Μάνος Χατζιδάκις & Νίκος Γκάτσος: Μυθολογία (1965)

Παρότι η μνημειώδης συνεργασία του Μάνου Χατζιδάκι και του Νίκου Γκάτσου είχε ξεκινήσει πολύ νωρίτερα, ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του '40, με πρώτους σταθμούς τον "Ματωμένο Γάμο" (1947) και το περίφημο "Χάρτινο το φεγγαράκι" (1949), και είχε εξελιχθεί στο μεσοδιάστημα με πολλές σημαντικές στιγμές, η "Μυθολογία" υπήρξε η πρώτη ολοκληρωμένη και πρωτότυπη δουλειά τους εν έτει 1965 σηματοδοτώντας ουσιαστικά τη φάση των μεγάλων κύκλων τραγουδιών του Χατζιδάκι, στους περισσότερους από τους οποίους οι στίχοι ανήκουν στον Γκάτσο. 

Ο συγκεκριμένος κύκλος κατέχει κεντρική θέση στην εργογραφία του συνθέτη, όπου καταγράφεται ως έργο αρ. 23. Η μουσική έχει τη φόρμα λυρικής μπαλάντας με σαγηνευτικές μελωδίες ("Αερικό", "Ήσουν παιδί σαν το Χριστό", "Τα καλοτάξιδα πουλιά"), αλλά και εύθυμους ρυθμούς ("Ο Ροβινσών στη Μύκονο", "Ο Ιρλανδός κι ο Ιουδαίος", "Ορέστης"). Η ποιητική του Γκάτσου πλουτίζει το ελληνικό τραγούδι με ευφάνταστα υπερρεαλιστικά σχήματα δοσμένα με απλές λαϊκές εικόνες και αφηγήσεις που ανάγουν τις αφετηρίες τους στην αχλύ του μύθου και της ιστορίας στοχεύοντας εμμέσως και στο παρόν. 

Ο δίσκος πάντως κρύβει και τη δική του μικρή περιπέτεια: Η αρχική ιδέα περιλάμβανε 14 συνολικά τραγούδια συνυπολογίζοντας και τα τραγούδια "Το σκοτεινό παράθυρο" και "Οι ήρωες είναι πάντα ευγενικοί" που είχαν ηχογραφηθεί τον προηγούμενο χρόνο με τη φωνή του Γιώργου Ρωμανού. Τελικά κρίθηκε ότι δεν κινούνταν στο ίδιο κλίμα με τα υπόλοιπα τραγούδια κι έμειναν έξω παραμένοντας ανέκδοτα, ώσπου συμπεριλήφθηκαν πολύ αργότερα στη συλλογή "Σπανιες ερμηνείες 1955-1965", αρ. 2 (1984). Έτσι ο δίσκος στην πρώτη του έκδοση κυκλοφόρησε με 12 τραγούδια, αλλά στη συνέχεια το τραγούδι "Ο Τζώνης ο μπόγιας" απαγορεύτηκε από τη χουντική λογοκρισία, με αποτέλεσμα ο δίσκος να επανεκδοθεί με 11 τραγούδια, αν και στο εξώφυλλο εξακολούθησαν να αναγράφονται οι τίτλοι και των 12 τραγουδιών! Ο δίσκος τελικά αποκαταστάθηκε στη νεότερη έκδοση του 1985 και στις μετέπειτα ψηφιακές του επανεκδόσεις, χωρίς ωστόσο ποτέ να συμπεριληφθούν και τα άλλα δύο τραγούδια που προανέφερα.

Και κάποιες μικρές διευκρινίσεις: Το υπέροχο τραγούδι "Αερικό" στο δίσκο ακούγεται σε δεύτερη εκτέλεση, γιατί πρώτη το ηχογράφησε η Νάνα Μούσχουρη το 1962, αν και τελικά εκείνη η εκτέλεση εκδόθηκε πολύ αργότερα στο δίσκο "Ο ελληνικός κινηματογράφος και ο Μάνος Χατζιδάκις" (1985). Μάλιστα οι στίχοι αυτού του τραγουδιού αρχικά γράφτηκαν από τον ίδιο τον Χατζιδάκι, ενώ ο Γκάτσος το πέρασε ένα "δεύτερο χέρι"! Γιαυτό ίσως και η ομοιοκαταληξία του δίστιχου ρεφρέν ("Αερικό" - "αγαπώ") δεν έχει τη γνωστή μαεστρία του Γκάτσου!

Και με την ευκαιρία να επισημάνω ότι στο τραγούδι "Ο Ροβινσών στη Μύκονο" έχουμε την πιο ευφάνταστη ομοιοκαταληξία που γράφτηκε ποτέ σε ελληνικό τραγούδι: "Με το παλιό στην πλάτη | δισάκι του | μου θύμισε Γαλάτη | του Τάκιτου"!!! 

Επίσης πρέπει να πούμε ότι η πρώτη στροφή του πολυτραγουδισμένου "Ένας ευαίσθητος ληστής" είναι παρμένη από το θεατρικό έργο του Ευγένιου Ο' Νιλ "Ταξίδι μιας μεγάλης μέρας στη νύχτα" που είχε μεταφράσει ο Νίκος Γκάτσος για την ομώνυμη παράστση.

Ασφαλώς δεν πρέπει να λησμονούμε  ότι ο δίσκος αυτός ανέδειξε έναν καινούργιο τραγουδιστή, τον Γιώργο Ρωμανό (πραγματικό όνομα: Γιώργος Γκουζούλης), με τον οποίο ο συνθέτης είχε ήδη συνεργαστεί και στο soundtrack της ταινίας "America America" (1963) και ο οποίος θα έχει μια πολύ ενδιαφέρουσα παρουσία για τα επόμενα 5-6 χρόνια, είτε με νέες συνεργασίες με τον Χατζιδάκι ("Καπετάν Μιχάλης"), είτε με δικές του πολύ ιδιαίτερες, αλλά πολύ ενδιαφέρουσες συνθέσεις, ενώ στη συνέχεια θα χαθεί ουσιαστικά από το προσκήνιο, αν και θα επανεμφανίζεται διακριτικά κατά καιρούς με κάποιες νεότερες δουλειές του, χωρίς ωστόσο πλέον να βρίσκει ανταπόκριση στο μουσικόφιλο κοινό.

Και ασφαλώς δεν πρέπει να ξεχάσουμε και τους εξαίρετους μουσικούς που απαρτίζουν τη μικρή ορχήστρα. Μεταξύ αυτών οι κουφαίοι κλασικοί κιθαριστές Δημήτρης Φάμπας και Γεράσιμος Μηλιαρέσης, στα έγχορδα ο Δημήτρης Βράσκος, στο μπάσο ο Ανδρέας Ροδουσάκης, στο κλαρίνο ο Νίκος Γκίνος. Και στη φυσαρμόνικα ο άγνωστος ακόμη τότε συνθέτης Δήμος Μούτσης, ο οποίος έτσι μπαίνοντας στην παρέα του Χατζιδάκι θα γνωριστεί με τον Νίκο Γκάτσο και μαζί του λίγο αργότερα θα γράψει τα πρώτα του τραγούδια!

(c) LP | EMI Columbia | 1965 | πηγή: d58