Ο λόγιος Γιάννης Μαρκόπουλος: Η Λειτουργία του Ορφέα (1994)

Το 1967, με την επιβολή του δικτατορικού καθεστώτος στην Ελλάδα, ο Γιάννης Μαρκόπουλος ολοκληρώνοντας την πρώτη δημιουργική του περίοδο, τη "λαϊκή" και κινηματογραφική, μετακινείται στο Λονδίνο για πιο εξειδικευμένες μουσικές σπουδές κι αρχίζει να στρέφει το ενδιαφέρον του σε πιο σύνθετες μουσικές φόρμες ξεκινώντας με το βαρυσήμαντο ποιητικό έργο "Ήλιος ο Πρώτος" σε ποίηση Οδυσσέα Ελύτη, ενώ την ίδια εποχή αρχίζει να συνθέτει μια μεγάλη σειρά "Πυρρίχιων χορών" για συμφωνική ορχήστρα, έργο που θα ολοκληρωθεί το 2001. 

Το 1994 ο συνθέτης συλλαμβάνει ένα μεγαλόπνοο έργο λόγιας γραφής με τίτλο "Η Λειτουργία του Ορφέα" βασισμένο σε πρωτότυπους αρχαίους ορφικούς ύμνους* και παρέμβλητα επεξηγηματικά κείμενα του Πάνου Θεοδωρίδη, παλιότερου συνεργάτη του από τον κύκλο τραγουδιών "Σεργιάνι στον κόσμο". Με το έργο αυτό σηματοδοτείται η αρχή της ώριμης περιόδου του συνθέτη που θα αποφέρει σημαντικά έργα ("Ανα-Γέννηση", "Ερωτόκριτος και Αρετή", "Το τραγούδι του Αχιλλέα", "Ο ταχύτατος Λούης") μέχρι και τα μέσα της επόμενης δεκαετίας, πριν αρχίσει σταδιακά να χαμηλώνει τους εντατικούς ρυθμούς του δημιουργικού του οίστρου.

Η "Λειτουργία του Ορφέα" είναι αναμφίβολα ένα μνημειώδες έργο υψηλής πνοής, το κορυφαίο της ώριμης φάσης του συνθέτη κι ένα αναμφισβήτητο αριστούργημα της ελληνικής μουσικής στο σύνολό της. Όσο κι αν ηχούν πομπώδεις αυτοί οι χαρακτηρισμοί, τους θεωρώ απολύτως δίκαιους για το συγκεκριμένο έργο και για έναν συνθέτη που για πολλά χρόνια, από τις αρχές της δεκαετίας του '80, έψαχνε επίμονα να ξαναβρεί τον βηματισμό του και το καινούργιο μουσικό του στίγμα. 

Το έργο έχει τη φόρμα σκηνικής καντάτας με εντυπωσιακά χορωδιακά ή σόλο φωνητικά μέρη και λαμπερά οργανικά ιντερμέδια. Η προσέγγιση των αρχαίων κειμένων γίνεται με γνώση των προσωδιακών κανόνων και με πολύ εμπνευσμένες μουσικές ιδέες. Τα επικά χρώματα διακόπτονται από μερικά γοητευτικά λυρικά στάσιμα, όπου ξεχειλίζει η μελωδική φλέβα του μεγάλου συνθέτη. Το γιγαντιαίο εγχείρημα υπηρετείται λαμπρά από τους αξιολογότατους συνεργάτες του συνθέτη. Τραγουδούν: Ο τενόρος Ζάχος Τερζάκης, η Βασιλική Λαβίνα και ο Χαράλαμπος Γαργανουράκης. Αφηγητής είναι ο Κώστας Καζάκος. Συμμετέχει η Χορωδία "Άρης" Λεμεσού, το Χορωδιακό Εργαστήρι Αθηνών και η Ορχήστρα "Παλίντονος Αρμονία" υπό τη διεύθυνση του συνθέτη. Σόλο φλάουτο παίζει ο διάσημος Βέλγος φλαουτίστας Marc Grauwels. Τη φιλολογική επιμέλεια του έργου είχαν οι καθηγητές Νίκος Παναγιωτάκης και Γιώργης Γιατρομανωλάκης, ενώ το εξώφυλλο αποτελεί ζωγραφική σύνθεση της Ελένης Καλοκύρη.

*Οι «Oρφικοί Ύμνοι» είναι αρχαία κείμενα με θρησκευτικό περιεχόμενο και αποδίδονται στον Ορφέα, διάσημο μουσικό της μυθολογίας μας που κατέβηκε ως την Άδη για χάρη της αγαπημένης του Ευρυδίκης. Κατ’ άλλους όμως οι ύμνοι αυτοί αποδίδονται στους λεγόμενους ορφικούς υμνολόγους. Ανήκουν στη λυρική φιλολογία και πολλοί απ’ αυτούς (υπολογίζονται σε 87) διακρίνονται για τον επικό τους χαρακτήρα, όπως και οι Ομηρικοί Ύμνοι. Για τη χρονολόγησή τους οι γνώμες των μελετητών αλληλοσυγκρούονται. Μερικοί θεωρούν ότι είναι κείμενα παλιότερα από τα ομηρικά έπη. Άλλοι όμως τα τοποθετούν σε μεταγενέστερη εποχή, ενώ κάποιοι άλλοι τα εντάσσουν στη νεοπλατωνική παράδοση. Διχογνωμία υπάρχει και για τη γλώσσα τους. Κάποιοι πιστεύουν ότι έχουν ομηρικές επιδράσεις, ενώ άλλοι θεωρούν ότι τα κείμενα αυτά παρουσιάζουν γλωσσική ανομοιογένεια, επειδή έχουν υποστεί τις επιρροές του χρόνου. Στους Ορφικούς Ύμνους τα στοιχεία της φύσης αποκτούν ανθρωπομορφική υπόσταση, γεγονός που σηματοδοτεί την ανάγκη επικοινωνίας του ανθρώπου με τον φυσικό κόσμο και του σεβασμού προς το περιβάλλον.

(c) CD | Lyra | 1994 | Πηγή: d58