Μίκης Θεοδωράκης: Κώστας Καρυωτάκης, όπερα (1992)

Εκτός από τον κύκλο τραγουδιών σε ποίηση Κώστα Καρυωτάκη (1984) ο Μίκης Θεοδωράκης εργάστηκε πάνω στο έργο του ποιητή συνθέτοντας τρία χρόνια αργότερα την όπερα "Κώστας Καρυωτάκης" με υπότιτλο "Οι μεταμορφώσεις του Διόνυσου" που πρωτοπαίχθηκε το 1987 και ηχογραφήθηκε ζωντανά από παράσταση στο Ηρώδειο που προέκυψε από μια εκδήλωση διαμαρτυρίας των εργαζομένων στην Εθνική Λυρική Σκηνή, ενώ ο δίσκος εκδόθηκε το 1992 από τον Σείριο.

Το έργο είναι μοιρασμένο σε δύο πράξεις και βασίζεται σε λιμπρέτο του Μίκη Θεοδωράκη που διανθίζεται με ποιήματα του Κώστα Καρυωτάκη, αλλά και του Κώστα Βάρναλη. Μάλιστα το λιμπρέτο εκδόθηκε σε βιβλίο το 1987 από τις εκδόσεις Κέδρος. Ο συνθέτης χαρακτήρισε το έργο ως "ένα εγχειρίδιο πατριδογνωσίας, έναν καθρέφτη όπου κάθε συνειδητός Έλληνας μπορεί να δει το πρόσωπό του, την ιστορία του, και συγχρόνως αποτελεί μια διατριβή κατά της μοναρχίας και των μέσων ενημέρωσης".

Στους βασικούς ρόλους συμμετέχουν οι: Διονύσης Τρούσσας ως ποιητής, ο Φραγκίσκος Βουτσίνος ως Διόνυσος και η Μαρία Μαρκέτου ως Ρωμιοσύνη. Συμμετέχουν επίσης η Χορωδία και η Ορχήστρα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Τη χορωδία διευθύνει η Φανή Παλαμίδη και την ορχήστρα ο Λουκάς Καρυτινός.

Γράφει για την όπερα ο Gail Holst-Warhaft: 

"...Ανάμεσα στα 1984 και 1986 ο Θεοδωράκης είχε ήδη γράψει την όπερα «Κώστας Καρυωτάκης ή οι Μεταμορφώσεις του Διονύσου». Πρόκειται για ένα έργο που χαρακτηρίζεται ως «όπερα μπούφα» και βασίζεται στη ζωή και στο θάνατο του ποιητή. Ο Θεοδωράκης την εμπνεύστηκε από την αηδία που ένιωθε για τη σύγχρονη κυβερνητική πολιτική. Στον «Καρυωτάκη», στην πραγματικότητα, ο συνθέτης έβαλε μέσα σ’ ένα πλαίσιο πικρής σάτιρας λυρικά στοιχεία. Το αποτέλεσμα είναι μια σκόπιμα γκροτέσκα, μαύρη κωμωδία, ένας μπρεχτικός εφιάλτης, από τον οποίο κανείς δεν μπορεί να γλιτώσει την κριτική και ο αυτόχειρας ποιητής θεωρεί τους πάντες υπεύθυνους όχι μόνο για το θάνατό του αλλά και για το θάνατο του έθνους του. Η όπερα «Κώστας Καρυωτάκης» είναι ένα σχόλιο του συνθέτη για τη δεκαετία του ’80. Πιστεύει ότι και αυτή η δεκαετία είναι άλλη μια περίοδος στιγματισμένη από την κατάχρηση της εξουσίας σε μια χώρα που στην ιστορική πορεία της έχει καταδυναστευτεί από ξένους και ντόπιους..."

Σημειώνει ο Μίκης Θεοδωράκης:

«Από τη βιογραφία του Καρυωτάκη είδα με μεγάλη μου έκπληξη ότι έχω μαζί του πολλά κοινά σημεία. Οι γονείς μας ήταν δημόσιοι υπάλληλοι. Έτσι τα παιδικά χρόνια σημαδεύτηκαν μ’ αυτές τις μετακινήσεις-ξεριζώματα- από πόλη σε πόλη. Εγώ γνώρισα Χίο – Μυτιλήνη – Σύρο – Αθήνα – Γιάννενα – Αργοστόλι – Πάτρα – Πύργο – Τρίπολη – Αθήνα – Χανιά. Εκείνος Τρίπολη – Λευκάδα – Αργοστόλι – Λάρισα – Πάτρα – Καλαμάτα – Αθήνα – Χανιά – Πρέβεζα (υπογραμμίζω τις πόλεις που συμπέσαμε). Γεννήθηκε το 1896. Τότε γεννήθηκε κι ο πατέρας μου. Στα Χανιά (1913) απέκτησε τον μοναδικό του φίλο, τον Ευγένιο Αρετάκη. Ήταν θείος μου. Όταν εγώ γεννιόμουν (1925), αυτός βρισκόταν στην Τρίπολη, την πόλη που με σημάδεψε όσο καμία άλλη. Στα 1927, επισκέφτηκε τη Δημητσάνα. Δυο βήματα πιο πέρα από τη Ζάτουνα. Όταν τον Απρίλιο πήγε στο Παρίσι για ένα μήνα, έμεινε στο Hotel Sorbonne. Στο ίδιο ακριβώς ξενοδοχείο μείναμε με τη Μυρτώ, είκοσι έξι χρόνια αργότερα, στα 1954, όταν πρωτοπήγαμε στο Παρίσι. Κοινή μας η αγάπη για τις εκδρομές. Κοινή και η αγάπη για τη θάλασσα. Αυτά όμως θα πει κανείς, είναι εξωτερικά σημάδια. Σωστά. Η σχέση μου με τον Καρυωτάκη άρχισε λίγα χρόνια μετά το θάνατό του, όταν ανακάλυψα την ποίησή του-ακριβώς στην πόλη που γεννήθηκε-στα 1940. Ιδιαίτερα με σημάδεψε η συλλογή του Ελεγεία και Σάτιρες».

(c) CD | Σείριος | 1992 | Πηγή: d58