Ο σκηνικός Θεοδωράκης: Η μουσική της ταινίας "Ζ" (1969)

Ο Μίκης Θεοδωράκης δε σταμάτησε ούτε στιγμή να συνθέτει μουσική, ακόμη και κάτω από τις πιο αντίξοες συνθήκες και ιδιαίτερα στα δύσκολα χρόνια του χουντικού καθεστώτος, το οποίο τον είχε στοχοποιήσει από την πρώτη στιγμή απαγορεύοντας το έργο του, αλλά και περιορίζοντας τον ίδιο πότε στη φυλακή και πότε σε κατ' οίκον εγκλεισμό. Φυσικό ήταν βέβαια κάτω από αυτές τις συνθήκες η έμπνευσή του να τον οδηγεί σε έργα ενός διαφορετικού πλέον ύφους με έντονο το αγωνιστικό στοιχείο που διοχετεύτηκε σε πολυάριθμους κύκλους τραγουδιών, οι οποίοι εκδόθηκαν ή στο εξωτερικό ή στον τόπο μας μετά τη Μεταπολίτευση.

Την ίδια περίοδο πάντως ο μεγάλος συνθέτης έδινε ένα έμμεσο παρών στο διεθνές κοινό του μέσω της κινηματογραφικής του μουσικής που αξιοποιήθηκε σε σημαντικές διεθνείς παραγωγές, έστω και χωρίς τη δική του άμεση παρουσία. 

Από τις ταινίες αυτές η διασημότερη ασφαλώς ήταν το περίφημο "Ζ" (από τη φράση "ζει...") που βασίστηκε στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Βασίλη Βασιλικού (1966) με θέμα τη δολοφονία του αριστερού βουλευτή Γρηγόρη Λαμπράκη το 1963 από το ανεξέλεγκτο παρακράτος της κυβέρνησης Καραμανλή. Τη σπουδαία αυτή ταινία, γαλλικής παραγωγής γυρισμένη στην Αλγερία, σκηνοθέτησε ο Έλληνας Κώστας Γαβράς σε σενάριο του Χόρχε Σεμπρούν με διάσημους πρωταγωνιστές, όπως ο Υβ Μοντάν, η Ειρήνη Παπά και ο Ζαν Λουί Τρεντινιάν (που πέθανε μόλις χθες), και κέρδισε πολλά βραβεία, μεταξύ των οποίων και δύο όσκαρ (καλύτερης ξενόγλωσσης ταινίας και μοντάζ) καθιερώνοντας αμέσως τον σκηνοθέτη στην πρώτη γραμμή των δημιουργών του διεθνούς κινηματογραφικού στερεώματος.

Η μουσική λοιπόν της ταινίας υπογράφεται από τον Μίκη Θεοδωράκη. Ουσιαστικά - πέρα από λίγα πρωτότυπα θέματα ("Cafe Rock", "Batucada") - πρόκειται για ένα συμπίλημα γνωστών τραγουδιών του συνθέτη σε οργανική μορφή και κυρίως του εμβληματικού τραγουδιού "Το γελαστό παιδί" από το θεατρικό κύκλο "Ένας όμηρος" που διατρέχει όλο το soundtrack σε πολλές παραλλαγές. Τα υπόλοιπα θέματα προέρχονται από τους κύκλους "Μπαλάντα του Μαουτχάουζεν" (1966) και "Τα λαϊκά" (1967). Η Μαρία Φαραντούρη τραγουδά το λαϊκό "Το παλικάρι έχει καημό", το οποίο ερμηνεύει επίσης και ο ίδιος ο Μίκης που τραγουδά επιπλέον και το "Σ' αυτή τη γειτονιά", αμφότερα από τον κύκλο "Τα λαϊκά".

(c) CD | CBS 1969 | Sakkaris 1996 | Πηγή: d58