Μελίνα Μερκούρη: 30 χρόνια απουσίας, ένα μουσικό πορτρέτο

Συμπληρώνονται σήμερα 30 χρόνια από το θάνατο μιας ξεχωριστής Ελληνίδας, από τις διασημότερες γυναικείες προσωπικότητες του προηγούμενου αιώνα, της Μελίνας Μερκούρη (1920-1994), η οποία γεννήθηκε τη σημαδιακή ημέρα της 18ης Οκτωβρίου, ίδια με τη μέρα που το ΠΑΣΟΚ ανέλαβε το 1981 τη διακυβέρνηση της χώρας με τη Μερκούρη υπουργό πολιτισμού και στις δυο θητείες της κυβέρνησης Παπανδρέου, ενώ πέθανε στις 6 Μαρτίου 1994 στα 74 χρόνια της αφήνοντας σημαντική καλλιτεχνική παρακαταθήκη από τις εμβληματικές θεατρικές, κινηματογραφικές και δισκογραφικές της δραστηριότητες.

Στο θέατρο πρωτοεμφανίστηκε το 1944 με την παράσταση "Το μονοπάτι της λευτεριάς" του Αλέξη Σολομού, ενώ το 1949 πρωταγωνίστησε στην ιστορική παράσταση "Λεωφορείον ο Πόθος" του Τένεσι Ουίλιαμς για το Θέατρο Τέχνης του Καρόλου Κουν, όπου ερμήνευσε το διαχρονικό τραγούδι του Μάνου Χατζιδάκι "Χάρτινο το φεγγαράκι". 

Το κινηματογραφικό της ντεμπούτο ήρθε το 1955 με τη μνημειώδη ταινία "Στέλλα" του Μιχάλη Κακογιάννη, όπου και πάλι είχε την ευκαιρία να ερμηνεύσει το κλασικό τραγούδι του Μάνου Χατζιδάκι "Αγάπη που 'γινες δίκοπο μαχαίρι". Ακολούθησε η γνωριμία της με τον μεγάλο Αμερικανό σκηνοθέτη Ζιλ Ντασέν που αποδείχθηκε καθοριστική για την προσωπική και καλλιτεχνική της ζωή. Μαζί του γύρισε μια σειρά σπουδαίων ταινιών: "Ο Χριστός ξανασταυρώνεται" (1957), "Ποτέ την Κυριακή" (1960), "Φαίδρα" (1962), "ΤοπΚαπί" (1964), "10.30 pm Summer" (1966), "Promise at Dawn" (1970), "The Rehearsal" (1974), "A Dream of Passion" (1978). Σε πολλές από τις ταινίες αυτές είχε και πάλι την ευκαιρία να ερμηνεύσει σημαντικά τραγούδια, όπως τα οσκαρικά "Παιδιά του Πειραιά" του Μάνου Χατζιδάκι και τη "Φαίδρα" του Μίκη Θεοδωράκη. 

Το 1967 κι ενώ στην Ελλάδα είχε ήδη επιβληθεί το δικτατορικό καθεστώς, η Μελίνα βρέθηκε στη Νέα Υόρκη ως πρωταγωνίστρια του μιούζικαλ "Illya Darling" σε σκηνοθεσία πάλι του Ζιλ Ντασέν, αλλά η έγνοια της για τις δυσάρεστες εξελίξεις στην πατρίδα της την οδήγησε σύντομα να εγκαταλείψει την καλλιτεχνική της δραστηριότητα και να στραφεί στην πολιτική προσπαθώντας να γνωστοποιήσει στη διεθνή κοινή γνώμη την πολιτική εκτροπή που επέφεραν οι συνταγματάρχες στην Ελλάδα. Στα μεταπολιτευτικά χρόνια επανήλθε για λίγο σττο θέατρο και τον κινηματογράφο, αλλά σύντομα αφοσιώθηκε οριστικά στην πολιτική, όπου και παρέμεινε ως το θάνατό της.

Όπως είπαμε, οι σκηνικές δραστηριότητες της Μελίνας της έδωσαν την ευκαιρία να λειτουργήσει και ως ερμηνεύτρια και, παρόλο που κάθε άλλο παρά καλλίφωνη θα μπορούσε να χαρακτηριστεί, αναμφίβολα έχει σημαδέψει το ελληνικό πεντάγραμμο με μερικές αξεπέραστες ερμηνείες, από τις οποίες ξεχωρίζουν τέσσερις εμβληματικές στιγμές, τέσσερα τραγούδια που σφραγίστηκαν ανεξίτηλα με τη δική της συγκλονιστική ερμηνεία που δεν ξεπεράστηκε ποτέ από τις πάμπολλες μεταγενέστερες εκτελέσεις τους. Πρόκειται για τα τραγούδια: "Αγάπη που 'γινες δίκοπο μαχαίρι" (1955) και "Τα παιδιά του Πειραιά" (1960) του Μάνου Χατζιδάκι, "Αγάπη μου" ή "Φαίδρα" (1962) του Μίκη Θεοδωράκη και "Να με θυμάσαι" (1964) του Σταύρου Ξαρχάκου. Πάντως κατά καιρούς έχει ηχογραφήσει αρκετά ακόμη τραγούδια διαφόρων συνθετών σε πρώτη ή δεύτερη εκτέλεση, ιδιαίτερα σε μια σειρά δίσκων που εκδόθηκαν στις αρχές της δεκαετίας του '70 με υλικό που υπηρετούσε τον πολιτικό αγώνα της Μελίνας κατά της Χούντας. Η τελευταία δισκογραφική της δουλειά ήρθε το 1982 με το δίσκο "L' anniversaire" του Γιάννη Μαρκόπουλου, όπου ερμήνευσε το σημαδιακό τραγούδι "Γεννήθηκα στις 18 Οκτώβρη" σε στίχους του Λευτέρη Παπαδόπουλου.

(c) Minos/EMI, Philips, Lyra | 1955-1981 | Πηγή: d58