Ο Μίκης Θεοδωράκης στο Μονόγραμμα του Οδυσσέα Ελύτη (1999)

Σαν σήμερα, πριν από δύο ακριβώς χρόνια, έφυγε από τη ζωή ο Μίκης Θεοδωράκης σε βαθιά γεράματα έχοντας ολοκληρώσει έναν μεγάλο κύκλο ζωής, δράσης και δημιουργίας, το μέγεθος και την αξία της οποίας δεν είναι καθόλου εύκολο να αποτιμήσουμε, πράγμα άλλωστε που έτσι κι αλλιώς μπορεί να κρίνει ακριβοδίκαια μόνο ο χρόνος ως απόλυτος και αλάνθαστος κριτής των πάντων. Διάλεξα λοιπόν για τη σημερινή επέτειο μια ξεχωριστή δισκογραφική στιγμή του Μίκη από τη γόνιμη συνεργασία του με τον μεγάλο μας ποιητή Οδυσσέα Ελύτη (1911-1996).

Το "Μονόγραμμα" αποτελεί ασφαλώς μια κορυφαία ποιητική στιγμή του νομπελίστα ποιητή μας. Το έγραψε στο Παρίσι, όπου διέμενε για μια τριετία στα χρόνια της δικτατορίας (1969-1971), ενώ πρωτοεκδόθηκε το 1971. Πρόκειται για ένα μεγάλο ερωτικό ποίημα μοιρασμένο σε επτά μικρές ενότητες-εικόνες. Θέμα του δύο άνθρωποι σε μιαν εξομολογητική ερωτική συνομιλία σε απροσδιόριστο χωροχρονικό στίγμα. Ένας ύμνος στον απόλυτο έρωτα περασμένος μέσα από τις ανεξιχνίαστες ψυχοβιωματικές εμπειρίες του ποιητή με την αφαιρετική δύναμη της τέχνης του, ώστε να μετατρέπεται σ' έναν καθολικό ύμνο για το υπέρτατο συναίσθημα. 

Το έργο, παρά τον ελεύθερο στίχο του, έχει γνωρίσει κάμποσες μελοποιητικές προσεγγίσεις και μάλιστα σε ολοκληρωμένη μορφή. Πρώτος ο Γιάννης Ζουγανέλης ηχογράφησε έναν πλήρη κύκλο τραγουδιών το 1983, αλλά δυστυχώς η ηχογράφηση αυτή ποτέ δεν κυκλοφόρησε. Το 1988 η σπουδαία Ελληνίδα της διασποράς Angelique Ionatos μας έδωσε τη δική της ολοκληρωμένη μελοποίηση, ενώ το 2006 ο Γιώργος Κουρουπός παρουσίασε μια πρωτοποριακή εκδοχή του έργου σε λόγιο ύφος. 

Λίγο πριν από το κλείσιμο του περασμένου αιώνα (1999) ο Μίκης Θεοδωράκης έβαλε τη δική του σφραγίδα στο έργο προτιμώντας ωστόσο να περιοριστεί σε ρόλο αναγνώστη ή ίσως καλύτερα να πούμε στο ρόλο το ενός από τα δύο μέλη του ερωτικού ζεύγους που συνομιλεί στο έργο, έχοντας απέναντί του την Ιουλίτα Ηλιοπούλου, σύντροφο άλλωστε του ποιητή, ποιήτρια και την ίδια. Η ζεστή κι απόλυτα εκφραστική "συνομιλία" τους ωστόσο έχει μιαν υπέροχη μουσική συνοδεία από μια ανεξάρτητη σύνθεση του Μίκη, το εξαίσιο Adagio για φλάουτο, κλαρινέτο και τρομπέτα που είχε γραφτεί το 1993 για τα θύματα του πολέμου στη Βοσνία βασισμένο σε μια μελωδική φράση από το έργο "Η Βεατρίκη στην Οδό Μηδέν" (1987). Η ηχογράφηση του θέματος έγινε το 1996 στην Αγία Πετρούπολη με τη συμμετοχή της ορχήστρας St. Petersburg State Academic Capella Symphony Orchestra υπό τη διεύθυνση του συνθέτη (κυκλοφόρησε από την Intuition).

(c) CD | Minos-EMI | 1999 | Πηγή: d58