Ο σκηνικός Θεοδωράκης: Συνοικία το Όνειρο (1961/2006)

Στις 16 Οκτωβρίου 1961, μετά από μεγάλα εμπόδια από τη λογοκρισία της εποχής, παίχτηκε με περικοπές η νεορεαλιστική ταινία του Αλέκου Αλεξανδράκη "Συνοικία το Όνειρο", ένα δυνατό κοινωνικό δράμα που περιγράφει τις άθλιες συνθήκες ζωής σε μια φτωχογειτονιά της Αθήνας (Πετράλωνα), όπως διαμορφώθηκαν στη μετεμφυλιακή Ελλάδα και στο πλαίσιο του ανεξέλεγκτου κύματος αστυφιλίας που μάστιζε τον τόπο ερημώνοντας την επαρχία και στιβάζοντας ανθρώπους σε απομονωμένες γειτονιές της πρωτεύουσας, διαμορφώνοντας έτσι ένα δυνατό κοντράστ απέναντι στη φανταχτερή επίφαση που προκάλεσε ο περίφημος νόμος της "αντιπαροχής" της κυβέρνησης Καραμανλή, αλλά και η συστηματική προσπάθεια για προβολή μιας ωραιοποιημένης Ελλάδας με σκοπό την τουριστική ανάπτυξη*. Προφανώς η ταινία δεν εξυπηρετούσε την κεντρική κυβερνητική γραμμή και γιαυτό αρχικά απαγορεύτηκε ολοκληρωτικά, για να επιτραπεί τελικά η προβολή μιας λογοκριμένης εκδοχής της μετά τη γενική κατακραυγή.

Το σενάριο της ταινίας υπέγραψαν δυο δεδηλωμένοι αριστεροί δημιουργοί, ο ποιητής Τάσος Λειβαδίτης και ο πεζογράφος Κώστας Κοτζιάς. Πρωταγωνιστές οι: Αλέκος Αλεξανδράκης, Μάνος Κατράκης, Αλίκη Γεωργούλη, Αλέκα Παΐζη και Σαπφώ Νοταρά. Η ταινία απέσπασε αρκετά βραβεία στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης αγνοώντας επιδεικτικά τις κυβερνητικές αντιδράσεις, αλλά η οικονομική ζημιά του Αλέκου Αλεξανδράκη στάθηκε αποφασιστικός παράγοντας, για να σταματήσει εκεί τις σκηνοθετικές του φιλοδοξίες.

Ένα από τα μεγάλα προσόντα της ταινίας πάντως είναι και η μουσική της επένδυση που φέρει τη βαριά υπογραφή του Μίκη Θεοδωράκη σε μια εποχή που το όνομά του μεσουρανούσε στο ελληνικό πεντάγραμμο, αφού ήδη είχε καταθέσει τα πρώτα μεγάλα λαϊκά του τραγούδια κι έδειχνε ένα καινούργιο δρόμο για το ελληνικό τραγούδι με πρωταρχικό υλικό τον ποιητικό λόγο. Στην ταινία λοιπόν ακούγονται, πέρα από κάποια οργανικά θέματα, και δύο καθαρόαιμα λαϊκά τραγούδια, το αριστουργηματικό "Βρέχει στη φτωχογειτονιά" σε στίχους Τάσου Λειβαδίτη και το "Μάνα" σε στίχους του Κώστα Βίρβου. Αμφότερα ερμηνευμένα από τη στιβαρή φωνή του Γρηγόρη Μπιθικώτση κυκλοφόρησαν σε δίσκο 45 στροφών, ενώ λίγο αργότερα εντάχθηκαν και στον κύκλο τραγουδιών της πρώτης "Πολιτείας". 

Το soundtrack κλείνει με τον διάσημο πλέον "Κρητικό χορό"*, ένα θέμα που θα χρησιμοποιήσει ο συνθέτης την επόμενη χρονιά και στη θεατρική παράσταση "Όμορφη πόλη", ενώ έμελλε μερικά χρόνια αργότερα να αποτελέσει τη μαγιά πάνω στην οποία χτίστηκε το περίφημο θέμα του "Ζορμπά", το οποίο θα καταγραφεί ως ένα από τα διασημότερα μουσικά θέματα του 20ου αιώνα!

Αξίζει, τέλος, να πούμε ότι το συγκεκριμένο soundtrack εκδόθηκε μόλις το 2006 με την επιμέλεια του Μάκη Δελαπόρτα, αν και στη συνέχεια εντάχθηκε ως κανονικός δίσκος στην επίσημη εργογραφία του συνθέτη που επανακυκλοφόρησε σε νέα ψηφιακή επεξεργασία το 2011.

* Η κύκλοι της ιστορίας το φέρνουν καμιά φορά έτσι, ώστε τελικά να πέφτουμε μέσα στο λάκκο που σκάβουμε για τους άλλους! Γιατί η μεγάλη ειρωνεία είναι ότι ακριβώς σ' αυτή την ταινία που το καθεστώς κυνήγησε ανελέητα θεωρώντας ότι έβλαπτε την τουριστική ιλουστρασιόν εικόνα της Ελλάδας, ακούγεται στο φινάλε ο "Κρητικός χορός", το μουσικό θέμα δηλαδή πάνω στο οποίο χτίστηκε το διάσημο θέμα του "Ζορμπά", το οποίο αποτέλεσε το μεγαλύτερο ελληνικό εξαγώγιμο προϊόν (μετά τα "Παιδιά του Πειραιά") και τη μακράν πιο ελκυστική τουριστική μας ατραξιόν!

(c) CD | Minos-EMI | 1961/2006 | Πηγή: d58