Ο σκηνικός Θεοδωράκης: Zorba the Greek (1964)

Η κινηματογραφική συνεργασία του Μίκη Θεοδωράκη με τον σημαντικό Ελληνοκύπριο σκηνοθέτη Μιχάλη Κακογιάννη υπήρξε μακροχρόνια και ιδιαίτερα γόνιμη, κυρίως στο πεδίο της μεταφοράς στη μεγάλη οθόνη κλασικών έργων του αρχαιοελληνικού δράματος ("Ηλέκτρα", "Τρωάδες", Ιφιγένεια"). 

Η διασημότερη όμως στιγμή τους στάθηκε η ταινία "Zorba the Greek", η πολυβραβευμένη διεθνής παραγωγή της 20th Century Fox που σκηνοθέτησε ο Μιχάλης Κακογιάννης βασισμένος στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη (1883-1957) και γυρίστηκε στην Κρήτη το 1964 με διάσημα ονόματα στο καστ, όπως: Anthony Quinn, Alan Bates, Lila Kedrova, μαζί με πολλούς Έλληνες ηθοποιούς: Ειρήνη Παππά, Γιώργος Φούντας, Σωτήρης Μουστάκας, Ελένη Ανουσάκη κ.ά. Η ταινία είχε 7 υποψηφιότητες για Όσκαρ και τελικά απέσπασε 3 χρυσά αγαλματίδια.

Το βασικό μουσικό θέμα, το περίφημο "συρτάκι", γράφτηκε κατ' επιθυμία του σκηνοθέτη πάνω στη μελωδία του τραγουδιού "Στρώσε το στρώμα σου" (από τη παράσταση "Η γειτονιά των αγγέλων", 1963) σε συνδυασμό με την "Κρητικό χορό" (ή "Χανιώτικο συρτό") που είχε ήδη χρησιμοποιήσει ο συνθέτης στην ταινία "Συνοικία το όνειρο" (1961) και στη μουσική παράσταση "Όμορφη πόλη" (1962). Ο ευφυής συνδυασμός χασάπικου και χασαποσέρβικου ρυθμού αποτέλεσε ένα μουσικό πρότυπο που έγινε της μόδας και το ακολούθησαν πολλοί συνθέτες στη συνέχεια (Ζαμπέτας, Ξαρχάκος, Μαρκόπουλος, Μούτσης κλπ.) δίνοντας κι αυτοί πολύ όμορφα συρτάκια που αγαπήθηκαν πολύ από τον κόσμο. Πάντως το συρτάκι του "Ζορμπά" παραμένει ασυναγώνιστο κι ασφαλώς αποτελεί ένα από τα 2-3 διασημότερα μουσικά θέματα που έβγαλε αυτός ο τόπος στο παγκόσμιο στερέωμα. Τα άλλα δύο είναι φυσικά "Τα παιδιά του Πειραιά" και η "Μισιρλού"! Στο "Ζορμπά" χρωστάμε σε μεγάλο βαθμό την τουριστική ανάπτυξη της Ελλάδας! Και φυσικά τη διαστρέβλωση της αυθεντικής ελληνικής αισθητικής! Όλα έχουν το τίμημά τους...

Η αυθεντική ηχογράφηση του soundtrack κυκλοφόρησε αρχικά το 1964 από την αμερικανική εταιρεία 20th Century Fox και στη συνέχεια από την Columbia. Δεν πρέπει πάντως να ξεχνάμε ότι η δημοτικότητα του έργου οδήγησε τον συνθέτη σε συχνές επιστροφές σ' αυτό με ποικίλες διασκευές, με επικρατέστερη τη μορφή μπαλέτου που γράφτηκε το 1978 (αναθεωρήθηκε το 1988) κι έγινε ένα από τα πιο πολυπαιγμένα έργα του συνθέτη στις μεγάλες συμφωνικές σκηνές όλου του κόσμου. 

Επισημαίνω ότι το έτος 2004 θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και ως "έτος Ζορμπά", καθώς με τη συμπλήρωση 40 χρόνων από τη δημιουργία του είχαμε απανωτές εκδόσεις του έργου, μία με την αυθεντική ηχογράφηση του 1964 σε νέα ψηφιακή επεξεργασία από τη MINOS-EMI, άλλη μία με νέα ηχογράφηση του soundtrack από τη Λαϊκή Ορχήστρα Μίκης Θεοδωράκης με επικεφαλής το σπουδαίο δεξιοτέχνη του μπουζουκιού Κώστα Παπαδόπουλο (FM Records), καθώς και μια λαμπρή ηχογράφηση της εκδοχής σε μπαλέτο από τον διάσημο Ελβετό αρχιμουσικό Charles Dutoit με τη Συμφωνική Ορχήστρα του Μόντρεαλ για λογαριασμό της Decca.

(c) CD | 20th Century Fox / Columbia | 1964 / 2004 | Πηγή: d58