100 Χρόνια Μάνος Χατζιδάκις: ΙV. Οργανική μουσική (1948-2023)

Ολοκληρώνουμε σήμερα το τετραπλό αυτό θεματικό αφιέρωμα στο πολυσήμαντο και πολυδιάστατο έργο του Μάνου Χατζιδάκι με μια πολυεπίπεδη ενότητα που της έδωσα τον γενικό και περιληπτικό τίτλο Οργανική μουσική. Το υλικό της είναι δομημένο σε τέσσερις μικρότερες ενότητες που φέρουν τους τίτλους: i. Μουσική για σόλο πιάνο, ii. Μουσική για οργανικά σύνολα, iii. Σπουδή στο ρεμπέτικο, iv. Τραγούδια για κλασική κιθάρα. Ας τις δούμε αναλυτικότερα:

Ι. ΜΟΥΣΙΚΗ ΓΙΑ ΣΟΛΟ ΠΙΑΝΟ: Εδώ έχουμε μια ανθολογία από τις μεγάλες πιανιστικές δημιουργίες του Μάνου Χατζιδάκι που τον απασχόλησαν συστηματικά κατά την πρώτη συνθετική του περίοδο. Η αρχή έγινε το 1948 με τη σουίτα για πιάνο «Για μια μικρή λευκή αχιβάδα», έργο 1, που εδώ ερμηνεύεται σε πρώτη εκτέλεση από τον πιανίστα Γιάννη Παπαδόπουλο σε ηχογράφηση του 1954. Το επόμενο πιανιστικό έργο του συνθέτη είναι το περίφημο «Το καταραμένο φίδι», έργο 6, σύνθεση του 1950, εδώ ερμηνευμένη από τον ίδιο τον συνθέτη από ηχογράφηση του 1958. Ακολουθούν οι συνθέσεις «Ιονική σουίτα», έργο 8, γραμμένο το 1953, αλλά σε μια πολύ νεότερη πρώτη εκτέλεση από τη Δανάη Καρά (1996), και «Ερημιά», έργο 10, γραμμένο το 1958 και παιγμένο από τον συνθέτη σε ηχογράφηση του 1960. Τέλος, έχουμε και δυο μέρη από το νεότερο έργο «Ρυθμολογία» (έργο 28) που γράφτηκε και ηχογραφήθηκε το 1971 με σολίστ τον συνθέτη.

ΙΙ. ΜΟΥΣΙΚΗ ΓΙΑ ΟΡΓΑΝΙΚΑ ΣΥΝΟΛΑ: Εδώ έχουμε μικρά δείγματα από δυο αριστουργηματικούς οργανικούς κύκλους του συνθέτη. Ο πρώτος με τίτλο «Δεκαπέντε Εσπερινοί» περιλαμβάνει διασκευές γνωστών τραγουδιών του για πιάνο και κουαρτέτο εγχόρδων και κυκλοφόρησε το 1964. Ο δεύτερος είναι το διάσημο «Χαμόγελο της Τζοκόντας», έργο 22, το οποίο ηχογραφήθηκε το 1965 στην Αμερική και περιλαμβάνει δέκα θεσπέσιες ορχηστρικές συνθέσεις συμφωνικών αποχρώσεων πάνω σε πρωτότυπα θέματα (εκτός από ένα μέρος).

ΙΙΙ. ΣΠΟΥΔΗ ΣΤΟ ΡΕΜΠΕΤΙΚΟ: Είναι γνωστή η βαθιά και διαχρονική σχέση του Μάνου Χατζιδάκι με το ρεμπέτικο τραγούδι, η οποία άλλωστε τεκμηριώνεται από τη συνεχή επιστροφή του στο συγκεκριμένο είδος τραγουδιού ήδη από τη δεκαετία του '40. Η σχέση αυτή απέφερε μια σειρά έργων βασισμένων στους θησαυρούς του λαϊκού αυτού είδους. Η αρχή έγινε το 1950 με το έργο «Έξι λαϊκές ζωγραφιές» για το Χορόδραμα της Ραλλούς Μάνου. Η πρώτη εκτέλεση του έργου με τον συνθέτη στο πιάνο εκδόθηκε σε δίσκο το 1959. Το 1962 ο συνθέτης μας έδωσε μια σπουδαία ορχηστρική μεταγραφή γνωστών ρεμπέτικων τραγουδιών με τίτλο «Πασχαλιές μέσα από τη νεκρή γη», ενώ επανέλαβε το ίδιο πείραμα και το 1974 με το έργο «Ο σκληρός Απρίλης του '45». Φυσικά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι, πέρα από τις οργανικές αυτές προσαρμογές, ο συνθέτης μας έδωσε και δύο άλλα έργα για το ρεμπέτικο, αλλά αυτή τη φορά με λόγια και γιαυτό δεν ανθολογήθηκαν σ' αυτό το αφιέρωμα, δηλαδή τα «Λειτουργικά» (1971/1991) με τη Φλέρυ Νταντωνάκη και «Τα πέριξ» (1974) με τη Βούλα Σαββίδη.

IV. ΤΡΑΓΟΥΔΙΑ ΓΙΑ ΚΛΑΣΙΚΗ ΚΙΘΑΡΑ: Εδώ έχουμε μια ανθολογία γνωστών τραγουδιών του συνθέτη εναρμονισμένων στα μέτρα της κλασικής κιθάρας που ερμηνεύουν σπουδαίοι κλασικοί κιθαριστές, κατά κανόνα μαθητές του Μάνου Χατζιδάκι. Συγκεκριμένα έχουμε επιλεγμένα μέρη από τους δίσκους: «Τετράδιο για κιθάρα» (1986) με τον Κώστα Γρηγορέα, «Μικρή αναφορά στον Μάνο Χατζιδάκι» (1996) με τον Γιώργο Μουλουδάκη, «Ένα τραγούδι για τον Μάνο» (1998) για δυο κιθάρες με τους Βαγγέλη Μπουντούνη και Μάρω Ραζή, «Manos Hadjidakis: Ballads» (2003) από τη σειρά «Cafe de l' Art» με το κιθαριστικό ντουέτο Νότης Μαυρουδής και Παναγιώτης Μάργαρης, «Ερωτική πολυρυθμία» (2004) για κιθάρα και μαντολίνο με τη Στέλλα Κυπραίου και τη Βιβή Γκέκα, και το πολύ πρόσφατο «Paper Moon» (2023) με την Έλενα Παπανδρέου.

Φυσικά ήταν αδύνατον να εξαντληθεί ολόκληρο το κεφάλαιο της οργανικής μουσικής του μεγάλου συνθέτη στα στενά όρια μιας τέτοιας ανθολογίας. Θυμίζω ότι όλες οι κινηματογραφικές του μουσικές είναι πλημμυρισμένες από ευφάνταστα οργανικά θέματα. Θυμίζω επίσης ότι το 1971 είχε εκδοθεί η εξολοκλήρου οργανική εκδοχή του κύκλου τραγουδιών Επιστροφή με την ωραία ενορχήστρωση του Δήμου Μούτση, ενώ αργότερα εκδόθηκαν διάφορες ορχηστρικές διασκευές τραγουδιών του, όπως τα Τριάντα νυχτερινά (1983) με ενορχήστρωση του Τάσου Καρακατσάνη, τα Δεκαπέντε εαρινά (1997) ενορχηστρωμένα από τον Γιώργο Κατσαρό και Η άλλη Αγορά (1999) με ενορχήστρωση του Νίκου Κυπουργού, καθώς και η τζαζ διασκευή Mano's (2011) από το κουιντέτο του Δημήτρη Καλατζή.

(c) Philips, Fidelity, Minos-EMI, Lyra, MBI, BIS, Σείριος | 1954-2023 | Πηγή: d58