Γεωργία Συλλαίου: Η μπαλάντα των πειρατών (2000)

Η τρίτη κατά σειρά συνεργασία του καλλιτεχνικού ζεύγους Σάκη Παπαδημητρίου και Γεωργίας Συλλαίου ήρθε με το εξαιρετικό άλμπουμ Η μπαλάντα των πειρατών που κυκλοφόρησε το 2000 από την Ankh Productions.

Εδώ ο εκλεκτός πιανίστας έχει διασκευάσει σε μορφή lied (πιάνο και φωνή) μια σειρά δεκατριών συνολικά ελληνικών και ξένων τραγουδιών, τα οποία αποδίδει η Γεωργία Συλλαίου με εντελώς ιδιαίτερο τρόπο, αργά και τελετουργικά με εμφανή αυτοσχεδιαστική διάθεση, χωρίς καμία εξάρτηση από το ύφος των εκτελέσεων που γνωρίζουμε γι' αυτά τα σπουδαία τραγούδια. 

Ο μεγάλος Γερμανός συνθέτης Kurt Weill (1900-1950) έχει τον κύριο λόγο με έμφαση στην ιστορική σύμπραξή του με τον επίσης μεγάλο Γερμανό ποιητή και θεατρικό συγγραφέα Bertolt Brecht (1898-1956). Ξεχωρίζουν τα αριστουργηματικά τραγούδια: "Alabama Song" και "Σουραμπάγια Τζόνι", καθώς και το ομότιτλο "Η μπαλάντα των πειρατών" που έχει μουσική του ίδιου του Μπρεχτ, ενώ την ελληνική απόδοση υπογράφει ο Παύλος Μάτεσις και είναι η ίδια που είχε χρησιμοποιήσει παλιότερα η Μαρία Φαραντούρη στο δικό της δίσκο με τραγούδια του Μπρεχτ.

Ο δίσκος έχει επίσης ένα τραγούδι του παλιού Γερμανού συνθέτη Friedrich Hollaender (1896-1976), ο οποίος είχε γράψει τη μουσική της εμβληματικής γερμανικής ταινίας "Ο γαλάζιος άγγελος" (1930) με τη Μάρλεν Ντίτριχ, αλλά και πολλά soundtrack αργότερα σε χολιγουντιανές παραγωγές. Περιλαμβάνονται επίσης και δυο τραγούδια του Αμερικανού φολκ και τζαζ τραγουδοποιού Tom Waits (γενν. 1949), με τη μουσική του οποίου η Γεωργία Συλλαίου παρουσίασε το 2016 ολόκληρο ζωντανό πρόγραμμα στο Μέγαρο Μουσικής της Θεσσαλονίκης.

Ο δίσκος συμπληρώνεται και με ελληνικές συνθέσεις. Συγκεκριμένα, έχουμε ένα παλιό τραγούδι ("Πέρσι τέτοιον καιρό") του Κώστα Γιαννίδη (1903-1984), καθώς και δυο τζαζ μουσικές επενδύσεις του Σάκη Παπαδημητρίου σε ποιήματα του Μπρεχτ μεταφρασμένα στα ελληνικά από τους Πέτρο Μάρκαρη και Γιώργο Βελουδή.

Ο δίσκος ηχογραφήθηκε τον Μάρτιο του 1999 στο υπερσύγχρονο Εργαστήριο Ηλεκτροακουστικής του ΑΠΘ και διαθέτει εξαιρετικά λαμπερό ήχο που καθιστά ακόμη πιο συναρπαστική την ακρόασή του.  

Γεωργία Συλλαίου, Σάκης Παπαδημητρίου: Ανοιχτές διαδρομές (1997)

Μιλώντας για την πρώτη συνεργασία του (Το τραγούδι της Lulu, 1996) με την κοντράλτο ερμηνεύτρια και σύζυγό του Γεωργία Συλλαίου ο πιανίστας και συνθέτης Σάκης Παπαδημητρίου είχε χαρακτηρίσει εκείνη τη δουλειά με τη φράση: "Ανοιχτές διαδρομές και αγκαλιές στο χρόνο...". 

Κι ακριβώς αυτή η φράση αποτέλεσε και τον τίτλο της αμέσως επόμενης συνεργασία τους με ένα πολύ ενδιαφέρον άλμπουμ που φέρει τον τίτλο Ανοιχτές διαδρομές και κυκλοφόρησε το 1997 από την AnoKato Roecords με τον υπότιτλο: Εννέα τραγούδια με ιστορία ή, όπως λέει και πάλι ο συνθέτης: "... Ιστορίες αιώνων που συνομιλούν μεταξύ τους με την ίδια φωνή...".

Το άλμπουμ περιλαμβάνει εννέα μουσικά θέματα ενετελώς ετερόκλητης προέλευσης που έχουν διασκευαστεί για φωνή και πιάνο από τον Σάκη Παπαδημητρίου. Η προέλευσή τους είναι από ποικίλες πηγές της μουσικής παράδοσης, ελληνικής ή ξένης. Έτσι λοιπόν συνυπάρχουν μουσικά θέματα από την κελτική παράδοση των Εβρίδων - που μας επαναφέρουν στο πρώτο δισκογραφικό φανέρωμα της Γεωργίας Συλλαίου (Ιχνηλάτες του Ιούρα, 1993) - και την προβυζαντική ποίηση του Διονυσίου Αλικαρνασσέως (2ος αι. μ.Χ.), διατρέχουν την αρμενική και μικρασιατική (Καππαδοκία) παράδοση, φτάνουν ως τα νέγρικα θρησκευτικά τραγούδια (spirituals) και στα ελληνόφωνα της Κάτω Ιταλίας, για να κλείσει αυτός ο μεγάλος κύκλος με τη δική μας νησιώτικη παράδοση και το αυθεντικό ρεμπέτικο. 

Η ηχογράφηση πραγματοποιήθηκε και πάλι στο στούντιο Αγροτικόν του Νίκου Παπάζογλου από τις 10 ως τις 14 Οκτωβρίου 1997. Το εξώφυλλο απεικονίζει το ζωγραφικό πίνακα "Αντίξοες συνθήκες" (1987) του Άρι Γεωργίου.

Σάκης Παπαδημητρίου, Γεωργία Συλλαίου: Το τραγούδι της Lulu (1996)

Κλείνοντας τον πρώτο κύκλο συνεργασιών της με τον Μιχάλη Σιγανίδη που απέφερε τους δίσκους Ιχνηλάτες του Ιούρα (1993) και Το τρένο φάντασμα φίλος (1995), η ερμηνεύτρια Γεωργία Συλλαίου ανοίγει μια καινούργια πολύ γόνιμη περίοδο στην καριέρα της που σημαδεύτηκε από τη γνωριμία της με τον πιανίστα Σάκη Παπαδημητρίου, με τον οποίο θα συνδέσει σταθερά στη συνέχεια τη ζωή και την καλλιτεχνική της πορεία.

Ο Σάκης Παπαδημητρίου (γενν. 1940) αποτελεί εμβληματική μορφή της μουσικής ζωής της Θεσσαλονίκης. Εκλεκτός πιανίστας με συνεχή δραστηριότητα από τη δεκαετία του '60 στο χώρο της τζαζ, πρωτοεμφανίστηκε στη δισκογραφία στα τέλη της δεκαετίας του '70 συνεργαζόμενος με τον κλαρινετίστα Φλώρο Φλωρίδη, ενώ μεγάλο μέρος της μουσικής του δραστηριότητας αφιέρωσε στη μουσική υπόκρουση κλασικών ταινιών του βωβού κινηματογράφου με αυτοσχεδιαστικά θέματα, παράλληλα με ποικίλες άλλες δραστηριότητες, μεταξύ των οποίων και η πεζογραφία και συγγραφή μελετών για τη μουσική. 

Το 1996 μαζί με τη Γεωργία Συλλαίου ηχογράφησαν μια τέτοια μουσική παράσταση εμπνευσμένη από το διαχρονικό μύθο της Lulu, αρχετυπικής μορφής που δημιούργησε ο θεατρικός συγγραφέας Frank Wedekind με το έργο "Το πνεύμα της γης" (1895), πάνω στο οποίο βασίστηκε η κλασική βωβή ταινία "Lulu, Το κουτί της Πανδώρας" (1928) του μεγάλου Αυστριακού σκηνοθέτη Georg W. Pabst, αλλά και η όπερα "Lulu" του σημαντικού Αυστριακού συνθέτη Alban Berg. Το έργο μάλιστα παρουσιάστηκε επανειλημμένα και στην ελληνική θεατρική σκηνή. Ο Σάκης Παπαδημητρίου έγραψε ένα πρωτότυπο soundtrack για φωνή και πιάνο με στίχους δικούς του σε συνεργασία με τη σκηνοθέτιδα Ρούλα Πατεράκη και την Τίνα Στεφανοπούλου και αποκλειστική ερμηνεύτρια τη Γεωργία Συλλαίου αντλώντας την έμπνευση απ' όλες τις διαχρονικές σκηνικές μεταμορφώσεις του έργου. Όπως λέει κι ο ίδιος: "Από αυτές τις σχέσεις εικόνας-ήχου, οθόνης-σκηνής, σιωπής και μουσικής, παρελθόντος και παρόντος, μυθολογίας και ανατροπής, ξεκίνησαν οι διάλογοι του δίσκου, ανοιχτές διαδρομές και αγκαλιές στο χρόνο...". Ο μουσικός εκδότης Γιώργος Χαρωνίτης σημειώνει χαρακτηιστικά: "Το τραγούδι της Lulu είναι ένα αιώνιο ερωτικό μοτίβο σε μια ποικιλία παραλλαγών με την ίδια πάντα σφραγίδα, ένα φιλί που διαρκεί...".

Η ηχογράφηση του έργου έγινε στο στούντιο Αγροτικόν του Νίκου Παπάζογλου στη Θεσσαλονίκη κατά το διάστημα 16-29 Φεβρουαρίου 1996. Έπαιξε πιάνο ο Σάκης Παπαδημητρίου και τραγούδησε η Γεωργία Συλλαίου. Ο δίσκος διανεμήθηκε μέσω του μουσικού περιοδικού Jazz & Τζαζ.

Μιχάλης Σιγανίδης: Το τρένο φάντασμα φίλος (1995)

Η δεύτερη δισκογραφική κατάθεση της Θεσσαλονικιάς ερμηνεύτριας Γεωργίας Συλλαίου, μετά την πρώτη της εμφάνιση με το δίσκο Ιχνηλάτες του Ιούρα (1993), ήρθε το 1995 με τη συμμετοχή της στο δίσκο Το τρένο φάντασμα φίλος του Μιχάλη Σιγανίδη.

Ο Μιχάλης Σιγανίδης (γενν. 1958) ανήκει στην άτυπη σχολή της Θεσσαλονίκης που αναπτύσσεται στη συμπρωτεύουσα από τη δεκαετία ήδη του '80 με μπροστάρη τον Νίκο Παπάζογλου. Υπήρξε μέλος του συγκροτήματος Χειμερινοί Κολυμβητές και είναι δεξιοτέχνης του κοντραμπάσου και του μαντολίνου, ενώ ως συνθέτης κινείται κυρίως στο χώρο της τζαζ με σταθερούς συνεργάτες τον Κώστα Βόμβολο και τον Φλώρο Φλωρίδη, με τους οποίος μας έδωσε τις δύο πρώτες οργανικές τζαζ δουλειές του με τίτλο Krok Trio (1987-1988), ενώ το 1988 παρουσίασε τον πρώτο του δίσκο με τραγούδια (Μικρός αδελφός).

Η δεύτερη λοιπόν δουλειά του πάνω στο τραγούδι ήρθε το 1995 με το άλμπουμ Το τρένο φάντασμα φίλος. Αυτή τη φορά επέλεξε να επενδύσει μουσικά διάφορα ποιητικά κείμενα, ελληνικά ή ξένα. Συγκεκριμένα, περιλαμβάνονται κείμενα του Μίλτου Σαχτούρη, του Ανδρέα Εμπειρίκου, του Νίκου Ασλάνογλου, του Ομάρ Καγιάμ, του Πολ Ελιάρ και του Σάμουελ Μπέκετ, καθώς και δικά του. Τις ελληνικές αποδόσεις των ξένων κειμένων έκαναν ο Αργύρης Ευστρατιάδης (Ομάρ Καγιάμ), ο Οδυσσέας Ελύτης (Ελιάρ) και ο Γιώργος Βέλλιος (Μπέκετ). Τα περισσότερα κομμάτια είναι αφιερωμένα σε φίλους του συνθέτη, ενώ το οργανικό θέμα "Πάντα χαίρεται" είναι αφιερωμένο στον Άγιο Παΐσιο.

Ο δίσκος κινείται καθαρά στο πεδίο της τζαζ μουσικής με ένα οργανικό σχήμα που απαρτίζουν άξιοι μουσικοί, μεταξύ των οποίων οι: Δήμος Δημητριάδης (φλάουτο, άλτο σαξόφωνο), Θοδωρής Ρέλλος (τενόρο σαξόφωνο), Φλώρος Φλωρίδης (μπάσο κλαρινέτο), Χρήστος Παρμενίδης (hammond, κύματα Μαρτινό), Κυριάκος Γκουβέντας (βιολί), Ιωάννα Πολυζωίδου (πιάνο), Τάκης Κανέλος (τύμπανα) και φυσικά ο Μιχάλης Σιγανίδης (κοντραμπάσο, κιθάρα).

Στα φωνητικά συμμετέχει, όπως είπαμε, η Γεωργία Συλλαίου και μαζί της ο Ισίδωρος Παπαδάμου, ο Αχιλλέας Γιαβάσογλου, η Αθηνά Σιγανίδου, ο Νικηφόρος Παπανδρέου, η Ρούλα Μανισάνου, ο συνθέτης και άλλοι, καθώς και η ανδρική χορωδία "Βορειοϋπηρέτες", ενώ στο ποίημα "Ο τρελός λαγός" ακούγεται και η αυθεντική φωνή του ποιητή Μίλτου Σαχτούρη. Ο τίτλος του δίσκου είναι παρμένος από ένα διήγημα του δημοσιογράφου και κιθαρίστα Θέμελη Ρίζου, ενώ το εξώφυλλο αποτελεί ζωγραφικό πίνακα του ερασιτέχνη ζωγράφου Γιάννη Βογιατζή με τίτλο "Λούνα παρκ Αλεξανδρουπόλεως", έργο του 1982.

Γεωργία Συλλαίου: Ιχνηλάτες του Ιούρα (1993)

Η Γεωργία Συλλαίου είναι μια ιδαίτερη ερμηνεύτρια πολύ εκλεκτικού ρεπερτορίου, ολοκληρωμένη μουσικός και συγγραφέας με καταγωγή από τη Θεσσαλονίκη, όπου έκανε και τις πρώτες μουσικές της σπουδές στο κλασικό τραγούδι, τις οποίες ολοκλήρωσε στην Αυστρία και την Ολλανδία, για επιστρέψει στη Θεσσαλονίκη που αποτελεί και τη βάση της δραστηριότητάς της μαζί με τον σύζυγό της, πιανίστα και συνθέτη Σάκη Παπαδημητρίου. 

Στη δισκογραφία πρωτοεμφανίστηκε το 1993 με το δίσκο Ιχνηλάτες του Ιούρα, ενώ ακολούθησαν αρκετές ακόμη πολύ προσεγμένες δουλειές της, όπως το Τραγούδι της Lulu (1996) με συνθέσεις του συζύγου της, Η μπαλάντα των πειρατών (2000) με διασκευασμένα ξένα και ελληνικά τραγούδια, και Ο σχοινοβάτης (2004) σε ποίηση Γιάννη Ρίτσου και μουσική του Θάνου Μικρούτσικου.

Με το παρθενικό της άλμπουμ Ιχνηλάτες του Ιούρα που κυκλοφόρησε το 1993 από τη Lyra μάς συστήθηκε η Γεωργία Συλλαίου ως μια ώριμη ερμηνεύτρια με εξαιρετική φωνή κοντράλτο. Ο δίσκος φέρει το διευκρινιστικό υπότιτλο: Τραγούδια από τα νησιά των Εβρίδων. Προσδιορίζεται έτσι η προέλευση του υλικού που αναφέρεται στην πολυπληθή νησιωτική συστάδα του αρχιπελάγους των Εβρίδων, στα δυτικά της Σκοτίας, που κατοικούνται από ελάχιστο πληθυσμό με κελτική καταγωγή. Τα κελτικά λοιπόν παραδοσιακά ηχοχρώματα χαρακτηρίζουν τα επιλεγμένα τραγούδια, τα οποία ενορχήστρωσε ο Μιχάλης Σιγανίδης με λιτή οργανική σύνθεση που απαρτίζουν αξιόλογοι μουσικοί, όπως ο ίδιος ο Σιγανίδης στο κοντραμπάσο και το μαντολίνο, η Ιωάννα Πολυζωίδου στο πιάνο και το αρμόνιο και ο Θόδωρος Ρέλλος στο σαξόφωνο. Τις ανδρικές φωνές αποδίδουν οι: Πέτρος Μπεκιαρίδης, Τάσος Μισυρλής, Τάκης Κανέλλος και Μιχάλης Σιγανίδης.

Η έκδοση είναι πολύ φροντισμένη και περιλαμβάνει πλήρη υπομνηματισμό των τραγουδιών με δίγλωσσα κείμενα που επιμελήθηκε η Βίκυ Καπλάνη, η οποία έκανε και την ελληνική απόδοση των πρωτότυπων στίχων.

Κώστας Ψυχογιός, Κώστας Καφάσης: Γέλα κυρία μου (1975)

Μιας και κινούμαστε αυτές τις μέρες στο χώρο του εμπορικού λαϊκού τραγουδιού ευρείας κατανάλωσης με αφορμή την πρώιμη προσωπική δισκογραφία του Γιώργου Κοινούση, ευκαιρία είναι να σταθούμε και σε μια "επέτειο", καθώς φέτος συμπληρώνονται πενήντα ολόκληρα χρόνια, μισός αιώνας, από την κυκλοφορία ενός ιδιαίτερου λαϊκού δίσκου που χάλασε κόσμο στην εποχή του, παρόλο που ήταν η εποχή της απόλυτης κυριαρχίας του μεταπολιτευτικού πολιτικού τραγουδιού.

Βρισκόμαστε λοιπόν στα 1975 κι αίφνης στα ραδιόφωνα ξεπετάχτηκε μια απροσδόκητη επιτυχία που ακουγόταν ασταμάτητα. Τίτλος της: Γέλα κυρία μου. Ερμηνευτής ο Κώστας Καφάσης. Συνθέτης ο Κώστας Ψυχογιός. Ουσιαστικά άγνωστοι και οι δυο. Άγνωστοι βέβαια με την ιδιότητα που έχουν στο συγκεκριμένο τραγούδι και στον ομώνυμο δίσκο που κυκλοφόρησε την ίδια χρονιά από τη δισκογραφική εταιρεία PanVox. Στην πραγματικότητα όμως και οι δύο είχαν τη δική τους προϊστορία στον καλλιτεχνικό χώρο. Ο Κώστας Καφάσης (1940-2010) ήταν ένας ηθοποιός με δεύτερα ρολάκια σε αρκετές ταινίες της προηγούμενης δεκαετίας ("Μοντέρνα Σταχτοπούτα", "Η κόρη μου η σοσιαλίστρια", "Καλωσήρθε το δολλάριο", "Το πιο λαμπρό αστέρι", "Μαριχουάνα στοπ"), ο οποίος ωστόσο κατάφερε να γίνει πανελλήνια γνωστός με το ρόλο του ονειροπόλου γκαρσονιού στη δημοφιλή τηλεοπτική σειρά "Η γειτονιά μας" (1972-1977) του Κώστα Πρετεντέρη. Κι ακριβώς αυτή την εικόνα του επίδοξου λαϊκού τραγουδιστή που έβγαζε σ' αυτό το ρόλο θέλησε να εκμεταλλευτεί ο Ψυχογιός, για να τον κάνει αληθινό τραγουδιστή! 

Ο Κώστας Ψυχογιός (1934-2005) δεν ήταν συνθέτης, αλλά πετυχημένος λαϊκός στιχουργός και οι συνεργασίες του με τον συνθέτη Γιώργο Μανισαλή είχαν αποφέρει τεράστιες λαϊκές επιτυχίες με τη φωνή της Ρίτας Σακελλαρίου ("Κάθε ηλιοβασίλεμα", "Ιστορία μου, αμαρτία μου"). Ωστόσο η πιασάρικη τηλεοπτική περσόνα του Κώστα Καφάση τον οδήγησε στην απόφαση να καταπιαστεί και με τη σύνθεση κι έτσι φτάσαμε αρχικά στη δημιουργία ενός δίσκου 45 στροφών με τα τραγούδια "Περίπτωσή μου" και "Γέλα κυρία μου" που γνώρισαν αμέσως επιτυχία κι οδήγησαν στην άμεση ηχογράφηση ολόκληρου του άλμπουμ.

Δε θα ήθελα να κάνω κάποιου είδους ανάλυση ή αξιολογική κρίση του δίσκου που σαφώς κινείται έξω από τα προσωπικά μου αισθητικά γούστα, αλλά θεωρείται ήδη "cult" του είδους του. Μπορώ να πω μονάχα ότι είναι ένας δίσκος που τραγουδήθηκε μετά μανίας, σχεδόν όλα τα τραγούδια του έγιναν σουξέ κι άνοιξε ένα καινούργιο μονοπάτι στο λαϊκό τραγούδι της νύχτας, ενώ ασφαλώς ο ερμηνευτής του - που διέθετε ιδιαίτερα αρρενωπή κι εκφραστική φωνή, απόλυτα ταιριαστή για το ύφος των τραγουδιών - εξασφάλισε μια σύντομη, αλλά δυναμική καριέρα στο ελληνικό πεντάγραμμο ως το τέλος της ίδιας δεκαετίας.

Γιώργος Κοινούσης: Γύρισα... (1977)

Οι δυο πρώτοι προσωπικοί δίσκοι του Γιώργου Κοινούση (Κοινούσης 13, Κοινούσης... Σήμερα) που κυκλοφόρησαν από τη Zodiac κατά τη διετία 1972-1973 γνώρισαν ευρεία αποδοχή από το κοινό της εποχής και ανέδειξαν λαοφιλείς επιτυχίες ("Δεν καταλαβαίνω τίποτα", "Όλοι θα ζήσουμε"), πάνω στις οποίες ο καλλιτέχνης έστησε μια σημαντική καριέρα, η οποία απέδωσε κι άλλους σημαντικούς καρπούς στη συνέχεια, κυρίως με την τεράστια επιτυχία του τραγουδιού "Οι πιτσιρίκοι" από τον 3ο προσωπικό του δίσκο (Κοινούσης 3, 1974), αλλά και κάποια εύθυμα τραγούδια του ("Αμερική Αμερική", "South Africa") από το δίσκο Αστεία και σοβαρά (1975). 

Ωστόσο το κατακλυσμιαίο κύμα του πολιτικού τραγουδιού που ακολούθησε, ανέκοψε βίαια αυτή την πορεία, καθώς τα τραγούδια του Κοινούση έμοιαζαν πια παρωχημένα για τα αισθητικά γούστα της εποχής κι έτσι οι δυο επόμενες δουλειές του δεν είχαν πλέον την απήχηση του παρελθόντος οδηγώντας σταδιακά τον τραγουδοποιό στο περιθώριο.

Σε μια προσπάθεια να επανέλθει στο προσκήνιο ηχογράφησε το 1977 τον 6ο προσωπικό του δίσκο με το συμβολικό τίτλο Γύρισα..., αυτή τη φορά για λογαριασμό της Columbia, όπου πλέον είχε υπογράψει το νέο του συμβόλαιο. Παραχώρησε μάλιστα και τη μουσική επιμέλεια των τραγουδιών του (ενορχήστρωση και διεύθυνση ορχήστρας) στον Νέστορα Δάνα, γεγονός που άλλαξε σε μεγάλο βαθμό τον οικείο ήχο που είχαν τα πρώτα του τραγούδια. Το αποτέλεσμα δεν έφερε την προσδοκώμενη επιτυχία, παρόλο που κάποια τραγούδια ("Η μάνα μου δε με ξανακάνει", "Τι να πούμε και εμείς", "Γύρισα") ακούστηκαν λίγο εκείνο τον καιρό. Το τραγούδι "Αθήνα μου" έχει στίχους του Ηλία Λυμπερόπουλου, ενώ αξίζει να επισημάνουμε ότι στα φωνητικά συμμετέχει και η Γλυκερία στην πρώτη δισκογραφική της εμφάνιση. 

Πάντως στη συνέχεια ο Γιώργος Κοινούσης άρχισε να αραιώνει σταδιακά τη δισκογραφική του παρουσία, χωρίς πάντως να εγκαταλείψει την προσπάθεια για πολλά ακόμη χρόνια, έστω κι αν η απήχησή του στο κοινό ήταν πια περιορισμένη.

Γιώργος Κοινούσης: Κοινούσης... Σήμερα! (1973)

Το πολύ πετυχημένο ξεκίνημα της προσωπικής δισκογραφίας του λαϊκού τραγουδοποιού Γιώργου Κοινούση με το άλμπουμ Κοινούσης 13 (1972) αποτέλεσε το εφαλτήριο για μια εκρηκτική συνέχεια που απέφερε ένα χρόνο αργότερα τον δεύτερο προσωπικό του δίσκο με τίτλο Κοινούσης... σήμερα! (1973). 

Κι αυτή η δουλειά είχε τα ίδια χαρακτηριστικά με την προηγούμενη: Απλές λαϊκές μελωδίες στο ελαφρολαϊκό ύφος της εποχής, συμπαθητικοί στίχοι ερωτικής θεματολογίας με την ίδια θυμοσοφική διάθεση και ερμηνεία που δεν ξεφεύγει από τη μανιέρα που είχε δημιουργήσει ήδη ο τραγουδιστής και τον έκανε εξαιρετικά δημοφιλή σε ένα κοινό που είχε δημιουργήσει από τις αλλεπάλληλες επιτυχίες του. Απ' το δίσκο αυτό, ας πούμε, ξεπήδησε το τεράστιο σουξέ "Όλοι θα ζήσουμε", σήμα κατατεθέν όλης της τραγουδιστικής του καριέρας. Ακούστηκαν επίσης πολύ τα τραγούδια: "Στην ατέλειωτη άσφαλτο" και "Τα μάτια σου", ενώ σε δεύτερη εκτέλεση έχουμε και το παλιότερο σουξέ "Άνθρωποι είμαστε" που το είχε ερμηνεύσει πρώτη η Δούκισσα το 1969 σε δίσκο 45 στροφών. 

Όλα τα τραγούδια έχουν μουσική και στίχους του Γιώργου Κοινούση με εξαίρεση το τραγούδι "Αργά το κατάλαβα" που έχει στίχους του παλιού στιχουργού Ιωάννη Φερμάνογλου. Ο ίδιος ο Κοινούσης έκανε επίσης την ενορχήστρωση και διηύθυνε την καλοδουλεμένη ορχήστρα. Αξιοσημείωτο είναι ότι πολλά τραγούδια του συγκεκριμένου άλμπουμ ακούστηκαν και στην κινηματογραφική κωμωδία "Όλοι θα ζήσουμε" του Μιχάλη Μπονιάκου, παραγωγής 1974, με πρωταγωνιστές τους Τάσο Γιαννόπουλο, Μάκη Δεμίρη και Μαρίκα Νέζερ.

Γιώργος Κοινούσης: Κοινούσης 13 (1972)

Ο Γιώργος Κοινούσης (γενν. 1940) είναι ένας ιδιαίτερος καλλιτέχνης που καταπιάστηκε με τη μουσική και το τραγούδι από όλες του τις πλευρές, αφού ξεκίνησε ως σολίστας του ακορντεόν ήδη νεαρότατος από τα μέσα της δεκαετίας του '50, συνέχισε ως συνθέτης με δικά του τραγούδια από το 1966 και τελικά από τις αρχές της δεκαετίας του '70 δοκίμασε και τις φωνητικές του δυνατότητες κι έγινε ένας από τους δημοφιλέστερους ερμηνευτές του ελαφρολαϊκού ρεπερτορίου τουλάχιστον για μια πενταετία, ώσπου η καταιγίδα του πολιτικού τραγουδιού τον ανάγκασε να περάσει στο περιθώριο. Είχε τη  τύχη στα πρώτα του βήματα να συνεργαστεί με μεγάλους δημιουργούς, όπως ο Βασίλης Τσιτσάνης κατά την περίοδο 1959-1966, αλλά και να γράψει τραγούδια για σπουδαίες φωνές, όπως ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης, η Πόλυ Πάνου, η Γιώτα Λύδια, ο Πάνος Γαβαλάς, ο Μιχάλης Μενιδιάτης, ο Δημήτρης Μητροπάνος, ο Γιάννης Ντουνιάς και φυσικά η Δούκισσα, η οποία τραγούδησε το μεγάλο λαϊκό σουξέ "Άνθρωποι είμαστε" (1969).

Ως ολοκληρωμένος πια τραγουδοποιός (συνθέτης, στιχουργός, ερμηνευτής) ο Γιώργος Κοινούσης ξεκινάει την πολύ πετυχημένη προσωπική του καριέρα με το άλμπουμ Κοινούσης 13, γνωστότερο με τον άτυπο τίτλο: Δεν καταλαβαίνω τίποτα. Ο δίσκος κυκλοφόρησε από τη Zodiac της Lyra το 1972 και χάλασε κόσμο στην εποχή του χάρις το ομότιτλο τραγούδι που ακουγόταν ασταμάτητα εκείνο τον καιρό στα ραδιόφωνα, αλλά και στα νυχτερινά μαγαζιά. 

Ο δίσκος περιλαμβάνει 13 τραγούδια γραμμένα στο ελαφρολαϊκό ύφος που είχε κυριαρχήσει εκείνη την εποχή στο ελληνικό πεντάγραμμο. Η μουσική είναι απλή πάνω σε λαϊκές φόρμες, χωρίς ιδιαίτερη πρωτοτυπία, εκτελεσμένη πάντως από άρτια λαϊκή ορχήστρα. Εκτός από το τραγούδι του τίτλου, ακούστηκε επίσης πολύ και το πιο χαμηλόφωνο "Κι εγώ σ' αγαπώ". Οι στίχοι έχουν μεγαλύτερο ενδιαφέρον, αφού αποτυπώνουν με άμεση λαϊκή γλώσσα εικόνες και καταστάσεις της καθημερινότητας με ένα θυμοσοφικό υπόβαθρο και μια διάθεση ανθρωπιάς και συναισθηματισμού. Δε θα 'λεγα πάντως ότι η φωνή του καλλιτέχνη είναι το δυνατότερο στοιχείο του, καθώς γενικά έχει μια ροπή προς τον ηχηρό τρόπο εκφοράς του λόγου του. Τραγουδά δηλαδή σαν να φωνάζει! Φαίνεται πάντως ότι αυτός ο ερμηνευτικός τρόπος τον έκανε πολύ δημοφιλή και είναι χαρκατηριστικό ότι ο πρώτος προσωπικός του δίσκος πούλησε πάνω από 200.000 αντίτυπα!

Μιχάλης Μηλιαράκης: Ο Δρόμος της Στέψης (2007)

Στον απόηχο των ύμνων και μελωδιών της Μεγάλης Εβδομάδας και του Πάσχα έρχεται κι αυτός ο άγνωστος κύκλος τραγουδιών του επίσης άγνωστου δημιουργού Μιχάλη Μηλιαράκη, με τον οποίο και ολοκληρώνουμε το πασχαλινό μας αφιέρωμα. 

Ο τίτλος του δίσκου είναι: Ο Δρόμος της Στέψης, Δέκα τραγούδια για το Θεό και τον Άνθρωπο. Περιλαμβάνει οκτώ πρωτότυπες συνθέσεις του Μηλιαράκη με δική του μουσική και στίχους που αποπνέουν ένα έντονα θρησκευτικό πνεύμα και αντλούν τη θεματολογία τους από τη διδασκαλία του Χριστού και την πορεία του προς το Θείο Πάθος. Ο δίσκος περιλαμβάνει επίσης και δύο αυθεντικά αποσπάσματα από το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο (Μακαρισμοί, Μυστικός Δείπνος) που αναφέρονται στις τελευταίες στιγμές του Ιησού.

Το έργο ερμηνεύει (ή απαγγέλλει) ο γνωστός ντράμερ Δημήτρης Δημητράκας που έφυγε πρόσφατα από τη ζωή (1955-2025), ο οποίος υπήρξε μέλος του συγκροτήματος Panx Romana, αλλά είχε μακρά θητεία στο ελληνικό ροκ από τα τέλη της δεκαετίας του '60 συνεργαζόμενος με νεανικά σχήματα της εποχής, όπως οι Φαίακες, οι Socrates, οι Ακρίτες κι αργότερα οι Θαρσείν Χρη. Η ενορχήστρωση βασίζεται σε πλήκτρα και ήχους συνθεσάιζερ που παίζει ο συνθέτης, ενώ ο Δημήτρης Δημητράκας συμμετέχει σε κάποια κομμάτια παίζοντας ακουστική κιθάρα. Στα φωνητικά συμμετέχουν επίσης οι Νικόλ και Πέτρος Γκόντσιλ και η Αποστολία Θεοδώρου.

Η ηχογράφηση πραγματοποιήθηκε στο στούντιο Χελιδόνι με ηχολήπτη τον τραγουδιστή και ο δίσκος κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Αθ. Σταμούλη. 

Συλλογή: Το Πάσχα των Ελλήνων (2013)

Μια εξαιρετικά επιμελημένη και καλαίσθητη έκδοση με γενικό τίτλο Το Πάσχα των Ελλήνων προσέφερε στους αναγνώστες της η εφημερίδα Τα Νέα το 2013 με υλικό σχετικό με την Εβδομάδα των Παθών και την ημέρα της Λαμπρής που συνιστά τη μεγαλύτερη γιορτή της χριστιανοσύνης.

Η έκδοση περιλαμβάνει 50σέλιδο τομίδιο με ένθετο τον ψηφιακό δίσκο. Ο τόμος φιλοξενεί πλούσιο πληροφοριακό υλικό και εκτενείς αναλύσεις των περιεχομένων του δίσκου, το οποίο δομείται σε δύο ευδιάκριτες ενότητες: Ι. Τα Πάθη και η Ανάσταση του Χριστού: Η χαρμολύπη της Ρωμιοσύνης, ΙΙ. Τα έθιμα του Πάσχα: Μια ζωντανή φιλοσοφία των Ρωμιών περί θανάτου. Η πρώτη ενότητα περιλαμβάνει εκκλησιαστικούς ύμνους της Μεγάλης Εβδομάδας που διατρέχουν όλη τη διαδρομή του Θείου Πάθους και κορυφώνονται με τη Σταύρωση και την Ανάσταση. Η δεύτερη ενότητα είναι μοιρασμένη ανάμεσα σε κάλαντα (του Λαζάρου και της Μεγάλης Παρασκευής) από τη Θεσσαλία και τη Στερεά Ελλάδα, και σε δημοτικά τραγούδια της Λαμπρής από την Ήπειρο και την Πελοπόννησο.

Το σχεδιασμό και τη φροντίδα της έκδοσης έκανε ο εκδότης Λαυρέντιος Ντετζιόρτζιο με έδρα τα Τρίκαλα, όπου και πραγματοποιήθηκε η ηχογράφηση. Τη διεύθυνση της Βυζαντινής Χορωδίας είχε ο π. Αθανάσιος Τύμπας, καθηγητής της Σχολής Βυζαντινής Μουσικής της Μητρόπολης των Τρικάλων, ενώ τη διεύθυνση της παραδοσιακής ορχήστρας και χορωδίας του Μουσικού Γυμνασίου Τρικάλων είχε ο μουσικοδιδάσκαλος Αριστείδης Ντίνας. Παίζουν κλαρίνο και φλογέρα ο Σταύρος Κουσκουρίδας, από τα ιδρυτικά μέλη της σημαντικής "Εστουδιαντίνας" του Βόλου, λαούτο και ούτι ο Αριστείδης Ντίνας, βιολί ο Ιωάννης Σούλτης, κανονάκι ο Κωνσταντίνος Παπαϊωάννου, κρουστά ο Βασίλειος Γαλάνης και κοντραμπάσο ο Κωνσταντίνος Λάμπας. Τον πίνακα του εξωφύλλου ζωγράφισε η αγιογράφος Αντωνία Τζάνη.

Πέτρος Γαϊτάνος: Τα Θεία Πάθη (1997)

Δυο χρόνια μετά την κυκλοφορία του πρώτου θρησκευτικού δίσκου του Πέτρου Γαϊτάνου (Ώρα ενάτη, 1995) εκδόθηκε από την Polygram ένα δεύτερο άλμπουμ ανάλογου περιεχομένου με τίτλο Τα Θεία Πάθη από ζωντανή ηχογράφηση συναυλίας που πραγματοποιήθηκε στις 3 Απριλίου 1996 στο Μητροπολιτικό Ναό Αθηνών. 

Ο καλός ερμηνευτής ψάλλει τα "πάθη" του Ιησού Χριστού με εξαίσιους ύμνους (δοξαστικά, στιχηρά, αντίφωνα, ιδιόμελα, εγκώμια) που καλύπτουν ολοκληρωμένα την κλιμάκωση του θείου δράματος (είσοδος στα Ιεροσόλυμα, Μυστικός Δείπνος, προδοσία, σύλληψη, καταδίκη) με αποκορύφωση τις συγκλονιστικές στιγμές της Σταύρωσης και της Ανάστασης. Ακούγονται μεταξύ άλλων οι ύμνοι: "Ιδού ο Νυμφίος", "Κύριε η εν πολλαίς αμαρτίαις...", "Εξέδυσάν Με τα ιμάτια", "Η ζωή εν τάφω", "Άξιόν εστι", "Αι γενεαί πάσαι". Το πρόγραμμα κλείνει με τον εξαίσιο "Ύμνο της Αγάπης" του Αποστόλου Παύλου από την πρώτη προς Κορινθίους επιστολή του.

Τη μουσική επιμέλεια του προγράμματος υπογράφει ο ιεροδιδάσκαλος και συνθέτης Μανώλης Χατζημάρκος, δάσκαλος του Πέτρου Γαϊτάνου. Μαζί με τον ερμηνευτή ψάλλει επίσης η Αγγελική Βέρα, ενώ συμμετέχει η Βυζαντινή Χορωδία Βόλου. Ιερά κείμενα (προφητείες ή ευαγγέλια) απαγγέλλει ο ηθοποιός Κώστας Καστανάς. 

Πέτρος Γαϊτάνος: Ώρα ενάτη (1995)

Ο ερμηνευτής που έχει ταυτίσει σχεδόν αποκλειστικά την καριέρα του με την εκκλησιαστική μουσική είναι αναμφισβήτητα ο Πέτρος Γαϊτάνος (γενν. 1967), ο οποίος άλλωστε έχει κάνει και εξειδικευμένες σπουδές πάνω στη βυζαντινή μουσική με δάσκαλό του κυρίως τον σημαντικό ιεροψάλτη και συνθέτη Μανώλη Χατζημάρκο. Αν και στη δισκογραφία μπήκε με έναν απλό κύκλο τραγουδιών (Το δίλημμα, 1990) του Σταμάτη Σπανουδάκη και κατά καιρούς μας έδωσε κι άλλα δείγματα των ερμηνευτικών του ικανοτήτων στο πεδίο αυτό, όπως η Πολιτεία Δ' (1996) του Μίκη Θεοδωράκη, το κύριο σώμα της δισκογραφικής του διαδρομής έχει κινηθεί στο χώρο της εκκλησιαστικής μουσικής. Ξεκίνησε με το άλμπουμ Ώρα ενάτη (1995) κι ακολούθησαν οι δίσκοι: Τα θεία Πάθη (1997), Φως εκ φωτός (1998), Πηγή της ζωής (2000), Πεντηκοστάριον (2003), Ωδές αρχαγγέλων (2008), Άγιες Γραφές (2012), Άγιος Παΐσιος ο Αγιορείτης (2015), Η ακολουθία των Χαιρετισμών της Παναγίας (2016), Διδαχές και Ύμνοι της Ορθοδοξίας (2017), Ημέραι τρεις (2018), καθώς και η συγκεντρωτική έκδοση Ψάλλω τω Θεώ μου έως υπάρχω (1999).

Η αρχή λοιπόν έγινε το 1995 με το άλμπουμ Ώρα ενάτη που περιλαμβάνει εκκλησιαστικούς βυζαντινούς ύμνους της Μεγάλης Εβδομάδας με επίκεντρο τη Μεγάλη Παρασκευή, ημέρα σταύρωσης του Χριστού. Αυτό άλλωστε υπαινίσσεται και ο τίτλος του δίσκου που αναφέρεται στην "ενάτη ώρα" του χριστιανικού "ωρολογίου", την ώρα που σταυρώθηκε ο Χριστός, τη στιγμή που συνοδεύεται με την ευχή: "Ὁ ἐν τῇ ἐνάτῃ ὥρᾳ δι' ἡμᾶς, σαρκί τοῦ θανάτου γευσάμενος, νέκρωσον τῆς σαρκός ἡμῶν τό φρόνημα, Χριστέ ὁ Θεός, καί σῶσον ἡμᾶς".

Το υλικό του δίσκου πάντως απλώνεται σε όλη τη Μεγάλη Εβδομάδα και περιλαμβάνει μερικούς από τους πιο αγαπημένους ύμνους των ημερών, είτε στην αυθεντική τους μορφή, είτε με την κατάλληλη διασκευή τους από τον Μανώλη Χατζημάρκο, όπως: "Ιδού ο Νυμφίος", "Σήμερον κρεμάται", "Η ζωή εν τάφω", "Άξιον εστί", "Αι γενεαί πάσαι", "Χριστός ανέστη". Τον ερμηνευτή συνοδεύει η δεκαμελής ανδρική Χορωδία του Γεωργίου Ναούμ, ενώ ιερά κείμενα διαβάζει ο ηθοποιός Νικήτας Τσακίρογλου.

Οίμοι, Φως του Κόσμου: Ύμνοι Μεγάλης Εβδομάδος (2003)

Ιδού ένας ακόμη ενδιαφέρων δίσκος με υλικό που αναφέρεται στην εβδομάδα των Παθών του Χριστού. Εκδόθηκε το 2003 από τη δισκογραφική εταιρεία Protasis με την επιμέλεια μάλιστα του γνωστού παλιότερου ραδιοφωνικού παραγωγού - και εσχάτως αμφιλεγόμενου πολιτικού - Γρηγόρη Ψαριανού. Τίτλος της έκδοσης: Οίμοι, Φως του Κόσμου. Ο αξιόλογος ερμηνευτής Θανάσης Μωραΐτης και ο πρωτοψάλτης Σπύρος Παυλάκης ψάλλουν  Εκκλησιαστικούς Ύμνους των Παθών της Μεγάλης Εβδομάδας διανθισμένους με νεότερα ποιήματα, αλλά και ψαλμούς από την Παλαιά Διαθήκη.

Ο Θανάσης Μωραΐτης είναι ένας πολύ ιδιαίτερος ερμηνευτής που χτίζει μεθοδικά και διακριτικά μια πολύ ενδιαφέρουσα καριέρα είτε στο πεδίο της "έντεχνης" τραγουδοποιίας - με σημαντικές ήδη από τη δεκαετία του '80 συνεργασίες με τον Μίκη Θεοδωράκη (Διόνυσος, Τα πρόσωπα του ήλιου, Μνήμη της πέτρας) και αργότερα με τον Μάνο Χατζιδάκι - είτε στο χώρο του παραδοσιακού τραγουδιού (Αρβανίτικα τραγούδια, 1988).

Στο δίσκο επίσης συνεργάζεται και η εκλεκτή ηθοποιός Λυδία Κονιόρδου ψάλλοντας, αλλά και διαβάζοντας ιερά κείμενα ("Ιερός λόγος"), όπως δύο Ψαλμούς του Δαβίδ, Ύμνους του Ρωμανού του Μελωδού και το "Ποίημα Κασσιανής Μοναχής" του Γιώργου Χειμωνά. Η ηθοποιός έχει τη δική της δισκογραφική ιστορία με αρκετές κατά καιρούς συνεργασίες με συνθέτες, όπως ο Δημήτρης Παπαδημητρίου, ο Χρήστος Λεοντής, ο Διονύσης Τσακνής, αλλά και η Μαρία Φαραντούρη (Μύθοι γυναικών).

Το εξώφυλλο του δίσκου κοσμείται από τον πίνακα "Η άκρα ταπείνωση" του Αλέξη Βερούκα και σχεδιάστηκε ειδικά για τη συγκεκριμένη έκδοση. Η ηχογράφηση του υλικού προέρχεται από συναυλία στο Ναό Αγίου Νικολάου στο Χαλάνδρι που διοργανώθηκε από το Αετοπούλειο Πολιτιστικό Κέντρο στις 2 Απριλίου 1999, ενώ η συμμετοχή της Λυδίας Κονιόρδου προστέθηκε από μεταγενέστερη ηχογράφηση του 2003. Ο δίσκος είναι αφιερωμένος στη μνήμη του πρωτοψάλτη Σπύρου Περιστέρη.

Η Έλλη Λαμπέτη διαβάζει τα Κατά Ματθαίον Πάθη (1983)

Η μεγάλη Ελληνίδα ηθοποιός Έλλη Λαμπέτη (1926-1983) - πραγματικό όνομα Έλλη Λούκου - άφησε ισχυρό το στίγμα της στο ελληνικό θέατρο, αλλά και στον κινηματογράφο. Στη θεατρική σκηνή πρωτοεμφανίστηκε το 1942, για να ακολουθήσουν λαμπρές συνεργασίες με το Θέατρο Τέχνης του Καρόλου Κουν και το Εθνικό Θέατρο, ενώ από τις αρχές της δεκαετίας του '60 είχε συστήσει το δικό της θίασο. Κατά το διάστημα 1950-1952 ήταν παντρεμένη με τον σημαντικό θεατράνθρωπο Μάριο Πλωρίτη, ενώ από το 1953 και ως το τέλος της ίδιας δεκαετίας συνδέθηκε στενά η ζωή και το έργο της με τον Δημήτρη Χορν, με τον οποίο μάλιστα βρέθηκαν να πρωταγωνιστούν και σε μερικές αξιόλογες κινηματογραφικές ταινίες της εποχής σκηνοθετημένες από τον Μιχάλη Κακογιάννη ή τον Γιώργο Τζαβέλλα ("Κυριακάτικο ξύπνημα", "Το κορίτσι με τα μαύρα", "Η κάλπικη λίρα"). Η τελευταία παράσταση της σύντομης ζωής της ανέβηκε κατά τη σεζόν 1981-1982 με το εμβληματικό έργο του Μαρκ Μέντοφ "Σάρα, το παιδί ενός κατώτερου Θεού" σε σκηνοθεσία Παντελή Βούλγαρη, όπου συμπρωταγωνστούσε με τον Λευτέρη Βογιατζή.

Η Έλλη Λαμπέτη έχει και μια μικρή δισκογραφική παρουσία κυρίως ως αφηγήτρια εκλεκτών κειμένων. Πρώτη δισκογραφική της κατάθεση πάντως ήταν το υλικό της μουσικής παράστασης Η γλυκιά Ίρμα με μουσική του Γιάννη Σπανού που κυκλοφόρησε σε δίσκο το 1972. Τη χρονιά του θανάτου της (1983) εκδόθηκαν δύο δισκογραφικές δουλειές, μία με απαγγελίες ποιημάτων του Κ.Π. Καβάφη κι άλλη μία με αποσπάσματα από το κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο, αμφότερες από τη Lyra, όπου μάλιστα την επόμενη χρονιά εκδόθηκε και το διπλό άλμπουμ Μονόπρακτα (απόσπάσματα από διάφορες θεατρικές της παραστάσεις). Το 2006 το λογοτεχνικό περιοδικό Η Λέξη εξέδωσε τον ψηφιακό δίσκο Η Έλλη Λαμπέτη διαβάζει Οδυσσέα Ελύτη, ενώ το 2008 η Lyra εξέδωσε την τετραπλή συγκεντρωτική κασετίνα Έλλη Λαμπέτη με το σύνολο των αρχειακών της ηχογραφήσεων με τη φωνή της κορυφαίας ηθοποιού.

Το 1983 λοιπόν, λίγο καιρό μετά το θάνατο της ηθοποιού, η Lyra έθεσε στην κυκλοφορία το άλμπουμ Η Έλλη Λαμπέτη διαβάζει τα Κατά Ματθαίον Πάθη, όπου περιλαμβάνονται αποσπάσματα από το Ευαγγέλιο του Ματθαίου που θεωρείται το εγκυρότερο όλων, ένα ιερό κείμενο που έχει εμπνεύσει σημαντικά νεότερα έργα, όπως το περιώνυμο ορατόριο του J. S. Bach (1727), αλλά και την ομώνυμη ταινία του Pier Paolo Pasolini (1964). Το υλικό του δίσκου αποτελεί μια σύνοψη από μια ιστορική σειρά έξι δεκαπεντάλεπτων εκπομπών που προβλήθηκαν το 1979 από την τότε ΥΕΝΕΔ, σε σκηνοθεσία πάλι του Παντελή Βούλγαρη, με την αξέχαστη ηθοποιό να διαβάζει αποσπάσματα από το Κατά Ματθαίον Ευαγγέλιο, καθώς και Ύμνους και Εγκώμια της Μεγάλης Εβδομάδας.

Γιώτα Βέη: Ύμνοι της Μεγάλης Εβδομάδας (2008)

Η Γιώτα Βέη (γενν. 1942) μαζί με την Ξανθίππη Καραθανάση συγκροτούν το σημαντικότερο δίδυμο Ελληνίδων ερμηνευτριών του παραδοσιακού μας τραγουδιού από τη νεότερη γενιά που ξεπήδησε κατά τη δεκαετία του '70 και παραμένει ακόμη ενεργή. Όπως γίνεται συνήθως, και η Βέη μυήθηκε στο δημοτικό τραγούδι από το οικογενειακό της περιβάλλον και τα τοπικά πανηγύρια της Ρούμελης (Λαμία), απ' όπου είναι η καταγωγή της. 

Στο χώρο του επαγγελματικού τραγουδιού εμφανίστηκε στα τέλη της δεκαετίας του '70, όταν το 1978 είχε μια πολύ ενδιαφέρουσα συνεργασία με το Τρίτο Πρόγραμμα του Μάνου Χατζιδάκι, για να ακολουθήσουν πολλές συμμετοχές της σε διεθνή φεστιβάλ και αμέτρητες άλλες εκδηλώσεις. Από το 1982 ξεκίνησε τη δισκογραφική της δραστηριότητα με πολυάριθμες ως τώρα ηχογραφήσεις, μερικές μάλιστα σε διεθνή διανομή, όπως το άλμπουμ Voyage Musical Grece (1995) για τη γαλλική δισκογραφική εταιρεία Auvidis, όπου ηχογραφούσε επί χρόνια και η σπουδαία Angelique Ionatos. 

Έχοντας πίσω της ήδη μια ενδιαφέρουσα συνεργασία με τον σημαντικό μουσικό Μιχάλη Νικολούδη που απέφερε το άλμπουμ Gaia (1998), η Γιώτα Βέη συνεργάστηκε εκ νέου μαζί του δέκα χρόνια αργότερα για την ηχογράφηση του άλμπουμ Ύμνοι της Μεγάλης Εβδομάδας (2008) που περιλαμβάνει ένα απάνθισμα γνωστών εκκλησιαστικών ύμνων για την εβδομάδα των Παθών του Χριστού που καταλήγει σε μια σειρά αναστάσιμων ύμνων για την Κυριακή του Πάσχα. Ευαίσθητη και κατανυκτική ερμηνεία με λιτή οργανική συνοδεία που αποτελούν το κανονάκι του Μάνου Κουτσαγγελίδη, το μαντολίνο και η μάντολα του Μιχάλη Νικολούδη και τα πλήκτρα της κόρης του Τάνιας Νικολούδη.

Χρόνης Αηδονίδης: Επικράνθη (2006)

Ο Χρόνης Αηδονίδης (1928-2023) γεννήθηκε στην Καρωτή, ένα χωριό κοντά στο Διδυμότειχο. Ήταν γιος ιερέα κι αυτό συνέβαλε αποφασιστικά στην έφεσή του για τη βυζαντινή και παραδοσιακή μουσική. Από μικρό παιδί άρχισε να μυείται στα μουσικά αυτά ακούσματα, πρώτα από τη μητέρα του και τους ντόπιους μουσικούς από τα παραδοσιακά πανηγύρια του τόπου του, ενώ αργότερα σπούδασε πιο συστηματικά βυζαντινή μουσική με τον πρωτοψάλτη Μιχάλη Κεφαλοκόπτη. Το 1950 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και ολοκλήρωσε τις σπουδές του στο Ελληνικό Ωδείο με δάσκαλο τον Θεόδωρο Χατζηθεοδώρου, ενώ στη συνέχεια θα ξεκινήσει τη μεγάλη θητεία του στο παραδοσιακό τραγούδι με αμέτρητες ηχογραφήσεις θρακιώτικων (κυρίως) τραγουδιών, αλλά και πολυδιάσταση δραστηριότητα ως μέλος ή επικεφαλής χορωδιακών σχημάτων, όπως αυτό του Σίμωνα Καρά, αλλά και ως παραγωγός ραδιοφωνικών εκπομπών επί σειρά ετών, παράλληλα με συνεχείς ζωντανές εμφανίσεις σε συναυλίες ή κάθε είδους άλλες δημόσιες εκδηλώσεις. Το 1990 η συνεργασία του με τον Γιώργο Νταλάρα στο δίσκο «Τ’ Αηδόνια της Ανατολής» με τη σύμπραξη του Ross Daly θα του χαρίσει ευρεία δημοτικότητα, την οποία θα αξιοποιήσει για την προβολή της θρακιώτικης μουσικής με αποκορύφωμα τη σπουδαία έκδοση του διπλού ψηφιακού άλμπουμ Τραγούδια και σκοποί της Θράκης (1994) από τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης.

Με τη νεότερη ερμηνεύτρια του παραδοσιακού μας τραγουδιού Νεκταρία Καραντζή (γενν. 1978 ή 1982), νομικό και διαπρεπή υμνωδό εκκλησιαστικής μουσικής, ο Χρόνης Αηδονίδης πρωτοσυνεργάστηκε το 2004 στο δίσκο Όταν οι δρόμοι συναντιούνται. Δυο χρόνια αργότερα ήρθε η νέα συνεργασία τους στο δίσκο Επικράνθη που περιλαμβάνει συνολικά 40 βυζαντινούς ύμνους αφιερωμένους στη Μεγάλη Εβδομάδα και την Κυριακή του Πάσχα μαζί με έναν λαϊκό θρήνο για τη Μεγάλη Παρασκευή. Ο δίσκος παρουσιάζει την ιερή υμνολογία της Μεγάλης Εβδομάδας με επτά μικρές ενότητες που αντιστοιχούν στις έξι ημέρες των Παθών καταλήγοντας στη λαμπρή Κυριακή του Πάσχα. Όλο το υλικό της έκδοσης είχε παρουσιαστεί νωρίτερα στην ομώνυμη τηλεοπτική σειρά της ΕΤ1 με τον Χρόνη Αηδονίδη, τον Γρηγόρη Βαλτινό και την Κοραλία Καράντη.

Ερμηνείες υπέροχες που αποτυπώνουν ιδανικά την κατανυκτική ατμόσφαιρα της εβδομάδας των Παθών. Στα φωνητικά συμμετέχει επίσης ο Δημήτριος Βερύκιος. Η έκδοση έγινε με δαπάνες της Αποστολικής Διακονίας της Εκκλησίας της Ελλάδας και προσφέρθηκε από κυριακάτικη εφημερίδα το 2006.

Απόστολος Καλδάρας: Αυθεντικές ηχογραφήσεις 1946-1954 (2013)

Από το ελληνικό τμήμα της Vintagemusic, διεθνούς εταιρείας παραγωγής ψηφιακών εκδόσεων μουσικής και εικόνας με υλικό ρετρό, παρμένο από προπολεμικές ή και μεταπολεμικές ηχογραφήσεις, εκδόθηκε το 2013 ένα ευρύ αφιέρωμα στην καθαρώς ρεμπέτικη εργογραφία του μεγάλου συνθέτη Απόστολου Καλδάρα με τον ξενόγλωσσο τίτλο: Eviva Rempetes - Authentic Recordings 1946-1954. Ο τίτλος προέρχεται φυσικά από το κλασικό τραγούδι "Εβίβα ρεμπέτες" που ηχογραφήθηκε το 1948 με πρώτους ερμηνευτές τον Γιάννη Κυριαζή και τη Στέλλα Χασκίλ.

Ο διευκρινιστικός υπότιτλος της έκδοσης επισημαίνει σωστά την περίοδο 1946-1954 που οριοθετεί τη δημιουργική περίοδο δράσης του συνθέτη στο πλαίσιο της όψιμης φάσης του ρεμπέτικου, πριν αυτό αρχίσει να μεταλλάσσεται στο ύφος του κλασικού λαϊκού τραγουδιού ή να μπολιάζεται με το "ελαφρό" τραγούδι και να παίρνει τη μορφή του λεγόμενου "αρχοντορεμπέτικου". Η αρχή έγινε αμέσως μετά τον πόλεμο, όταν το 1946 ο συνθέτης εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Αθήνα κι έγραψε το περίφημο χασάπικο "Μάγκας βγήκε για σεργιάνι" μετά από παραγγελία του Τσιτσάνη, ο οποίος μάλιστα το οικειοποιήθηκε προκαλώντας στη συνέχεια μια μακροχρόνια διαμάχη και την οριστική διάρρηξη των σχέσεων μεταξύ των δύο σπουδαίων τρικαλινών δημιουργών. Το 1947 ήρθε η κορυφαία στιγμή του Καλδάρα με το εμβληματικό "Νύχτωσε χωρίς φεγγάρι", γραμμένο κάτω από την ισχυρή επήρεια της εμφύλιας μισαλλοδοξίας, για να ακολουθήσουν δεκάδες άλλα σπουδαία τραγούδια που σφράγισαν εκείνη την εποχή.

Το άλμπουμ περιλαμβάνει όλα τα γνωστά ρεμπέτικα τραγούδια του συνθέτη από αυθεντικές ηχογραφήσεις για τις 78 στροφές της εποχής και μάλιστα με εξαιρετική ψηφιακή επεξεργασία, ώστε να ελαχιστοποιηθούν οι ενοχλητικοί εξωμουσικοί θόρυβοι και τα τραγούδια να ακούγονται ολόφρεσκα και καθαρά. Εδώ λοιπόν θα βρούμε τα υπέροχα: "Μάγκας βγήκε για σεργιάνι", "Εβίβα ρεμπέτες", "Νύχτωσε χωρίς φεγγάρι", Ένα τραγούδι απ' τ' Αλγέρι", "Πάνω σ' ενα βράχο", "Ας με κρίνει η κοινωνία", "Η γυναίκα που ψηφίζει", "Γιατί πονάς και βασανίζεσαι", "Φέρτε μια κούπα με κρασί", "Είπα να σβήσω τα παλιά", "Μια στεναχώρια" και άλλα. Τραγουδούν: Μάρκος Βαμβακάρης, Βασίλης Τσιτσάνης, Μανώλης Χιώτης, Στέλλα Χασκίλ, Στράτος Παγιουμτζής, Πρόδρομος Τσαουσάκης, Γιάννης Κυριαζής, Σούλα Καλφοπούλου, Μαρίκα Νίνου, Ιωάννα Γεωργακοπούλου, Άννα Χρυσάφη, Σωτηρία Μπέλλου, Γιάννης Τατασόπουλος, Αθανάσιος Ευγενικός, Δημήτρης Ρουμελιώτης, Τάκης Μπίνης, Ρένα Στάμου, Ντούο Χάρμα και άλλοι.

Απόστολος Καλδάρας: Αφιέρωμα στον Καλδάρα (1990)

Τον Σεπτέμβριο του 1990, πέντε μήνες μετά το θάνατο του μεγάλου λαϊκού συνθέτη Απόστολου Καλδάρα (1922-1990), κυκλοφόρησε από τη Lyra ένα ακόμη αφιέρωμα στον συνθέτη και μάλιστα με ολοκαίνουργιες επανεκτελέσεις αγαπημένων τραγουδιών του που έγιναν ειδικά για τη συγκεκριμένη έκδοση βάζοντας έτσι το πρώτο λιθαράκι στην ακαταμάχητη υστεροφημία του συνθέτη.

Ο δίσκος είχε αρχικό τίτλο Αφιέρωμα στον Απόστολο Καλδάρα, ο οποίος στην επανέκδοση του 2007 - κατά τα συνηθισμένη (και απολύτως αδικαιολόγητη) τακτική της συγκεκριμένης δισκογραφικής εταιρείας - μετονομάστηκε στο εμπορικότερο Ένα τραγούδι απ' τ' Αλγέρι αξιοποιώντας τη μεγάλη δημοτικότητα του ομότιτλου τραγουδιού. Πάντως η έκδοση είναι πολύ ενδιαφέρουσα και ιδιαίτερα προσεγμένη, ενώ τη μουσική επιμέλεια είχε ο γιος του συνθέτη Κώστας Καλδάρας, ο οποίος μόλις δυο χρόνια νωρίτερα είχε ξεκινήσει την προσωπική του δισκογραφική περιπέτεια με το άλμπουμ Νυχτερινή κυβέρνηση. 

Το υλικό του δίσκου περιλαμβάνει δεκαπέντε κλασικά τραγούδια του Απόστολου Καλδάρα από τη χρυσή δημιουργική του περίοδο των δεκαετιών του '50 και '60 φτάνοντας ως τις αρχές της δεκαετίας του '70. Βασική ερμηνεύτρια του δίσκου είναι η καινούργια ακόμη τότε στο χώρο Ελένη Τσαλιγοπούλου, η οποία ωστόσο είχε πίσω της ήδη δύο προσωπικές δουλειές (Σώπα κι άκουσε, 1987 και Κορίτσι και γυναίκα, 1989), εγκαινιάζοντας μ' αυτό το δίσκο μια αποδοτική συνεργασία στη συνέχεια με τον Κώστα Καλδάρα. Τραγουδούν επίσης ο Ανδρέας Καρακότας, ο Μιχάλης Παπαζήσης που παίζει και μπαγλαμά και ο Χρήστος Μητρέτζης που παίζει και μπουζούκι, ενώ ο Ηρακλής Βαβάτσικας παίζει ακορντεόν.

Απόστολος Καλδάρας: Νύχτωσε χωρίς φεγγάρι (1990)

Τον Μάιο του 1990, ένα μόλις μήνα περίπου μετά το θάνατο του κορυφαίου λαϊκού τραγουδοποιού Απόστολου Καλδάρα, η δισκογραφική εταιρεία Minos-EMI εξέδωσε ένα διπλό αφιερωματικό άλμπουμ με 24 τραγούδια του συνθέτη επικεντρώνοντας αποκλειστικά στην πολύ γόνιμη δεκαετία του '60, την περίοδο που ο δημιουργός ηχογραφούσε σωρηδόν τεράστια σουξέ με τις μεγαλύτερες φωνές του ελληνικού πενταγράμμου, ενώ παράλληλα είχε αρχίσει να κινείται διακριτικά και στις παρυφές του λεγόμενου "έντεχνου" τραγουδιού με πρωτότυπες ενορχηστρώσεις κάνοντας ευρεία χρήση ακουστικών ξύλινων πνευστών οργάνων που έδιναν ένα ξεχωριστό ηχόχρωμα στην ορχήστρα του.

Ο δίσκος έχει τίτλο Νύχτωσε χωρίς φεγγάρι που προφανώς παραπέμπει στο ομώνυμο κλασικό τραγούδι του 1947, το οποίο εδώ ερμηνεύει σε ωραία δεύτερη εκτέλεση η υπέροχη Γιώτα Λύδια από ηχογράφηση του 1965. Η επιλογή των τραγουδιών πάντως είναι επικεντρωμένη σε μάλλον άγνωστα τραγούδια που ηχογράφησε ο συνθέτης κατά το διάστημα 1961-1968 σε δίσκους 45 στροφών. Πέρα από το μεγάλο τραγούδι που προαναφέραμε, τα μόνα ευρέως γνωστά τραγούδια της συλλογής είναι άλλα δύο: "Στ' Αποστόλη το κουτούκι" (1965) με τον Γρηγόρη Μπιθικώτση και "Πετραδάκι πετραδάκι" (1967) με τον Μιχάλη Μενιδιάτη, ένα τραγούδι πάντως που ακούστηκε πολύ και με τη φωνή του Νίκου Ξανθόπουλου. 

Εκτός από τους ερμηνευτές που ήδη αναφέραμε, τραγουδούν επίσης: Στέλιος Καζαντζίδης, Πάνος Γαβαλάς, Πόλυ Πάνου, Μανώλης Αγγελόπουλος, Αντώνης Ρεπάνης, Στράτος Διονυσίου, Θεόδωρος Σιναΐδης, Βίκυ Μοσχολιού και Σταμάτης Κόκοτας. Δυστυχώς κι αυτή η έκδοση στη ψηφιακή της μορφή κυκλοφόρησε με 20 από τα 24 τραγούδια του διπλού βινυλίου, χωρίς λόγο πάντως, αφού στην περικομμένη του μορφή ο δίσκος έχει διάρκεια 64 λεπτά που σημαίνει ότι ασφαλώς χωρούσαν και τα υπόλοιπα τέσσερα.

Απόστολος Καλδάρας: Στον Απόστολο με αγάπη (1991)

Ο Απόστολος Καλδάρας έφυγε από τη ζωή στις 8 Απριλίου 1990 σε ηλικία 68 χρόνων αφήνοντας πίσω του βαριά κληρονομιά με εκατοντάδες υπέροχα λαϊκά τραγούδια από μια μακριά διαδρομή που κράτησε σχεδόν μισό αιώνα (1946-1990). Η δισκογραφική εταιρεία Minos, αναγνωρίζοντας τη μεγάλη προσφορά του και θέλοντας να τιμήσει τη μνήμη του, εξέδωσε με την πρώτη επέτειο του θανάτου του (1991) ένα διπλό άλμπουμ με 30 συνολικά τραγούδια του συνθέτη υπό το γενικό τίτλο Στον Απόστολο με αγάπη.

Πρόκειται για ένα αντιπροσωπευτικό ευρύ ανθολόγημα του έργου του μεγάλου συνθέτη που καλύπτει την περίοδο 1946-1978. Το επιμελήθηκε ο παραγωγός Χάρης Τσακμακτσιάν διαλέγοντας τραγούδια σε πρώτη, αλλά και δεύτερη εκτέλεση. Ειδικά για τις δεύτερες εκτελέσεις λήφθηκε μέριμνα να είναι έγκυρες και προσεγμένες ερμηνείες από σημαντικές φωνές του ελληνικού πενταγράμμου, όπως ο Γιώργος Νταλάρας που ερμηνεύει σε δεύτερη εκτέλεση τέσσερα τραγούδια ("Νύχτωσε χωρίς φεγγάρι", "Γιατί πονάς και βασανίζεσαι", "Εβίβα ρεμπέτες", "Ένα τραγούδι απ' τ' Αλγέρι"), τα οποία αρχικά κυκυκλοφόρησαν το 1969 στις 45 στροφές, για να ενσωματωθούν τελικά στο ολοκληρωμένο άλμπουμ Ο Γιώργος Νταλάρας τραγουδά Απόστολο Καλδάρα (1971).

Από τις υπόλοιπες δεύτερες εκτελέσεις σημειώνω τις εξής: "Μάγκας βγήκε για σεργιάνι", α' ηχογράφηση: 1946. Στην αρχική του μάλιστα έκδοση εμφανίστηκε με το όνομα του Βασίλη Τσιτσάνη και γιαυτό στη συνέχεια, όταν διεκδίκησε την πατρότητά του ο Καλδάρας, οι δυο συνθέτες είχαν μια μακροχρόνια διαμάχη. Εδώ το τραγούδι ακούγεται και στην αυθεντική πρώτη του εκτέλεση με τον Μάρκο Βαμβακάρη και τον Βασίλη Τσιτσάνη, αλλά και σε μια αξιόλογη δεύτερη που κυκλοφόρησε το 1961 με ερμηνευτή τον Γρηγόρη Μπιθικώτση. Επίσης το τραγούδι "Φέρτε μια κούπα με κρασί" (1951) ακούγεται εδώ σε δεύτερη εκτέλεση του 1962 από την Πόλυ Πάνου, το τραγούδι "Θα βρω μουρμούρη μπαγλαμά" (1955) εδώ με τον Πάνο Γαβαλά (1964), το τραγούδι "Γυάλινος κόσμος" (1960) εδώ με τον Στέλιο Καζαντζίδη (1972), το τραγούδι "Μια στεναχώρια" (1954) εδώ σε τρίτη εκτέλεση με τη Χαρούλα Αλεξίου (1971), η οποία επίσης ερμηνεύει και το τραγούδι "Όποια και νάσαι" (1962) σε πολύ νεότερη ηχογράφηση του 1987.

Όλα τα υπόλοιπα τραγούδια ακούγονται στις πρώτες τους εκτελέσεις. Εκτός από τους ερμηνευτές που προαναφέραμε, τραγουδούν επίσης: Γιώτα Λύδια, Μανώλης Αγγελόπουλος, Μιχάλης Μενιδιάτης, Βίκυ Μοσχολιού, Στράτος Διονυσίου και Σταμάτης Κόκοτας. Στην ψηφιακή επανέκδοσή του το διπλό άλμπουμ έγινε μονό, αλλά για το σκοπό αυτό θυσιάστηκαν έξι τραγούδια.

Απόστολος Καλδάρας: Το ταξίδι (2010)

Το 2010, με αφορμή τη συμπλήρωση 20 χρόνων από το θάνατο του μεγάλου λαϊκού συνθέτη Απόστολου Καλδάρα (1922-1990), το λογοτεχνικό περιοδικό Οδός Πανός του ποιητή Γιώργου Χρονά αφιέρωσε το τεύχος 148 στο συνθέτη με εκτενή κείμενα κι ένα ένθετο ψηφιακό δίσκο με τίτλο Τα ταξίδι.

Πάντα προσεγμένο στις επιλογές του το συγκεκριμένο περιοδικό φρόντισε κι εδώ να μας δώσει ένα μικρό, αλλά αρκούντως αντιπροσωπευτικό πορτρέτο του λαϊκού δημιουργού επιδιώκοντας - όπως υποδηλώνει και ο τίτλος - να μας ταξιδέψει στη διαχρονική διαδρομή του από την πρώτη του εμφάνιση και κυρίως από την ηχογράφηση του εμβληματικού τραγουδιού "Νύχτωσε χωρίς φεγγάρι" (1947) ίσαμε το 1973, τη χρονιά που μας χάρισε τον αριστουργηματικό κύκλο τραγουδιών Βυζαντινός Εσπερινός που σήμανε και το κλείσιμο της δημιουργικής ακμής του. 

Ένδεκα αυθεντικά λαϊκά τραγούδια λοιπόν που παρατάσσονται με χρονική αλληλουχία δείχνοντας έτσι πιο καθαρά και την εξέλιξη του μουσικού ύφους του συνθέτη από το κλασικό ρεμπέτικο ως το καθαρόαιμο λαϊκό και το "έντεχνο" των αρχών της δεκαετίας του '70. Ανάμεσά τους και μερικά διαχρονικά αριστουργήματα, όπως: "Νύχτωσε χωρίς φεγγάρι" (1947) με τη Στέλλα Χασκίλ, "Σ' ένα βράχο" (1948) με τον Στράτο Παγιουμτζή, "Η στεναχώρια" (1954) με τον Πρόδρομο Τσαουσάκη, "Συ μου χάραξες πορεία" (1958) με τη Γιώτα Λύδια, "Όποια και να 'σαι" (1962) με τον Στέλιο Καζαντζίδη και τη Μαρινέλλα, "Μην τα φιλάς τα μάτια μου" (1966) με τη Βίκυ Μοσχολιού και "Αχ, ο μπαγλαμάς" (1973) με τον Γιώργο Νταλάρα. Τραγουδούν επίσης η Σωτηρία Μπέλλου, η Καίτη Γκρέυ, ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης και ο Γιάννης Πάριος. 

Τα περισσότερα τραγούδια έχουν στίχους του ίδιου του συνθέτη, ενώ από ένα τραγούδι υπογράφουν οι: Κώστας Βίρβος, Γιώργος Σαμολαδάς, Χρήστος Αργυρόπουλος, Ανδρέας Χατζηνικολάου και Λευτέρης Παπαδόπουλος. Σίγουρα κάνει εντύπωση ότι δεν έχει ανθολογηθεί κανένα τραγούδι με στίχους της Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου από τα δεκάδες που έγραψε με τον Απόστολο Καλδάρα.

Απόστολος Καλδάρας: Οι μεγάλοι του ρεμπέτικου (1984)

Η μοίρα το έφερε έτσι, ώστε ο μεγάλος λαϊκός συνθέτης Απόστολος Καλδάρας (1922-1990) να γεννηθεί στις 7 Απριλίου και να πεθάνει στις 8 του ίδιου μήνα, σαν σήμερα δηλαδή, αφού μεσολάβησαν στο ενδιάμεσο 68 χρόνια. 

Με καταγωγή από τα Τρίκαλα - μια πόλη που παραδόξως έχει γίνει μια από τις κοιτίδες του λαϊκού μας τραγουδιού έχοντας συνεισφέρει μερικές από τις κορυφαίες μορφές του χώρου, όπως ο Βασίλης Τσιτσάνης, ο Απόστολος Καλδάρας, ο Κώστας Βίρβος και ο Γιώργος Σαμολαδάς - έφυγε αρχικά για σπουδές στη γεωπονική σχολή της Θεσσαλονίκης, αλλά αμέσως μετά τον πόλεμο (1946) εγκαταστάθηκε οριστικά στην Αθήνα και μπήκε κατευθείαν στο χώρο του ρεμπέτικου ηχογραφώντας την ίδια χρονιά τα πρώτα του τραγούδια, ενώ στις αρχές της επόμενης χρονιάς (1947) θα γράψει το αριστούργημά του, το εμβληματικό ζεϊμπέκικο "Νύχτωσε χωρίς φεγγάρι" με πρώτη ερμηνεύτρια τη Στέλλα Χασκίλ. 

Κατά την εικοσαετία 1950-1970 στάθηκε ένας από τους βασικούς πυλώνες του κλασικού λαϊκού μας τραγουδιού, ενώ παράλληλα έδειξε μια εντυπωσιακή προσαρμοστικότητα στις εξελίξεις του ελληνικού τραγουδιού και δε δυσκολεύτηκε να μπολιάσει το προσωπικό του ύφος με στοιχεία του λεγόμενου "έντεχνου" (κυρίως στην ενορχήστρωση) προσφέροντάς μας δύο αριστουργηματικούς κύκλους τραγουδιών, τη Μικρά Ασία (1972) και τον Βυζαντινό Εσπερινό (1973). Στράτος Παγιουμτζής, Στέλλα Χασκίλ, Πρόδρομος Τσαουσάκης, Πάνος Γαβαλάς, Στέλιος Καζαντζίδης, Γρηγόρης Μπιθικώτσης, Γιώτα Λύδια, Πόλυ Πάνου, Μιχάλης Μενιδιάτης, Μανώλης Αγγελόπουλος, Στράτος Διονυσίου, Βίκυ Μοσχολιού, Σταμάτης Κόκοτας, Γιώργος Νταλάρας, Γιάννης Πάριος, Γιάννης Καλατζής, Χάρις Αλεξίου και Δημήτρης Μητροπάνος ήταν μερικοί από τους κορυφαίους Έλληνες τραγουδιστές που ερμήνευσαν τα τραγούδια του, ενώ ήταν ο συνθέτης που αξιοποίησε περισσότερο απ' όλους την ποιητική στιχουργική της Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου και ο πρώτος που επέμενε να γράφει το όνομά της στους δίσκους.

Το μικρό μας αφιέρωμα στον μεγάλο δημιουργό θα ξεκινήσει με μια ματιά στα πρώτα του τραγούδια, γραμμένα στην όψιμη εποχή του ρεμπέτικου για δίσκους γραμμοφώνου στις 78 στροφές. Είναι μια μικρή συλλογή με δεκατέσσερα τραγούδια στις αυθεντικές τους ηχογραφήσεις που κυκλοφόρησε το 1984 στο πλαίσιο της πολύ αξιόλογης σειράς Οι μεγάλοι του ρεμπέτικου που εξέδιδε η Minos (Margophone) κατά το διάστημα 1976-1984 με πορτρέτα των μεγάλων δημιουργών του κλασικού ρεμπέτικου τραγουδιού υπό τη φροντίδα των παραγωγών Κώστα Χατζηδουλή και Δημήτρη Ράνιου. Φυσικά δε λείπει το αξεπέραστο "Νύχτωσε χωρίς φεγγάρι" με τη Στέλλα Χασκίλ, καθώς και άλλα γνωστά ή λιγότερο γνωστά τραγούδια του συνθέτη από την πρώιμη αυτή δημιουργική του περίοδο, όπως τα σημαντικά: "Εβίβα ρεμπέτες" και "Σ' ένα βράχο". Τραγουδούν: Στράτος Παγιουμτζής, Μάρκος Βαμβακάρης, Γιάννης Κυριαζής, Στέλλα Χασκίλ, Μαριάννα Χατζοπούλου, Σούλα Καλφοπούλου, Πάνος Γαβαλάς και Ντούο Χάρμα. Σε κάποια τραγούδια μάλιστα κάνει ο ίδιος τη δεύτερη φωνή.

Δημήτρης Μητροπάνος: Του έρωτα και της φυγής (1998)

Με το άλμπουμ Του έρωτα και της φυγής ολοκληρώνουμε το μικρό μας αφιέρωμα στον Δημήτρη Μητροπάνο κλείνοντας έτσι και τη λαμπρή για την ερμηνευτή δεκαετία του '90 που τον οδήγησε στην απόλυτη καταξίωση στο λαϊκό στερέωμα. Ο δίσκος κυκλοφόρησε το 1998 από τη Minos-EMI κι έχει πολυσυλλεκτικό χαρακτήρα, αφού τα 15 τραγούδια του υπογράφονται από έξι διαφορετικούς δημιουργούς και μάλιστα δημιουργούς με αρκετά διαφορετικό μουσικό ύφος, το οποίο ως ένα βαθμό ενοποιείται από την κυριαρχική παρουσία του σπουδαίου ερμηνευτή και την ενορχήστρωση του Βασίλη Γκίνου.

Η αλήθεια είναι ότι ο δίσκος είναι ετεροβαρής. Επτά τραγούδια - σχεδόν το μισό δίσκο - έγραψε ο σπουδαίος λαϊκός τραγουδοποιός Βαγγέλης Κορακάκης, γνωστός για τον καλοδουλεμένο λαϊκό του ήχο που καμιά φορά παραπέμπει στις παλιές εποχές του κλασικού λαϊκού τραγουδιού (Ζαμπέτας, Άκης Πάνου κλπ). Πρόκειται για τα τραγούδια: "Έρχονται βράδια", "Πρώτο φθινόπωρο", "Μάνα που ζω", "Τ' ασυγχώρητο το σφάλμα", "Μέρα τη μέρα", "Κάποιο χέρι" και "Ν' ανοίξω ήθελα φτερά". Τα δύο πρώτα - από τα ωραιότερα που έγραψε ποτέ ο Κορακάκης - ακούγονται σε δεύτερη εκτέλεση και είναι παρμένα από το πρωτόλειο άλμπουμ του συνθέτη Οι Άρχοντες (1988), όπου τα ερμήνευσε ο Γιώργος Τζώρτζης.

Από τα υπόλοιπα τραγούδια του δίσκου τέσσερα υπογράφει ο εμπορικός τραγουδοποιός Γιώργος Μουκίδης, γνωστότερος από τα μεγάλα σουξέ του με τη φωνή του Νότη Σφακιανάκη. Σίγουρα το τραγούδι "Η αγάπη σου τη νύχτα" και μάλιστα με την ιδιαίτερα εκφραστική ερμηνεία του Μητροπάνου είναι ένα όμορφο τραγούδι, αλλά τα υπόλοιπα δημιουργούν ένα παράταιρο κοντράστ δίπλα στα τραγούδια του Κορακάκη. Το ίδιο ισχύει και για τα πιο μοντέρνα τραγούδια του δίσκου που έγραψαν ο Μάνος Ξυδούς, ο Νίκος Καλλίνης με τον Κώστα Λογοθετίδη και ο Μίλτος Πασχαλίδης με το καλογραμμένο ζεϊμπέκικο "Πεθαμένες καλησπέρες", επίσης σε δεύτερη εκτέλεση, αφού πρώτος το ερμήνευσε ο ίδιος ο Πασχαλίδης στο δίσκου του Παραμύθι με λυπημένο τέλος (1995).

Εν κατακλείδι θα έλεγα ότι πρόκειται για μια ξεχωριστή δισκογραφική δουλειά του Δημήτρη Μητροπάνου, ουσιαστικά την τελευταία αξιόλογη της καριέρας του, παρά το ετερόκλητο υλικό της. Προσωπικά πάντως θα προτιμούσα η συνάντηση του τραγουδιστή με τον Βαγγέλη Κορακάκη να μας είχε δώσει μια ολοκληρωμένη δουλειά, γιατί είναι φανερή η καλή "χημεία" που βγαίνει έστω κι από αυτή την ημιτελή συνεργασία τους. Άλλωστε κι ο ίδιος ο Κορακάκης έχει εκφράσει μια τέτοια επιθυμία, η οποία δεν ευοδώθηκε ποτέ προσκρούοντας ατυχώς στους σχεδιασμούς των παραγωγών και της δισκογραφικής εταιρείας. Κρίμα...

Ο Δημήτρης Μητροπάνος τραγουδάει Γιάννη Σπανό (1993)

Αν η δεκαετία του '70 στάθηκε η περίοδος της αναγνώρισης του Δημήτρη Μητροπάνου και η δεκαετία του '80 η φάση της καταξίωσής του, ήρθε η δεκαετία του '90, για να τον εκτοξεύσει στην κορυφή της δημοφιλίας ως ένα από τα δυο τρία πιο εμπορικά πλέον ονόματα του ελληνικού πενταγράμμου. Αυτό συνέβη κυρίως μέσα από τις εξαιρετικά πετυχημένες συνεργασίες του με τον συνθέτη Μάριο Τόκα και ιδιαίτερα με τα άλμπουμ Η εθνική μας μοναξιά (1992) και Παρέα μ' έναν ήλιο (1994) που ξεπέρασαν τις 100.000 πωλήσεων και ανέδειξαν μερικά ακαταμάχητα σουξέ που δεν έπαψαν να τραγουδιούνται και στις επόμενες δεκαετίες.

Ανάμεσα λοιπόν στα δυο αυτά άλμπουμ ο τραγουδιστής είχε μια ιδιαίτερη συνεργασία με έναν παλιό του γνώριμο, τον συνθέτη Γιάννη Σπανό. Καρπός αυτής της συνεργασίας ήταν ο κύκλος τραγουδιών Ο Μητροπάνος τραγουδάει Σπανό που κυκλοφόρησε από την ΕΜΙ το 1993. Θυμίζω ότι ο Μητροπάνος είχε την τύχη να βρεθεί με τον εκλεκτό συνθέτη στο ξεκίνημα κιόλας της καριέρας του, όταν το 1967 είχε ηχογραφήσει τα αγαπημένα τραγούδια "Ποιος μου πήρε τη χαρά" και "Δε σου γύρεψα μαχαίρι" σε παράλληλη εκτέλεση με τον Γιάννη Πουλόπουλο, ο οποίος ωστόσο τα έκανε πιο γνωστά. 

Τώρα λοιπόν ήρθε η στιγμή για μια ολοκληρωμένη συνεργασία, η οποία μάλιστα είχε στην αρχή αρκετά καλή εμπορική απήχηση (ο δίσκος έγινε "χρυσός"), αλλά στη συνέχεια χάθηκε βιαστικά από το προσκήνιο, πιθανόν πέφτοντας θύμα της κεκτημένης ταχύτητας που είχε ήδη δρομολογηθεί με τα πολύ πιο πιασάρικα τραγούδια του Μάριου Τόκα. Πάντως ο δίσκος περιέχει πολλά όμορφα λαϊκά τραγούδια με τη γνωστή καλαισθησία της γραφής του συνθέτη, όπως τα θαυμάσια: "Καζαμπλάνκα", "Εσύ βαρέθηκες νωρίς" και "Αγάπη δίκοπη". Το τελευταίο ήταν σε δεύτερη εκτέλεση, αφού πρώτη το είχε ερμηνεύσει πολύ νωρίτερα η Άλκηστις Πρωτοψάλτη στο δίσκο Έξοδος κινδύνου (1984), ωστόσο η ερμηνεία του Μητροπάνου ήταν αυτή που απογείωσε το τραγούδι.

Οι στίχοι των περισσότερων τραγουδιών ανήκουν στον Φίλιππο Γράψα, τον βασικό στιχουργό άλλωστε και των τραγουδιών του Μάριου Τόκα. Ένα τραγούδι έχει στίχους του Μάνου Ελευθερίου κι άλλο ένα του Αντώνη Παπαϊωάννου. Την ενορχήστρωση επιμελήθηκε ο Νίκος Κούρος με τον ίδιο τον συνθέτη στο πιάνο. Στα φωνητικά συμμετείχαν οι: Έλένη Πέτα, Μαρία Αλεξίου, Φάνης Μεζίνης και Γιώργος Καλλιβωκάς.

Ο Δημήτρης Μητροπάνος τραγουδά Θεοδωράκη: Τα πικροσάββατα (1984)

Μετά τον πετυχημένο προσωπικό του δίσκο Κυρά ζωή (1974) ο Δημήτρης Μητροπάνος είχε δύο ενδιαφέρουσες συνεργασίες με τους συνθέτες Απόστολο Καλδάρα ("Σκόρπια φύλλα", 1975) και Γιώργο Κατσαρό ("Τσιμεντένια πρόσωπα", 1976), για να ακολουθήσει μια πενταετία αποκλειστικής σχεδόν συνεργασίας με τους λαϊκούς συνθέτες Τάκη Μουσαφίρη και Σπύρο Παπαβασιλείου, αλλά με το ξεκίνημα της επόμενης δεκαετίας είχε την τύχη να βρεθεί δίπλα σε τρεις συνθέτες που του έδωσαν την  ευκαιρία να χτίσει ένα ποιοτικότερο ρεπερτόριο, πρώτα με το άλμπουμ Τα συναξάρια (1981) του Γιώργου Χατζηνάσιου, στη συνέχεια με Τα πικροσάββατα (1984) του Μίκη Θεοδωράκη και αμέσως μετά με Τα νυχτέρια μας (1985) του Σταύρου Κουγιουμτζή.

Η μοναδική λοιπόν συνεργασία του Δημήτρη Μητροπάνου με τον Μίκη Θεοδωράκη αποτυπώθηκε στον κύκλο τραγουδιών Τα πικροσάββατα, όπου μάλιστα ο συνθέτης, αλλά και ο τραγουδιστής είχαν και την πρώτη ολοκληρωμένη σύμπραξή τους με τον κορυφαίο στιχουργό Λευτέρη Παπαδόπουλο. Εδώ ο μεγάλος συνθέτης μπαίνει πιο μεθοδικά στο πεδίο του λαϊκού τραγουδιού συνθέτοντας δώδεκα μελωδίες που πατούνε γερά στους λεγόμενους "τρόπους" ή δρόμους του αυθεντικού λαϊκού τραγουδιού (χασάπικο, χασαποσερβικο, τσιφτετέλι, καμηλιέρικο, ασίκικο, ζεϊμπέκικο, καρσιλαμάς) μαζί με ένα λαϊκό βαλς. Την ίδια λαϊκή σπουδή ξαναβρίσκουμε αργότερα και στον κύκλο τραγουδιών Ασίκικο Πουλάκη (1996), πράγμα που αποδεικνύει την πάντα ανήσυχη φύση του συνθέτη που δεν χωρούσε σε στεγανά και περιοριστικά πλαίσια, αλλά πατούσε ελεύθερα και δίχως αναστολές σε όλα τα μουσικά πεδία, από το λόγιο ως το λαϊκό και ελαφρό ύφος.

Ο Δημήτρης Μητροπάνος νιώθει εδώ ότι κολυμπά κι ο ίδιος σε πολύ οικεία νερά και αποδίδει τα τραγούδια με άρτια εκφραστική ωριμότητα καταθέτοντας μία από τις σημαντικότερες δισκογραφικές του στιγμές. Στο τραγούδι "Το χατίρι" μάλιστα τον συνοδεύει η Χαρούλα Αλεξίου. Το εξώφυλλο κοσμείται με ζωγραφιά του Αλέκου Φασιανού.

Είναι εντυπωσιακό πάντως ότι το έργο γνώρισε ακόμη τρεις δισκογραφικές καταγραφές. Η μία, με τον ξενόγλωσσο τίτλο Bitter Saturdays, κυκλοφόρησε παράλληλα με την ελληνική έκδοση και με την ίδια ακριβώς ενορχήστρωση, αλλά εξολοκλήρου σε οργανική εκδοχή με το εξαιρετικό μπουζούκι του Κώστα Παπαδόπουλου επικεφαλής. Μάλιστα στην ψηφιακή επανέκδοση του 1994 έχουν συμπεριληφθεί και οι δυο αυτές εκδοχές στον ίδιο δίσκο. Ωστόσο το 1994 ολόκληρος ο κύκλος κυκλοφόρησε σε δεύτερη εκτέλεση με ερμηνευτή τον Αντώνη Γκάτα και τον Γρηγόρη Τζιστούδη στο μπουζούκι, ενώ το 2001 εκδόθηκε και μια τέταρτη εκδοχή του έργου με ερμηνευτή τον Παναγιώτη Καραδημήτρη.

Δημήτρης Μητροπάνος: Κυρά ζωή (1974)

Τρία χρόνια μετά την κυκλοφορία του πρώτου προσωπικού του δίσκου κι αφού μεσολάβησε η συμμετοχή του στους σημαντικούς κύκλους τραγουδιών Άγιος Φεβρουάριος (1971) του Δήμου Μούτση και Ο δρόμος για τα Κύθηρα (1973) του Γιώργου Κατσαρού, ο Δημήτρης Μητροπάνος μας έδωσε τη δεύτερη προσωπική του δουλειά με τίτλο Κυρά ζωή, η οποία κυκλοφόρησε το 1974 και κατάφερε να γνωρίσει σημαντική εμπορική επιτυχία, παρόλο που έπεσε πάνω στην έκρηξη του μεταπολιτευτικού πολιτικού τραγουδιού.

Το ενδιαφέρον με το δίσκο αυτό είναι ότι τα περισσότερα τραγούδια ήταν πρωτότυπα, γραμμένα δηλαδή ειδικά για τη δουλειά αυτή, έστω κι αν παράλληλα κάποια κυκλοφόρησαν και στις 45 στροφές, εκτός από το μεγάλο σουξέ "Πες μου πού πουλάν καρδιές" που είχε ήδη κυκλοφορήσει από την προηγούμενη χρονιά. Το τραγούδι αυτό μάλιστα σηματοδοτεί και την αρχή μιας μακροχρόνιας και ιδιαίτερα πετυχημένης εμπορικά συνεργασίας του τραγουδιστή επί μια εικοσαετία σχεδόν με τον λαϊκό τραγουδοποιό Τάκη Μουσαφίρη, ο οποίος εδώ συμπράττει με τρία τραγούδια. 

Τη μερίδα του λέοντος ωστόσο με έξι τραγούδια καταλαμβάνει ο συνθέτης Σπύρος Παπαβασιλείου, με τον οποίο ο Μητροπάνος είχε ήδη ξεκινήσει τη γόνιμη συμπόρευσή του από το 1970. Ο Παπαβασιλείου υπογράφει εδώ μεταξύ άλλων και τα μεγάλα σουξέ "Κυρά ζωή", "Άσ' τα φίλε παραείναι" και "Πέσε κάτω και θα δεις". Δυο τραγούδια έγραψε επίσης ο Γιώργος Κατσαρός κι άλλο ένα ο Νάκης Πετρίδης.

Σημειώνω ότι η ψηφιακή επανέκδοση του δίσκου το 1994 είχε ως bonus έξι επιπλέον τραγούδια ανθολογημένα από τα σκόρπια 45άρια του τραγουδιστή κατά τη διετία 1972-1973 με συνθέσεις του Γιώργου Μανισαλή και του Δημήτρη Μηλιού.

Δημήτρης Μητροπάνος: Πρώτος προσωπικός δίσκος (1971)

Έχοντας πίσω του ήδη μια πενταετία δισκογραφικής παρουσίας, από το 1967 που ξεκίνησε τις πρώτες του ηχογραφήσεις, ο Δημήτρης Μητροπάνος παρουσίασε το 1971 τον πρώτο προσωπικό του δίσκο με τίτλο το όνομά του: Δημήτρης Μητροπάνος. Ήταν η ίδια χρονιά που του δόθηκε η ευκαιρία να έχει την πρώτη μεγάλη συνεργασία του που αποτέλεσε και το σημαντικότερο εφαλτήριο για την απογείωση της καριέρας του. Φυσικά αναφέρομαι στο δίσκο Άγιος Φεβρουάριος των Δήμου Μούτση και Μάνου Ελευθερίου, ένα δίσκο που σύντομα θα γνωρίσει τεράστια εμπορική απήχηση και θα φέρει τον νεαρό τραγουδιστή στην κορυφή της δημοτικότητας.

Η πρώτη λοιπόν προσωπική δουλειά του Δημήτρη Μητροπάνου ακολουθούσε τη συνήθη πρακτική της εποχής, διαμορφώθηκε δηλαδή με τη λογική της συγκέντρωσης τραγουδιών που ήδη είχαν κυκλοφορήσει στην αγορά σε δίσκους 45 στροφών. Από τα δώδεκα τραγούδια του άλμπουμ τα δέκα προέρχονταν από ηχογραφήσεις της διετίας 1970-1971, ενώ για κάποιο περίεργο λόγο συμπεριλήφθηκαν και δυο τραγούδια του Γιώργου Ζαμπέτα  ("Ο ξενύχτης", "Θεσσαλονίκη"), από τα πρώτες πρώτες ηχογραφήσεις του τραγουδιστή το 1967. 

Μεταξύ των τραγουδιών βρίσκουμε και τα δύο όλα κι όλα με την υπογραφή του Άκη Πάνου που ερμήνευσε ο τραγουδιστής ("Το φιλότιμο τ' αντρίκειο", "Γιατί κακούργα πεθερά") ηχογραφημένα και τα δυο το 1971, όχι πάντως από τα καλύτερα του σπουδαίου λαϊκού δημιουργού. Τα υπόλοιπα τραγούδια έχουν μουσική των Σπύρου Παπαβασιλείου και Γιώργου Μανισαλή. Ακούστηκαν περισσότερο τα τραγούδια "Φιλί φιλί σ' ανάστησα", "Ευριπίδης", "Δώσε μου φωτιά", "Ο Αλή Πασάς", καθώς και τα δυο τραγούδια του Γιώργου Ζαμπέτα που προανέφερα.

Στην ψηφιακή επανέκδοση του δίσκου το 1993 το υλικό εμφανίζεται εμπλουτισμένο με έξι ακόμη τραγούδια, όλα επίσης παρμένα από τις 45 στροφές, τα περισσότερα μάλιστα ενσωματωμένα και στη μεταγενέστερη συλλογή Τα 45άρια του Δημήτρη Μητροπάνου (1995). Μεταξύ αυτών και το αγαπημένο "Καμαρούλα μια σταλιά" των Μίμη Πλέσσα και Λευτέρη Παπαδόπουλου, το οποίο έγινε γνωστότερο με την εκτέλεση του Γιάννη Πουλόπουλου, αλλά ομολογουμένως και η ερμηνεία του Δημήτρη Μητροπάνου είναι πολύ ενδιαφέρουσα.

Δημήτρης Μητροπάνος: Τα 45άρια του Μητροπάνου (1995)

Σαν σήμερα, στις 2 Απριλίου 1948, ήρθε στη ζωή ο σημαντικός λαϊκός τραγουδιστής Δημήτρης Μητροπάνος, ο οποίος μάλιστα έφυγε πρόωρα από τη ζωή πάλι το μήνα Απρίλη και συγκεκριμένα στις 17 Απριλίου 2012 έχοντας μόλις συμπληρώσει τα 64 χρόνια ζωής. Η καταγωγή του ήταν από τα Τρίκαλα, αλλά σε νεαρή ηλικία βρέθηκε στην Αθήνα και ήταν μόλις στα 17 του, όταν πρωτοανέβηκε στο λαϊκό πάλκο ξεκινώντας μια μακριά και πολύ γόνιμη καριέρα. 

Η πρώτη του ηχογράφηση πραγματοποιήθηκε το 1967 με το τραγούδι "Χαμένη Πασχαλιά" του Βασίλη Κουμπή σε στίχους Δημήτρη Ιατρόπουλου, το οποίο ωστόσο δεν πρόλαβε να κυκλοφορήσει, αφού το απαγόρευσε η λογοκρισία του απριλιανού καθεστώτος (εκδόθηκε τελικά το 1982 με το δίσκο 14 Χασάπικα). Ο μεγάλος του μαικήνας πάντως στάθηκε ο πάντα γενναιόδωρος Γιώργος Ζαμπέτας, με τον οποίο τελικά μπήκε επίσημα στη δισκογραφία ηχογραφώντας αρκετά τραγούδια για τις 45 στροφές, πριν αρχίσει κι αυτός να παρουσιάζει προσωπικούς δίσκους από τις αρχές της επόμενης δεκαετίας και να συνεργάζεται με εκλεκτούς συνθέτες του λαϊκού ή "έντεχνου" πανταγράμμου, όπως ο Δήμος Μούτσης, ο Γιώργος Κατσαρός, ο Απόστολος Καλδάρας, ο Τάκης Μουσαφίρης, ο Σπύρος Παπαβασιλείου, ο Γιώργος Χατζηνάσιος, ο Σταύρος Κουγιουμτζής, ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Μάριος Τόκας, ο Γιάννης Σπανός, ο Θάνος Μικρούτσικος, ο Δημήτρης Παπαδημητρίου και πολλοί άλλοι.

Κατά το διάστημα λοιπόν 1967-1971 ο Δημήτρης Μητροπάνος ηχογράφησε περισσότερα από 30 τραγούδια για τις 45 στροφές συνεργαζόμενος με διάφορους λαϊκούς δημιουργούς, πολλά από τα οποία γνώρισαν αρκετή επιτυχία κι έκαναν γνωστό το όνομά, αν και η ευρεία αναγνώριση θα έρθει την επόμενη δεκαετία. Εικοσιτέσσερα συνολικά τραγούδια αυτής της περιόδου συγκεντρώθηκαν σε ένα διπλό αναλογικό άλμπουμ που κυκλοφόρησε το 1995 με τίτλο Τα 45άρια του Δημήτρη Μητροπάνου και υπότιτλο: 24 Κλασικές και σπάνιες ερμηνείες. Τη μουσική υπογράφουν οι: Γιώργος Ζαμπέτας, Θόδωρος Δερβενιώτης, Γιώργος Μανισαλής, Βασίλης Κουμπής, Λυκούργος Μαρκέας, Γιώργος Κατσαρός, Γιάννης Σπανός, Μίμης Πλέσσας, Ζακ Ιακωβίδης, Γιώργος Κοινούσης και Σπύρος Παπαβασιλείου. Άγουρη ακόμη η φωνή του, ξεχωρίζουν ωστόσο οι ερμηνείες του στα τραγούδια: "Δώσε μου φωτιά", "Ο Ευριπίδης", "Ο Αλή Πασάς", "Φιλί φιλί σ' ανάστησα" και σε παράλληλη εκτέλεση με τον Γιάννη Πουλόπουλο τα κλασικά: "Καμαρούλα μια σταλιά" και "Δε σου γύρεψα μαχαίρι".

Τα τραγούδια του Απρίλη

Πρώτη του Απρίλη σήμερα και η άνοιξη πια έχει προχωρήσει για τα καλά, πότε με τις ζωογονητικές λιακάδες της και πότε μ' αυτές τις ευεργετικές βροχούλες που διαμορφώνουν ένα γοητευτικά όμορφο σκηνικό. Ο Απρίλης είναι ένας έντονα καλλιτεχνικός μήνας, αφού στη διάρκειά του γεννήθηκαν πολλοί άνθρωποι του τραγουδιού μας, όπως ο Θάνος Μικρούτσικος, ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου, ο Γιάννης Καλατζής, η Λίτσα Διαμάντη, ο Κώστας Σμοκοβίτης, ο Ηλίας Λιούγκος, η Ελένη Τσαλιγοπούλου και ο Δημήτρης Μπάσης. Μέσα στο μήνα αυτό έφυγαν κιόλας από κοντά μας αρκετοί καλλιτέχνες, όπως ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης, ο Μάριος Τόκας, η Ρένα Κουμιώτη και ο Νίκος Παπάζογλου. Η μοίρα το 'φερε επίσης κάμποσοι άλλοι άνθρωποι του τραγουδιού μας να γεννηθούν και να φύγουν από τη ζωή μέσα στον Απρίλη, όπως ο Απόστολος Καλδάρας, ο Βασίλης Δημητρίου, ο Δημήτρης Λάγιος και ο Δημήτρης Μητροπάνος.

Ο Απρίλης είναι η καρδιά της άνοιξης κι ένας μήνας πολυτραγουδισμένος μαζί με το αδερφάκι του τον Μάη που ακολουθεί. Το ελληνικό τραγούδι λοιπόν έχει αντλήσει την έμπνευσή του σε πάμπολλες περιπτώσεις από το μήνα αυτό συνδέοντάς τον άλλοτε με την ανέμελη χαρά της νιότης και της ανθοφορίας της φύσης, άλλοτε με τα αθώα ψεματάκια της Πρωταπριλιάς, άλλοτε με τη μεγάλη γιορτή της Ανάστασης κι άλλοτε με λιγότερο ευχάριστες ή ακόμη και σκοτεινές στιγμές, όπως η δυσάρεστη επέτειος του απριλιανού πραξικοπήματος. 

Από το μεγάλο περιβόλι λοιπόν του ελληνικού τραγουδιού έχω κορφολογήσει 25 εκλεκτά λουλούδια, 25 όμορφα ελληνικά τραγούδια που μιλούν για τον Απρίλη σε όλες του τις εκφάνσεις, πότε με χαρούμενη διάθεση και πότε με μια δόση μελαγχολίας. Έδωσα στη συλλογή το λιτό τίτλο: Τα τραγούδια του Απρίλη. Λίγο πολύ όλοι οι συνθέτες μας κάποια στιγμή βρέθηκαν να γράφουν μελωδίες για τον Απρίλη. Έτσι στη συλλογή αυτή που καλύπτει ένα χρονικό ορίζοντα μισού περίπου αιώνα (1962-2011) μπορεί να βρει κανείς τις υπογραφές πολλών μεγάλων ή λιγότερο προβεβλημένων δημιουργών. Ιδού ο κατάλογος: Μίκης Θεοδωράκης, Μάνος Χατζιδάκις, Γιάννης Μαρκόπουλος, Απόστολος Καλδάρας, Γιώργος Μητσάκης, Σταύρος Κουγιουμτζής, Μάνος Λοΐζος, Δήμος Μούτσης, Λίνος Κόκοτος, Γιάννης Γλέζος, Βασίλης Δημητρίου, Μιχάλης Τερζής, Βασίλης Κουμπής, Γιώργος Γιαννουλάτος, Νίκος Τάτσης, Λένα Πλάτωνος, Λουδοβίκος των Ανωγείων, Παντελής Θαλασσινός, Γιώργος Ανδρέου και Ορφέας Περίδης. Και φυσικά ονόματα εκλεκτών ποιητών μας, όπως ο Διονύσιος Σολωμός, ο Κωστής Παλαμάς, ο Κώστας Καρυωτάκης και ο Ανδρέας Αγγελάκης, ή στιχουργών μας, όπως: Νίκος Γκάτσος, Λευτέρης Παπαδόπουλος, Άκος Δασκαλόπουλος, Ηλίας Κατσούλης, Φώντας Λάδης, Αργύρης Βεργόπουλος, Ερρίκος Θαλασσινός, Γιώργος Σκούρτης και άλλοι. Και βέβαια μερικές από τις πιο ξεχωριστές φωνές, όπως: Γρηγόρης Μπιθικώτσης, Βίκυ Μοσχολιού, Γιάννης Πουλόπουλος, Γιώργος Ζωγράφος, Πόπη Αστεριάδη, Γιάννης Καλατζής, Γιώργος Νταλάρας, Νίκος Ξυλούρης, Χάρις Αλεξίου, Άννα Βίσση, Νένα Βενετσάνου και άλλοι. Για εξώφυλλο της συλλογής διάλεξα ένα ζωγραφικό πίνακα του Γιάννη Τσαρούχη που εικονίζει τον μήνα Απρίλιο.