Ο Μαμαγκάκης στη Lyra: Ερωτόκριτος (1964)

Ο "Ερωτόκριτος" είναι το αριστούργημα της κρητικής λογοτεχνικής σχολής (15ος-17ος αι.) και ένα κορυφαίο γραπτό μνημείο που αποτυπώνει την εξέλιξη της ελληνικής λαϊκής γλώσσας, πριν από την εποχή που οι Φαναριώτες επέβαλαν τις γνωστές "εκκαθαρίσεις" δημιουργώντας το γλωσσικό υβρίδιο της "καθαρεύουσας".
Το έργο απλώνεται σε 10.000 στίχους και γράφτηκε από τον - γεννημένο στη Σητεία - μεγάλο Κρητικό ποιητή Βιτσέντζο Κορνάρο (1553-1613/4) σε στίχο ιαμβικό 15/σύλλαβο με ζευγαρωτή ομοιοκαταληξία. Είχε για πρότυπο ένα μέτριο γαλλικό (μεταφρασμένο στα ιταλικά) μεσαιωνικό μυθιστόρημα με τίτλο "Paris et Vienne" γραμμένο από τον Pierre de La Cepede, από το οποίο θεωρείται ως κείμενο υψηλότερης αισθητικής και πιο άρτια δομημένο. 

Η μελωδία του "Ερωτόκριτου" αποτελεί ένα από τα πλέον αναγνωρίσιμα μελωδικά σχήματα της ελληνικής παράδοσης κι έχει εμπνεύσει κατά καιρούς πολλούς λαϊκούς και έντεχνους συνθέτες μας. Ιδού μια πρόχειρη λίστα ονομάτων: Σπ. Σηφογιωργάκης, Γ. Σκαλίδης, Σ. Παναγιωτάκης, Κ. Μουντάκης, Ν. Ξυλούρης, Γ. Ξυλούρης, Μ. Καρπουτζάκης, Μ. Σταυρακάκης, αλλά και: Ν. Μαμαγκάκης, Στ. Ξαρχάκος, Γ. Μαρκόπουλος, Χρ. Χάλαρης, Γ. Τσιαμούλης, Λουδοβίκος των Ανωγείων, Ν. Ξυδάκης, Χρ. Παπαδόπουλος, Δ. Σγουρός, Ν. Μαστοράκης, Π. Παρασχόπουλος!

Πρώτος και καλύτερος ανάμεσά τους ο σπουδαίος συνθέτης, επίσης Κρητικός, Νίκος Μαμαγκάκης, ο οποίος είχε αναγάγει τη μελοποίηση του ποιήματος σε έργο ζωής. Η πρώτη του επαφή με το κείμενο μας οδηγεί πίσω στα 1953, όταν άρχισε να καταγράφει παραλλαγές πάνω στο αρχετυπικό ρυθμικό μοντέλο, αλλά το 1964 παρουσίασε μια ολοκληρωμένη σύνθεση με την ένδειξη "Μπαλάντα για τρεις φωνές και πέντε όργανα", η οποία και ηχογραφήθηκε για λογαριασμό της νεοσύστατης τότε εταιρίας Lyra, στο ρεπερτόριο της οποίας αποτελεί ιστορικά τον πρώτο δίσκο μακράς διαρκείας (LP). 

Το αποτέλεσμα ήταν ένα σπουδαίο μουσικό έργο σε μορφή σουίτας με παραλλαγές στη βασική μελωδία και με έντονα αναγεννησιακά ηχοχρώματα που αποδίδονται από λαούτο, τσέμπαλο, βιολοντσέλο, κοντραμπάσο και λύρα. Επιστρατεύτηκαν κιόλας κορυφαίοι σολίστες των αντίστοιχων οργάνων: Γιάννης Ιωαννίδης (τσέμπαλο), Γεράσιμος Μηλιαρέσης (λαούτο), Σωτήρης Ταχιάτης (βιολοντσέλο), Ανδρέας Ροδουσάκης (κοντραμπάσο) και Κώστας Μουντάκης (λύρα). Μια μαγευτική μουσική τοιχογραφία μοιρασμένη σε τέσσερις ενότητες. 

Στο ρόλο του ποιητή (απαγγέλλει και τραγουδά) ο συγκλονιστικός Μάνος Κατράκης, Αρετούσα η γλυκύτατη Βέρα Ζαβιτσιάνου, ενώ Ερωτόκριτος ο Κώστας Καρράς (ατυχέστατη δυστυχώς επιλογή). Την ευθύνη της συρραφής των αποσπασμάτων από το έργο είχε ο καθηγητής φιλολογίας Παναγιώτης Μουλάς, φωτισμένος δάσκαλος (αργότερα) της Φιλοσοφικής Σχολής Θεσσαλονίκης (είχα την τύχη να μαθητεύσω κοντά του), μακαρίτης πλέον.

Προσθέτω ότι ο συνθέτης επέστρεφε συνεχώς καθόλη τη μακρά μουσική του διαδρομή στο αρχετυπικό θέμα του Ερωτόκριτου συνθέτοντας νέα έργα ή παραλλαγές ή επανεκτελέσεις των παλιότερων συνθέσεών του. Μερικά από αυτά: "Αρκάδι-Ερωτόκριτος" (1967), "Συλλογή 1" (1970), "Νέος Ερωτόκριτος" (1975), "Ερωτόκριτος και Αρετούσα" (1985), "Τα τραγούδια της παλιάς πόλης" (2003). Μάλιστα στον πλούσιο κατάλογο της εταιρίας Ιδαία, όπου ο συνθέτης εξέδωσε σε νέες εκτελέσεις όλα τα παλιά του έργα προσθέτοντας και πολλά καινούργια, βρίσκουμε 5-6 διαφορετικές εκδοχές του "Ερωτόκριτου" ακόμη και σε μορφή μελοδράματος και μπαλέτου!

(c) Lyra | 1964 | πηγή: d58