγουδιστής Tony Pinelli. Ωστόσο στο αρχείο θα βρείτε ως bonus και δύο επιπλέον τραγούδια που ακούγονται στην ταινία ερμηνευμένα από την ηθοποιό Λίλιαν Μηνιάτη και την ελαφρά τραγουδίστρια Κλειώ Δενάρδου.

Παπά-Άγγελος Ψυλλάκης: Τ' αληθινά ριζίτικα (1976)

Πριν από λίγες ημέρες σας είχα παρουσιάσει τον σπουδαίο κρητικό ερμηνευτή του αυθεντικού ριζίτικου τραγουδιού Παπά-Άγγελο Ψυλλάκη, τον περίφημο "Σφακιανομαδαρίτη" με το δίσκο "Τραγούδι του Δασκαλογιάννη" (1978). Μιλήσαμε τότε για την πολύπλευρη δραστηριότητα αυτού του δαιμόνιου ιερωμένου και είχα αναφέρει ότι είχε ηχογραφήσει νωρίτερα έναν ακόμη δίσκο.

Ιδού λοιπόν ο πρώτος του δίσκος που εκδόθηκε το 1976 από την Pan Vox. Τίτλος του: "Τ' αληθινά ριζίτικα". Περιλαμβάνει μια σειρά από αυθεντικές ηχογραφήσεις και ερμηνείες του κρητικού παραδοσιακού τραγουδιού με μουσικά θέματα που ο ίδιος επεξεργάστηκε και ερμήνευσε με τρόπο μοναδικό, εντελώς έξω από τη ραφιναρισμένη εκδοχή αυτών των τραγουδιών που γνώρισε ο πολύς κόσμος μακριά από τη μεγαλόνησο.

Ο Σταμάτης Κόκοτας τραγουδά Απόστολο Καλδάρα (1980)

Ο μεγάλος λαϊκός συνθέτης Απόστολος Καλδάρας (1922-1990) στάθηκε ίσως ο μεγαλύτερος στυλοβάτης στην καριέρα του Σταμάτη Κόκοτα. Στο ξεκίνημα του τραγουδιστή ήταν αυτός που του χάρισε την κορυφαία εμπορική στιγμή του με το κλασικό αριστούργημα "'Ονειρο απατηλό", αλλά και πάμπολλα άλλα υπέροχα τραγούδια. Κι όταν στα μέσα της δεκαετίας του '70 η καριέρα του τραγουδιστή χρειάστηκε μια καινούργια ώθηση, πάλι ο Απόστολος Καλδάρας του έδωσε την ευκαιρία που είχε ανάγκη με το δίσκο "Τελευταία νύχτα" (1977), μέσα από τον οποίο ξεπήδησε η σπουδαία επιτυχία "Γιε μου, γιε μου".

Φτάνουμε λοιπόν στο 1980, όταν οι δυο καλλιτέχνες ξανασυντιούνται σε μια καινούργια ολοκληρωμένη συνεργασία με τίτλο "Ο Σταμάτης Κόκοτας τραγουδά για όλους", πάντα από την Columbia. Ο δίσκος περιλαμβάνει δέκα καλογραμμένα λαϊκά κομμάτια που δεν έχουν ίσως την ομορφιά των παλιότερων τραγουδιών τους, αλλά μπορούν να σταθούν με αξιοπρέπεια δείχνοντας τη μαστοριά του μεγάλου συνθέτη και φυσικά την ερμηνευτική πληρότητα του τραγουδιστή. 

Στα περισσότερα οι στίχοι γράφτηκαν από τη Λούλα Αποστόλου, ενώ στα υπόλοιπα έχουμε την παρουσία τριών διαχρονικών συνεργατών του συνθέτη, της μεγάλης Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου, του Λευτέρη Παπαδόπουλου και του Δημήτρη Ρήτα. Παραδόξως απ' όλα τα τραγούδια περισσότερο ακούστηκε το "Αγριοκόριτσο", ένα τραγούδι εντελώς έξω από το γνωστό ύφος του συνθέτη με τον χαρακτηριστικό ποπ ήχο του, στα όρια της disco, θα έλεγα, που τότε μεσουρανούσε! Την ενορχήστρωση του δίσκου επιμελήθηκε ο Χάρης Ανδρεάδης.

Σταμάτης Κόκοτας: Με αγάπη, Σταμάτης (1979)

Μετά τα μέσα του '70 για λίγο φάνηκε να "κολλάει" η καριέρα του Σταμάτη Κόκοτα, καθώς μπήκαμε κιόλας στην περίοδο της κυριαρχίας του πολιτικού τραγουδιού. Ωστόσο πήρε μια βαθιά ανάσα λίγο αργότερα με δυο πολύ πετυχημένους δίσκους που ηχογράφησε στη διετία 1977-1978 με τραγούδια των σπουδαίων συνθετών Απόστολου Καλδάρα ("Τελευταία νύχτα") και Γιώργου Χατζηνάσιου ("Θα σου χρωστώ"), οι οποίοι μάλιστα έγιναν και χρυσοί.

Η επόμενη ωστόσο δουλειά του Σταμάτη Κόκοτα που κυκλοφόρησε το 1979 με τίτλο "Με αγάπη. Σταμάτης", δεν είχε ανάλογη απήχηση στο κοινό κι έδειχνε φανερά πια την πτωτική πορεία του μεγάλου τραγουδιστή. 

Πρόκειται βέβαια για έναν συνηθισμένο κύκλο δώδεκα ελαφρολαϊκών τραγουδιών στα γνωστά μονοπάτια που ακολουθούσε ο ερμηνευτής όλα τα προηγούμενα χρόνια, χωρίς πλέον να μπορούν να συγκινήσουν ιδιαίτερα το κοινό του. Ο δίσκος περιλαμβάνει εξ ημισείας συνθέσεις των Χάρη Λυμπερόπουλου και του μεγάλου δεξιοτέχνη του μπουζουκιού Στέλιου Ζαφειρίου. Οι στίχοι ανήκουν στους Γιώργο Κανελλόπουλο, Η. Λυμπερόπουλο, Τ. Κωλέτη, Κ. Πανάγο και Τ. Παναγιωτούνη. Την ενορχήστρωση επιμελήθηκαν ο Χάρης Λυμπερόπουλος για τα δικά του τραγούδια και ο Χάρης Ανδρεάδης για τα τραγούδια του Ζαφειρίου. Ξεχώρισε μόνο το τραγούδι "Πώς να σου πω", ενώ ακούστηκε λίγο και το "Θα θυμάσαι τον Σταμάτη". Τα υπόλοιπα δεν είχαν τύχη και ξεχάστηκαν νωρίς.

Σταμάτης Κόκοτας, Χάρης Λυμπερόπουλος: Μια ζωγραφιά (1975)

Το 1975 στάθηκε πολύ παραγωγικό για τον Σταμάτη Κόκοτα, αφού είναι η χρονιά που εμφανίστηκε με δύο προσωπικούς δίσκους, οι οποίοι παραδόξως δεν έχουν εκδοθεί ποτέ ψηφιακά. Ο ένας είχε τίτλο "Θα συναντηθούμε" και περιλάμβανε τραγούδια του Ευάγγελου Πιτσιλαδή.

Ο δεύτερος δίσκος του Σταμάτη Κόκοτα μέσα στο 1975 ήταν το "Μια ζωγραφιά" με δώδεκα ελαφρολαϊκά τραγούδια του συνθέτη Χάρη Λυμπερόπουλου.

Ο Χάρης Λυμπερόπουλος υπήρξε ένας καλός συνθέτης του ελαφρολαϊκού τραγουδιού με αξιόλογη παρουσία στη δεκαετία του '70 μέσα από συνεργασίες του με τα κορυφαία ονόματα του ελληνικού πενταγράμμου (Γιάννης Πάριος, Τόλης Βοσκόπουλος, Γιάννης Καλατζής, Φίλιππος Νικολάου, Σταμάτης Κόκοτας, Τζένη Βάνου, Κωστής Χρήστου κ.ά.). Ουσιαστικά ο παρών δίσκος του με τον Σταμάτη Κόκοτα είναι και ο μοναδικός προσωπικός του, αφού προτιμούσε να μοιράζει τα τραγούδια του σε δίσκους των τραγουδιστών της εποχής σημειώνοντας αρκετές επιτυχίες κατά καιρούς.

Ο δίσκος λοιπόν "Μια ζωγραφιά" είναι απολύτως αντιπροσωπευτικός του μουσικού ύφους του συνθέτη. Περιλαμβάνει δώδεκα καλογραμμένα τραγούδια, ενορχηστρωμένα από τον ίδιο, από τα οποία τα οκτώ έχουν στίχους του άγνωστου στιχουργού Ηλία Βεράνη, ενώ από δύο τραγούδια υπογράφουν οι Σώτια Τσώτου και ο ίδιος ο Σταμάτης Κόκοτας. Μάλιστα ένα από τα τραγούδια με στίχους του Κόκοτα, το τσιφτετέλι "Το κόκκινο φουστάνι", αποτέλεσε τη μεγάλη επιτυχία του δίσκου, αν και προσωπικά θα ξεχώριζα ως πιο ενδιαφέροντα τα τραγούδια: "Τι όμορφο εξώφυλλο", "Κοίταξέ με μες στα μάτια" και "Βγάλε σεργιάνι τον καημό".

Σταμάτης Κόκοτας, Ευάγγελος Πιτσιλαδής: Θα συναντηθούμε (1975)

Ο Ευάγγελος Πιτσιλαδής εμφανίστηκε στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του '60 με δυο οργανικούς δίσκους αρχικά ("Κοράλλια", 1968, "Νεράιδες", 1969), ενώ παράλληλα άρχισε να ηχογραφεί σκόρπια τραγούδια στις 45 στροφές που κινούνταν σε μια ευρεία γκάμα μουσικού ύφους, από ποπ ("Ανάμνησις") μέχρι λαϊκά (Βίκυ Μοσχολιού, Γρηγόρης Μπιθικώτσης, Μαρινέλλα, Σταμάτης Κόκοτας κ.ά.).

Η συνεργασία του συνθέτη με τον Σταμάτη Κόκοτα υπήρξε μακροχρόνια κι απέφερε κατά καιρούς κάμποσες επιτυχίες ευρείας αποδοχής. Πρωτοσυναντήθηκαν το 1969 στο δίσκο "Πυροτεχνήματα" (1969) με δυο τραγούδια, από τα οποία το ένα ("Στις 16 Μάη μήνα") έκανε πολύ μεγάλη επιτυχία. Την επόμενη χρονιά τους βρίσκουμε και πάλι μαζί στο δίσκο "Το ναυτικό μας", ενώ στον 3ο προσωπικό δίσκο του Σταμάτη Κόκοτα υπήρχε κι ένα τραγούδι του Πιτσιλαδή.

Το 1975 λοιπόν ήρθε η στιγμή μιας ολοκληρωμένης συνεργασίας. Πρόκειται για το άλμπουμ "Θα συναντηθούμε" που εκδόθηκε από την Columbia. Περιλαμβάνει 12 ερωτικά τραγούδια με ελαφρολαϊκό και ποπ ύφος σε στίχους του Γιάννη Κιούρκα, σταθερού συνεργάτη του συνθέτη από το ξεκίνημά του. Τα τραγούδια του δίσκου έχουν όλα τα τυπικά χαρακτηριστικά της μουσικής του Πιτσιλαδή, αλλά η αλήθεια είναι ότι δεν ακούστηκαν και τόσο πολύ. Το εναρκτήριο "Κάψαμε δυο καρδιές" και το "Αποφάσισα" ξεχωρίζουν λίγο παραπάνω, ενώ τα "Νιόβη" και "Ιφιγένεια" με τη χαρακτηριστική λαϊκοπόπ ενορχήστρωση (θυμίζουν αρκετά το μεγάλο σουξέ "Στις 16 Μάη μήνα") ακούστηκαν ίσως λίγο περισσότερο από τα υπόλοιπα.

Σταμάτης Κόκοτας Νο.3 (1971)

Το 1971 από την Columbia κυκλοφόρησε ο τρίτος προσωπικός δίσκος του Σταμάτη Κόκοτα με τίτλο το όνομά του. Πρόκειται για ένα δίσκο γεμάτο επιτυχίες, οι οποίες προέρχονται κυρίως από τις συμμετοχές του σε δύο μεγάλους δίσκους που κυκλοφόρησαν το 1970. Ο ένας είχε τίτλο "Ξαρχάκος+Κόκοτας" κι ο άλλος "Σαββατόβραδο" (μουσική Γιάννη Σπανού, στίχοι Λευτέρη Παπαδόπουλου).

Στο άλμπουμ λοιπόν "Σταμάτης Κόκοτας" (Νο.3) συγκεντρώθηκαν όλα τα τραγούδια που ερμήνευσε ο τραγουδιστής στο "Σαββατόβραδο" του Γιάννη Σπανού και δύο από το δίσκο του Σταύρου Ξαρχάκου. Μαζί προστέθηκαν και τραγούδια από τις 45 στροφές της διετίας 1970-1971 με μουσική Γιώργου Ζαμπέτα, Ευάγγελου Πιτσιλαδή και Γεράσιμου Λαβράνου. Ένα απ' αυτά, το περίφημο "Ρωμιός αγάπησε Ρωμιά" του Ζαμπέτα σημείωσε τεράστια επιτυχία. Όπως και το τραγούδι των Γιάννη Σπανού και Λευτέρη Παπαδόπουλου "Δεν το μπορείς", γραμμένο ακριβώς στα φωνητικά μέτρα του τραγουδιστή μ' αυτό το χαρακτηριστικό κανταδόρικο ύφος.

Αξίζει να σημειώσουμε (η πληροφορία προέρχεται από το ogdoo.gr) ότι η εκδοχή του δίσκου που σας παρουσιάζω είναι η δεύτερη, καθώς λίγο καιρό νωρίτερα είχε κυκλοφορήσει με τον ίδιο κωδικό μια άλλη εκδοχή με τρία διαφορετικά τραγούδια ("Κάποιο πρωινό", "Έρχομαι, έρχομαι", "Τι μας μέλει"), αλλά για άγνωστο λόγο η έκδοση αυτή αποσύρθηκε και στη θέση των τριών τραγουδιών μπήκαν τα: "Τελευταία αγάπη", "Φεύγω" και "Δεν το μπορείς"!
Ο δίσκος τα νεότερα χρόνια πέρασε και στην ψηφιακή τεχνολογία, αλλά εδώ σας δίνω την αυθεντική αναλογική με άριστη ποιότητα ήχου και εξωφύλλων.

Σταμάτης Κόκοτας, Αντώνης Κατινάρης: Συναναστροφές (1974)

Ο Αντώνης Κατινάρης (1931-1999) υπήρξε ένας πολυγραφότατος λαϊκός συνθέτης με σημαντικές και διαχρονικές επιτυχίες συνεργαζόμενος με τα πρώτα ονόματα του πενταγράμμου (Γρηγόρης Μπιθικώτσης, Μιχάλης Μενιδιάτης, Πόλυ Πάνου, Στράτος Διονυσίου, Γιώτα Λύδια, Σταμάτης Κόκοτας, Τόλης Βοσκόπουλος, Λευτέρης Μυτιληναίος, Κωστής Χρήστου κ.ά.).

Το 1971 συνεργάστηκε με τον Σταμάτη Κόκοτα ως διασκευαστής και ενορχηστρωτής στα "12 φύλλα της καρδιάς". Ξαναβρέθηκαν μαζί στην πρώτη ολοκληρωμένη συνεργασία τους - με τον Κατινάρη ως συνθέτη πλέον - στις "Συναναστροφές" που κυκλοφόρησαν από την Columbia το 1974. Ο δίσκος περιλαμβάνει δώδεκα καλογραμμένα και στρωτά λαϊκά τραγούδια ερωτικής θεματολογίας. Οι στίχοι υπογράφονται από τον Θάνο Σοφό, έναν παλιό και ιδιαίτερα παραγωγικό στιχουργό. 

Η ερμηνεία του Σταμάτη Κόκοτα είναι πειστικότατη και δίνει υπόσταση ακόμη και στα μετριότερα τραγούδια αυτού του άλμπουμ που ανέδειξε ως μεγαλύτερη επιτυχία το χαριτωμένο "Κι εν τω μεταξύ", αν και προσωπικά μου αρέσει περισσότερο το εναρκτήριο "Πού πας μέσα στη νύχτα".

Σταμάτης Κόκοτας: 12 φύλλα της καρδιάς (1971)

Καιρός ήταν να πιάσουμε και τον μεγάλο ερωτικό τραγουδιστή της γενιάς του '60, τον Σταμάτη Κόκοτα, αυτόν τον χαρισματικό ερμηνευτή με το υπέροχο φωνητικό ηχόχρωμα και το βαρυσήμαντο ρεπερτόριο που κατάφερε να στήσει τις δυο πρώτες δεκαετίες της μεγάλης του καριέρας.

Ο Σταμάτης Κόκοτας εμφανίστηκε στο ελληνικό πεντάγραμμο στα μέσα του '60, αν και είχε νωρίτερα μια πολύχρονη παρουσία σε μπουάτ του Παρισιού παίζοντας με το μπουζούκι και την κιθάρα του διάφορα τραγούδια της ελληνικής και διεθνούς μουσικής σκηνής. Το 1964 μάλιστα ηχογράφησε κι ένα γαλλικό δισκάκι 45 στροφών extended με ελληνικά τραγούδια, μεταξύ των οποίων και το διάσημο τότε θέμα του "Ζορμπά". Στο δισκάκι αυτό εμφανίζεται με το όνομα Takis Coccotas και μάλιστα χωρίς τις περίφημες φαβορίτες του που έγιναν αργότερα το σήμα κατατεθέν του! 

Εκεί λοιπόν τον ανακάλυψε ο Σταύρος Ξαρχάκος που τον έφερε πίσω στην πατρίδα δίνοντάς του το έναυσμα για μια μεγάλη καριέρα μέσα από τη συμμετοχή του στον κλασικό δίσκο "Ένα μεσημέρι" (1966). Η συνέχεια ήταν λαμπρή. Οι συνεργασίες του τραγουδιστή με τους κορυφαίους συνθέτες που διέθετε στο οπλοστάσιό της η κραταιά Columbia (Απόστολος Καλδάρας, Γιώργος Ζαμπέτας, Σταύρος Ξαρχάκος, Δήμος Μούτσης, Βαγγέλης Πιτσιλαδής, Γιάννης Σπανός, Γιώργος Χατζηνάσιος κ.ά.) πλούτισαν το προσωπικό του ρεπερτόριο με δεκάδες υπέροχα τραγούδια που αγαπήθηκαν πολύ από τον κόσμο.

Το 1971 ο Σταμάτης Κόκοτας ηχογράφησε το δίσκο "12 φύλλα της καρδιάς", που περιλαμβάνει δώδεκα επιλεγμένα, όχι ιδιαίτερα γνωστά, τραγούδια από την εποχή του ρεμπέτικου και λαϊκού, τα οποία διασκεύασε και ενορχήστρωσε σε καθαρή "έντεχνη" λαϊκή γραμμή ο καλός λαϊκός συνθέτης και μαέστρος Αντώνης Κατινάρης. Πρόκειται για τραγούδια των Μάρκου Βαμβακάρη, Βασίλη Τσιτσάνη, Γιώργου Μητσάκη, Απόστολου Χατζηχρήστου και Σπύρου Μαραβέλια. Τα τραγούδια "Μάρω" και "Καρδιά παραπονιάρα" του Χατζηχρήστου έγιναν οι μεγάλες επιτυχίες του δίσκου, αλλά και τα υπόλοιπα ακούστηκαν πολύ. Η ερμηνεία του Σταμάτη Κόκοτα είναι υποδειγματική, απόλυτα ισορροπημένη και λιτή, χωρίς καμία προσπάθεια για φτηνούς φωνητικούς εντυπωσιασμούς.

Νίκος Λαβράνος, Μίλλη: Φεμινιστικά (1982)

Ο Νίκος Λαβράνος (γενν. 1933) προέρχεται από μεγάλη μουσική οικογένεια. Ο αδελφός του Γεράσιμος έγινε γνωστός από τα χρόνια του '60 γράφοντας μουσική για τον κινηματογράφο (π.χ. "Σωφερίνα"). Μουσικός επίσης ήταν ο άλλος αδελφός του Γιώργος. Ο ίδιος πρωτοεμφανίστηκε στη δισκογραφία το 1971 με το δίσκο "Μαρία" υπογράφοντας με το ψευδώνυμο Σκέμπρης. Με το κανονικό του όνομα τον βρίσκουμε πρώτη φορά το 1973 με δυο συνεχόμενους δίσκους που περιείχαν τραγούδια νεανικού ύφους ("Τι είναι η αγάπη", "Νέα γενιά") με ερμηνεύτρια τη Μίλλη Καραλή. Αργότερα συνεργάστηκε με τον Γιώργο Νταλάρα ("Οι Μάηδες οι ήλιοι μου") και τη Βίκυ Μοσχολιού ("Λαϊκά τραγούδια απ' όλο τον κόσμο"), αλλά και πάλι με τη Μίλλη Καραλή ("Τραγούδια δίχως σύνορα"), ενώ παράλληλα ασχολήθηκε συστηματικά και με την ενορχήστρωση.

Το 1982 λοιπόν έγραψε τον κύκλο τραγουδιών "Φεμινιστικά" πάνω στους εύστοχους στίχους του αξιόλογου στιχουργού Γιάννη Νεγρεπόντη ("Μικροαστικά", "Νέγρικα" κλπ.). Στίχοι σκληροί, σαρκαστικοί και ειρωνικοί, αλλά και λυρικοί με νησίδες τρυφερότητας και ευαισθησίας. Ίσως λίγο ξεπερασμένοι για την εποχή μας, παρόλο που η στόχευσή τους παραμένει - δυστυχώς - πάντα επίκαιρη. Τα φαλλοκρατικά σύνδρομα, φανερά ή συγκαλυμμένα, της κοινωνίας και των ανθρώπινων σχέσεων αποτελούν τα θεματικά κέντρα που διατρέχουν τα περισσότερα τραγούδια, αλλά ταυτόχρονα προβάλλουν και μικρά ξέφωτα αισιοδοξίας κι ελπίδας για το διαχρονικό διακύβευμα της ισότητας μεταξύ των φύλων και των φυλών. 

Η μουσική είναι απλή κι ευχάριστη με γοργούς ρυθμούς. Θυμίζει συχνά τη μουσική του Κηλαηδόνη στα "Απλά μαθήματα πολιτικής οικονομίας" (1975) που επίσης είχαν στίχους του Νεγρεπόντη. Η ενορχήστρωση είναι σε μοντέρνο ύφος και αναδεικνύει με καθαρό τρόπο τη μελωδική γραμμή.

Τα τραγούδια ερμηνεύει η ξεχασμένη πλέον τραγουδίστρια της 10ετίας του '70 Μίλλη Καραλή, συνεργάτιδα επί πολλά χρόνια του συνθέτη. Η φωνή της μοιάζει μάλλον ακατάλληλη για τραγούδια με σοβαρές στοχεύσεις. Ίσως στο ποπ είδος που αρχικά υπηρέτησε να ταιριάζει περισσότερο, καθώς και για παιδικά τραγούδια, όπως αυτά που ηχογράφησε το 2000 ("Τα τρία γουρουνάκια"). 

Νίκος Λαβράνος, Μίλλη: Τραγούδια δίχως σύνορα (1979)

Ακολουθώντας εν πολλοίς την πετυχημένη συνταγή της διασκευής ξένων μελωδιών για τη φωνή της Βίκυς Μοσχολιού στο δίσκο "Λαϊκά τραγούδια απ' όλο τον κόσμο" (1978), ο συνθέτης και μαέστρος Νίκος Λαβράνος επανέρχεται ένα χρόνο μετά με το άλμπουμ "Τραγούδια δίχως σύνορα" που εκδόθηκε το 1979 από τη Minos.

Ο δίσκος περιέχει κυρίως παραδοσιακές μελωδίες από διάφορες χώρες διασκευασμένες κατάλληλα από τον Λαβράνο, ώστε να λειτουργούν ως κανονικά τραγούδια. Επιστρατεύτηκαν μάλιστα τρεις δόκιμοι στιχουργοί, για να προσθέσουν λόγο στις μελωδίες: Ο Λευτέρης Παπαδόπουλος, ο Μάνος Ελευθερίου και ο Δημήτρης Ιατρόπουλος. Μεταξύ των μελωδιών που χρησιμοποιήθηκαν περιλαμβάνονται και δυο κλασικά θέματα των Franz Suppe και Frederic Chopin.

Τα τραγούδια ερμηνεύει η Μίλλη Καραλή, μια νεανική φωνή της δεκαετίας του '70 που είχε ξεκινήσει το 1973 με δυο δίσκους που έφεραν και πάλι την υπογραφή του Νίκου Λαβράνου ("Τι είναι η αγάπη", "Νέα γενιά"). Με τον καιρό η φωνή της ωρίμασε κι άρχισε να δοκιμάζει πιο σοβαρά πράγματα, όπως το υλικό του παρόντος δίσκου, ενώ λίγα χρόνια αργότερα μας έδωσε την πιο αξιόλογη δουλειά της, τα "Φεμινιστικά" (1982).

Βίκυ Μοσχολιού: Λαϊκά τραγούδια απ' όλο τον κόσμο (1978)

Το 1978, ένα χρόνο μετά την κυκλοφορία του υπέροχου άλμπουμ "Η Βίκυ Μοσχολιού τραγουδά Σπανό", η μεγάλη ερμηνεύτρια Βίκυ Μοσχολιού ηχογραφεί έναν κύκλο λαϊκών τραγουδιών με τίτλο "Λαϊκά τραγούδια απ' όλο τον κόσμο".

Όπως δηλώνει κι ο τίτλος, πρόκειται για μια συλλογή διασκευασμένων λαϊκών τραγουδιών από διάφορα μέρη του κόσμου. Έχουμε λοιπόν τραγούδια ελληνικά (ένα στην αρχή κι ένα στο τέλος), εβραϊκά, ισπανικά αιγυπτιακά, αγγλικά και ιρλανδικά. Ένα ετερόκλητο υλικό που ομογενοποιείται χάρις στην καταλυτική ερμηνεία της Βίκυς Μοσχολιού. Τα τραγούδια διασκεύασε κατάλληλα ο Νίκος Λαβράνος, ενώ η ελληνική απόδοση των στίχων υπογράφεται από τον σπουδαίο Λευτέρη Παπαδόπουλο.

Αξίζει να σημειώσουμε ότι το τραγούδι "Πέφτει η Μαδρίτη" (με έντονες αναφορές στα δικτατορικά καθεστώτα της Ισπανίας και των λατινοαμερικάνικων χωρών) προέκυψε από ειδική εναρμόνιση του κλασικού κιθαριστικού θέματος "Romance" ανώνυμου δημιουργού που έγινε πασίγνωστο από την ταινία "Απαγορευμένα παιχνίδια" (1952) του Ρενέ Κλεμάν εκτελεσμένο από τον κορυφαίο κλασικό κιθαριστή Narciso Yepes.

Made in Greece: Πολιτικά ηχητικά ντοκουμέντα 1967-1974 (2007)

Μέρα που 'ναι σήμερα, σκέφτηκα ότι αξίζει τον κόπο να παρουσιάσω μια άκρως ενδιαφέρουσα συλλογή ηχητικών ντοκουμέντων από την περίοδο της Απριλιανής δικτατορίας μέχρι τη Μεταπολίτευση του 1974.

Πρόκειται για μια συλλογή σκόρπιων ηχογραφήσεων με ομιλίες και τραγούδια που έχουν ως κοινό θεματικό άξονα την αναφορά στην επταετία. Ξεκινά από μια προφητική ομιλία του Γεώργιου Παπανδρέου το 1966, ακολουθεί ο περίφημος "ύμνος" του καθεστώτος, γραμμένος από τον Γιώργο Κατσαρό σε στίχους του Γιώργου Οικονομίδη με ερμηνευτή τον Φώτη Δήμα και στη συνέχεια παρατίθενται αποσπάσματα από ομιλίες του επικεφαλής των χουντικών Γεώργιου Παπαδόπουλου διανθισμένα και με κάποια τραγούδια ...βαθιάς πνοής που υμνούν το καθεστώς, για να φτάσουμε στο Πολυτεχνείο του 1973 και στην ανατροπή της χούντας τον Ιούλιο του 1974 με έναν εξίσου βαθιάς πνοής διθύραμβο υπέρ του Κωνσταντίνου Καραμανλή γραμμένο από τον Γιάννη Σπάρτακο. Στο κλείσιμο του ηχογραφήματος φιλοξενούνται χαρακτηριστικά αποσπάσματα από τις απολογίες των αρχιπραξικοπηματιών και του Ιωαννίδη, μέχρι την ανακοίνωση της καταδικαστικής απόφασης από τον δικαστή Ντεγιάννη (1975).

Την επιμέλεια της παραγωγής υπογράφει ο ακαταπόνητος ερευνητής της ελληνικής μουσικής, συνθέτης ο ίδιος και υπέροχος σολίστας στο κανονάκι, Πέτρος Ταμπούρης.

Με την ευκαιρία, να σας θυμίσω κι ένα άλλο ανάλογου περιεχομένου ηχητικό ντοκουμέντο με τίτλο "Ελλάς, η χώρα των εμβατηρίων" που εκδόθηκε το 1990 από τον Σείριο με τη φροντίδα του Μάνου Χατζιδάκι.

Θέμης Ανδρεάδης: Ο Θέμης που πάει παντού (1978)

Συνεχίζοντας ακάθεκτος την πολύ πετυχημένη του πορεία στο χιουμοριστικό τραγούδι που τον είχε αναδείξει σε έναν από τους δημοφιλέστερους αστέρες του πενταγράμμου, το 1978 ο Θέμης Ανδρεάδης ηχογραφεί το έκτο κατά σειρά προσωπικό του άλμπουμ, το τέταρτο στο Minos, ένα χρόνο μετά το "Θεμιτά κι αθέμιτα".

Είναι η εποχή που έχει κάνει δυναμικά την εμφάνισή του ο Νίκος Καρβέλας που έβγαζε ήδη σωρηδόν τα πρώτα σουξέ του με λαϊκούς τραγουδιστές, όπως ο Γιάννης Καλατζής και ο Τόλης Βοσκόπουλος. Κι έτσι ο Ανδρεάδης συναντήθηκε με τον Καρβέλα στο δίσκο "Ο Θέμης που πάει παντού", μέσα από τον οποίο προέκυψαν κάμποσα μεγάλα σουξέ, όπως τα "Παράπονά σου" και το "Μ' αυτό περνάνε όλα".

Ο δίσκος όμως είναι πολυσυλλεκτικός, οπότε εκτός από τη συμμετοχή του Καρβέλα με τέσσερα τραγούδια, έχουμε άλλα τέσσερα τραγούδια του Χρήστου Κυριαζή, δυο τραγούδια του Γιάννη Κιουκτσόγλου, άλλα δυο του Γιάννη Καραλή κι ένα της Νινής Ζαχά, καθώς και το διασκευασμένο ξένο τραγούδι "Κύριε ναύτη" που επίσης γνώρισε επιτυχία. Τις ενορχηστρώσεις υπογράφουν ο Γιάννης Κιουρκτσόγλου και ο Κώστας Κλάββας.

Η αλήθεια πάντως είναι ότι με το δίσκο αυτό ο Θέμης Ανδρεάδης έκανε την εύκολη παραχώρηση σε τραγούδια μάλλον παρακμιακού ύφους, πράγμα άλλωστε που τον οδήγησε σύντομα στον κορεσμό και - μετά από έναν ακόμη ανάλογου επιπέδου δίσκο το 1980 - στην αναπόφευκτη απόφασή του να αποσυρθεί για ένα διάστημα από το προσκήνιο, μέχρι να επανέλθει "εξαγνισμένος" και εντελώς μεταμορφωμένος μερικά χρόνια αργότερα με το αξιόλογο άλμπουμ "Σαν ξαφνικό ταξίδι" (1983).

Ο Θέμης Ανδρεάδης τραγουδάει Λογοθέτη (1976)

Το 1976 ο Θέμης Ανδρεάδης αλλάζει δισκογραφικό περιβάλλον, καθώς μετά από τέσσερα χρόνια πολύ επιτυχημένης συνεργασίας με την EMI μετακινείται στο αντίπαλο στρατόπεδο εκείνης της εποχής, δηλαδή στη Minos. Και ήταν εντυπωσιακή η πρώτη του κιόλας χρονιά στη νέα εταιρία, μιας και μέσα στο 1976 ηχογράφησε δυο νέους προσωπικούς δίσκους ("Ο πρωταθλητής", "Ο Θέμης Ανδρεάδης τραγουδάει Λογοθέτη"), ενώ είχε και μια ευρεία συμμετοχή στη νέα εκτέλεση του κύκλου "Το πανόραμα" του Μίμη Πλέσσα.

Θα σταθούμε λοιπόν σήμερα στο δίσκο "Ο Θέμης Ανδρεάδης τραγουδάει Λογοθέτη", αφού είναι και ο μόνος από τους δύο προσωπικούς του εκείνη τη χρονιά που δεν επανεκδόθηκε ψηφιακά. Το ιδιαίτερο μ' αυτόν το δίσκο έχει να κάνει με τη δυναμική παρουσία του Γιάννη Λογοθέτη, ο οποίος αποφασίζει να επεκτείνει το ενδιαφέρον του και στο χώρο της σύνθεσης. Πρόκειται βέβαια για τραγούδια πάνω στην πετυχημένη μανιέρα των προηγούμενων δίσκων του τραγουδιστή, με απλή κι εύπεπτη μουσικούλα και έξυπνους στίχους με χαλαρή κριτική διάθεση. Είναι όμως ένας δίσκος που έβγαλε τη μεγαλύτερη ίσως επιτυχία του Θέμη Ανδρεάδη, την περίφημη "Λούλα", αλλά και κάμποσα άλλα σουξέ, όπως τα: "Είμαι πολύ ωραίος", "Η βούρτσα", "Ο Ιακώβ", "Η πεθερά", "Αφού δεν κάνεις κέφι", "Όταν τύχει" κ.ά. Δύο τραγούδια υπογράφει ο συνθέτης Λυκούργος Μαρκέας, ενώ την ενορχήστρωση ο Τάσος Καρακατσάνης. 

Σημειώνω ότι στο οπισθόφυλλο του δίσκου αναγράφεται κατά λάθος ο τίτλος "Κυρά Μαρία" (που ανήκει σε προηγούμενο δίσκο), αντί του τραγουδιού "Όταν τύχει". Προχειρότητες!

Θέμης Ανδρεάδης: Κάτι άλλο μου θυμίζει (1974)

Το 1974, ένα χρόνο μετά τις πολύ πετυχημένες "Γελοιογραφίες", κυκλοφόρησε ο δεύτερος προσωπικός δίσκος του Θέμη Ανδρεάδη με τίτλο "Κάτι άλλο μού θυμίζει". Οι στίχοι ήταν και πάλι του Γιάννη Λογοθέτη, ενώ η μουσική του Γιάννη Κιουρκτσόγλου, του τρίτου σταθερού μέλους αυτής της ισχυρής τριάδας που συμπορεύτηκε με μεγάλη επιτυχία για κάμποσα χρόνια. Το τραγούδι "Πεταλούδα" έχει μουσική του Θέμη Ανδρεάδη. 

Πρόκειται φυσικά για χιουμοριστικά τραγούδια με ανάλαφρη κριτική διάθεση στα κοινωνικά και πολιτικά δρώμενα της πρώιμης μεταπολιτευτικής περιόδου, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις έχουμε και συμπαθητικές παρωδίες γνωστών σουξέ της εποχής (Μίκη Θεοδωράκη, Γιώργου Χατζηνάσιου, Δήμου Μούτση). 

Μεγάλες επιτυχίες του δίσκου αναδείχθηκαν τα: "Καλέ κυρά Μαρία", "Πού ν' το, πού ν' το" και "Ο Καραγκιόζης", αν και εμένα προσωπικά μού αρέσει περισσότερο το ομότιτλο, όπου συμμετέχουν ερμηνευτικά και οι τρεις συντελεστές του δίσκου. Αξιοπρόσεκτο και το εξώφυλλο του δίσκου που ...κάτι άλλο μού θυμίζει από την εποχή του ...Γκέτε!

Θέμης Ανδρεάδης: Γελοιογραφίες (1973)

Η πρώτη δισκογραφική εμφάνιση του Θέμη Ανδρεάδη σημειώθηκε το 1972 με το δίσκο "Διάλειμμα" του Γιάννη Μαρκόπουλου, ο οποίος του έγραψε δυο τρυφερές μπαλάντες ("Όχι δεν πρέπει", "Πού πάτε λοιπόν"), μέσα από τις οποίες αποκαλύφθηκε ένας εξαίρετος ερμηνευτής με ιδιαίτερα εκφραστική φωνή, πράγμα που δεν προοιωνίζονταν την εικόνα του χιουμορίστα-σατιρικού τραγουδιστή που μας παρουσίασε στη συνέχεια. Πάντως ήταν ο Μαρκόπουλος που πρώτος έδωσε το έναυσμα προς αυτή την κατεύθυνση, όταν παράλληλα τού εμπιστεύθηκε τα δυο τεράστια χιουμοριστικά σουξέ "Του άντρα του πολλά βαρύ" και "Ο Ταρζάν". Ήρθε και μια ανάλογου ύφους συμμετοχή στο δίσκο "Διαδρομή" (1973) του Γιώργου Χατζηνάσιου, οπότε η συγκεκριμένη πορεία έμοιαζε πια αναπότρεπτη.

Μ' αυτή λοιπόν την ετερόκλητη προίκα στις αποσκευές του ο Θέμης Ανδρεάδης αποφάσισε το 1973 να εκθέσει και τα συνθετικά του χαρίσματα γράφοντας τα πρώτα του τραγούδια για την πρώτη ολοκληρωμένη προσωπική του δουλειά με τίτλο "Γελοιογραφίες" πάνω σε στίχους του συνοδοιπόρου του εφεξής πολυτάλαντου Γιάννη Λογοθέτη. Ο δίσκος καθιέρωσε αμέσως το νέο στυλ του Ανδρεάδη, το χιουμοριστικό, με το οποίο για πολλά χρόνια θα πορευτεί πολύ πετυχημένα εμπορικά, ώσπου στη δεκαετία του '80 το αποκήρυξε και στράφηκε σε άλλες κατευθύνσεις ("Σαν ξαφνικό ταξίδι", 1983).

Τα τραγούδια του δίσκου ακούστηκαν πολύ και γνώρισαν μεγάλη επιτυχία. Ξεχώρισαν λίγο παραπάνω τα εξής: "Γελοιογραφία", "Καθένας με την τρέλα του", "Το μπόι μου", "Δεν τη μπορώ τη δυναστεία", "Το ρετιρέ", "Ρομαντικό γεύμα". Απλές και εύπεπτες μουσικές που κινούνται από μοντέρνους μέχρι ορθόδοξα λαϊκούς ρυθμούς. Οι στίχοι σε αρκετές περιπτώσεις είναι πολύ ευρηματικοί και αποτυπώνουν με ανάλαφρα κριτική διάθεση την καθημερινότητα της εποχής. Την ενορχήστρωση έκανε ο Γιάννης Κιουρκτσόγλου.

Παπά-Άγγελος Ψυλλάκης: Τραγούδι του Δασκαλογιάννη (1978)

Σήμερα έχω τη χαρά να σας παρουσιάσω ένα σπάνιο δίσκο από την Κρητική παράδοση και ειδικότερα από το μυθικό κόσμο του ριζίτικου τραγουδιού στην αυθεντική του μορφή, η οποία διαφέρει σημαντικά από αυτήν που μάθαμε στις αρχές του '70 μέσα από τις αθάνατες ερμηνείες του Νίκου Ξυλούρη.

Κατά τον ερευνητή Θεόδωρο Ρηγινιώτη, ο όρος «ριζίτικα» δεν χρησιμοποιούνταν από τους αυθεντικούς ερμηνευτές του είδους, αλλά επινοήθηκε από ερευνητές, επειδή επρόκειτο για τραγούδια της "ρίζας", δηλ. των πλαγιών των βουνών και κυρίως των Λευκών Ορέων (Μαδάρες). Ως προς τη χρονική τους προέλευση έχουν καταγραφεί τραγούδια που η δημιουργία τους, από εσωτερικές ενδείξεις, τοποθετείται στα βυζαντινά χρόνια, στη Βενετοκρατία, στην Τουρκοκρατία, ακόμη και στον 20ο αιώνα. Η τελευταία γόνιμη περίοδος δημιουργίας ριζίτικων τραγουδιών φαίνεται πως ήταν η περίοδος της Γερμανικής Κατοχής (1941-1944).

Μια από τις «μορφές» της Κρήτης, ήταν ο Παπά Άγγελος Ψυλλάκης, ο λεγόμενος και «Σφακιανομαδαρίτης»! Σφακιανός στην καταγωγή, ήταν εφημέριος του ιερού ναού του αγίου Χαραλάμπους στα Λενταριανά των Χανίων. Ανέπτυξε μεγάλο κοινωνικό έργο στην περιοχή, ασχολήθηκε όμως συστηματικά και με το ριζίτικο τραγούδι, τραγουδώντας, από τη δεκαετία του ’70, σε πολλές μουσικές εκδηλώσεις, καθώς και σε ραδιοφωνικές και τηλεοπτικές εκπομπές. Η παρουσία του προκάλεσε αρκετές συζητήσεις, όπως συμβαίνει σε κάθε ρηξικέλευθη πρωτοβουλία, ανοίγοντας έτσι το δρόμο για την επίσημη ενασχόληση του κλήρου με την παραδοσιακή μας μουσική, ενασχόληση που υπήρχε και πριν, κατά περιπτώσεις, στα ελληνικά χωριά, αλλά δεν είχε λάβει ορατή μορφή στη σύγχρονη κοινωνία μέχρι τότε. 

Το 1976 εξέδωσε το δίσκο “Οι ρίζες της γενιάς μου, τ’ αληθινά ριζίτικα” (Pan-Vox A/A4551), ο οποίος το 1997, λίγο μετά το θάνατό του, επανακυκλοφόρησε σε ψηφιακή μορφή από την ΜΒΙ (SPV 9). 

Το 1978 εξέδωσε το δεύτερο δίσκο της σειράς με υπότιτλο «Το τραγούδι του Δασκαλογιάννη» (Calypso A/A6953), όπου περιλαμβάνονται αρκετά ακόμη ριζίτικα και μεγάλο μέρος του ομώνυμου έπους του 1876 που διεκτραγωδεί με μεγαλοπρεπή τρόπο τον ξεσηκωμό του 1770 και το μαρτυρικό τέλος του Σφακιανού αρχηγού Ιωάννη Βλάχου, του περίφημου Δασκαλογιάννη. Στο δίσκο αυτό ο Παπά-Άγγελος συνοδεύεται από τη λύρα του Χαράλαμπου Γαργανουράκη (μελωδία στο τραγούδι, ισοκράτημα στα ριζίτικα). 

Το ύφος του ήταν ιδιότυπο και προσέγγιζε περισσότερο το ύφος της εκκλησιαστικής μουσικής παρά το λαϊκό ύφος του ριζίτικου τραγουδιού, πράγμα που προκάλεσε πολλές επικρίσεις και επηρέασε την αποδοχή του έργου του από το κοινό των περιοχών, στις οποίες παραδοσιακά αναπτύχθηκε το ριζίτικο. 

Δυστυχώς, αν και σχεδίαζε κι ένα τρίτο δίσκο, τον πρόλαβε ο θάνατος. Μετά από μακροχρόνια ασθένεια παρέδωσε το πνεύμα την άνοιξη του 1996, σε ηλικία μόλις 62 ετών. Κηδεύτηκε στα Λενταριανά παρουσία πλήθους κόσμου και εκπροσώπων των τοπικών αρχών. 

Γιούλη Τσίρου: Κάθε βράδυ τραγουδάω (1988)

Μιλήσαμε πρόσφατα για την ενδιαφέρουσα περίπτωση της τραγουδίστριας Γιούλης Τσίρου με αφορμή το δίσκο της "Το φεγγάρι κάνει κύκλο...", τον δεύτερο προσωπικό της.

Ευκαιρία λοιπόν να δούμε και τον πρώτο της δίσκο που κυκλοφόρησε ένα χρόνο νωρίτερα, το 1988, από την EMI. Τίτλος του: "Κάθε βράδυ τραγουδάω". Δέκα τραγούδια ερωτικού περιεχομένου με σκοπούς λαϊκούς και ανατολίτικους, γραμμένα από δυο συνθέτες που είχαν δώσει ήδη το στίγμα τους σ' αυτό το είδος τραγουδιού, τον Γιώργο Ζήκα και τη Βάσω Αλαγιάννη, γνωστούς από συνεργασίες τους πολύ επιτυχημένες με τραγουδιστές, όπως ο Νίκος Παπάζογλου, η Ελένη Τσαλιγοπούλου, ο Μανώλης Λιδάκης και άλλοι.

Ο δίσκος ακούγεται ευχάριστα, αλλά δε νομίζω πως έδωσε κάποιο τραγούδι που να έχει αντέξει στο χρόνο, έτσι που σήμερα πια να είναι ξεχασμένος, παρόλο που είχε και την υποστήριξη του Γιώργου Νταλάρα, ο οποίος συμμετέχει ερμηνευτικά σε δυο τραγούδια. Σημειώνω απλώς ότι η ενορχήστρωση έχει την επιμέλεια των Χρήστου Ζέρβα και Νίκου Αντύπα.

Εκδόσεις Σκαρίφημα

Με μεγάλη χαρά έλαβα από τον φίλο του Δισκοβόλου Σωτήρη ένα θαυμάσιο δώρο, ένα πακέτο με επτά βιβλία από τις εκδόσεις Σκαρίφημα, των οποίων έχει την ευθύνη. Με μια πρώτη ματιά μπορώ να σταθώ στην ωραία αισθητική των βιβλίων αυτών, με πολύ φροντισμένα εξώφυλλα και κατατοπιστικά κείμενα στα οπισθόφυλλα και φυσικά με πλήρες πληροφοριακό υλικό στις πρώτες σελίδες κάθε τίτλου. Σημειώνω ότι όλα τα βιβλία εκδόθηκαν κατά το χρονικό διάστημα 2014-2017, αλλά δεν γνωρίζω αν ο εκδοτικός οίκος έχει προγενέστερη δραστηριότητα.

Ειδικότερα, θα μπορούσα να χωρίσω τους συγκεκριμένους επτά τόμους σε τρεις άτυπες ενότητες που προφανώς αποτυπώνουν και τα πεδία ενδιαφέροντος του εκδοτικού οίκου. 

Η μία ενότητα αφορά στη νεοελληνική πεζογραφία, παλιότερη και σύγχρονη. Εδώ έχουμε δύο έργα: Το διπλό μυθιστόρημα "Νύχτα"-"Το χαμένο λιβάδι" του Πάνου Σαμαρά (1915-1971), λησμονημένου πεζογράφου της γενιάς του '30, σε μια "διλογία" που αναφέρεται στην περίοδο της Κατοχής και στη μετακατοχική εποχή. Εκδόθηκε το 2017. Από τη νεότερη γενιά έχουμε τη νουβέλα "Οι τετράγωνοι κύκλοι της μύγας" του Κώστα Τσετσώνη (έκδ. 2014).

Η δεύτερη ενότητα αναφέρεται στην ξένη λογοτεχνία κι εκπροσωπείται από δυο βιβλία επίσης. Πρώτα την αυτοβιογραφική νουβέλα "Μόνος" του μεγάλου Σουηδού δραματουργού Αύγουστου Στρίνμπεργκ (1849-1912), ένα συγκλονιστικό αφήγημα γραμμένο στην ωριμότητα του συγγραφέα και σε μια περίοδο έντονων ψυχικών διαταραχών. Τη μετάφραση έκανε ο Ε.Ι. Χρυσάφης. Εκδόθηκε το 2016. Το άλλο βιβλίο έχει τίτλο "Ο αυτόπτης μάρτυρας" και γράφτηκε από τον Αυστριακό συγγραφέα Ερνστ Βάις (1882-1940) με αναφορές στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και στον Χίτλερ. Τη μετάφραση υπογράφει ο Αλέξανδρος Κυπριώτης. Εκδόθηκε το 2017.

Κλείνω με την τρίτη ενότητα βιβλίων, αφιερωμένη στην ποίηση, η οποία εκπροσωπείται από τρεις ποιητικές συλλογές του ηθοποιού-ποιητή Σαράντου Ρηγάκου. Οι τίτλοι τους: "Ασφαλής διέλευση" (έκδ. 2014), "Όρυγμα" (έκδ. 2016), "Γαλάζιο λίκνο" (έκδ. 2017). Πρόκειται για ιδιόμορφη ποιητική γραφή συνεχούς, σχεδόν ασθματικού λόγου, αιχμηρού και διεισδυτικού, με υπαρξιακές ανησυχίες σαν ένα αγχώδες και αδιέξοδο παραλήρημα.

Οφείλω να εκφράσω τη μεγάλη μου ικανοποίηση που μέσα στη δύσκολη συγκυρία της κοινωνικοικονομικής ασφυξίας υπάρχουν ακόμη άνθρωποι που επιμένουν στο γραπτό λόγο κόντρα στην παντοδυναμία της ηλεκτρονικής προχειρότητας, αλλά και εκδοτικοί οίκοι σαν το Σκαρίφημα που πρόθυμα φιλοξενούν αυτά τα κείμενα. Ελπίζω η προσπάθεια να συνεχιστεί και να επιμείνει να υπερασπίζεται την ακόρεστη δίψα των βιβλιόφιλων. 

Γιούλη Τσίρου: Το φεγγάρι κάνει κύκλο... (1989)

Η Γιούλη Τσίρου είναι μια ενδιαφέρουσα ερμηνεύτρια που διανύει μια μάλλον μοναχική και διακριτική πορεία στο ελληνικό τραγούδι συμπληρώνοντας ήδη 40 χρόνια παρουσίας, αφού την πρωτοακούσαμε σε ένα σύντομο πέρασμα από το δίσκο "Σεργιάνι στον κόσμο" (1979) του Γιάννη Μαρκόπουλου, μαζί με τον οποίο συμπορεύτηκε για λίγα χρόνια στη συνέχεια, ενώ από το 1988 ξεκίνησε την ηχογράφηση προσωπικών δίσκων έντεχνου ή παραδοσιακού προσανατολισμού. Είναι σύζυγος του δημοσιογράφου Ξενοφώντα Μπρουντζάκη, για την εκκεντρική (έως προκλητική) πένα του οποίου έχω αναφερθεί σε άλλη ευκαιρία.

Το 1989 λοιπόν η Γιούλη Τσίρου παρουσίασε τον δεύτερο προσωπικό της δίσκο με τίτλο "Το φεγγάρι κάνει κύκλο..." παρμένο φυσικά από το γνωστό παραδοσιακό τραγούδι, μιας και το περιεχόμενο του δίσκου έχει εξολοκλήρου προέλευση από την ελληνική παράδοση. Δέκα τραγούδια (τα δύο επώνυμων δημιουργών) από διάφορες περιοχές του ελληνισμού ενορχηστρωμένα με ηλεκτρονική συνοδεία υπό την επίβλεψη και εκτέλεση του Παναγιώτη Ρουμελιώτη και σόλο κιθάρα από τον Στέλιο Φρειδερίκο. 

Δεν το κρύβω ότι έχω μια εμμονή στις πρώτες και αυθεντικές εκτελέσεις των τραγουδιών. Ειδικά στο παραδοσιακό υλικό έχω μια αυθόρμητη αποστροφή σε αυθαίρετους πειραματισμούς που διαστρεβλώνουν το ηχητικό σύμπαν, μέσα στο οποίο δημιουργήθηκαν αυτά τα αθάνατα διαμάντια. Κι εδώ δυστυχώς έχουμε κάτι ανάλογο. Βεβαίως έντιμα οι δημιουργοί του δίσκου ξεκαθαρίζουν ότι πρόκειται για "δοκιμές πάνω σε παραδοσιακά τραγούδια", οπότε η όποια κριτική θα πρέπει να το λάβει αυτό σοβαρά υπόψη της. Ως πειραματικό λοιπόν υλικό μπορούμε να το δεχθούμε, έστω κι αν η ηλεκτρονική μεταμόρφωση των τραγουδιών μπορεί να ενοχλεί. Σε καμία περίπτωση πάντως δεν ενοχλεί η αξιοπρεπής και ώριμη ερμηνεία της Γιούλης Τσίρου που από μόνη της δίνει έναν σοβαρό λόγο ύπαρξης σ' αυτόν τον ξεχασμένο δίσκο.

Κρίστη Στασινοπούλου: Ο πρώτος προσωπικός της δίσκος (1986)

Η Χρυσαυγή Στασινοπούλου, η γνωστή μας Κρίστη Στασινοπούλου, είναι μια πολυσύνθετη καλλιτέχνιδα που δραστηριοποιείται σε ποικίλα πεδία της τέχνης από τις αρχές της δεκαετίας του '80, όταν πρωτοεμφανίστηκε στους περίφημους Αγώνες Ελληνικού Τραγουδιού της Κέρκυρας που διοργάνωσε ο Μάνος Χατζιδάκις ερμηνεύοντας το υπέροχο τραγούδι "Νυχτωδία" του Μιχάλη Τερζή. Έκτοτε διανύει μια διακριτική πορεία στο ελληνικό τραγούδι με ποικίλες συνεργασίες (Σταύρος Παπασταύρου, Παναγιώτης Καλαντζόπουλος, Ευανθία Ρεμπούτσικα), αλλά και προσωπικές δουλειές, ενώ παράλληλα ασχολείται με τη συγγραφή παιδικών βιβλίων, αλλά και μεταγλωττίσεις ξένων κινηματογραφικών παραγωγών για παιδιά δανείζοντας τη φωνή της σε διάφορους ρόλους.

Η πρώτη προσωπική της κατάθεση σημειώθηκε το 1986 με το δίσκο που σας παρουσιάζω σήμερα, ο οποίος φέρει για τίτλο το όνομά της. Δικαιολογημένα άλλωστε, αφού όλα τα τα τραγούδια έχουν δική της μουσική, ενώ οι στίχοι υπογράφονται από τους Σταύρο Παπασταύρου, Κλέωνα Αντωνίου και Τάκη Μπαρμπέρη. 

Απλά ρυθμικά τραγουδάκια με ροκ ή λάτιν ενορχήστρωση και εύθυμη διάθεση, με κάποιες νησίδες τρυφερών ηχοχρωματισμών, χωρίς εξάρσεις που θα μπορούσαν να συγκινήσουν εύκολα έναν σημερινό ακροατή. Η ερμηνεία της Κρίστης πάντως είναι το στοιχείο που κρατάμε από αυτή την πρωτόλεια δουλειά της, καθαρή και στέρεη με μια τρυφερή παιδικότητα. 

Εξ όσων γνωρίζω, ο δίσκος δεν πέρασε ποτέ στην ψηφιακή τεχνολογία.

Κώστας Καράλης, Ισιδώρα Σιδέρη, Αιμιλία Σαρρή: Τραγούδια αγάπης (1989)

Ιδού μια όμορφη συλλογή ερωτικών τραγουδιών σε δεύτερη εκτέλεση που κυκλοφόρησε το 1989 από τη Wea. Τίτλος της: "Τραγούδια αγάπης". Περιλαμβάνει δεκατέσσερα τραγούδια ερωτικής θεματολογίας παρμένα από το πάνθεον του λεγόμενου "έντεχνου" λαϊκού τραγουδιού με τις υπογραφές των Μάνου Χατζιδάκι, Μάνου Λοΐζου, Γιάννη Σπανού, Μίμη Πλέσσα, Γιώργου Χατζηνάσιου, Λάκη Παππά, Θωμά Μακαλάκου, Δώρου Γεωργιάδη και Στέλιου Φωτιάδη.

Ερμηνευτές των τραγουδιών είναι τρεις αξιόλογοι τραγουδιστές που ξεκίνησαν μαζί σχεδόν κάπου στα μέσα της δεκαετίας του '70, αν και η κατοπινή πορεία τους ήταν πολύ διαφορετική μέχρι να συναντηθούν σ' αυτό το δίσκο.

Ο Κώστας Καράλης ξεκίνησε το 1975 με τη συμμετοχή του στον κλασικό δίσκο "Τρίτη Ανθολογία" του Γιάννη Σπανού και συνέχισε με καλές δουλειές σε όλη τη διάρκεια της επόμενης δεκαετίας. Την ίδια χρονιά ξεκίνησε και η Ισιδώρα Σιδέρη ερμηνεύοντας αρχικά τραγούδια του Γιώργου Κοντογιώργου και του Σπύρου Σαμοΐλη, πριν βρει σταθερό καταφύγιο στο πλευρό του συζύγου της Γιάννη Ζουγανέλη. Τέλος, η αδικημένη Αιμιλία Σαρρή έκανε το ξεκίνημά της με τραγούδια του Γιάννη Σπανού πλάι στον Κώστα Καράλη το 1977, είχε μια μικρή συμμετοχή στο "Σταυρό του Νότου" του Θάνου Μικρούτσικου, αλλά στη συνέχεια χάθηκε ουσιαστικά από το προσκήνιο.

Οι ερμηνείες των τραγουδιών είναι πολύ αισθαντικές και αξιοπρεπείς, έστω κι αν στις περισσότερες περιπτώσεις δεν μπορούν να φτάσουν στον αυθορμητισμό και την ειλικρίνεια των πρώτων εκτελέσεων.

Ο Γιώργος Στεφανάκης υπογράφει την ενορχήστρωση και παίζει πιάνο, ενώ ο Χρήστος Κωνσταντίνου παίζει μπουζούκι. Την παραγωγή υπογράφει ο Στέλιος Φωτιάδης.

Αρλέτα Νο 2 (1967)

Η σημαντικότερη ίσως ερμηνεύτρια που ξεπήδησε μέσα από το μουσικό ρεύμα του Νέου Κύματος (περ. 1964-1970) και κατάφερε να προχωρήσει πολύ πιο πέρα απ' αυτό, ήταν η αγαπημένη Αρλέτα, κατά κόσμον Νικολέτα Τσάπρα (1945-2017), απόφοιτη της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών, το ζωγραφικό ταλέντο της οποίας μπορούμε να χαρούμε σε πολλά εξώφυλλα της προσωπικής της δισκογραφίας.

Ο Γιάννης Σπανός ήταν ο συνθέτης που της έδωσε το δισκογραφικό βάπτισμα του πυρός το 1966 με τη διαχρονικής ομορφιάς μπαλάντα "Μια φορά θυμάμαι", γύρω από την οποία χτίστηκε το υλικό του πρώτου προσωπικού της δίσκου την ίδια χρονιά με τίτλο "Η Αρλέτα με την κιθάρα της".

Ένα χρόνο μετά επανεμφανίστηκε με το δίσκο "Αρλέτα 2", όπου περιέχεται υλικό ανάλογου ύφους, τρυφερές κι αισθαντικές μπαλάντες με συνοδεία μιας κιθάρας. Εδώ μάλιστα για πρώτη φορά τη βρίσκουμε και ως ολοκληρωμένη τραγουδοποιό (συνθέτρια, στιχουργό και ερμηνεύτρια) με τα πρώτα δικά της τραγούδια, όπως το υπέροχο "Τα μικρά παιδιά". 

Ο δίσκος φιλοξενεί επίσης τραγούδια των Νότη Μαυρουδή, Νίκου Χουλιαρά, Γιώργου Κοντογιώργου, Κώστα Σωκρατείδη, καθώς και δυο τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι από τον "Ματωμένο Γάμο" σε δεύτερη, αλλά εξόχως αισθαντική εκτέλεση.

Γιάννης Ζουγανέλης: Ιστορίες του παππού Αριστοφάνη (1979)

Ο πρόωρα χαμένος θεατράνθρωπος Δημήτρης Ποταμίτης (Λεμεσός, 1945 - Αθήνα, 2003), ιδρυτής και ψυχή του σημαντικού Θεάτρου Έρευνας, έδειξε ξεχωριστό ενδιαφέρον για το παιδικό θέατρο μέσω της Παιδικής Σκηνής που επί χρόνια λειτουργούσε. 

Ανάμεσα στις πολυάριθμες παραστάσεις για παιδιά ξεχωρίζει αυτή του 1979, όταν παρουσίασε σε μορφή παιδικού μιούζικαλ μια σειρά από μικρές ιστορίες παρμένες από τέσσερις κωμωδίες του Αριστοφάνη. Διασκεύασε λοιπόν πολύ έξυπνα και λειτουργικά το βασικό θεματικό υλικό από τις κωμωδίες: Ειρήνη, Αχαρνείς, Πλούτος και Όρνιθες (Πουλιά). Διαμόρφωσε έναν ενιαίο θεματικό άξονα με υλικό που πραγματεύεται διαχρονικές έννοιες και ζητήματα, όπως η κατανομή του πλούτου, η κοινωνική δικαιοσύνη, η άσκηση εξουσίας και η ιδέα της ειρήνης. Τα κείμενα αυτά μάλιστα κυκλοφόρησαν και σε μορφή βιβλίου από τις εκδόσεις Ντουντούμη (Αθήνα, 1979) με την προσθήκη και αποσπασμάτων από τη Λυσιστράτη, που δεν περιλαμβάνονται στο δίσκο. 

Αφηγητής είναι ο Δημήτρης Ποταμίτης. Τη μουσική έγραψε ο Γιάννης Ζουγανέλης. Στα φωνητικά, εκτός από τα μέλη του θιάσου, συμμετέχουν ο ίδιος ο συνθέτης και η Ισιδώρα Σιδέρη.

Γιάννης Ζουγανέλης, Γιάννης Νεγρεπόντης: Τζίτζι μίτζι μπόμπιρες (1981)

Ο δίσκος "Τζίτζι μίτζι μπόμπιρες", που εκδόθηκε το 1981 από τη Minos, είναι μια ενδιαφέρουσα δουλειά του παραγωγικότατου Γιάννη Ζουγανέλη για το παιδικό θέατρο. Το έργο ανέβηκε το χειμώνα του 1981 στο θέατρο Χατζηχρήστου από τον Θίασο 81, ένα αξιόλογο θεατρικό σχήμα που δραστηριοποιείται ασταμάτητα από εκείνη τη χρονιά μέχρι και σήμερα. Τη σκηνοθεσία και τη χορογραφία της παράστασης έκανε ο Γιάννης Φλερύ.

Τα κείμενα και τους στίχους του έργου έγραψε ο Γιάννης Νεγρεπόντης, ο οποίος μας έχει δώσει κι άλλη φορά υλικό για παιδιά. Θυμίζω τη μεταθανάτια έκδοση του δίσκου "Κάτω από ένα κουνουπίδι" (1995) του Μάνου Λοΐζου, τα τραγούδια του οποίου προφανώς γράφτηκαν νωρίτερα από την έκδοση του δίσκου του Ζουγανέλη.

Ο Γιάννης Ζουγανέλης βέβαια είναι γνωστό ότι έχει γράψει πολλή μουσική για παιδιά από τα πρώτα του χρόνια και μέχρι σήμερα συνεργαζόμενος με σημαντικούς δημιουργούς του συγκεκριμένου πεδίου, όπως ο Δημήτρης Ποταμίτης ή ο Ευγένιος Τριβιζάς. Θυμίζω μερικές τέτοιες δουλειές: "Ιστορίες του παππού Αριστοφάνη" (1979), "Η Ιφιγένεια και τα παραμύθια της" (1980), "Τζίτζι μίτζι μπόμπιρες" (1981), "Γύρω γύρω όλοι" (1987), "Παραμυθοτράγουδα" (1996), "Ω, τι κόσμος παιδιά!" (2000), "Στα παιδιά ο λόγος" (2007).

Τα τραγούδια του δίσκου "Τζίτζι μίτζι μπόμπιρες" ερμηνεύουν οι ηθοποιοί του θιάσου Βαγγέλης Ζερβόπουλος, Χρήστος Κελαντώνης, Αθηνά Μαραβέγια, Γιώργος Μιχαλάκης, Νανά Νικολάου και Μαρία Ραζή.

Γιώργος Κοτσώνης: Αγία Τηλλυρία (ανέκδοτη ηχογράφηση, 1973)

Πριν από μερικούς μήνες σας παρουσίασα την επίσημη έκδοση σε δίσκο (Zodiac, 1973) του έργου "Αγία Τηλλυρία" του σημαντικού Κύπριου συνθέτη Γιώργου Κοτσώνη (1937-2014) σημειώνοντας ότι το έργο αρχικά είχε παρουσιαστεί ζωντανά σε μια σειρά συναυλιών του συνθέτη τον Αύγουστο του 1973 σε διάφορες περιοχές της ελεύθερης Κύπρου.

Χάρις στην ευγενική χειρονομία λοιπόν του καλού φίλου Κυριάκου, έχουμε στα χέρια μας ένα μικρό ντοκουμέντο από τη ζωντανή παρουσίαση του έργου. Πρόκειται για αποσπάσματα από τις συναυλίες εκείνου του μοιραίου καλοκαιριού, τα οποία ερμηνεύουν ο Κώστας Καμένος και η έφηβη τότε Άννα Βίσση, λίγο πριν αποφασίσει να μετακινηθεί στην Αθήνα και να ξεκινήσει τη μεγάλη της καριέρα στο ελληνικό τραγούδι. Ορισμένα μέρη του έργου ερμηνεύονται από χορωδία.

Προσθέτω μόνο ότι τα κείμενα του έργου είναι γραμμένα από τον Κύπριο ποιητή Σπύρο Παπαγεωργίου με αφορμή την ηρωική αντίσταση των κατοίκων της Τηλλυρίας, μιας περιοχής κάπου στα βορειοδυτικά της Μεγαλονήσου, ενάντια σε μια τουρκική επιδρομή με βόμβες ναπάλμ το καλοκαίρι του 1964. Στην επίσημη δισκογραφική έκδοση του έργου τη θέση της Άννας Βίσση πήρε η Σάνια Κρυστάλλη.

Γιάννης Γλέζος: Αυτά που αγαπήσαμε (1979)

Ο τρίτος δίσκος της δεύτερης συνθετικής περιόδου του Γιάννη Γλέζου (1978-1979) έχει τίτλο "Αυτά που αγαπήσαμε" και αποτελεί μια συλλογή από τα γνωστότερα τραγούδια που έγραψε ο συνθέτης στα πρώτα του χρόνια, ερμηνευμένα σε δεύτερη εκτέλεση από τον ίδιο πάνω στην ίδια ακριβώς ενορχήστρωση με τα πρωτότυπα. 

Υπέροχα τραγούδια από τους τρεις πρώτους κύκλους τραγουδιών του συνθέτη: Η Ελένη του Μάη (1968), 12 Τραγούδια του Λόρκα (1969), Εμιλιάνο Ζαπάτα (1971). Ο Γλέζος δείχνει καθαρά με την επιμονή του να λέει πλέον ο ίδιος τα τραγούδια του τη συνειδητή απόφασή του να ξεφύγει από τη λογική του τραγουδιστή αστέρα που επισκιάζει τον πραγματικό δημιουργό. 

Στο δίσκο περιλαμβάνεται και η "Πρέβεζα" σε ποίηση Κώστα Καρυωτάκη, που έγραψε ο συνθέτης αρχικά για τον Θανάση Γκαϊφύλλια, ενώ αργότερα το ερμήνευσε με μεγάλη εμπορική επιτυχία και ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου.

Ο συνθέτης ερμηνεύει με εμφανή συγκινησιακή φόρτιση τα τραγούδια του, έστω κι αν η φωνή του μάλλον ξενίζει τον απροετοίμαστο ακροατή, ο οποίος έχει συνδέσει τα περισσότερα από τα σπουδαία αυτά τραγούδια με την υπέροχη φωνή του Γιάννη Πουλόπουλου. Ο δίσκος ως σύνολο είναι πολύ ενδιαφέρων και αποπνέει την ειλικρίνεια και την εντιμότητα του καλού συνθέτη.

Ο Γιάννης Γλέζος μελοποιεί Καβάφη

Ιδού μια εξαιρετικά φιλόδοξη και δύσκολη προσπάθεια του αξιόλογου συνθέτη Γιάννη Γλέζου να μελοποιήσει γνωστά ποιήματα του Κωνσταντίνου Καβάφη! Φαίνεται μάλιστα ότι το διάβημά του αυτό είχε τη θερμή παρότρυνση του θείου του, ποιητή Γιάννη Ρίτσου!

Ο Γιάννης Γλέζος έγινε γνωστός στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του '60, όταν αναδείχθηκε σε έναν από τους αξιολογότερους δημιουργούς της ομάδας του Αλέκου Πατσιφά στη Lyra. Εκείνη άλλωστε την εποχή μας έδωσε και τους δύο σημαντικότερους δίσκους του, την "Ελένη του Μάη" (1968) και τα "12 Τραγούδια του F.G.Lorca" (1969). Από τότε κιόλας ξεκίνησε η γόνιμη σχέση του με το είδος της μελοποιημένης ποίησης. Ο δίσκος του για τον Λόρκα αποτελεί αναμφισβήτητα ένα μικρό αριστούργημα του είδους. Σε ανάλογο υψηλό επίπεδο κινήθηκε και ο επόμενος δίσκος του με ποιήματα του Πάμπλο Νερούδα ("Εμιλιάνο Ζαπάτα", 1971) και λίγο αργότερα μια δεύτερη δουλειά σε ποίηση του Λόρκα ("Αντόνιο Τόρες Χερέδια", 1974). 

Μπαίνοντας στη δεύτερη δημιουργική του φάση το 1978 με το δίσκο "Χαρούμενος πηγαίνω" ο Γιάννης Γλέζος παρουσίασε την επόμενη χρονιά ένα κύκλο μελοποιημένων ποιημάτων του Κ. Π. Καβάφη (1863-1933) δίνοντας έτσι την πρώτη ολοκληρωμένη δουλειά πάνω στη δύστροπη ποίηση του μεγάλου Αλεξανδρινού ποιητή. Τίτλος του δίσκου: "Περιμένοντας τους βαρβάρους". Παρμένος φυσικά από το ομότιτλο ποίημα. 

Το αποτέλεσμα είναι αρκετά συζητήσιμο, δεδομένης της δυσκολίας που παρουσιάζει έτσι κι αλλιώς η καβαφική ποίηση με την άναρχη προσωδία της, πράγμα που είχε αναγκάσει έναν Μίκη να δηλώσει σε ανύποπτο χρόνο ότι θεωρεί αδύνατον να μελοποιηθεί ο Καβάφης! Ο Γλέζος πάντως είχε ήδη ένα πολύ ενδιαφέρον μελοποιητικό πρότυπο από ένα τραγούδι του Μάνου Χατζιδάκι στον "Μεγάλο ερωτικό" (1972) πάνω σε ποίημα του Καβάφη, όπου είναι αλήθεια ότι ο μεγάλος συνθέτης φανερά δυσκολεύτηκε να δώσει ένα κανονικό τραγούδι. Είχε επίσης και την πολύ άρτια προσέγγιση του Δήμου Μούτση στην ποίηση του Καβάφη μέσα από τον σπουδαίο κύκλο "Τετραλογία" (1975). Ο ίδιος πάντως θέλησε να λειτουργήσει αυτόνομα και να τιθασεύσει τον ανυπότακτο στίχο σε στρογγυλεμένες μελωδίες και ρυθμικά σχήματα, πράγμα που δεν μπορεί να πει κανείς πως το κατάφερε απόλυτα, αν και ασφαλώς η προσπάθειά του είναι άκρως ενδιαφέρουσα. Το αποτέλεσμα πάντως μοιάζει μάλλον πειραματικό, ενώ η μουσική του συχνά εγκλωβίζεται σε στερεότυπα εμβατηριακά σχήματα. Πιο πειστικός μοιάζει ο συνθέτης στις λυρικότερες νησίδες του έργου ("Δέησις", "Φωνές", "Απολείπειν ο Θεός Αντώνιον", "Ιθάκη"), όπου μπορούμε καλύτερα να ανιχνεύσουμε το δοκιμασμένο ταλέντο του στο στήσιμο σωστών τραγουδιών. 

Όλα τα τραγούδια τα ερμηνεύει ο ίδιος ο συνθέτης με την άγουρη φωνή του. Η δεύτερη φωνή ανήκει στη Μαρίζα Κωχ.