Σταύρος Ξαρχάκος: Ο τέταρτος απών (1992)

Θα σταθούμε σήμερα στο σκηνικό έργο "Ο τέταρτος απών", το οποίο αναμφισβήτητα είναι το πιο αινιγματικό και ανένταχτο σε κατηγορίες έργο του Σταύρου Ξαρχάκου. Από τον συνθέτη περιγράφεται εντελώς αόριστα ως "έργο για έξι αφηγητές και μουσικά σύνολα". Τυπικά θα το χαρακτηρίζαμε ως ένα είδος ορατορίου (ή καντάτας) με αφηγητές, χορωδιακά μέρη και ορχηστρική συνοδεία.

Το έργο βασίζεται σε κείμενα που επέλεξε ο συγγραφέας Φίλιππος Δρακονταειδής συρράπτοντας χωρία της Βίβλου και διάφορα ποιητικά αποσπάσματα ποικίλης προέλευσης. Όλα αυτά συνοδεύονται από μια πρωτότυπη διαπλοκή ήχων και απόηχων μουσικών οργάνων που παραπέμπουν άλλοτε στη λόγια δυτική παράδοση, άλλοτε στο βυζαντινό μέλος κι άλλοτε σε avant garde ηχητικές αναζητήσεις. Το κείμενο χρησιμοποιεί πέντε γλώσσες (ελληνικά, λατινικά, αγγλικά, γαλλικά και ισπανικά) δίνοντας την αίσθηση μιας ηχητικής Βαβέλ σε μια αγωνιώδη προσπάθεια αναζήτησης της κοινής έκφρασης με απώτερο σκοπό την ερμηνεία του σύμπαντος. 

Το έργο παρουσιάζεται ως ενιαία ενότητα, αλλά φαίνεται πως εσωτερικά διακρίνεται σε δύο υποενότητες: Μία που ορίζεται από το Χάος στο Φως και μια δεύτερη από τη Δημιουργία ως τον Έρωτα που αποτελεί την κορύφωση πριν από την έξοδο του Θανάτου. Όπως σημειώνει ο δημιουργός στο ένθετο, "μέσα στη σύγχυση των καιρών στόχος του κειμένου και της μουσικής, που εξελίσσονται σαν δυο παράλληλες ερωτικές φωνές, είναι η αναγωγή του ερωτήματος της Δημιουργίας και της Ζωής στην απλή, σχεδόν δωρική, απάντησή του: Ένα είδος κάθαρσης, για να δούμε τον κόσμο με το γέλιο του παιδιού, που μέσα στο έργο ακούγεται παντοδύναμο".

Η πρώτη ηχογράφηση του μουσικού μέρους έγινε το 1973, ενώ οι φωνές προστέθηκαν στη δεύτερη ηχογράφηση του 1982, αλλά η έκδοση του δίσκου πραγματοποιήθηκε 10 χρόνια αργότερα, το 1992. Η πρώτη του δημόσια εκτέλεση έγινε στην Όπερα της Καρλσρούης. Αφηγητές είναι οι: Kimon Friar, Φίλιπππος Δρακονταειδής, Αλέξης Κωστάλας, Nobel Armand, Michele Grinstein, Pablo De Gevenois Acilona. Το παιδικό γέλιο είναι της κόρης του συνθέτη Πανδώρας.

(c) CD | Minos-EMI | 1992 | Πηγή: d58