Γιάγκος Χαρτοφύλακας: Η μάνα της γης (1986)

Θέλω να σταθώ σήμερα σε έναν ενδιαφέροντα μουσικό που ανήκει στην κατηγορία των διακριτικών δημιουργών, οι οποίοι δεν αξιώθηκαν ποτέ της αναγνώρισης που θα τους άξιζε από το ευρύ κοινό, παρόλο που η δουλειά τους είναι αξιόλογη περιμένοντας υπομονετικά στη σκιά της εμπορικής δισκογραφίας τη στιγμή που θα την ανακαλύψει και θα της αποδώσει τα εύσημα που δικαιούται.

Ο λόγος για τον Κερκυραίο μουσικό Γιάγκο Χαρτοφύλακα (1948-2016), επί χρόνια διευθυντή της αξιόλογης Κερκυραϊκής Χορωδίας Αθηνών. Στα μέσα της δεκαετίας του '80 ο Χαρτοφύλακας μας έδωσε και τις δυο μοναδικές δισκογραφικές του καταθέσεις, τους κύκλους τραφουδιών "Η μάνα της γης" (1986) και "Αγία Μικρασία" (1987), έργα υψηλών τόνων που ανήκουν στον ενδιάμεσο χώρο μετάξύ λόγιας και λαϊκής μουσικής. Βέβαια η εργογραφία του περιλαμβάνει πολλά ακόμη έργα, όπως οι "Ψαλμοί των Ελλήνων" σε ποίηση Ανδρέα Κάλβου (1991) ή το πιο πρόφατο "Χαίρε Κύπρος" (2010) που γράφτηκε με αφορμή το θάνατο του συνθέτη Μάριου Τόκα, στη μνήμη του οποίου είναι αφιερωμένο.

Το έργο "Η μάνα της γης" φέρει τη μορφολογική ένδειξη "Λαϊκό ορατόριο", που φαίνεται να παραπέμπει στο "Άξιον Εστί" του Μίκη Θεοδωράκη, αν και το περιεχόμενό του δε νομίζω πως ανταποκρίνεται και τόσο στο χαρακτηρισμό αυτό.  Θα αποτολμούσα να πω ότι τα μακρινά πρότυπα του έργου είναι περισσότερο η "Καταχνιά" του Χρήστου Λεοντή ή το "Ηλιοσκόπιο" του Σταύρου Κουγιουμτζή, παρά το "Άξιον Εστί". Ίσως η παρουσία κάποιων χορωδιακών μερών μαζί με δύο αφηγηματικές γέφυρες και δύο οργανικά θέματα, καθώς και ένα μικρό πέρασμα τενόρου στα φωνητικά, να στοιχειοθετούν τυπικά μια εκδοχή ορατορίου (ή καντάτας), αλλά επί της ουσίας πρόκειται για έναν κύκλο λαϊκών τραγουδιών που είναι εμφανώς εμποτισμένα με χρωματισμούς της δημοτικής και βυζαντινής μας παράδοσης. Άλλωστε βασικός ερμηνευτής του έργου είναι ο καλός λαϊκός ερμηνευτής Κώστας Σμοκοβίτης και μαζί του η υπέροχη Σοφία Μιχαηλίδου, μια σπουδαία ερμηνεύτρια που ωστόσο δεν ευτύχησε να κάνει την καριέρα που θα της άξιζε, έστω κι αν κάποια στιγμή αξιώθηκε να ερμηνεύσει και Μίκη Θεοδωράκη ("Τα λυρικά", "Ως αρχαίος άνεμος").

Το έργο βασίζεται σε ποίηση του Μάνου Παναγόπουλου, γνωστού θεατρικού συγγραφέα και ποιητή με κάμποσα έργα του (κυρίως παιδικά) να έχουν παρουσιαστεί στο ραδιόφωνο, αλλά και σε θεατρικές σκηνές της Ελλάδας και της Κύπρου. Οι στίχοι του διαπνέονται από ένα αντιπολεμικό πνεύμα και γιαυτό τους επέλεξε ο συνθέτης με αφορμή το έτος 1986 που ήταν αφιερωμένο στην παγκόσμια ειρήνη. Μάλιστα το έργο παρουσιάστηεκ και ζωντανά στο Λυκαβηττό την επόμενη χρονιά. 

Στη δισκογραφημένη μορφή του έργου έλαβαν μέρος επίσης η Κερκυραϊκή Χορωδία Αθηνών, ο τενόρος Νίκος Ντάσης και η Βάσω Ανδρέου στα αφηγηματικά μέρη. Την ενορχήστρωση και τη διεύθυνση της χορωδίας και της ορχήστρας φυσικά είχε ο συνθέτης.

(c) LP | Polyphone | 1986 | Πηγή: d58